Neden iklim adaletine karşı çıkıyorum

81 yaşındaki aktör ve aktivist Jane Fonda, gezegenimiz için kelimenin tam anlamıyla kendisini tehlikeye atıyor. TEDWomen küratörü Pat Mitchell ile yapılan bu video röportajında Fonda, haftalık olarak Washington DC'de yönettiği iklim gösterileri olan Fire Drill Fridays boyunca birçok kez tutuklanmasından bahsediyor ve sivil itaatsizliğin iklim değişikliği çağında neden yeni bir normal haline geldiğini tartışıyor.

Pat Mitchell: Seni görmek çok güzel,
arkadaşım.

Jane Fonda: Merhaba Pat.
Sizinle olmak çok güzel.

PM: Jane, dünya genelinde
Fire Drill Fridays'in olağanüstü içeriği

ve etkisinden
haberdar olmayan kişiler için

çıkış noktasını bizlere anlatır mısın,

özellikle iklim krizi karşısında
yapılan çalışmaları.

JF: İsveçli öğrenci Greta Thunberg'den

ve iklim için okul grevi yapan gençlerden
fazlasıyla ilham aldım.

Greta komfor alanlarımızdan
çıkmamız gerektiğini söylüyor.

evimiz yanıyormuşuzcasına
harekete geçmeliyiz,

çünkü öyle.

Bu nedenle beni fazlasıyla etkisine aldı.

Sonra iklim bilimcilerinin yüzde yüzünün
buna katıldığını öğrenmem de.

Ciddi bir olağanüstü hâlin
yaklaşmakta olduğunda

ve bunun insan nedenli
olduğunda hemfikirler.

Ama bunun için bir şeyler
yapabileceğimizi söylüyorlar.

Zamanımız, teknolojimiz, araçlarımız var.

Sorunla yüzleşebilmek için, siyasi irade
dışında, ihtiyacımız olan her şey var

ve bu büyük bir sorun.

On bir yılımız veya
birçoğuna göre on yılımız kaldı.

Düşündüm ki

"Ah, çok şanslıyım, çünkü sağlıklıyım

ve hayatta olanların gerçekten değişim
yaratabileceği bir on yılda yaşıyorum.

Yaşanabilir bir geleceğin olup olmayacağı
konusunda değişim yaratabiliriz.

Ne yüce bir sorumluluk bu.

Elimizden geleni yapmalıyız."

Eğer ünlü biriysen

yapabileceğin şeyler oldukça fazladır.

Daha büyük bir platforma sahipsin.

Bu nedenle, Greta'nın yaptığı gibi

kendimi ortaya atmaya karar verdim

ve Amerikan gücünün merkezi olan
Washington, DC'ye taşındım

ve öğrencilerin yaptığı gibi
her Cuma miting düzenledik.

Öğrencilerle işbirliği yaptık.

Onlar benim mitinglerimde,
ben onların mitinglerinde konuştum.

Konuşmalardan sonra ise

sivil itaatsizlikte bulunarak
tutuklanma riskini aldık.

Sivil itaatsizlik, tarihi defalarca kez
değiştiren güçlü bir araç,

hem ABD'nin altmışlı yıllarında
sivil haklar hareketinde

hem de Hindistan'da
Mahatma Gandhi döneminde.

Başlangıcında tüm bunların bir
işe yarayıp yaramayacağını bilmiyordum

ama neler olduğunu görmek
beni oldukça mutlu etti.

PM: İşin aslı, aynı zamanda,
birden fazla kez tutuklanmana da yol açtı

ve bir ya da iki geceyi Washington, DC
nezarethanelerinde geçirdin.

Kanaatimce, her ne kadar her birimiz
olağanüstü durumun

ve eyleme geçen bahsettiğin insanların
farkında da olsak

kendimizi, hayatlarımızı, kariyerimizi
riske atıp atamayacağımızdan

ve sizin gibi hayatlarımızı
beklemeye alacağımızdan emin değilim.

