Bilincin sırrı nedir? | Steve Grand | TEDxOporto

Bilincin sırrı nedir? Sinir hücrelerimizdeki kuantum nano tübüller mi? Temel bir doğal fenomen mi? Yoksa belki de bu evrenin tamamen dışından bir şey mi?

Steve Grand, yapay yaşam üzerinde çalışan ve daha spesifik olarak bilgisayarın içinde ve dışında yapay yaratıklar, yani robotlar yaratan bağımsız bir bilim adamıdır. İlk büyük fikri, 1996'da yayınlanan Creatures adlı yapay bir yaşam bilgisayar oyunuydu. Yapay bilim hakkındaki felsefesinin ve fikirlerinin çoğunu "Creation: Life and how to make it" adlı Popüler Bilim kitabında yazdı. Ayrıca projeleri ile ilgili deneyimlerini anlattığı "Growing up with Lucy: how to build an android in twenty easy steps" adlı bir kitap daha yazdı.

Bu konuşma TED’den bağımsız, yerel bir topluluğun düzenlediği bir TEDx etkinliğinde TED Konferansı formatı kullanılarak yapılmıştır. Daha fazla bilgi için: http://ted.com/tedx

Merhaba.

Milton'un az önce ne dediği
hakkında hiçbir fikrim yok --

(Kahkaha)

Kötü bir şey olsa
bana söylerdiniz, değil mi?

(Kahkaha)

Biz insanlar, denediğimizde
oldukça zeki olabiliriz

ve yüzyıllar boyunca

dünyanın, yaşamın büyük gizemlerinin
çoğunu çözmeyi başardık.

Artık biliyoruz ki aslında gökyüzü,
dört çadır direği ile tutulmuyor

ve aslında yıldızlar,
ufacık tefecik şeyler değil.

Onlar sadece oldukça uzak bir mesafedeler.

Aslında ergenlerin de
içine şeytan kaçmadığını biliyoruz.

(Kahkaha)

Sadece klinik olarak deliler.

(Kahkaha)

Ama hâlâ geride kalan bazı gizemler var.

Evrenin başlangıç noktası var.

Bu oldukça büyük bir gizem.

Küçük bir yumurta hücresinin nasıl büyüyüp

sizin gibi karmaşık ve harika

ve son derece çekici bir şeye
dönüşebileceği hakkında birçok gizem var.

Bilincin gizemi, bilincin büyük sırrı var.

Nasıl olur da kafamın içinde
dışarı bakan bir ben olabilir?

Sizinle bu üç şey hakkında
konuşmayı isterdim

ama sadece on üç dakikam var,

bu yüzden yalnızca
bilincin sırrını çözeceğim.

Sizi muallakta bırakmak istemiyorum

çünkü açıkçası, cevabı duyduğunuzda,

her hâlükârda için için
hayal kırıklığına uğrayacaksınız.

Bu yüzden size doğrudan sırrı söyleyeceğim

ve sonra sizi daha iyi
hissettirmeye çalışacağım.

Hadi bakalım. Hazır mısınız?

Bilincin büyük sırrı şu ki--

Hayır, aslında önce
bir hikâye anlatacağım.

(Kahkaha)

Oğlum Christopher küçükken, şu kadarken,

öğretmenlerinden biri ona
ne olmak istediğini,

büyüdüğünde ne yapmak istediğini sordu.

Christopher çok emin bir şekilde

"Bir şeyin diğerini nasıl etkilediğini
araştırmak istiyorum," diye cevapladı.

Kariyer planları ilerledikçe

öğretmeninin bunun biraz belirsiz olduğunu
hissettiğini düşünüyorum

ama ben onunla gerçekten gurur duydum.

Başlangıç olarak böyle bir beceriyle asla
işsiz kalamazsınız, değil mi?

