Πώς να πάρετε πίσω την πόλη σας με μπογιές

Ομορφαίνεις την πόλη, αντιμετωπίζεις την διαφθορά. Ο Έντι Ράμα ακολούθησε αυτή την φαινομενικά απλή συνταγή ως δήμαρχος των Τιράνων στην Αλβανία, και εμφύσησε υπερηφάνεια στους πολίτες μετασχηματίζοντας τους δημόσιους χώρους με πολύχρωμα σχέδια. Με έργα που βάζουν πρώτα τον άνθρωπο, ο Ράμα μείωσε την εγκληματικότητα -- και έδειξε στους πολίτες πως μπορούν να έχουν πίστη στους ηγέτες τους. (Κινηματογραφήθηκε στο TEDxThessaloniki.)

Στην προηγούμενη ζωή μου,
ήμουν καλλιτέχνης.

Ακόμη ζωγραφίζω. Αγαπώ την τέχνη.

Αγαπώ τη χαρά που φέρνει
το χρώμα στη ζωή μας

και στην κοινωνία μας,

και προσπαθώ να φέρω κάτι
από τον καλλιτέχνη μέσα μου

στην πολιτική μου,

και βλέπω ως

μέρος της σημερινής δουλειάς μου,
τον λόγο που είμαι εδώ,

όχι μόνο για προεκλογική εκστρατεία,

αλλά για την πολιτική,
και τον ρόλο που μπορεί να παίξει

για να βελτιώσει τη ζωή μας.

Για 11 χρόνια, ήμουν δήμαρχος των Τιράνων,
της πρωτεύουσας μας.

Αντιμετωπίσαμε πολλές προκλήσεις.

Η τέχνη ήταν μέρος της απάντησης,

και το όνομά μου, στην αρχή,

συνδέθηκε με δύο πράγματα:

κατεδαφίσεις παράνομων κατασκευών

για να ανακτήσουμε τον δημόσιο χώρο,

και χρήση χρωμάτων για ν' αναβιώσει η ελπίδα

που είχε χαθεί στην πόλη μου.

Η χρήση όμως των χρωμάτων
δεν ήταν μόνο μία καλλιτεχνική πράξη.

Ήταν μία μορφή πολιτικής δράσης

σε ένα πλαίσιο που ο διαθέσιμος προϋπολογισμός

μετά την εκλογή μου να ισοδυναμεί με μηδέν κόμμα κάτι.

Όταν ζωγραφίσαμε το πρώτο κτήριο,

πιτσιλίζοντας φωσφορούχο πορτοκαλί
πάνω στο ζοφερό γκρι

μίας πρόσοψης,

έγινε κάτι απίστευτο.

Έγινε ένα μποτιλιάρισμα

και μαζεύτηκε πλήθος

σαν να ήταν το σημείο ενός τρομερού ατυχήματος,

ή σαν να είδαν έναν διάσημο σταρ της ποπ.

Ο Γάλλος αξιωματούχος της Ε.Ε. που ήταν υπεύθυνος χρηματοδότησης

βιάστηκε να σταματήσει το βάψιμο.

Απείλησε πως θα σταματήσει τη χρηματοδότηση.

«Μα γιατί;» τον ρώτησα.

«Επειδή τα χρώματα που παραγγείλατε

δεν είναι σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα,» απάντησε.

«Κοιτάξτε,» του είπα,

«ούτε η γύρω εικόνα είναι σύμφωνη με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα,

ακόμη και αν δεν είναι αυτό που θέλουμε,

τα χρώματα θα τα διαλέξουμε μόνοι μας,

γιατί αυτό ακριβώς είναι που θέλουμε.

Και αν δεν μας αφήσετε να συνεχίσουμε τη δουλειά μας,

θα δώσω εδώ μία συνέντευξη τύπου,

αμέσως τώρα, εδώ στο δρόμο,

και θα πούμε στον κόσμο πως με αντιμετωπίζεις

όπως ακριβώς και οι λογοκριτές
της εποχής του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.»

Φάνηκε τότε κάπως ενοχλημένος,

και μου ζήτησε συμβιβασμό.

Αλλά του είπα όχι, λυπάμαι,

το χρώμα του συμβιβασμού είναι το γκρί,

κι έχουμε τόσο γκρι που φτάνει για μια ζωή.

(Χειροκρότημα)

Είναι λοιπόν ώρα για αλλαγή.

