Arama sonuçlarınızdaki ahlaki önyargı

Arama motorları en çok güvendiğimiz gerçeklik kaynağı ve hakemi haline geldi. Peki önyargısız bir arama sonucuna ulaşabilir miyiz? İsveçli yazar ve gazeteci Andreas Ekström bunun felsefi olarak imkansız olduğunu iddia ediyor. Bu düşündürücü konuşmada bizi teknoloji ve insani bilimler arasındaki bağı kuvvetlendirmeye çağırıyor ve bize her algoritmanın arkasında hiçbir kodun, hiçbir zaman yok edemeyeceği kişisel inançların olduğunu hatırlatıyor.

Ne zaman bir okula gidip,
öğrencilerle konuşsam,

onlara hep aynı şeyi sorarım:

neden Google-larsınız?

Arama motoru olarak tercihiniz
neden Google'dır?

Garip belki ama sürekli
aynı üç cevap verilir.

İlki, “işe yarıyor”,

güzel bir cevap,
benim de Google’ı tercih sebebim.

İkincisi, bazıları,

“gerçekten alternatifini bilmiyorum.” der.

Bu o kadar güzel bir cevap sayılmaz,
onlara genellikle cevabım

"Google’a 'arama motoru'
yazmayı denersen,

birkaç ilginç
alternatif bulabilirsin.” olur.

Sonuncusu ise,

kaçınılmaz bir şekilde, bir öğrenci
parmak kaldırıp

“Google'la kesin olarak, hep en iyi ve
önyargısız arama sonucuna ulaşırım.” der.

En iyi ve önyargısız arama sonucuna
kesin olarak, hep ulaşmak.

Bir beşeri bilim insanı olarak,

hatta dijital insani bilim insanı olarak,

bu durum beni ürpertiyor,

bu önyargısız arama sonucuna güvenin,
Google’a olan ortak sevgimizin ve

ve Google'ı takdirimizin
köşetaşı olmasını anlayabilsem bile.

Size bunun felsefi açıdan neden
neredeyse imkansız olduğunu göstereceğim.

Ancak ilkin, her sorgumuzun ardındaki,
bazen görmeyi unuttuğumuz

temel kuralı kısaca açıklamama izin verin.

Google’a bir şey yazdığınız zaman,

kendinize şunu sorun:
“kesin bir gerçekliği mi arıyorum?"

Fransa’nın başkenti neresidir?

Su molekülünün yapıtaşları nelerdir?

Harika, hemen Google-layın.

Cevapların Londra ve H3O olduğunu

ispatlamaya çalışan
bilim insanları yoktur.

Bu tür şeylerde büyük
komplolara rastlamazsınız.

Küresel ölçekli

kesin gerçekliklerin cevabı ne ise ,
hepimiz kabul ederiz.

Ancak sorunuzu biraz daha
karmaşıklaştırırsanız:

“Neden İsrail – Filistin
çatışması var?” gibi,

artık kesin kabul görmüş
bir gerçeklik aramıyorsunuz,

bir bilgiyi araştırıyorsunuz,

ki bu daha karmaşık
ve hassas bir şeydir.

Bu bilgiye ulaşmak için,

masaya 10 veya 20
veya 100 gerçeklik getirmek,

onları kabul etmek ve
“Bunların hepsi doğru.” demelisiniz.

Fakat kim olduğuma göre,

genç, yaşlı, siyah,
beyaz, eşcinsel ya da değil,

her birini farklı değerlendireceğim.

“Evet bu doğru, ancak

diğeri benim için
daha önemli.” diyeceğim.

İşin ilginç tarafı tam burası,

çünkü bizi insan yapan şey de bu.

Toplumu şekillendirmek için
tartışmaya başladığımız yer burası.

Bir yerlere varmak için
gerçeklerimizi filtrelememiz gerekir.

Arkadaşlar, komşular,
aileler, çocuklar,

iş arkadaşları, gazeteler,
dergiler yardımıyla.

