Arama sonuçlarınızdaki ahlaki önyargı
-
0:01 - 0:04Ne zaman bir okula gidip,
öğrencilerle konuşsam, -
0:04 - 0:06onlara hep aynı şeyi sorarım:
-
0:07 - 0:08neden Google-larsınız?
-
0:09 - 0:12Arama motoru olarak tercihiniz
neden Google'dır? -
0:13 - 0:15Garip belki ama sürekli
aynı üç cevap verilir. -
0:15 - 0:17İlki, “işe yarıyor”,
-
0:17 - 0:20güzel bir cevap,
benim de Google’ı tercih sebebim. -
0:20 - 0:22İkincisi, bazıları,
-
0:22 - 0:25“gerçekten alternatifini bilmiyorum.” der.
-
0:26 - 0:29Bu o kadar güzel bir cevap sayılmaz,
onlara genellikle cevabım -
0:29 - 0:31"Google’a 'arama motoru'
yazmayı denersen, -
0:31 - 0:33birkaç ilginç
alternatif bulabilirsin.” olur. -
0:33 - 0:35Sonuncusu ise,
-
0:35 - 0:39kaçınılmaz bir şekilde, bir öğrenci
parmak kaldırıp -
0:39 - 0:45“Google'la kesin olarak, hep en iyi ve
önyargısız arama sonucuna ulaşırım.” der. -
0:45 - 0:52En iyi ve önyargısız arama sonucuna
kesin olarak, hep ulaşmak. -
0:53 - 0:55Bir beşeri bilim insanı olarak,
-
0:56 - 0:58hatta dijital insani bilim insanı olarak,
-
0:58 - 0:59bu durum beni ürpertiyor,
-
0:59 - 1:04bu önyargısız arama sonucuna güvenin,
Google’a olan ortak sevgimizin ve -
1:04 - 1:08ve Google'ı takdirimizin
köşetaşı olmasını anlayabilsem bile. -
1:09 - 1:13Size bunun felsefi açıdan neden
neredeyse imkansız olduğunu göstereceğim. -
1:13 - 1:16Ancak ilkin, her sorgumuzun ardındaki,
bazen görmeyi unuttuğumuz -
1:16 - 1:19temel kuralı kısaca açıklamama izin verin.
-
1:20 - 1:22Google’a bir şey yazdığınız zaman,
-
1:22 - 1:26kendinize şunu sorun:
“kesin bir gerçekliği mi arıyorum?" -
1:26 - 1:29Fransa’nın başkenti neresidir?
-
1:30 - 1:32Su molekülünün yapıtaşları nelerdir?
-
1:32 - 1:34Harika, hemen Google-layın.
-
1:34 - 1:37Cevapların Londra ve H3O olduğunu
-
1:37 - 1:39ispatlamaya çalışan
bilim insanları yoktur. -
1:39 - 1:42Bu tür şeylerde büyük
komplolara rastlamazsınız. -
1:42 - 1:43Küresel ölçekli
-
1:43 - 1:46kesin gerçekliklerin cevabı ne ise ,
hepimiz kabul ederiz. -
1:46 - 1:52Ancak sorunuzu biraz daha
karmaşıklaştırırsanız: -
1:52 - 1:55“Neden İsrail – Filistin
çatışması var?” gibi, -
1:55 - 1:58artık kesin kabul görmüş
bir gerçeklik aramıyorsunuz, -
1:58 - 1:59bir bilgiyi araştırıyorsunuz,
-
1:59 - 2:02ki bu daha karmaşık
ve hassas bir şeydir. -
2:03 - 2:04Bu bilgiye ulaşmak için,
-
2:04 - 2:07masaya 10 veya 20
veya 100 gerçeklik getirmek, -
2:07 - 2:10onları kabul etmek ve
“Bunların hepsi doğru.” demelisiniz. -
2:10 - 2:12Fakat kim olduğuma göre,
-
2:12 - 2:14genç, yaşlı, siyah,
beyaz, eşcinsel ya da değil, -
2:14 - 2:16her birini farklı değerlendireceğim.
-
2:16 - 2:18“Evet bu doğru, ancak
-
2:18 - 2:20diğeri benim için
daha önemli.” diyeceğim. -
2:20 - 2:22İşin ilginç tarafı tam burası,
-
2:22 - 2:24çünkü bizi insan yapan şey de bu.