Η αποκατάσταση των δημόσιων χώρων

αναβίωσε το αίσθημα πως ανήκουμε

σε μία πόλη που οι άνθρωποι είχαν χάσει.

Η περηφάνια των ανθρώπων για τον χώρο που κατοικούν,

υπήρχαν αισθήματα που ήταν θαμμένα

για χρόνια κάτω από την μανία των παράνομων,

βάρβαρων κατασκευών που ξεπηδούσαν σε δημόσιους χώρους.

Κι όταν τα χρώματα εμφανίστηκαν παντού,

μία διάθεση αλλαγής μεταμόρφωσε το ηθικό των ανθρώπων.

Ξεσηκώθηκαν φωνές: «Τι είναι αυτό; Τι γίνεται;

Τι μας κάνουν αυτά τα χρώματα;»

Και κάναμε ένα δημοψήφισμα,

το πιο εντυπωσιακό δημοψήφισμα που έχω δει στη ζωή μου.

Ρωτήσαμε τον κόσμο, «Θέλετε αυτές τις δράσεις,

να ζωγραφίζονται τα κτήρια με αυτό τον τρόπο;»

Και η δεύτερη ερώτηση ήταν,

«Θέλετε να σταματήσει ή να συνεχιστεί;»

Στην πρώτη ερώτηση,

63 τοις εκατό είπαν ναι, μας αρέσει.

Τριάντα επτά είπαν όχι, δεν μας αρέσει.

Αλλά στη δεύτερη ερώτηση,
οι μισοί απ' αυτούς που δεν άρεσε,

ήθελαν να συνεχιστεί. (Γέλια)

Έτσι παρατηρήσαμε αλλαγή.

Ο κόσμος δεν πετούσε τόσα σκουπίδια στον δρόμο,
για παράδειγμα,

άρχισαν να πληρώνουν φόρους,

άρχισαν να νιώθουν κάτι που είχαν ξεχάσει,

και η ομορφιά απέκτησε το ρόλο του φύλακα

όπου η δημοτική ή κρατική αστυνομία έλλειπε.

Θυμάμαι μια μέρα που περπατούσα στο δρόμο

που μόλις είχε χρωματιστεί,

και ήμασταν στη φάση που θα φυτεύαμε δέντρα,

όταν είδα έναν καταστηματάρχη με τη γυναίκα του

να βάζουν τζαμαρία στο κατάστημά τους.

Πέταξαν τα παλιά στόρια

στους κάδους σκουπιδιών.

«Γιατί πετάξατε τα στόρια;» τον ρώτησα.

«Επειδή ο δρόμος είναι πιο ασφαλής τώρα,» απάντησαν.

«Πιο ασφαλής; Γιατί; Έφεραν περισσότερους αστυνομικούς;»

«Έλα τώρα! Τι αστυνομικούς;

Το βλέπεις και μόνος σου. Έχει χρώματα,

φώτα στους δρόμους, καινούργια πεζοδρόμια χωρίς λακκούβες,

δέντρα. Είναι όμορφα, είναι ασφαλή.»

Και όντως, ήταν η ομορφιά που έδινε στον κόσμο

την αίσθηση της προστασίας.

Το συναίσθημα αυτό δεν ήταν άστοχο.

Το έγκλημα όντως μειώθηκε.

Η ελευθερία που κερδήθηκε το 1990

έφερε στην πόλη μία κατάσταση αναρχίας,

και ο βαρβαρισμός της δεκαετίας του '90

συνέβαλλε στο να χαθεί η ελπίδα για την πόλη.

Οι ζωγραφιές στους τοίχους δεν τάισαν τα παιδιά,

ούτε γιάτρεψαν αρρώστους, ούτε μόρφωσαν αγράμματους,

έδωσαν όμως ελπίδα και φως,

και βοήθησαν τους ανθρώπους να δουν

πως υπάρχει και άλλος τρόπος να γίνονται πράγματα,

με άλλο πνεύμα, με άλλη αίσθηση για τη ζωή μας,

και πως αν φέρουμε την ίδια ενέργεια κι ελπίδα

στην πολιτική, θα μπορούμε να χτίσουμε μία καλύτερη ζωή

για εμάς και για τη χώρα μας.

Αφαιρέσαμε 123.000 τόνους τσιμέντου

μόνο από τις όχθες του ποταμού.

