Return to Video

Nóg een reden voor een goede nachtrust

  • 0:01 - 0:02
    Slapen.
  • 0:02 - 0:05
    Dat doen we ongeveer
    een derde van ons leven,
  • 0:05 - 0:09
    maar begrijpen we eigenlijk wel
    waar het allemaal om draait?
  • 0:09 - 0:11
    Tweeduizend jaar geleden zei Galen,
  • 0:11 - 0:14
    een van de meest vooraanstaande
    klassieke medische onderzoekers,
  • 0:14 - 0:16
    dat wanneer we wakker zijn
  • 0:16 - 0:20
    de motor van ons brein, zijn sap,
  • 0:20 - 0:22
    naar andere delen van het lichaam stroomt
  • 0:22 - 0:26
    en die plekken verlevendigt, terwijl
    de hersenen uitgedroogd achterblijven.
  • 0:26 - 0:28
    Hij dacht dat wanneer we slapen,
  • 0:28 - 0:30
    al dit vocht dat de rest
    van het lichaam vult,
  • 0:30 - 0:32
    terug zou komen snellen,
  • 0:32 - 0:34
    het brein zou hydrateren
  • 0:34 - 0:36
    en de geest zou verversen.
  • 0:36 - 0:39
    Dat klinkt tegenwoordig
    natuurlijk belachelijk,
  • 0:39 - 0:43
    maar Galen probeerde
    iets uit te leggen over slaap
  • 0:43 - 0:45
    waar we elke dag mee te maken hebben.
  • 0:45 - 0:47
    Gebaseerd op onze eigen ervaring
  • 0:47 - 0:50
    weten we dat je in je slaap
    je hoofd leegmaakt
  • 0:50 - 0:51
    en als je niet slaapt
  • 0:51 - 0:54
    dat je hoofd troebel wordt.
  • 0:54 - 0:57
    Ook al weten we tegenwoordig
    veel meer over slaap
  • 0:57 - 0:59
    dan toen Galen rondliep,
  • 0:59 - 1:01
    hebben we nog steeds niet
    begrepen waarom slaap,
  • 1:01 - 1:04
    van al onze activiteiten,
    deze ongelooflijke
  • 1:04 - 1:07
    herstellende werking heeft op de geest.
  • 1:07 - 1:10
    Vandaag wil ik vertellen
    over recent onderzoek
  • 1:10 - 1:12
    dat deze vraag opnieuw belicht.
  • 1:12 - 1:16
    We leerden dat slaap eigenlijk wellicht
  • 1:16 - 1:18
    een soort van elegant
    ontworpen oplossing is
  • 1:18 - 1:21
    op enkele basisbehoeften van de hersens,
  • 1:21 - 1:22
    een unieke manier waarop het brein
  • 1:22 - 1:25
    de hoge eisen vervult en
    nauwe marges benut,
  • 1:25 - 1:30
    waardoor het zich onderscheidt van
    alle andere organen in het lichaam.
  • 1:30 - 1:33
    Vrijwel alle biologie die we observeren
  • 1:33 - 1:36
    kan gezien worden als een reeks problemen
  • 1:36 - 1:38
    en hun bijbehorende oplossingen
  • 1:38 - 1:41
    en het eerste probleem
    dat elk orgaan moet oplossen
  • 1:41 - 1:44
    is de voortdurende toevoer
    van voedingsstoffen om
  • 1:44 - 1:46
    de cellen van het lichaam te voeden.
  • 1:46 - 1:48
    In de hersenen is dat extra essentieel;
  • 1:48 - 1:50
    haar intense elektrische
    activiteit verbruikt
  • 1:50 - 1:53
    een kwart van de energievoorraad
    van het lichaam,
  • 1:53 - 1:55
    hoewel de hersenen
  • 1:55 - 1:58
    maar twee procent van het
    lichaamsgewicht bevatten.
  • 1:58 - 2:00
    Dus het bloedvatenstelsel
  • 2:00 - 2:02
    lost het voedingsstoffenprobleem op
  • 2:02 - 2:05
    door via bloedvaten
    voedingsstoffen en zuurstof
  • 2:05 - 2:08
    naar elke hoek van ons lichaam te brengen.
  • 2:08 - 2:11
    Je kunt het in deze video zien.
  • 2:11 - 2:13
    Hier beelden we bloedvaten uit
  • 2:13 - 2:16
    in de hersenen van een levende muis.
  • 2:16 - 2:18
    De bloedvaten vormen
    een ingewikkeld stelsel
  • 2:18 - 2:20
    dat de gehele hersenen vult.
