Η επαναστατική δύναμη της διαφοροποιημένης σκέψης

«Από τους λαοπλάνους δημαγωγούς θα μάθουμε το πόσο απαραίτητη είναι η δημοκρατία» λέει η λογοτέχνις Ελίφ Σαφάκ. «Από τους υποστηρικτές του απομονωτισμού θα μάθουμε την ανάγκη για παγκόσμια αλληλεγγύη. Και από τους ρατσιστές θα μάθουμε την ομορφιά του κοσμοπολιτισμού». Ζώντας μόνιμα στην Τουρκία, η Σαφάκ έχει ζησει από πρώτο χέρι τις καταστροφικές συνέπειες που επιφέρει η απώλεια της ποικιλότητας, και γνωρίζει την επαναστατική δύναμη του πλουραλισμού ως απάντηση στον απολυταρχισμό. Σε αυτή την παθιασμένη ομιλία από προσωπική της εμπειρία, μας υπενθυμίζει ότι στην πολιτική, στα συναισθήματα και στις ταυτότητές μας δεν υπάρχει άσπρο και μαύρο. «Κανείς δεν πρέπει ποτέ μα ποτέ να σωπαίνει φοβούμενος την πολυπλοκότητα,» λέει η Σαφάκ.

«Έχουν γεύση οι λέξεις;»

Αυτή η ερώτηση με αιφνιδίασε.

Φέτος το καλοκαίρι έδινα μια ομιλία
σε ένα λογοτεχνικό φεστιβάλ,

και μετά, καθώς υπέγραφα βιβλία,

μια έφηβη κοπέλα με πλησίασε
με την φίλη της,

και μου έκανε αυτή την ερώτηση.

Της είπα ότι κάποιοι άνθρωποι
έχουν μια επικάλυψη στις αισθήσεις

κι έτσι μπορούν να ακούσουν χρώματα

ή να δουν ήχους

και αυτό συνάρπαζε πολλούς συγγραφείς,
μαζί κι εμένα.

Αλλά αυτή με διέκοψε λίγο ανυπόμονα
και μου είπε, «Ναι, τα ξέρω όλα αυτά.

Λέγεται συναισθησία.
Το μάθαμε στο σχολείο.

Αλλά η μαμά μου διαβάζει το βιβλίο σου

και μου λέει ότι υπάρχουν
σε αυτό πολλά φαγητά και υλικά

και μια μακριά σκηνή με δείπνο.

Σε κάθε σελίδα την πιάνει πείνα.

Κι έτσι σκεφτόμουν,

πώς και δεν σε πιάνει πείνα όταν γράφεις;

Έτσι σκέφτηκα, ότι μάλλον
μπορείς να γευτείς τις λέξεις.

Έχει αυτό κάποια λογική;»

Κι όντως είχε κάποια λογική,

γιατί από παιδί νιώθω

ότι κάθε γράμμα της αλφαβήτου
έχει διαφορετικό χρώμα,

και τα χρώματα μου φέρνουν γεύσεις.

Για παράδειγμα, το μοβ χρώμα είναι
αρκετά πικάντικο, σχεδόν αρωματισμένο,

κι όλες οι λέξεις που συσχετίζω με το μοβ

έχουν την ίδια γεύση,

όπως το «ηλιοβασίλεμα» -
μια λέξη γεμάτη άρωμα.

Αλλά ανησυχούσα ότι αν τα έλεγα
σε μια έφηβη όλα αυτά,

ή θα της φαίνονταν πολύ αφηρημένα

ή ίσως πολύ αλλόκοτα,

και ούτως ή άλλως δεν είχα αρκετό χρόνο

γιατί περίμεναν άνθρωποι στην ουρά,

και ξαφνικά είχα την αίσθηση
ότι αυτό που προσπαθούσα να της περάσω

ήταν πιο λεπτομερές και πιο πολύπλοκο

απ' όσο επέτρεπαν οι περιστάσεις να πω.

Κι έκανα ό,τι συνήθως κάνω
σε παρόμοιες περιπτώσεις:

Άρχισα να τραυλίζω, μπλόκαρα
και σταμάτησα να μιλάω.