Κατεδαφίσαμε πάνω από 5.000 παράνομα κτήρια

σε όλη την πόλη,

με ύψος μέχρι και οκτώ ορόφους, το ψηλότερο από αυτά.

Φυτέψαμε 55.000 δέντρα και θάμνους στους δρόμους.

Καθιερώσαμε έναν πράσινο φόρο,

και όλοι τον αποδέχτηκαν

και οι επιχειρηματίες τον πλήρωναν τακτικά.

Με ανοιχτούς διαγωνισμούς,

καταφέραμε να επιστρατεύσουμε στην διοίκηση

πολλούς νέους ανθρώπους,

χτίζοντας έτσι

έναν από-πολιτικοποιημένο δημόσιο θεσμό

με ίση αντιπροσώπευση για άνδρες και γυναίκες.

Διεθνείς οργανισμοί

έχουν επενδύσει πολλά στην Αλβανία αυτά τα 20 χρόνια,

ποσά που δεν δαπανήθηκαν πάντα σωστά.

Όταν είπα στους διευθυντές της Παγκόσμιας Τράπεζας

ότι ήθελα να χρηματοδοτήσουν ένα έργο δημιουργίας

του πρότυπου κέντρου υποδοχής αιτημάτων πολιτών

για να καταπολεμήσουμε ακριβώς
την ενδημική καθημερινή διαφθορά,

δεν με καταλάβαιναν.

Ο κόσμος περίμενε σε τεράστιες ουρές

κάτω από τον ήλιο και τη βροχή

για να πάρει ένα πιστοποιητικό ή απλά για μία απάντηση

σε δύο μικροσκοπικά παράθυρα σε δύο μεταλλικά περίπτερα.

Πλήρωναν για ν' αποφύγουν την ουρά,

την μεγάλη ουρά.

Στα αιτήματά τους απαντούσε

μία φωνή από τη σκοτεινή τρύπα,

και, από την άλλη

ένα μυστηριώδες χέρι έβγαινε για να πάρει τα χαρτιά τους

και τα έψαχνε για να βρει ανάμεσά τους το φακελάκι.

Θα μπορούσαμε ν' αλλάζουμε τους αόρατους υπαλλήλους μέσα στα περίπτερα,

κάθε εβδομάδα, αλλά η διαφθορά δεν θα άλλαζε.

«Είμαι πεπεισμένος,» είπα στον Γερμανό αξιωματούχο

της Παγκόσμιας Τράπεζας,

«ότι θα ήταν αδύνατο να χρηματιστούν

αν δούλευαν στην Γερμανία,

στην Γερμανική διοίκηση,

όπως είμαι πεπεισμένος ότι αν βάλουμε Γερμανούς αξιωματούχους

από την Γερμανική διοίκηση σ' αυτές τις τρύπες,

θα χρηματιστούν κι εκείνοι.»

(Χειροκρότημα)

Δεν έχει να κάνει με τα γονίδια.

Δεν πρόκειται για πιο ευσυνείδητους

και λιγότερο ευσυνείδητους ανθρώπους.

Είναι το σύστημα, είναι η οργάνωση.

Αλλά και το περιβάλλον και ο σεβασμός.

Απομακρύναμε τα περίπτερα.

Χτίσαμε ένα φωτεινό κέντρο εξυπηρέτησης

που έκανε τον κόσμο, τους πολίτες των Τυράννων,

να πιστεύουν πως βρίσκονται σε χώρα του εξωτερικού

όταν έρχονταν για τις αιτήσεις τους.

Δημιουργήσαμε ένα ηλεκτρονικό σύστημα ελέγχου

και επιταχύναμε έτσι τις διαδικασίες.

Βάλαμε μπροστά τον πολίτη, και όχι τον υπάλληλο.

Η διαφθορά στην δημόσια διοίκηση

σε χώρες όπως η Αλβανία --

και αν μου επιτρέπεται θα έλεγα και η Ελλάδα --

μπορεί να καταπολεμηθεί μόνο με εκσυγχρονισμό.

Επαναπροσδιορίζουμε την κυβέρνηση
επαναπροσδιορίζοντας την πολιτική

Αυτή είναι η απάντηση, και όχι να επαναπροσδιορίζουμε τους ανθρώπους

με έτοιμες συνταγές

που ο ανεπτυγμένος κόσμος προσπαθεί μάταια να επιβάλλει

σε ανθρώπους σαν εμάς.