  • 2:20 - 2:22
    Het begint bovenin de hersenen
  • 2:22 - 2:25
    en gaat daarna dieper het weefsel in
  • 2:25 - 2:28
    en terwijl ze zich verspreiden,
  • 2:28 - 2:31
    leveren ze voeding en zuurstof
  • 2:31 - 2:33
    aan iedere cel in de hersenen.
  • 2:33 - 2:36
    Net zoals iedere cel behoefte heeft
  • 2:36 - 2:38
    aan voedingsstoffen als brandstof,
  • 2:38 - 2:41
    produceert elke cel ook
    afval als bijproduct
  • 2:41 - 2:43
    en het opruimen daarvan
  • 2:43 - 2:45
    is het tweede basisprobleem
  • 2:45 - 2:48
    dat elk orgaan moet oplossen.
  • 2:48 - 2:50
    Dit diagram laat het lymfestelsel zien,
  • 2:50 - 2:53
    dat is geëvolueerd om
    deze behoefte te vervullen.
  • 2:53 - 2:56
    Het is een parallel
    tweede stelsel van vaten
  • 2:56 - 2:58
    dat het lichaam doordringt.
  • 2:58 - 3:00
    Het neemt eiwitten en ander afval
  • 3:00 - 3:02
    uit de ruimtes tussen de cellen,
  • 3:02 - 3:04
    verzamelt het, en dumpt het in het bloed
  • 3:04 - 3:07
    waardoor het verwijderd kan worden.
  • 3:07 - 3:08
    Maar als je heel goed hier naar kijkt
  • 3:08 - 3:10
    zul je iets zien
  • 3:10 - 3:12
    dat niet erg logisch lijkt.
  • 3:12 - 3:15
    Als we zouden inzoomen
    op het hoofd van deze man
  • 3:15 - 3:17
    is een van de dingen die je ziet
  • 3:17 - 3:21
    dat er geen lymfevaten
    in de hersenen bestaan.
  • 3:21 - 3:24
    Maar dat is toch helemaal
    niet logisch, of wel?
  • 3:24 - 3:27
    Ik bedoel, de hersenen zijn
    een extreem actief orgaan
  • 3:27 - 3:30
    dat een daaraan evenredige
    hoeveelheid afval produceert
  • 3:30 - 3:33
    die efficiënt verwijderd moet worden.
  • 3:33 - 3:35
    Toch heeft het geen lymfevaten,
  • 3:35 - 3:37
    dus de aanpak van de rest van het lichaam
  • 3:37 - 3:39
    om afval te verwijderen
  • 3:39 - 3:42
    werkt niet bij de hersenen.
  • 3:42 - 3:44
    Hoe lossen de hersenen
  • 3:44 - 3:46
    dan het afvalverwerkingsprobleem op?
  • 3:46 - 3:50
    Die quasi-alledaagse vraag
  • 3:50 - 3:53
    is waar onze groep in dit verhaal sprong
  • 3:53 - 3:55
    en wat we vonden
  • 3:55 - 3:58
    toen we steeds dieper het brein indoken,
  • 3:58 - 4:01
    tussen de neuronen en de bloedvaten,
  • 4:01 - 4:03
    was dat de oplossing van de hersenen
  • 4:03 - 4:05
    op het afvalverwerkingsprobleem
  • 4:05 - 4:07
    nogal onverwacht was.
  • 4:07 - 4:10
    Het was vernuftig,
  • 4:10 - 4:13
    maar ook schitterend.
  • 4:13 - 4:15
    Ik zal vertellen wat we aantroffen.
  • 4:15 - 4:17
    Het brein heeft een grote poel
  • 4:17 - 4:21
    met schone, heldere vloeistof
    die cerebrospinale vloeistof heet.
  • 4:21 - 4:22
    We noemen het de CSV.
  • 4:22 - 4:25
    De CSV vult de ruimte rondom de hersenen
  • 4:25 - 4:27
    en het afval binnenin de hersenen
  • 4:27 - 4:30
    vindt een weg naar buiten richting de CSV,
  • 4:30 - 4:33
    die dan, samen met het afval,
    gedumpt wordt in het bloed.
  • 4:33 - 4:37
    Zo klinkt het net als
    het lymfestelsel, nietwaar?
  • 4:37 - 4:40
    Interessant is dat
    de vloeistof en het afval
  • 4:40 - 4:41
    zich vanuit de hersenen
  • 4:41 - 4:44
    niet willekeurig wegfiltert
  • 4:44 - 4:46
    richting deze CVS-poelen.