-
2:24 - 2:27Toplumu şekillendirmek için
tartışmaya başladığımız yer burası. -
2:27 - 2:30Bir yerlere varmak için
gerçeklerimizi filtrelememiz gerekir. -
2:30 - 2:33Arkadaşlar, komşular,
aileler, çocuklar, -
2:33 - 2:35iş arkadaşları, gazeteler,
dergiler yardımıyla. -
2:35 - 2:38Sonuçta gerçek bilgiye ulaşmak için,
-
2:38 - 2:42bir arama motorunun bunu başarmanızda
çok az yardımı olabilecektir. -
2:43 - 2:50Doğru, açık ve tarafsız bilgiyi
elde etmenin neden -
2:50 - 2:53bu kadar zor olduğunu
bir örnekle size göstermek istiyorum. -
2:53 - 2:55Konu üzerinde düşünmek için.
-
2:55 - 2:58Bazı basit arama sorguları
yapacağım. -
2:58 - 3:03"Michelle Obama" ile başlayacağız.
-
3:03 - 3:04ABD'nin first lady’si.
-
3:04 - 3:06Görsellere tıklayacağız.
-
3:07 - 3:09Gördüğünüz üzere oldukça iyi çalışıyor.
-
3:09 - 3:12Neredeyse mükemmel bir arama sonucu.
-
3:12 - 3:15Resimde sadece o var,
başkan bile yok. -
3:16 - 3:17Nasıl çalışıyor?
-
3:18 - 3:19Oldukça basit.
-
3:19 - 3:23Bir çok akıllıca yöntem kullanılıyor,
ama basitleştirirsek, -
3:23 - 3:25iki şeye diğerlerinden daha çok bakıyor.
-
3:25 - 3:30İlki, her bir internet sitesinde
resmin altında ne yazdığı. -
3:30 - 3:32Resmin altında
"Michelle Obama" mı yazıyor? -
3:32 - 3:34Gerçekten onun olduğuna dair
iyi bir gösterge. -
3:34 - 3:37İkinci olarak Google internet sitesine
-
3:37 - 3:40yüklenen resim dosyasının
adına bakıyor. -
3:40 - 3:42"Michelle Obama.jpeg” mi denmiş?
-
3:43 - 3:46Resimde Clint Eastwood olmadığına dair
iyi bir gösterge. -
3:46 - 3:50Böylece bu iki yöntemle böyle bir
arama sonucuna ulaştınız -- neredeyse. -
3:50 - 3:55Michelle Obama 2009 yılında
arama sonuçları üzerinden -
3:55 - 4:01ona hakaret etmek üzere ayarlanmış
ırkçı bir kampanyanın mağduruydu. -
4:01 - 4:04İnternette yaygın olarak paylaşılan,
-
4:04 - 4:07yüzünün maymuna benzetildiği,
oynanmış bir resim vardı. -
4:07 - 4:10Bu resim her yerde yayınlandı.
-
4:10 - 4:13İnsanlar bilinçli bir şekilde,
-
4:13 - 4:16o resmin arama sonuçlarında
çıkması için uğraştılar. -
4:16 - 4:19Resmin başlığına
“Michelle Obama” yazdılar -
4:19 - 4:23ve resmi "MichelleObama.jpeg” veya benzer
bir dosya adıyla yüklediler. -
4:23 - 4:25Neden olduğunu anladınız,
arama sonuçlarını manipüle etmek için. -
4:25 - 4:27İşe de yaradı.
-
4:27 - 4:302009'da Google görsellerinde
“Michelle Obama” aratıldığında, -
4:30 - 4:33üzerinde oynanmış o maymun resmi
ilk sonuçlar arasında çıkıyordu. -
4:33 - 4:36Sonuçlar kendini yeniliyor
-
4:36 - 4:38ve bu işin güzel tarafı,
-
4:38 - 4:42çünkü Google her saat, her gün
sonuçların uygunluğunu ölçmektedir. -
4:42 - 4:44Ancak bu sefer Google bununla yetinmedi,
-
4:44 - 4:47şöyle düşündüler;
“bu ırkçı ve kötü bir arama sonucu, -
4:48 - 4:51geriye dönüp bunu elle düzelteceğiz.
-
4:51 - 4:54Bazı kodlar yazıp bunu düzelteceğiz.”,
-
4:54 - 4:55ki yaptılar da.