(Χειροκρότημα)

Τα πράγματα έφτασαν σε αυτό το σημείο

επειδή οι πολιτικοί εν γένει,

και ειδικά στις χώρες μας, ας το παραδεχτούμε,

θεωρούν τους πολίτες χαζούς.

Το θεωρούν δεδομένο, ανεξαρτήτως γεγονότων,

πως ο κόσμος θα τους ακολουθεί,

ενώ παράλληλα η πολιτική είναι ανίκανη να δώσει απαντήσεις

στις ανησυχίες του κοινού

ή στις ανάγκες των απλών ανθρώπων.

Η πολιτική πλέον θυμίζει

ένα κυνικό ομαδικό παιχνίδι των πολιτικών,

ενώ οι πολίτες έχουν παραγκωνιστεί

σαν να καθόμαστε σε ένα στάδιο

στο οποίο το πάθος για πολιτική

δίνει τη θέση του στην τύφλωση και την απόγνωση.

Από τη θέση αυτή, όλοι οι σημερινοί πολιτικοί

φαίνονται ίδιοι,

και η πολιτική έφτασε να μοιάζει

με ένα άθλημα που εμπνέει επιθετικότητα

και απαισιοδοξία παρά κοινωνική συνοχή

κι επιθυμία για τον πολίτη πρωταγωνιστή.

Ο Μπάρακ Ομπάμα κέρδισε

(Χειροκρότημα)

επειδή κινητοποίησε τον κόσμο όσο ποτέ άλλοτε

μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα.

Δεν τους ήξερε όλους αυτούς προσωπικά,

αλλά με μία αξιοθαύμαστη εφευρετικότητα,

κατάφερε να τους μετατρέψει σε ακτιβιστές

δίνοντας τους την δυνατότητα να κρατήσουν στα χέρια τους

τα επιχειρήματα και τα μέσα που χρειάζεται κανείς

ώστε η εκστρατεία για τον ίδιο να γίνει προσωπική υπόθεση.

Τουιτάρω. Το λατρεύω.

Το λατρεύω γιατί μου επιτρέπει να περάσω ένα μήνυμα,

αλλά και να δεχτώ τα μηνύματα του κόσμου.

Αυτό είναι πολιτική, όχι από πάνω προς τα κάτω,

αλλά από κάτω προς τα πάνω και πλαγίως,

επιτρέπει στην φωνή του καθενός ν' ακουστεί

και είναι αυτό ακριβώς που χρειαζόμαστε.

Η πολιτική δεν αφορά μόνο τους ηγέτες.

Δεν αφορά μόνο πολιτικούς και νόμους.

Αφορά τον τρόπο σκέψης των πολιτών,

πώς βλέπουν τον κόσμο γύρω τους,

πώς αξιοποιούν τον χρόνο και την ενέργεια τους.

Όταν ο κόσμος λέει πως όλοι οι πολιτικοί είναι ίδιοι,

αναρωτηθείτε αν ο Ομπάμα είναι ίδιος με τον Μπους,

αν ο Φρανσουά Ολλάντ είναι ίδιος με τον Σαρκοζί.

Δεν είναι. Είναι άνθρωποι με διαφορετική οπτική

και διαφορετικό όραμα για τον κόσμο.

Όταν οι πολίτες λένε ότι τίποτα δεν μπορεί ν' αλλάξει,

απλά σκεφτείτε πως ήταν ο κόσμος

πριν από 10, 20, 50, 100 χρόνια.

Ο κόσμος μας ορίζεται από τον ρυθμό με τον οποίο αλλάζει.

Όλοι μπορούμε ν' αλλάξουμε τον κόσμο.

Σας έδωσα ένα πολύ μικρό παράδειγμα

του πώς ένα πράγμα, η χρήση των χρωμάτων,

μπορεί να δημιουργήσει αλλαγή.

Θέλω να κάνω κι άλλες αλλαγές

ως πρωθυπουργός της χώρας μου,

αλλά όλοι σας μπορείτε να κάνετε αλλαγές

αν το θέλετε.

Ο πρόεδρος Ρούζβελτ, είχε πει,

«Πίστεψε πως μπορείς, και είσαι ήδη στα μισά του δρόμου.»

Ευχαριστώ και καληνύχτα.

(Χειροκρότημα)