(Kahkaha)

Kanser sorunlarını çözmek istersiniz,

savaşların neden başladığını
öğrenmek istersiniz,

daha iyi bir uzay mekiği
tasarlamak istersiniz,

bir şeyin diğerine nasıl yol açtığını
bilenden daha iyi kime soru sorulabilir?

Ama haklıydı,

bir şeyin diğerini
nasıl etkilediğini çalışabilirsiniz.

Aslında buna sibernetik denir.

Çünkü bir şeyin bir diğerini etkilemesinin
çok çeşitli yolu yoktur.

Eğer modellemede oldukça iyiyseniz

aynı tür dinamiklerin
pek çok ölçek seviyesinde

ortaya çıktığını görmeye başlarsınız.

Chris bir bakıma sadeleştiriyordu

-- karşısındaki bir öğretmendi sonuçta --

aslında kastettiği şey
bir şeyin diğerini nasıl etkilediği değil,

bir şeyin, ilk şeyi tekrar etkileyen
bir diğerini nasıl etkilediği idi.

Döngüsel nedensellik veya geri bildirim
olarak adlandırılan bir şey

ve sibernetik geri bildirim çalışmasıdır.

Bu gerçekten önemli

çünkü temel olarak
çevrenizde gördüğünüz her şey

geri bildirim nedeniyle vardır.

Önünüzdeki koltuktaki atomlar,

o koltukta oturan kişinin zihni ve bedeni,

kullandığım sözcükler,

Portekiz, hatta TED.

Bütün bunlar geri bildirim nedeniyle var

çünkü bir şekilde kendi kendilerini
güçlendiriyor veya düzenliyorlar.

Çünkü olmasalardı ortadan kaybolurlardı.

Öyleyse her şey bir geri bildirim
ve geri bildirim her şeydir.

Her neyse, neredeydim?

Bilinç! Pekâlâ, şimdi olacak.

(Kahkaha)

Bilincin büyük sırrı şu ki--

Bu arada--

(Kahkaha)

Aslında tek hücreli yaratıkların
bir kolonisi olduğunuzu düşünmek için

çok fazla zaman harcadınız mı?

Biraz tuhaf ama bir yandan oldukça harika.

Öylesiniz.

100 trilyon küçük yaratıktan oluşan

ve biraz utanç verici olsa da bunların
%90'ı bakteri olan bir topluluksunuz

ama onlar olmadan yaşayamazsınız,

bu yüzden onlar toplu olarak sizsiniz.

İnsan genleri olanlar bile

gerçekten sadece küçük hücreli hayvanlar

ve aseksüel olarak çoğalıyorlar;

ikiye, sonra dörde, sonra sekiz
ve on altıya bölünüyorlar.

Onlar hakkında özel olan neredeyse tek şey

tutkalla kaplanmış olmaları gerçeğidir,

bu yüzden yüzüp gitmek, mutlu
ve bağımsız yaşamlar yaşamak yerine

kendilerini bir küme hâlinde
birbirine yapışık vaziyette bulurlar.

Yani temel olarak yapışkan,
küçük yaratıkların bir kümesisiniz.

Size bunu kısmen söylememin nedeni

yaşamak için ne yaptığımı açıklaması.

Yapay yaşam adlı bir alanda çalışıyorum.

Bu, temelde biyolojiyi keşfetmek için
teknolojiyi kullanmak anlamına geliyor.

Böylece günlerimi yapay yaratıklar
yaparak geçiriyorum.

Kimi zaman da robotlar.

Aslında, yatak odamda oturan, mini etekli,
tam boyutlu bir kadın robotum var.

(Kahkaha)

Bu da bir şeyler yapmak için

daireme gelen herkesi oldukça şaşırtıyor.

Ama çoğunlukla bilgisayarın içinde
yaşayan sanal yaratıklar yapıyorum.

Buna dair bilmeye değer tek şey,

onların da topluluk olmalarıdır.