Bu noktada herhangi bir endişen var mı?

JF: Herkesin benim yaptığım gibi
işlerini bırakamayacağının farkına vardım.

Ama söylemeliyim ki istekler yağıyor,

sadece ABD'den de değil
diğer ülkelerden de,

Fire Drill Fridays başlatmak isteyen
insanlardan istek yağıyor.

Bana eşlik eden,
benimle birlikte tutuklanan

ve sivil itaatsizlikte bulunan
insanların birçoğu

daha önce böyle bir şeyde bulunmamış

ve bunu dönüştürücü buluyorlar.

Gerçek şu ki, insanların yapabileceği
bir sürü şey var;

hakkında konuşmaya başlamak,

ne hissettiklerini açıklamak
ve bunun üzerine konuşmak,

rahatsız edici hissettirdiğinde dahi.

Tatilde bir akşam yemeği sofrasında

belki Bob amca
sizinle aynı fikirde değildir

ama belki Bob amca torunları için
endişeleniyordur

veya kuşları seviyordur.

İnsanları iklim krizi konusunda

endişelendirebilecek bir şeyler
her zaman var.

Tabii ki, oy vermek fazlasıyla önemli

ve en cesur kişilere oy vermeliyiz,

seçilmiş en gözüpek devlet adamlarına.

Çünkü yapmamız gerekenler,

tüm dünyada ama özellikle
burada ABD'de

şimdiki yöneticilerimizden kurtulmalı

ve gerçekten cesur olan
insanları seçmeliyiz.

bu ayağa kaldıracak

(Alkış)

ve ihtiyaç duyulan
gözüpek eylemlerde bulunacak,

1930'larda Franklin Delano Roosevelt'in
Büyük Buhran döneminde

Amerikan toplumundaki birçok şeyi
gerçekten değiştirdiği zamanki gibi.

Şu anda ihtiyaç duyulan şey bu.

PM: Jane, aynı zamanda bir şeyleri
açıklığa kavuşturalım

çünkü buradaki birçok kişi
neler yapabileceklerini merak ediyor,

Washington'a gelerek bu eylemde
sana katılabilir mi?

Aynı zamanda, Fire Drill Fridays'e
katılan herkesin

tutuklanma tehlikesi altında olmadığını
açıklığa kavuşturalım.

Yaptıklarının başka yönleri de var,

örneğin yakın tarihlerde Greenpeace'in
Washington ofisindeydin.

Fire Drill Fridays kapsamındaki
diğer şeyleri de açıklar mısın?

Tutuklanma riski olmadan

sivil itaatsizliğe nasıl
katılım sağlayabiliriz?

JF: Öncelikle, hiçbir şeyi
yalnız başına yapmamalısın.

Bildiğin gibi, güçlerimiz birleşmeli.

Sayılarda güç var.

Sayılarda topluluk da var

ve karşılaştığım şeyin en zorlu yanı

bunun kolektif bir kriz olması;

kolektif, halk ve kamusal alan
kavramlarının bütünüyle

kasten neoliberalizm ve muhafazakarlık ile
aşındırıldığı bir dönemde.

Ortak bir eylem için
hemfikir olan insanları

yeniden bir araya getirmek
ruha iyi gelecek bir şey.

Bu size İnanılmaz bir güç verir,
depresyonun panzehiri gibidir.

Bu yüzden, yakın çevrenizde
iklim krizine odaklanan kurumları bulun.

Tabii ki, Greenpeace'in dünyanın
her yerinde birimleri var.

Hatta kendin ev partileri yaparak
başlatabilirsin,

Yaşananları konuşmak için
insanları davet edebilirsin.

Hepinizin okuyarak birlikte
tartışabileceği makaleler bulabilirsin.

Tabii ki, eğer yaşadığın yerde
iklim eylemi varsa katılmaya çalış.