  • 4:46 - 4:50
    In plaats daarvan is er een
    gespecialiseerd netwerk
  • 4:50 - 4:54
    dat het proces organiseert en faciliteert.
  • 4:54 - 4:56
    Dit is te zien in deze video's.
  • 4:56 - 4:59
    Hier kijken we opnieuw in de hersenen
  • 4:59 - 5:00
    van levende muizen.
  • 5:00 - 5:02
    Het scherm links toont
  • 5:02 - 5:04
    wat er gebeurt aan de hersenoppervlakte
  • 5:04 - 5:06
    en het scherm rechts toont
  • 5:06 - 5:08
    wat er onder het oppervlak gebeurt
  • 5:08 - 5:10
    in het weefsel zelf.
  • 5:10 - 5:12
    De bloedvaten zijn rood gemaakt
  • 5:12 - 5:14
    en de CSV rondom de hersenen
  • 5:14 - 5:16
    zal groen zijn.
  • 5:16 - 5:18
    Het verbaasde ons
  • 5:18 - 5:21
    dat de vloeistof buiten de hersenen
  • 5:21 - 5:24
    niet aan de buitenkant bleef.
  • 5:24 - 5:27
    In plaats daarvan werd de CSV teruggepompt
  • 5:27 - 5:29
    in en door de hersenen
  • 5:29 - 5:32
    langs de zijkanten van de bloedvaten
  • 5:32 - 5:34
    en terwijl het de hersenen instroomde
  • 5:34 - 5:36
    via de zijkanten van de vaten,
  • 5:36 - 5:39
    hielp het bij het wegwerken,
  • 5:39 - 5:41
    het verwijderen van
    het afval uit de ruimtes
  • 5:41 - 5:44
    tussen de hersencellen in.
  • 5:44 - 5:46
    Als je er over nadenkt
  • 5:46 - 5:50
    is het gebruiken van de zijkanten
    van de bloedvaten op deze manier
  • 5:50 - 5:52
    een geniaal ontworpen oplossing,
  • 5:52 - 5:55
    omdat het brein is ingekapseld
  • 5:55 - 5:57
    binnen een onbuigzame schedel
  • 5:57 - 5:59
    en het vol zit met cellen,
  • 5:59 - 6:02
    waardoor er geen extra ruimte is
  • 6:02 - 6:05
    voor een tweede set vaten
    zoals het lymfestelsel.
  • 6:05 - 6:06
    Maar die bloedvaten
  • 6:06 - 6:08
    strekken van het hersenoppervlak
  • 6:08 - 6:11
    tot aan iedere cel in het brein,
  • 6:11 - 6:12
    wat betekent dat vloeistof
  • 6:12 - 6:15
    die via de zijkanten van deze
    bloedvaten verplaatst wordt
  • 6:15 - 6:19
    makkelijk toegang kan krijgen tot
    de complete inhoud van de hersenen.
  • 6:19 - 6:21
    Het is dus een heel slimme manier
  • 6:21 - 6:25
    om een stel vaten, de bloedvaten,
    een nieuwe doelstelling te geven:
  • 6:25 - 6:28
    het overnemen en
    vervangen van de functie
  • 6:28 - 6:31
    van een tweede set vaten, de lymfevaten,
  • 6:31 - 6:34
    zodat je die niet nodig hebt.
  • 6:34 - 6:36
    Het is prachtig dat geen ander orgaan
  • 6:36 - 6:38
    kiest voor deze bepaalde aanpak
  • 6:38 - 6:41
    om afval tussen zijn
    cellen te verwijderen.
  • 6:41 - 6:46
    Dit is een oplossing die alleen
    plaatsvindt in de hersenen.
  • 6:46 - 6:49
    Maar onze meest verrassende bevinding
  • 6:49 - 6:51
    was dat al dit samen,
  • 6:51 - 6:53
    alles wat ik jullie net heb verteld,
  • 6:53 - 6:56
    met al deze vloeistof die
    door het brein stroomt,
  • 6:56 - 7:01
    dat het alleen plaatsvindt
    in het slapende brein.
  • 7:01 - 7:02
    De video hier links
  • 7:02 - 7:04
    laat zien hoeveel
    van de CSV beweegt
  • 7:04 - 7:08
    in het brein van een
    wakkere, levende muis.
  • 7:08 - 7:10
    Het is vrijwel niets.