Σταμάτησα να μιλάω
επειδή η αλήθεια ήταν περίπλοκη,

αν και βαθιά μέσα μου ήξερα

ότι ποτέ μα ποτέ δεν πρέπει να σωπαίνεις
φοβούμενος την πολυπλοκότητα.

Θέλω λοιπόν να αρχίσω
τη σημερινή μου ομιλία

με την απάντηση που δεν μπόρεσα
να δώσω εκείνη την ημέρα.

Ναι, μπορώ να γευτώ τις λέξεις

- μερικές φορές όμως, όχι πάντα -

και οι χαρούμενες λέξεις έχουν
διαφορετική γεύση από τις λυπηρές.

Θα ήθελα να εξερευνήσω τι γεύση
έχει η λέξη «δημιουργικότητα»,

ή η «ισότητα»,

η «αγάπη», η «επανάσταση».

Και τι γεύση έχει η λέξη «πατρίδα»;

Ειδικά αυτές τις ημέρες με απασχολεί
αυτή η τελευταία λέξη.

Μου αφήνει μια γλυκιά γεύση στο στόμα,

σαν κανέλα, λίγο σαν ροδόνερο,

και σαν χρυσά μήλα.

Αλλά από κάτω κρύβεται μια οξεία γεύση

σαν τσουκνίδα και πικραλίδα.

Η γεύση της πατρίδας μου της Τουρκίας

είναι ένα μείγμα γλυκού και πικρού.

Και ο λόγος που σας τα λέω αυτά

είναι επειδή πιστεύω
ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι

σε όλο τον κόσμο σήμερα

έχουν παρόμοια ανάμικτα συναισθήματα

για τις δικές τους πατρίδες.

Την αγαπάμε την πατρίδα μας,
έτσι δεν είναι;

Γίνεται μην την αγαπάμε;

Νιώθουμε ένα δέσιμο με τους ανθρώπους,
την κουλτούρα, τη γη, το φαγητό.

Και ταυτόχρονα,

μας εξοργίζουν όλο και περισσότερο
η πολιτική και οι πολιτικοί μας,

πολλές φορές σε σημείο απελπισίας ή θυμού.

Θέλω να μιλήσω για συναισθήματα

και την ανάγκη να ενισχύσουμε
τη συναισθηματική μας ευφυία.

Νομίζω ότι είναι κρίμα

που η επικρατούσα πολιτική θεωρία
δίνει ελάχιστη προσοχή στα συναισθήματα.

Συχνά, αναλυτές και ειδικοί είναι τόσο
απασχολημένοι με δεδομένα και μετρήσεις

που φαίνονται να ξεχνούν
εκείνα τα πράγματα στη ζωή

που είναι δύσκολο να μετρηθούν

και ίσως απίθανο να ενταχθούν
σε στατιστικά μοντέλα.

Αλλά θεωρώ ότι έιναι λάθος
για δύο βασικούς λόγους.

Πρώτον, γιατί είμαστε συναισθηματικά όντα.

Ως ανθρώπινα όντα,
νομίζω ότι έτσι είμαστε όλοι μας.

Αλλά δεύτερον, και αυτό είναι νέο,

μπήκαμε σε ένα νέο στάδιο
της παγκόσμιας ιστορίας

στο οποίο το συλλογικό αίσθημα
καθοδηγεί και παραπλανεί την πολιτική

πολύ περισσότερο από ποτέ.

Και μέσα από τα κοινωνικά μέσα
και την κοινωνική δικτύωση

αυτό το αίσθημα ενισχύεται περισσότερο,

πολώνεται, και ταξιδεύει
σε όλον τον κόσμο ταχύτατα.

Ζούμε στην εποχή του άγχους, του θυμού,

της καχυποψίας, της αγανάκτησης,

και νομίζω του διαρκούς φόβου.

Παρόλα αυτά,

αν και γίνονται πολλές έρευνες
για τους οικονομικούς παράγοντες,

υπάρχουν σχετικά λίγες μελέτες
για τους συναισθηματικούς παράγοντες.