Yani bilgisayarları hayvan gibi davranacak
şekilde programlamaya çalışmıyorum;

bilgisayarları beyin hücreleri,
böbrek hücreleri

ve karaciğer hücreleri gibi davranacak
şekilde programlamaya çalışıyorum

ve daha sonra bunları

toplu olarak düşünceleri, hisleri,
umutları ve hayalleri olan

sistemlere, topluluklara bağlamanın
yollarını bulmaya çalışıyorum.

Birçok yıl önce, yaklaşık 20 bin yıl önce,

küçük yaratıklarımın bir kısmını alıp
bir bilgisayar oyununa koydum.

İnsanların onlarla oynamasına izin verdim

ve sonuçlar harikaydı.

En az bir milyon insan
küçük yaratıklarıma bakmaya başladı

ve harika şeyler yaptılar.

Evlat edinme ajansları kuracak,

birçok hikâye yazacak,

üzerlerinde bilimsel deneyler yapacak,

genetiklerini inceleyeceklerdi.

Aslında birçoğu buna devam etti,

küçük yapay yaşam formlarım üzerinde

yaptıkları deneyler nedeniyle
büyüdüklerinde

bilim insanı ve benzer şeyler
olmaya devam ettiler.

Ama en önemli şey
birçok soru sormalarıydı;

hayatın ne olduğu,

zihnin, bilincin ne olduğu hakkında
derin sorular sormalarıydı.

Ben bunu çok sevdim,
tüm hayatımı yaşamaya değer kıldı.

Çünkü bu sorular gerçekten önemli.

Bilincin ne olduğunu bilmeksizin

kürtaj veya hayvan zulmü gibi
etik sorular hakkında

nasıl iyi kararlar verebiliriz?

Sizin ona zulmettiğinizi bilmediği sürece
bir şeye zulmedemezsiniz.

Peki onun bilip bilmediğini
nasıl biliyoruz?

Amerika'da yaşıyorum

orada kürtaj büyük bir siyasi konudur.

Bazen bana nüfusun yarısı buna

diğer yarısı ise buna inanıyor
gibi görünüyor.

Her ikisi de haklı olamaz.

Elbette her ikisi de yanlış olabilir.

Peki gerçekten çok uzun bir masa
etrafında oturup tartışıyor

ve kürtajla ilgili doğru cevabı
bulmaya çalışıyorlar mı?

Tabii ki hayır, burası Amerika.

Sadece birbirlerini vurup duruyorlar.

(Kahkaha)

Bu tam bir karmaşa.

Ne hakkında konuştuğumuzu bilmiyoruz

ve bunun bir nedeninin
sıkışıp kalmamız olduğunu düşünüyorum.

Sıkışıp kaldık
ve bu problemlerle ilerleyemeyiz

çünkü bilincin sırrının
ne olduğunu bilmiyoruz.

Sanırım oradaki benim,

üçüncü kez şanslıyım, size söyleyeceğim.

Bu kez size söyleyeceğim
ve bundan hoşlanmayacaksınız.

Pekala, bilincin büyük sırrı şu ki

bilincin sırrı olmamasıdır.

(Kahkaha)

Size önce kötü haberi anlatacağım,

sonra da sizi bunun gerçekte iyi bir haber
olduğuna ikna etmeye çalışacağım.

Olay şu ki

son birkaç yıldır,
bazı yeni yaratıklar inşa ediyorum

ve gerçekten de şimdi

bu yaratıklardan bir bilinç ışığı
almaya başladığımı düşünüyorum.

Benim için bu harika.

Onları gerçekten yanımda getirmek istedim.

Çok üzgünüm ama
yaramazlık ettiler ve getiremedim.

(Kahkaha)

Bu yüzden benim için bu harika
çünkü bu benim hayatımın işi.

35 yıldır bu işi yapıyorum

ve bir şeye yaklaşmaya başladığımı
hissetmek güzel.

Ancak birçok insan
bu şeyler hakkında böyle hissetmiyor

çünkü bu yaratıklar yapay.

Bilgisayarda yaşıyorlar.

