Rikthe qytetin tend ne saje te ngjyres

Bejeni nje qytet te bukur, ndalo korrupsionin. Edi Rama ndermori kete rruge ne dukje te thjeshte si kryebashkiaku i Tiranes, Shqiperi, ku ai ringjali krenarine tek qytetaret e tij duke transformuar hapsirat publike me dizajne me ngjyra. Me projekte qe vendosnin njerezit ne vend te pare, Rama uli krimin, dhe i'u tregoi qytetareve qe mund te kishin besim te drejtuesit e tyre.
(Filmuar ne TEDxThessaloniki.)

Ne jeten time te meparshme, isha nje artist.

Akoma pikturoj. E dua artin.

Me pelqen gezimi qe i jep ngjyra jeteve tona

dhe komuniteteve tona,

dhe perpiqem qe te jap dicka nga artisti brenda meje

politikes sime,

dhe tani

nje pjese te punes sime sot, arsyeja pse jam sot ketu,

jo vetem per te bere fushate per partine time,

por per politiken, dhe rolin qe mund te luaj

per permiresimin e jeteve tona.

Per 11 vjet, kam qene Kryebashkiaku i kryeqytetit tone Tiranes.

Ne u perballuam me shume sfida.

Arti ishte pjese e pergjigjes,

dhe emri im, qe prej fillimit,

ishte i lidhur me dy gjera:

shkaterrimin e ndertimeve pa leje

ne menyre qe te rikthenim hapesirat publike,

dhe perdorimin e ngjyrave ne menyre qe te gjalleronim shpresen

qe kishte humbur ne qytetin tim.

Por kete here perdorimi i ngjyrave nuk ishte vetem akt artistik.

Ishte nje fome e aksionit politik

ne nje kontekst qe buxheti i bashkise qe kisha ne dispozicion

pasi u zgjodha kishte vleren e zero presje dickaje.

Kur ne lyem ndertesen e pare,

duke sperkatur nje portokalli te feksur

mbi nje fasade te zymte gri,

ndodhi dicka e paimagjinueshme.

Trafiku u bllokua

dhe nje turme njerezish u mblodh

sikur te ishte vendndodhja e ndonje aksidenti spektakolar,

apo sikur papritur te shikonin nje pop-star qe po vizitonte.

Zyrtari francez i B.E i ngarkuar per financimin

u ngut per te bllokuar lyerjen.

Ai klithi se do te bllokonte financimet.

"Por pse?" e pyeta ate.

"Sepse ngjyrat qe ju keni porositur

nuk permbushin standartet Europieane," mu pergjigj.

"Mire" i thashe,

rrethinat nuk i permbushin standartet Europiane,

edhe pse kjo nuk eshte ajo qe duam,

por ne do te perzgjedhim ngjyrat tona vete,

sepse kjo eshte ekzaktesisht ajo qe ne duam.

Dhe nese ti nuk na lejon te vazhdojme me punen tone,

une do te mbaj nje konference shtypi ketu,

tani, ketu ne rruge,

dhe do ti themi njerezve qe ti na dukesh tamam

si censura e kohes se realizmit socialist."

Keshtu, ai u gjend keq,

dhe me kerkoi nje kompromis.

Por i thashe atij jo, me vjen keq,

kompromisi ka ngjyre gri,

dhe ne kemi mjaft gri sa per te gjithe jeten tone.

(Duartrokitje)

Keshtu qe eshte koha per ndryshim.

Rehabilitimi i hapsirave publike

rigjalleroi ndjesine e perkatesise

se nje qyteti qe njerezit humben.

Krenaria e njerezve per vendin e tyre aty ku ata jetonin,

dhe keto ishin ndjenjat te cilat ishin varrosur

thelle per vite nen furine e paligjshme,

ndertimeve barbare qe mbiu ne hapsiren publike.

Dhe kur ngjyrat dolen gjithandej,

nje gjendje ndryshimi filloj te transformoje shpirtrat e njerzeve.

Filloi nje zhurme e madhe : "Cfare eshte kjo? Cfare po ndodh?

Cfare po na bejne ngjyrat?"

Dhe ne beme nje sondazh,

sondazhin me te mahnitshem qe kam pare ne jeten time.

Ne i pyetem njerezit," E doni kete veprim,

te keni ndertesat e lyera keshtu?"

Dhe pyetja e dyte ishte,

"Doni qe te ndalojme apo doni qe te vazhdojme?"

Pyetjes se pare,

63% e njerzeve thane po, ne na pelqen.

37% tha jo, ne nuk na pelqen.