Γιατί υποτιμούμε τα συναισθήματα
και την αντίληψη;

Νομίζω ότι θα είναι από τις μεγαλύτερες
πνευματικές προκλήσεις μας,

επειδή τα πολιτικά μας συστήματα
βρίθουν από συναισθήματα.

Όλο και σε περισσότερες χώρες

βλέπουμε ανελεύθερους πολιτικούς
να εκμεταλλεύονται αυτά τα συναισθήματα.

Κι όμως, και στον ακαδημαϊκό χώρο
αλλά και σε αυτό της διανόησης,

ακόμη δεν έχουμε πάρει
τα συναισθήματα στα σοβαρά.

Νομίζω ότι θα έπρεπε.

Και όπως πρέπει να εστιάσουμε
στην οικονομική ανισότητα ανά τον κόσμο,

πρέπει να δώσουμε περισσότερη προσοχή
στα συναισθηματικά και γνωστικά χάσματα

και να προσπαθήσουμε να τα γεφυρώσουμε,

γιατί όντως έχουν σημασία.

Πριν από χρόνια, όταν ακόμη ζούσα
στην Κωνσταντινούπολη,

μια Αμερικανίδα ακαδημαϊκός, που μελετούσε
τις γυναίκες συγγραφείς στη Μέση Ανατολή,

ήρθε να με δει.

Και σε κάποιο σημείο
της συνομιλίας μας, μου είπε,

«Κατανοώ γιατί είσαι φεμινίστρια,

γιατί προφανώς ζεις στην Τουρκία».

Κι εγώ της είπα,

«Εγώ δεν καταλαβαίνω
γιατί δεν είσαι φεμινίστρια,

εφόσον προφανώς ζεις στην Αμερική».

(Γέλιο)

(Χειροκρότημα)

Και γέλασε.

Το εξέλαβε ως αστείο,

κι έτσι το προσπέρασε.

(Γέλιο)

Αλλά ο τρόπος με τον οποίον είχε μοιράσει
τον κόσμο σε δύο νοητά στρατόπεδα,

δυο αντίθετα στρατόπεδα -

με ενόχλησε και γύριζε στο μυαλό μου.

Σύμφωνα με αυτόν τον φανταστικό χάρτη,

κάποια μέρη του κόσμου ήταν ρευστές χώρες.

Ήταν σαν τρικυμίες
που δεν είχαν ακόμα σιγάσει.

Κάποια άλλα μέρη του κόσμου,
συγκεκριμένα στη Δύση,

ήταν στέρεα, ασφαλή και σταθερά.

Έτσι λοιπόν, οι ρευστές χώρες
χρειάζονταν τον φεμινισμό,

τον ακτιβισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα,

και όσοι από εμάς είχαν την ατυχία

να κατάγονται από τέτοια μέρη

έπρεπε να συνεχίσουν να αγωνίζονται
γι' αυτές τις πολύ βασικές αξίες.

Αλλά υπήρχε ελπίδα.

Εφόσον η ιστορία προχωρούσε,

ακόμη και οι πιο ασταθείς χώρες
κάποια μέρα θα προχωρούσαν μπροστά.

Εν τω μεταξύ, οι πολίτες των στέρεων χωρών

μπορούσαν να επαναπαυθούν
στην πρόοδο της ιστορίας

και τον θρίαμβο της προοδευτικής τάξης.

Μπορούσαν να στηρίζουν τους αγώνες
άλλων ανθρώπων σε άλλα μέρη,

αλλά οι ίδιοι δεν χρειαζόταν
να αγωνιστούν πλέον

για τα ουσιώδη της δημοκρατίας,

γιατί είχαν περάσει αυτό το στάδιο.

Νομίζω ήταν 2016,

που διαλύθηκε αυτή η ιεραρχική γεωγραφία.

Ο κόσμος μας δεν ακολουθεί πλέον
αυτό το δυαδικό μοτίβο

που σκεφτόταν η ακαδημαϊκός,
αν ποτέ το ακολουθούσε.

Τώρα γνωρίζουμε ότι η ιστορία
δεν πάει κατ' ανάγκην εμπρός.