-
4:55 - 4:59Salonda hiç kimsenin bunun kötü bir fikir
olduğunu düşündüğünü sanmıyorum. -
5:00 - 5:01Ben de dahil.
-
5:03 - 5:06Ancak birkaç yıl sonra,
-
5:06 - 5:09dünyanın en çok Google-lanan Anders’i,
-
5:09 - 5:11Anders Behring Breivik,
-
5:11 - 5:13yapacağını yaptı.
-
5:13 - 5:1522 Temmuz 2011’de
-
5:15 - 5:18Norveç tarihinin korkunç günlerinden biri.
-
5:18 - 5:21Terörist olan bu adam Oslo, Norveç'te
şu an bulunduğumuz yere -
5:21 - 5:24yürüme mesafesinde olan bazı
devlet binalarını havaya uçurdu; -
5:24 - 5:26ve sonra Utøya Adasına gitti,
-
5:26 - 5:29bir grup çocuğa ateş etti
ve onları öldürdü. -
5:29 - 5:3180'e yakın kişi o gün öldü.
-
5:32 - 5:37Birçok insan bu terör hadisesini
iki aşamalı tasvir ediyor, -
5:37 - 5:40binaları patlattı ve o çocukları öldürdü.
-
5:40 - 5:42Bu doğru değil.
-
5:42 - 5:44Üç aşamalı idi.
-
5:44 - 5:47O binaları patlattı, o çocukları öldürdü
-
5:47 - 5:50ve oturup dünyanın
onu Google-lamasını bekledi. -
5:51 - 5:54Üç aşamayı da oldukça iyi hazırladı.
-
5:55 - 5:57Eğer bunu hemen anlayan biri varsa,
-
5:57 - 5:59o da İsveçli
internet tasarımcısı, -
5:59 - 6:03Stockholm’de arama motoru optimizasyonu
uzmanı olan Nikke Lindqvist'tir. -
6:03 - 6:04Aynı zamanda oldukça
siyasi birisiydi. -
6:04 - 6:07sosyal medyada bloğunu ve
Facebook'u aktif kullanan biriydi. -
6:07 - 6:09Herkese şunu dedi:
-
6:09 - 6:11“Şu anda bu adamın
yapmak istediği bir şey varsa, -
6:11 - 6:14o da kendi imajını kontrol etmektir.
-
6:15 - 6:17Bunu değiştirebilecek miyiz görelim.
-
6:17 - 6:21Bakalım yaptığı eylemi medeni dünya olarak
kendi arama sonuçlarında -
6:21 - 6:25ona hakaret ederek
protesto edebilecek miyiz?” -
6:25 - 6:26Peki nasıl?
-
6:27 - 6:29Tüm okurlarına şunları dedi,
-
6:29 - 6:31“İnternete girin,
-
6:31 - 6:34kaldırım üzerinde
köpek dışkısı resimleri bulun -- -
6:34 - 6:37kaldırım üzerinde
köpek dışkısı resimleri bulun -- -
6:37 - 6:40yayınlarınızda, internet sitelerinizde ve
bloglarınızda bunu yayınlayın. -
6:40 - 6:43Resmin altına teröristin ismini
yazdığınızdan emin olun, -
6:43 - 6:48resim dosyasının adının
“Breivik.jpeg” olduğundan emin olun. -
6:48 - 6:52Google’a teröristin yüzünün
bu olduğunu öğretelim.” -
6:54 - 6:55Ve işe yaradı.
-
6:56 - 6:59Michelle Obama’ya karşı yürütülen
kampanyadan iki yıl sonra, -
6:59 - 7:02Anders Behring Breivik'e karşı
manipülasyon kampanyası işe yaradı. -
7:02 - 7:0722 Temmuz'dan bir süre sonra İsveç’ten
Google görsellerinde onu aratsaydınız, -
7:07 - 7:11arama sonuçlarının üst kısımlarında
köpek dışkısı resmini görebilirdiniz, -
7:11 - 7:12küçük bir protesto olarak.
-
7:13 - 7:18Garip bir şekilde
Google bu kez müdahale etmedi. -
7:18 - 7:23Devreye girip arama sonuçlarını
elle düzeltmediler. -
7:24 - 7:26Şimdi milyon dolarlık soru,
-
7:26 - 7:29bu iki hadise arasında fark var mı?