Por ne pyetjen e dyte, gjysma e atyre qe nuk u pelqente

deshironin qe te vazhdonte.(Te qeshura)

Keshtu qe ne vume re ndryshim.

Njerzit filluan te hidhnin me pak mbeturina rrugeve, per shembull,

filluan te paguanin taksat,

filluan te ndjenin dicka qe ata kishin harruar,

dhe me e bukura ishte e te vepruarit si roje

ate ku policia bashkiare, apo shteti vete, mungonin.

Nje dite me kujtohet kur isha duke ecur vetem rruges

qe sapo ishte lyer,

dhe ku ne ishim ne proces per te mbjelle peme,

kur pashe nje dyqanxhi me te shoqen

qe po vendosnin nje fasade xhami per dyqanin e tyre.

Kishin hedhur qepenin e vjeter

ne vendin e grumbullimit te mbeturinave.

" Perse e hodhe qepenin" e pyeta ate.

"Mire, sepse rruga eshte me e sigurt tani." mu pergjigjen.

"Me e sigurt? Pse? Kane vendosur me shume police ketu?"

"Hajde pra, shoku! Ca policie?

Mund ta shohesh dhe vet. Ka ngjyra,

drita rruges, trotuare pa gropa,

peme. Keshtu qe eshte bukur, eshte e sigurt."

Dhe me te vertete, ishte bukuria ajo qe po u jepte njerzeve

kete ndjesine e te qenurit te mbrojtur.

Dhe kjo nuk ishte nje ndjesi e keqkuptuar.

Kriminaliteti ra.

Liria qe u fitua ne 1990

solli nje gjendje anarkie ne qytet,

ndersa barbarizmi i viteve '90

solli nje humbje te shpreses per qytetin.

Boja ne mure nuk ushqente femijet,

as nuk kuronte te semuret, apo mesonte injorantet,

por dha shprese dhe drite,

dhe ndihmoi qe te bente njerzit te shikonin

qe mund te kishte nje menyre tjeter per te bere gjerat,

nje shpirt ndryshe, nje ndjesi ndryshe per jetet tona

dhe nese ne na solli te njejten energji dhe shprese

ne politiken tone, qe mundemi te ndertojme nje jete me te mire

per gjithesecilin dhe per vendin tone.

Ne hoqem 123,000 ton beton

vetem prej brigjeve te lumit.

Ne shembem me shume se 5,000 ndertesa te paligjshme

ne te gjithe qytetin,

deri ne tete kate, me e larta prej tyre.

Ne mbollem 55.000 peme dhe kacube ne te gjithe qytetin.

Ne vendosem nje takse te gjelbert,

dhe cdokush e pranoi ate

dhe te gjitha bisneset e paguan rregullisht.

Duke perdorur konkurrencen e hapur

ne menaxhuam te rekrutonim ne administraten tone

shume te rinj,

dhe me ta ne u perpoqem te ndertonim

nje institucion publik i depolitizuar

ku grate dhe burrat ishin te perfaqesuar ne menyre te barabarte.

Organizata nderkombetare

kane investuar shume ne Shqiperi gjate ketyre 20 vjeteve,

jo te gjitha te shpenzuara mire.

Kur i thashe drejtuesve te Bankes Boterore

qe doja qe ata te financonin nje projekt per te ndertuar

nje salle model per pritjen e qytetareve

pikerisht per te luftuar korrupsionin e perditshem endemik,

ata nuk me kuptuan.

Por njerezit ishin duke pritur ne radhe te gjata

ne diell dhe ne shi

per te marre nje certifikate ose vetem nje pergjigje te thjeshte

nga dy dritare te vogla te dy kioskave metalike.

Ata pagonin per te anashkaluar radhen,

radhen e gjate.

Pergjigjet e kerkesave te tyre vinin

nga nje ze qe dilte nje vrime e zeze,

dhe, nga ana tjeter,

nje dore misterioze qe dilte per te marre dokumentet e tyre

ndersa ishte duke kerkuar neper dokumentat e vjetra per ryshfetin.

Ne mund te ndryshonim punonjesit e padukshem te kioskave,

cdo jave, por ne nuk mund te ndryshonim kete praktike korrupsioni.

"Jam i bindur", i thashe nje zyrtari Gjerman

ne Banken Boterore,

"do te ishte e pamundur per ta te korruptoheshin

nese ata punonin ne Gjermani,

ne administraten gjermane,

sic jam i bindur qe nese vendos zyrtar gjerman

nga administrata gjermane ne ato vrima,

ata do te korruptoheshin ne te njejten menyre."