Sivil itaatsizliğe katılmak

ve tutuklanmak gerekmiyor

ama bunun yeni normalimiz
olacağını düşünüyorum.

Burada, DC'de, Fire Drill Fridays'te,

insanlar geri dönüp tekrar yapmak istiyor
gibi hissediyorum.

Torunlarım geçen hafta tutuklandı.

Bu deneyimin dönüştürücü bir etkisi var.

(Gülüşmeler)

Kendini orta yolcu olarak tanımlayan
rol arkadaşım Sam Waterston

bu zamana kadar ne bir mitingde konuşmuş
ne de tutuklanma riskine girmişti

ve benimle birlikte tutuklandı.

Geçen hafta, Harvard-Yale oyununda da
tutuklandığını gördüm.

Kelepçeli halinin resmini gönderdi

ve "Başlattığın şeye bak!" dedi.

(Gülüşmeler)

Bence, bu krizde insanların bir sonraki
hamleyi yapmayı beklediği noktadayız.

Kendilerini ortaya atmak istiyorlar,

Greta Thunberg'in bize özümsettiği gibi.

Son derece tatmin edici buluyorlar

ve tekrar yapmak istiyorlar.

Bu yüzden, yaptığımız şeyin
iyi olduğunu düşünüyorum.

Birkaç hafta önce Climate Change
Task Force senatosu ile tanıştım

ve senatörlere şunu sordum,

"Yapmamız gereken başka bir şey var mı?

Daha fazlasını mı yapmalıyız?"

Senatör Ed Markey bana şöyle söyledi,

"Bir ordu kuruyorsun,
ihtiyacımız olan şey de bu.

Daha da büyümesini sağla.

Dışarıdan baskıya ihtiyacımız var."

Bence tüm dünya için geçerli bu.

İnsanların iklim ve çevre için
sokaklarda ordular oluşturması,

gerekirse hükümetlerin kapatılması gerek.

Aklıma şu an Brezilya geliyor.

Değerli yağmur ormanlarımızın yanmasına
müsaade edemeyiz.

PM: Geçmişte de çok kere yaptığın gibi
bu değişime önderlik ediyorsun, Jane.

İnsanlar ve özellikle
"Grace and Frankie" fanları

en nihayetinde hayatına geri döneceğini

ve programına devam edeceğini varsayacak.

Fire Drill Fridays devam edecek mi?

JF: Buna çok yoğun bir ilgi var,

daha önce de belirttiğim gibi
dünyanın her yerinden insanlar

kendileri başlatabilir mi diye soruyorlar.

Programları olduğu için
DC'ye gelemeyen

çok fazla ünlü arkadaşım var.

Bu nedenle, Los Angeles'ta da
yapmayı düşünüyoruz.

Ama bir şeyi düzeltmek istiyorum:

Ben önderlik etmiyorum.

Gençler, öğrenciler önderlik ediyor.

Cesaretle ayağa kalkanlar
hep gençlerdi ve bu inanılmaz

çünkü riske attıkları şeyler çok fazla.

Cuma günleri okula gitmemek çok cesurca.

Kötü notlar alabilirsiniz,
öğretmeninizi sinirlendirebilirsiniz

ama yine de yapıyorlar.

Bir seferde böyle şeyler yapan
dünya genelinde milyonlarca genç var.

Şunu söylüyorlar,

"Bununla bir başımıza uğraşmamıza
müsaade etmeyin.

Bu sorunu biz yaratmadık,
gelin ve bizlere yardım edin."

Bu yüzden, Büyükanneler toplanın!

(Gülüşmeler)

(Alkış)

PM: Bulunduğun şehir muhtemelen
hiç olmadığı kadar bölünmüş durumda.

Hem oradaki hem de dünya genelindeki
kutuplaşmalar

bizleri bir araya gelerek kolektif
gücümüzü kullanmaktan alıkoydu

ve sen bir manada bizlere
önderlik ediyorsun.