Μερικές φορές κάνει κύκλους,

ή ακόμη κάνει προς τα πίσω,

και ότι κάποιες γενιές
μπορεί να κάνουν τα ίδια λάθη

που είχαν κάνει οι πρόγονοί τους.

Και τώρα ξέρουμε
ότι δεν υφίσταται η διαφορά

μεταξύ στέρεων και ρευστών χωρών.

Στην ουσία, όλοι μας ζούμε
σε ρευστούς καιρούς,

όπως μας είπε και ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν
που πέθανε πρόσφατα.

Ο Μπάουμαν είχε έναν άλλον ορισμό
για την εποχή μας

Συνήθιζε να λέει ότι όλοι θα περπατάμε
πάνω σε κινούμενη άμμο.

Κι αν είναι έτσι τα πράγματα,

θα πρέπει να απασχολεί περισσότερο
εμάς τις γυναίκες παρά τους άνδρες,

γιατί όταν οι κοινωνίες οπισθοδρομούν
προς τον απολυταρχισμό,

τον εθνικισμό, ή το θρησκευτικό φανατισμό,

οι γυναίκες έχουν περισσότερα να χάσουν.

Γι' αυτό χρειάζεται
να είναι μια σημαντική στιγμή,

όχι μόνο για τον παγκόσμιο ακτιβισμό,

αλλά κατά τη γνώμη μου,
και για την παγκόσμια αδελφότητα επίσης.

(Χειροκρότημα)

Αλλά θέλω να ομολογήσω κάτι,
πριν προχωρήσω.

Μέχρι πρόσφατα, οποτεδήποτε συμμετείχα
σε ένα παγκόσμιο συνέδριο ή φεστιβάλ,

ήμουν συνήθως
από τους πιο απαισιόδοξους ομιλητές.

(Γέλια)

Έχοντας δει πώς έγιναν συντρίμμια
στην Τουρκία

τα όνειρά μας για δημοκρατία
και συνύπαρξη,

σταδιακά μεν,
αλλά και με απίστευτη ταχύτητα,

με τα χρόνια άρχισα να νιώθω
πολύ αποκαρδιωμένη.

Και σε αυτά τα φεστιβάλ ήταν και κάποιοι
άλλοι ψυχοπλακωτικοί συγγραφείς

που κατάγονταν από μέρη
όπως η Αίγυπτος, η Νιγηρία, το Πακιστάν,

το Μπαγκλαντές, οι Φιλιππίνες, η Κίνα,
η Βενεζουέλα, η Ρωσσία.

Και χαμογελούσαμε συμπονετικά
η μία με την άλλη,

με τη συναδελφικότητα των καταδικασμένων.

(Γέλια)

Θα μπορούσατε να μας πείτε ΣΑΜΠΣ:

Σύλλογος Ανήσυχων και Μελαγχολικών
Παγκόσμιων Συγγραφέων.

(Γέλια)

Μετά όμως οι καταστάσεις
άρχισαν να αλλάζουν,

και ξαφνικά ο σύλλογός μας
έγινε πιο δημοφιλής,

κι αρχίσαμε να έχουμε νέα μέλη.

Θυμάμαι -

(Γέλια)

Θυμάμαι ότι πρώτοι βρέθηκαν στο πλάι μας
οι Έλληνες συγγραφείς και ποιητές.

Μετά συγγραφείς
από την Ουγγαρία και την Πολωνία,

και μετά, όλως περιέργως,
συγγραφείς από Αυστρία, Ολλανδία, Γαλλία,

και κατόπιν συγγραφείς από την Αγγλία,
τη χώρα όπου ζω και θεωρώ σπίτι μου,

και μετά οι συγγραφείς από τις ΗΠΑ.

Ξαφνικά γίναμε πολλοί

αυτοί που ανησυχούσαμε
για τη μοίρα των χωρών μας

και το μέλλον του κόσμου.

Και ίσως είμαστε περισσότεροι τώρα

που νιώθαμε ξένοι
στη ίδια την πατρίδα μας.

Μετά συνέβη κάτι αλλόκοτο.