Yani doğaüstü bir ruha sahip olamazlar;

ne kadar özel olduğumuza dair kendimizi
daha iyi hissettirmeye çalıştığımız için

uydurduğumuz diğer tüm şeyleri
ve bilinci açıklamak için

kuantum mekaniği gibi garip,
tuhaf şeylere bile sahip olamazlar.

Onlar makine,

bu yüzden eğer haklıysam, biz de öyleyiz

ve kimse makine olarak
adlandırılmak istemez.

İnsanlara bunu söylemek istemezsiniz

çünkü öyle olmak istemezler.

Bu kesinlikle özel değil
ve makineler yıpranıyor.

Peki ben ne yapacağım?

Sizi rahatsız ediyorsa ne yaparsınız?

Size Christopher hakkında

küçük hücrelerin geri bildirimleriyle
toplanmaları hakkında anlattığım her şey

cevabın yattığı yer burası.

Şimdi size açıklayamıyorum

ancak makineler olduğumuz gerçeği ile
nasıl başa çıkacağınızı

-- ki bu kötü bir şey değil --

öğrenmek istiyorsanız
bakmamız gereken yer orası.

Daha iyi bir kökeni olan küçük bir hikâye,

bir kozmogoni, yaratılış hikayesi ile

bitirmeme müsaade edin.

İncil yaratılış hikâyesini biliyorsunuz.

Esasen Tanrı evreni mükemmel
ve tam olarak yarattı,

sonra birtakım insanlar gelip içine etti

ve o zamandan beri yokuş aşağı gidiyor.

Yani yaratılış hikâyesi,

tamamen reddetme ve çürüme ile ilgilidir.

Ama benim alanımda;

kompleksite çalışmaları,
kompleksite teorisi ile

farklı bir yaratılış hikâyesi sunabiliriz.

Bu hikâyede ise evren,
tam ve mükemmel olarak yaratılmamıştı;

çok, çok basit ve çok, çok, çok,
çok, çok, çok sıkıcıydı.

Ama bu, yaratıcı bir evren,

kendi kendini organize eden bir evren,

her zaman daha önce var olmayan şeyleri
keşfedip icat eden bir evren

Esasen geri bildirim gücü sayesinde

boş bir evren, bir zamanlar boş alandan
nasıl madde yapılacağını keşfetti.

Bir kez maddenin nasıl yapılacağını

ve maddenin yeterince soğuduğunu
anladıktan sonra

onunla kimya yapabileceğini keşfetti.

Milyarlarca yıl boyunca kimyayı uyguladı
ve uyguladı ve uyguladı

ve en sonunda
hayat oluşturabileceğini anladı.

Sonra hayat ortaya çıktığında ise
bir daha asla ortadan kalkmayacaktı,

bu yüzden hayatta kalmasını sağlayan,

onu kendi kendini idame ettirebilir kılan
farklı şeyler yapmak için

hücreleri topluluklara bağlamanın

farklı yollarını denedi

ve bu süreç boyunca, nihayetinde,

plan yapmak ve bir şeyleri
tahmin etmek için

dünya modellerini inşa etmek gerekiyordu,

bilincin buradan geldiğini düşünüyorum.

Belirli bir makine türü çalıştığında
olan şey tam da budur.

Bu konuda tuhaf bir şey yok.

Ama bu oldukça havalı bir evren

çünkü biz tüm bunlardan doğduk.

Demek istediğim şu ki

evet biz makineleriz
ama biz sadece makine değiliz,

biz inanılmaz makineleriz.

İnanılmaz derecede yaratıcı bir evrenin

14 milyar yıllık denemesinin ürünleriyiz.

Umarım bu, bir makine olmanız konusunda

kendinizi biraz daha iyi
hissetmenizi sağlar.

Bu yüzden tavsiyem, bir makinede
olduğunuzu kabul etmeye çalışmaktır

ve bu kötü bir şey değildir.

Teşekkür ederim.

(Alkış)