-
7:29 - 7:32Michelle Obama’ya yapılan ile
Anders Behring Breivik’e yapılan -
7:32 - 7:34eylem arasında bir fark var mı?
-
7:34 - 7:36Elbetteki yok.
-
7:37 - 7:38Kesinlikle aynı şey
-
7:38 - 7:41ama bir durumda Google müdahale etti,
diğerinde ise etmedi. -
7:41 - 7:42Neden?
-
7:43 - 7:47Çünkü Michelle Obama
saygıdeğer bir insan, sebep bu -
7:47 - 7:50ve Anders Breivik ise aşağılık bir insan.
-
7:50 - 7:52Ne olduğunu anlıyor musunuz?
-
7:52 - 7:55Bir kişi değerlendiriliyor
-
7:55 - 7:59ve dünya üzerinde kimin kim olduğunu
-
7:59 - 8:01söyleme otoritesine sahip
tek bir güç var. -
8:02 - 8:04"Seni seviyoruz. Seni sevmiyoruz.
-
8:04 - 8:06Sana inanıyoruz. Sana inanmıyoruz.
-
8:06 - 8:08Haklısın. Haksızsın.
Doğrusun. Yanlışsın. -
8:08 - 8:10Obama'sın. Breivik'sin.”
-
8:11 - 8:13Bu, eğer şu ana kadar
gördüysem, gücün kendisidir. -
8:15 - 8:19Sizden şunu hatırlamanızı rica ediyorum:
her algoritmanın ardında -
8:19 - 8:21her zaman bir insan vardır.
-
8:21 - 8:23Hiçbir kodun tamamen yok edemeyeceği
-
8:23 - 8:26bir takım kişisel değerleri olan birisi.
-
8:26 - 8:28Mesajım sadece Google’a değil,
-
8:28 - 8:31aynı zamanda kodların
doğruluğuna inananlaradır. -
8:31 - 8:34Kişisel önyargılarınızı
belirlemek zorundasınız. -
8:34 - 8:36İnsan olduğunuzu anlamanız
-
8:36 - 8:39ve sorumluluğu ona göre almanız
gerekiyor. -
8:40 - 8:43Bunu şunun için söylüyorum:
öyle bir noktaya geldik ki -
8:43 - 8:44kesinlikle şu iki şeyi
-
8:44 - 8:48sıkı bir şekilde tekrar bağlamak
zorundayız, daha sıkı bir şekilde: -
8:48 - 8:50beşeri bilim ve teknolojiyi.
-
8:50 - 8:52Şimdiye kadarkinden
daha da sıkı. -
8:52 - 8:56Bir de muhteşem bir şekilde
cezbediciliği olan -
8:56 - 8:58önyargısız, temiz arama sonucu
fikrinin bir efsane olduğunu -
8:58 - 9:01hatırlatmak istiyorum.
-
9:01 - 9:03Zamanınızı ayırdığınız
için teşekkürler. -
9:03 - 9:06(Alkış)
- Title:
- Arama sonuçlarınızdaki ahlaki önyargı
- Speaker:
- Andreas Ekström
- Description:
-
Arama motorları en çok güvendiğimiz gerçeklik kaynağı ve hakemi haline geldi. Peki önyargısız bir arama sonucuna ulaşabilir miyiz? İsveçli yazar ve gazeteci Andreas Ekström bunun felsefi olarak imkansız olduğunu iddia ediyor. Bu düşündürücü konuşmada bizi teknoloji ve insani bilimler arasındaki bağı kuvvetlendirmeye çağırıyor ve bize her algoritmanın arkasında hiçbir kodun, hiçbir zaman yok edemeyeceği kişisel inançların olduğunu hatırlatıyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 09:18
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for The moral bias behind your search results | ||
Ahmet Yükseltürk edited Turkish subtitles for The moral bias behind your search results | ||
Ahmet Yükseltürk accepted Turkish subtitles for The moral bias behind your search results | ||
Ahmet Yükseltürk edited Turkish subtitles for The moral bias behind your search results | ||
Ahmet Yükseltürk edited Turkish subtitles for The moral bias behind your search results | ||
Ahmet Yükseltürk edited Turkish subtitles for The moral bias behind your search results | ||
Ahmet Yükseltürk edited Turkish subtitles for The moral bias behind your search results | ||
Ahmet Yükseltürk edited Turkish subtitles for The moral bias behind your search results |