  • 7:10 - 7:11
    Maar in datzelfde dier,
  • 7:11 - 7:15
    als we even wachten tot
    het in slaap is gevallen,
  • 7:15 - 7:17
    kunnen zien we dat de CSV
  • 7:17 - 7:20
    door de hersenen heen stroomt
  • 7:20 - 7:22
    en we kwamen erachter dat op het moment
  • 7:22 - 7:25
    wanneer het brein gaat slapen
  • 7:25 - 7:27
    de hersencellen zelf lijken te krimpen
  • 7:27 - 7:29
    en zo tussenliggende ruimtes creëren
  • 7:29 - 7:31
    waardoor vloeistof erdoorheen kan stromen
  • 7:31 - 7:34
    en afvalstoffen verwijderd kunnen worden.
  • 7:34 - 7:37
    Het lijkt dus alsof Galen in werkelijkheid
  • 7:37 - 7:39
    op het goede pad zat toen hij schreef over
  • 7:39 - 7:42
    vloeistof die door de
    hersenen heen stroomt
  • 7:42 - 7:43
    wanneer je in slaap valt.
  • 7:43 - 7:47
    Ons eigen onderzoek, nu 2.000 jaar later,
  • 7:47 - 7:50
    laat zien dat het brein
  • 7:50 - 7:51
    als het wakker is
  • 7:51 - 7:53
    en het druk heeft,
  • 7:53 - 7:55
    het verwijderen van afvalstoffen
  • 7:55 - 7:58
    uit de ruimte tussen
    de cellen uitstelt tot later.
  • 7:58 - 8:00
    En wanneer je gaat slapen
  • 8:00 - 8:02
    en de hersenen het niet
    meer zo druk hebben,
  • 8:02 - 8:05
    schakelen ze over op
    een soort schoonmaakmodus
  • 8:05 - 8:07
    om de afvalstoffen te verwijderen
  • 8:07 - 8:08
    uit ruimtes tussen de cellen,
  • 8:08 - 8:11
    het opgehoopte afval van die dag.
  • 8:11 - 8:13
    Het is eigenlijk een beetje
    zoals hoe jij of ik
  • 8:13 - 8:16
    onze huishoudelijke taken
    tijdens de werkweek laten liggen
  • 8:16 - 8:18
    als we geen tijd ervoor hebben
  • 8:18 - 8:21
    en daarna alles moeten inhalen
  • 8:21 - 8:24
    wanneer het weekend
    om de hoek komt kijken.
  • 8:24 - 8:27
    Nou heb ik net veel verteld over
    het verwijderen van afvalstoffen,
  • 8:27 - 8:28
    maar was ik niet erg duidelijk
  • 8:28 - 8:30
    over welke soorten afval
  • 8:30 - 8:32
    de hersenen moeten verwijderen
  • 8:32 - 8:35
    tijdens onze slaap, om
    gezond te kunnen blijven.
  • 8:35 - 8:36
    Het afval waar recente studies
  • 8:36 - 8:39
    de meeste nadruk op
    leggen is bèta-amyloïd,
  • 8:39 - 8:42
    een eiwit dat door de hersenen
    constant wordt geproduceerd.
  • 8:42 - 8:44
    Mijn hersenen maken
    nu bèta-amyloïd aan
  • 8:44 - 8:46
    en die van jullie ook.
  • 8:46 - 8:48
    Maar bij mensen met Alzheimer
  • 8:48 - 8:51
    bouwt bèta-amyloïd zich
    op en voegt het zich samen
  • 8:51 - 8:53
    in de ruimte tussen de hersencellen,
  • 8:53 - 8:56
    in plaats van verwijderd
    te worden, zoals het hoort.
  • 8:56 - 8:58
    Deze opbouw van bèta-amyloïd
  • 8:58 - 9:00
    ziet men als een van de
    voornaamste stappen
  • 9:00 - 9:03
    in de ontwikkeling van
    die verschrikkelijke ziekte.
  • 9:03 - 9:06
    Dus hebben we gemeten hoe snel
    bèta-amyloïd wordt verwijderd
  • 9:06 - 9:08
    uit een brein dat wakker is,
  • 9:08 - 9:09
    vergeleken met wanneer het slaapt
  • 9:09 - 9:11
    en we zagen dat de verwijdering
  • 9:11 - 9:14
    van bèta-amyloïd inderdaad
  • 9:14 - 9:17
    veel sneller plaatsvindt
    wanneer het brein slaapt.