Sonuçta gerçek bilgiye ulaşmak için,

bir arama motorunun bunu başarmanızda
çok az yardımı olabilecektir.

Doğru, açık ve tarafsız bilgiyi
elde etmenin neden

bu kadar zor olduğunu
bir örnekle size göstermek istiyorum.

Konu üzerinde düşünmek için.

Bazı basit arama sorguları
yapacağım.

"Michelle Obama" ile başlayacağız.

ABD'nin first lady’si.

Görsellere tıklayacağız.

Gördüğünüz üzere oldukça iyi çalışıyor.

Neredeyse mükemmel bir arama sonucu.

Resimde sadece o var,
başkan bile yok.

Nasıl çalışıyor?

Oldukça basit.

Bir çok akıllıca yöntem kullanılıyor,
ama basitleştirirsek,

iki şeye diğerlerinden daha çok bakıyor.

İlki, her bir internet sitesinde
resmin altında ne yazdığı.

Resmin altında
"Michelle Obama" mı yazıyor?

Gerçekten onun olduğuna dair
iyi bir gösterge.

İkinci olarak Google internet sitesine

yüklenen resim dosyasının
adına bakıyor.

"Michelle Obama.jpeg” mi denmiş?

Resimde Clint Eastwood olmadığına dair
iyi bir gösterge.

Böylece bu iki yöntemle böyle bir
arama sonucuna ulaştınız -- neredeyse.

Michelle Obama 2009 yılında
arama sonuçları üzerinden

ona hakaret etmek üzere ayarlanmış
ırkçı bir kampanyanın mağduruydu.

İnternette yaygın olarak paylaşılan,

yüzünün maymuna benzetildiği,
oynanmış bir resim vardı.

Bu resim her yerde yayınlandı.

İnsanlar bilinçli bir şekilde,

o resmin arama sonuçlarında
çıkması için uğraştılar.

Resmin başlığına
“Michelle Obama” yazdılar

ve resmi "MichelleObama.jpeg” veya benzer
bir dosya adıyla yüklediler.

Neden olduğunu anladınız,
arama sonuçlarını manipüle etmek için.

İşe de yaradı.

2009'da Google görsellerinde
“Michelle Obama” aratıldığında,

üzerinde oynanmış o maymun resmi
ilk sonuçlar arasında çıkıyordu.

Sonuçlar kendini yeniliyor

ve bu işin güzel tarafı,

çünkü Google her saat, her gün
sonuçların uygunluğunu ölçmektedir.

Ancak bu sefer Google bununla yetinmedi,

şöyle düşündüler;
“bu ırkçı ve kötü bir arama sonucu,

geriye dönüp bunu elle düzelteceğiz.

Bazı kodlar yazıp bunu düzelteceğiz.”,

ki yaptılar da.

Salonda hiç kimsenin bunun kötü bir fikir
olduğunu düşündüğünü sanmıyorum.

Ben de dahil.

Ancak birkaç yıl sonra,

dünyanın en çok Google-lanan Anders’i,

Anders Behring Breivik,

yapacağını yaptı.

22 Temmuz 2011’de

Norveç tarihinin korkunç günlerinden biri.

Terörist olan bu adam Oslo, Norveç'te
şu an bulunduğumuz yere

yürüme mesafesinde olan bazı
devlet binalarını havaya uçurdu;

ve sonra Utøya Adasına gitti,

bir grup çocuğa ateş etti
ve onları öldürdü.

80'e yakın kişi o gün öldü.

Birçok insan bu terör hadisesini
iki aşamalı tasvir ediyor,

binaları patlattı ve o çocukları öldürdü.

Bu doğru değil.

Üç aşamalı idi.

O binaları patlattı, o çocukları öldürdü

ve oturup dünyanın
onu Google-lamasını bekledi.

Üç aşamayı da oldukça iyi hazırladı.