Fire Drill Fridays'te başarı olarak
görebileceğin şeyler neler?

JF: Sadece ABD vatandaşı olarak
konuşabilirim.

Başarı, tüm eyaletlerin fosil yakıt
büyümesini durdurması olurdu.

Çünkü sondajlama, hidrolik kırılma
ve madencilik yapmaya devam ederlerse

sorun daha da kötüye gidecek

ve rüzgar gülü, güneş paneli
ve benzerleri ile ne yaparsak yapalım

asla açığı kapayamayacağız.

Tüm yeni büyümeleri durdurmalıyız.

Fosil yakıt emisyonlarını aşamalı olarak
ortadan kaldırabilecek bir diğer şey ise,

bundan etkilenebilecek işçileri

değişik bir meslek kolunda yeniden eğitmek

ve iyi sendika işlerine
girmelerini sağlamak.

Green New Deal ile birlikte
çok iyi işler ortaya çıkacak,

rüzgar gülü ve güneş paneli kurmak,

ülkedeki her evi güçlendirmek,

örneğin, yeni enerji şebekesi döşemek.

On milyonlarca iş
ortaya çıkmak için bekliyor

ve bu da beni harekete geçiren
bir başka faktör.

Green New Deal kendimizi sürdürülebilir
ve adil bir geleceğe taşıyabilmemiz için

bir çerçeve oluşturmakta.

Bu da bir umut veriyor

çünkü eğer doğru yaparsak
herkes için kazançlı olacak.

Böyle olması gerekiyor
yoksa işe yaramayacak

çünkü eğer işe yaramasını istiyorsak
herkesi dahil etmeliyiz.

Herkesin dahil olması için de

kendilerinde bir şeyler görmeleri gerek

ve Green New Deal bunu yapıyor.

PM: Jane, her zaman olduğu gibi,

(Alkış)

hayatında birçok kere yaptığın gibi
risk alıp ön saflarda yerini alıyorsun.

Bu deneyimi yeni bir şeyler öğrenerek

veya yeni bir kararlılıkla, umut
veya iyimserlikle mi arkanda bırakıyorsun?

JF: Evet, iyimserim.

Bu ülkenin insanları, iklim krizinden
gerçekten çok korkuyor

ve bir şeyler yapmak istiyorlar
ama onlara kimse bir şey sormamış.

Onlara sadece sormalıyız.

Organize olmalıyız.

Bunu yapabiliriz.

Bu yüzden çok umutlu hissediyorum.

"Grace and Frankie"de çalışmaya
dönmem gerektiğini söylemeliyim

ama kalbimin bir parçası her zaman
Fire Drill Fridays'te olacak

ve bu umuyorum ki
bu şekilde devam edecek.

Ordu kurmamız gerektiğini düşünüyorum.

Önümüzdeki yıl kritik olacak.

Neler olacağı çok önemli.

Bu yüzden, emin olmalıyız

ve özellikle sağlıklı kişiler,

nispeten genç hissedenler,

bir platformu olanlar

bunları yapabileceğimiz
her şekilde kullanmalıyız.

Eğer bunlara sahip değilsem

yapabileceğim başka yolları bulmalıyım:

Komşularımla, arkadaşlarımla,
ailemle konuşabilir,

bir kuruma katılabilirim.

Belirttiğim gibi, depresyonu atlatmak
etkin işler yapmaktır.

PM: Jane, 81 yaşında bunun nasıl
yapılabileceği konusunda bir modelsin

ve kanaatimce yeni bir ordu oluşturduk.

(Alkış)

Çok teşekkür ederim, arkadaşım.

Güvende kal.

Gezegenimiz ve birçok şey konusunda
yaptığın her şey için teşekkür ederim.

JF: Teşekkürler, Pat.

PM: Hep birlikte Jane'e teşekkür edelim.

(Alkış)