(Duartrokitje)

Nuk ka te beje me genet.

Nuk ka te beje me disa qe kane ndergjegje te larte

dhe disa te tjere pa ndergjegje fare.

Eshte per shkak te sistemit. Eshte per shkak te organizimit.

Eshte gjithashtu per shkak te mjedisit dhe respektit.

Ne i hoqem ato kioska.

Ne ndertuam sallen e re te ndritshme te pritjes

qe i beri njerzit, qytetaret e Tiranes,

te mendonin qe kishin udhetuar jashte kur ata futeshin

per te bere kerkesat e tyre.

Ne krijuam nje sistem online kontrolli

dhe shpejtuam te gjitha proceset.

Ne vendosem te parin qytetarin, dhe jo nepunesin.

Korrupsioni ne administraten shteterore

ne vende si Shqiperia

dhe nuk me takon mua te them per vende si Greqia

mund te luftohen vetem me modernizim.

Te rishpikim qeverine duke rishpikur vete politiken

kjo eshte pergjigjja, dhe jo te rishpikim njerezit

bazuar ne nje formule te gatshme

qe bota e zhvilluar shpesh perpiqet me kot tu imponoje

njerezve si ne.

(Duartrokitje)

Gjerat kane arritur ne kete pike

sepse politikanet ne pergjithesi,

por vecanerisht ne vendet tona, duhet ta pranojme,

mendojne qe njerezit jane budallenj.

E marrin per te mireqene qe, le te jete cte jete,

njerezit kane per ti ndjekur ata,

nderkohe qe politikat, gjithnje e me shpesh, deshtojne te ofrojne pergjigje

ceshtjeve te tyre publike

apo nevojave te njerzeve te zakonshem.

Politika ka filluar ti perngjaje

nje loje te nje skuadre cinike te luajtur nga politikanet,

ndersa publiku eshte anashkaluar

sikur te ishte ulur ne stolat e nje stadiumi

ne te cilin pasionit per politiken

gradualisht po i ze vendin verberia dhe deshperimi.

Te pare prej atyre shkalleve, te gjithe politikanet

duken te njejte,

dhe politika ka filluar t'i perngjaje

nje sporti qe frymezon me shume agresivitet

dhe pesimizem sesa kohezion social

dhe deshire per pragmatizem qytetar.

Barack Obama fitoi

(Duartrokitje)

sepse ai mobilizoi njerezit si kurre me pare

nepermjet perdorimit te rrjeteve sociale.

Ai nuk i njihte gjithsecilin prej tyre,

por me nje zgjuarsi te admirueshme,

ai mundi ti shnderronte ata ne aktivista

duke iu dhene atyre mundesine per te patur ne duart e tyre

argumentet dhe instrumentat qe gjithesecilit i nevojiteshin

per te bere fushate ne emer te tij duke bere fushaten e tij.

Une "Tweet" (perdor twitter). Me pelqen shume.

Me pelqen sepse me lejon te perhap mesazhin

por gjithashtu lejon qe njerezit te me cojne mesazhe mua.

Kjo eshte politike, jo prej lart poshte,

por nga poshte lart, dhe anasjelltas,

te lejosh qe te degjohet zeri i gjithesecilit

eshte pikerisht ajo qe na duhet.

Politika nuk ka te beje me drejtuesit.

Nuk eshte thjesht politike dhe ligje.

Eshte sesi mendojne njerezit,

se si e shikojne boten perreth tyre,

se si e perdorin kohen dhe energjine e tyre.

Kur njerezit thone qe te gjithe politikanet jane njesoj,

pyet veten nese Obama ishte i njejte me Bush-in,

nese Francois Hollande eshte i njejte me Sarkozy-in.

Nuk jane. Jane qenie njerezore me pikepamje te ndryshme

dhe me vizione te ndryshme per boten.

Kur njerezit thone qe asgje nuk mund te ndryshoje,

thjesht ndalo dhe mendo sesi ishte bota

10,20,50,100 vjete me pare.

Bota jone percaktohet nga ritmi i ndryshimit.

Ne te gjithe mund te ndryshojme boten.

Une ju jap vec nje shembull te vogel

se si nje gje, perdorimi i ngjyrave,

mund te beje te mundur ndryshimin.

Une dua te bej me shume ndryshime

si Kryeminister i vendit tim,

por gjithesecili prej jush mund te beje te mundur ndryshimin

nese ti do.

Presidenti Roosevelt, tha,

"Beso qe mundesh, dhe ke bere gjysmen e rruges."

Falemnderit dhe naten e mire.

(Duartrokitje)