Eğer bunu hemen anlayan biri varsa,

o da İsveçli
internet tasarımcısı,

Stockholm’de arama motoru optimizasyonu
uzmanı olan Nikke Lindqvist'tir.

Aynı zamanda oldukça
siyasi birisiydi.

sosyal medyada bloğunu ve
Facebook'u aktif kullanan biriydi.

Herkese şunu dedi:

“Şu anda bu adamın
yapmak istediği bir şey varsa,

o da kendi imajını kontrol etmektir.

Bunu değiştirebilecek miyiz görelim.

Bakalım yaptığı eylemi medeni dünya olarak
kendi arama sonuçlarında

ona hakaret ederek
protesto edebilecek miyiz?”

Peki nasıl?

Tüm okurlarına şunları dedi,

“İnternete girin,

kaldırım üzerinde
köpek dışkısı resimleri bulun --

kaldırım üzerinde
köpek dışkısı resimleri bulun --

yayınlarınızda, internet sitelerinizde ve
bloglarınızda bunu yayınlayın.

Resmin altına teröristin ismini
yazdığınızdan emin olun,

resim dosyasının adının
“Breivik.jpeg” olduğundan emin olun.

Google’a teröristin yüzünün
bu olduğunu öğretelim.”

Ve işe yaradı.

Michelle Obama’ya karşı yürütülen
kampanyadan iki yıl sonra,

Anders Behring Breivik'e karşı
manipülasyon kampanyası işe yaradı.

22 Temmuz'dan bir süre sonra İsveç’ten
Google görsellerinde onu aratsaydınız,

arama sonuçlarının üst kısımlarında
köpek dışkısı resmini görebilirdiniz,

küçük bir protesto olarak.

Garip bir şekilde
Google bu kez müdahale etmedi.

Devreye girip arama sonuçlarını
elle düzeltmediler.

Şimdi milyon dolarlık soru,

bu iki hadise arasında fark var mı?

Michelle Obama’ya yapılan ile
Anders Behring Breivik’e yapılan

eylem arasında bir fark var mı?

Elbetteki yok.

Kesinlikle aynı şey

ama bir durumda Google müdahale etti,
diğerinde ise etmedi.

Neden?

Çünkü Michelle Obama
saygıdeğer bir insan, sebep bu

ve Anders Breivik ise aşağılık bir insan.

Ne olduğunu anlıyor musunuz?

Bir kişi değerlendiriliyor

ve dünya üzerinde kimin kim olduğunu

söyleme otoritesine sahip
tek bir güç var.

"Seni seviyoruz. Seni sevmiyoruz.

Sana inanıyoruz. Sana inanmıyoruz.

Haklısın. Haksızsın.
Doğrusun. Yanlışsın.

Obama'sın. Breivik'sin.”

Bu, eğer şu ana kadar
gördüysem, gücün kendisidir.

Sizden şunu hatırlamanızı rica ediyorum:
her algoritmanın ardında

her zaman bir insan vardır.

Hiçbir kodun tamamen yok edemeyeceği

bir takım kişisel değerleri olan birisi.

Mesajım sadece Google’a değil,

aynı zamanda kodların
doğruluğuna inananlaradır.

Kişisel önyargılarınızı
belirlemek zorundasınız.

İnsan olduğunuzu anlamanız

ve sorumluluğu ona göre almanız
gerekiyor.

Bunu şunun için söylüyorum:
öyle bir noktaya geldik ki

kesinlikle şu iki şeyi

sıkı bir şekilde tekrar bağlamak
zorundayız, daha sıkı bir şekilde:

beşeri bilim ve teknolojiyi.

Şimdiye kadarkinden
daha da sıkı.

Bir de muhteşem bir şekilde
cezbediciliği olan

önyargısız, temiz arama sonucu
fikrinin bir efsane olduğunu

hatırlatmak istiyorum.

Zamanınızı ayırdığınız
için teşekkürler.

(Alkış)