  • 9:17 - 9:19
    Dus als slaap deel uitmaakt
  • 9:19 - 9:21
    van de oplossing van het brein
  • 9:21 - 9:23
    voor de verwerking van afvalstoffen,
  • 9:23 - 9:26
    kan dit diepe invloed
    hebben op ons denken
  • 9:26 - 9:28
    over het verband tussen slaap,
  • 9:28 - 9:31
    bèta-amyloïd en Alzheimer.
  • 9:31 - 9:33
    Een aantal recente klinische studies
  • 9:33 - 9:35
    suggereert dat onder patiënten
  • 9:35 - 9:38
    die nog geen Alzheimer hebben,
  • 9:38 - 9:41
    kort en slecht slapen een link hebben
  • 9:41 - 9:43
    met een toename van
  • 9:43 - 9:46
    de opbouw van bèta-amyloïd in de hersenen.
  • 9:46 - 9:48
    En al moet gezegd worden
  • 9:48 - 9:50
    dat deze studies niet bewijzen dat
  • 9:50 - 9:52
    gebrek aan slaap of slecht slapen
  • 9:52 - 9:54
    Alzheimer veroorzaakt,
  • 9:54 - 9:57
    laten ze wel zien dat
    onvermogen van de hersenen
  • 9:57 - 9:58
    om zichzelf te verschonen
  • 9:58 - 10:02
    door verwijdering
    van afvalstoffen als bèta-amyloïd,
  • 10:02 - 10:07
    kan bijdragen aan de ontwikkeling
    van ziektes zoals Alzheimer.
  • 10:07 - 10:09
    Dit nieuwe onderzoek laat ons dus zien
  • 10:09 - 10:11
    dat het enige dat jullie allemaal
  • 10:11 - 10:13
    al wisten over slaap,
  • 10:13 - 10:15
    wat zelfs Galen al begreep over slaap,
  • 10:15 - 10:18
    dat het de hersenen verfrist
    en je hoofd leegmaakt,
  • 10:18 - 10:20
    een groot deel kan uitmaken van
  • 10:20 - 10:22
    wat slaap voor je betekent.
  • 10:22 - 10:26
    Jij en ik slapen elke nacht weer opnieuw,
  • 10:26 - 10:29
    maar onze hersenen rusten nooit.
  • 10:29 - 10:30
    Terwijl ons lichaam stil ligt
  • 10:30 - 10:33
    en onze gedachten ergens
    ver weg in dromenland zijn,
  • 10:33 - 10:35
    is de sierlijke mechaniek
  • 10:35 - 10:37
    van het brein hard aan het werk
  • 10:37 - 10:39
    met het schoonmaken en het onderhoud
  • 10:39 - 10:42
    van deze onvoorstelbaar
    gecompliceerde machine.
  • 10:42 - 10:43
    Net als klusjes thuis
  • 10:43 - 10:46
    is het vies en ondankbaar werk,
  • 10:46 - 10:48
    maar is het ook belangrijk.
  • 10:48 - 10:52
    Als jij thuis een maand lang
    de keuken niet poetst,
  • 10:52 - 10:56
    wordt jouw huis al snel onbewoonbaar.
  • 10:56 - 10:59
    Maar in het brein zijn de gevolgen van
  • 10:59 - 11:02
    het achterop raken met
    poetsen misschien veel erger
  • 11:02 - 11:04
    dan alleen de gêne van
    een smerig aanrecht hebben.
  • 11:04 - 11:07
    Want als het gaat over het
    schoonmaken van het brein,
  • 11:07 - 11:09
    staan de gezondheid en de functie
  • 11:09 - 11:12
    van je lichaam en geest op het spel.
  • 11:12 - 11:14
    Daarom is huidig begrip
  • 11:14 - 11:18
    van deze elementaire huishoud-
    functies van de hersenen
  • 11:18 - 11:22
    wellicht cruciaal voor de
    preventie en behandeling van
  • 11:22 - 11:25
    de geestesziekten van morgen.
  • 11:25 - 11:26
    Dank je wel.
  • 11:26 - 11:28
    (Applaus)
Title:
Nóg een reden voor een goede nachtrust
Speaker:
Jeff Illiff
Description:

De hersenen verbruiken een kwart van de energievoorraad van het lichaam, terwijl ze maar twee procent van het lichaamsgewicht uitmaken. Hoe ontvangt dit unieke orgaan onmisbare voedingsstoffen en, misschien wel belangrijker, hoe raakt het ze kwijt? Nieuw onderzoek laat zien dat het met slaap te maken heeft.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
11:41

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.