Όσοι ήμασταν πολύ μελαγχολικοί
για πολύ καιρό,

αρχίσαμε να νιώθουμε λιγότερη μελαγχολία,

ενώ οι νεοφερμένοι,
δεν είχαν συνηθίσει να νιώθουν έτσι

και ένιωθαν ακόμη μεγαλύτερη μελαγχολία.

(Γέλια)

Έτσι μπορούσατε να δείτε συγγραφείς
από Μπαγκλαντές, Τουρκία, ή Αύγυπτο

να προσπαθούν να παρηγορήσουν
τους συναδέλφους τους

από τη Βρετανία του Brexit
ή τις ΗΠΑ μετά τις εκλογές.

(Γέλια)

Αλλά πέρα από την πλάκα,

νομίζω ότι ο κόσμος μας είναι γεμάτος
από πρωτοφανείς προκλήσεις,

κι αυτό έχει συναισθηματικό αντίκτυπο

διότι όταν οι άνθρωποι έρχονται
αντιμέτωποι με την ταχεία αλλαγή,

πολλοί θέλουν να κόψουν ταχύτητα,

κι όταν τα πράγματα δεν είναι πολύ οικεία,

οι άνθρωποι αποζητούν το οικείο.

Κι όταν τα πράγματα γίνονται περίπλοκα,

πολλοί άνθρωποι λαχταρούν την απλότητα.

Είναι ένα πολύ επικίνδυνο σταυροδρόμι,

γιατί εκεί μπαίνουν στο παιχνίδι
οι δημαγωγοί.

Ο δημαγωγός καταλαβαίνει
πώς λειτουργεί το συλλογικό συναίσθημα

και πώς αυτός -συνήθως είναι άνδρες-
μπορεί να επωφεληθεί από αυτό.

Μας λέει ότι όλοι ανήκουμε στις φυλές μας,

και μας λέει ότι θα είναι ασφαλέστερο
να περιστοιχιζόμαστε από ομοίους μας.

Οι δημαγωγοί μπορεί να είναι
κάθε είδους άνθρωποι.

Μπορεί να είναι ο εκκεντρικός ηγέτης
ενός ακραίου πολιτικού κόμματος

κάπου στην Ευρώπη,

ή ένας Ισλαμιστής εξτρεμιστής ιμάμης
που κηρύττει το δόγμα και το μίσος,

ή κάπου αλλού μπορεί να είναι ένας ρήτορας
λευκός, ρατσιστής και λάτρης των Ναζί.

Όλες αυτές οι μορφές, εκ πρώτης όψεως,
φαίνονται άσχετες μεταξύ τους.

Αλλά νομίζω ότι αλληλοτροφοδοτούνται

και η μία χρειάζεται την άλλη.

Και σε όλον τον κόσμο,

αν δούμε πώς μιλούν οι δημαγωγοί
και πώς ξεσηκώνουν τον κόσμο,

νομίζω ότι έχουν κοινή
μια σαφέστατη ιδιότητα:

έχουν μια τρομερή αντιπάθεια
για την πολυφωνία.

Δεν μπορούν να διαχειριστούν
την πολλαπλότητα.

Ο Τέοντορ Αντόρνο έλεγε,

«Η δυσανεξία στην αμφισημία είναι σημάδι
μιας απολυταρχικής προσωπικότητας».

Αλλά αναρωτιέμαι:

Μήπως τυχόν αυτό το ίδιο σημάδι,

-αυτή ακριβώς η δυσανεξία στην αμφισημία-

μήπως είναι το σημάδι της εποχής μας
και των καιρών που διανύουμε;

Γιατί όπου και να κοιτάξω, βλέπω
εννοιολογικές αποχρώσεις να ξεθωριάζουν.

Στις τηλεοπτικές εκπομπές έχουμε
έναν ομιλητή κατά ενός θέματος

ενάντια σε έναν ομιλητή
υπέρ αυτού του θέματος.

Έτσι δεν ανεβαίνει η τηλεθέαση;

Ακόμα καλύτερα αν βάλουν και τις φωνές.

Ακόμη και στον ακαδημαϊκό χώρο
που υποτίθεται ότι προωθεί πνεύμα,

θα δείτε λόγιους να διαμάχονται
υπέρ και κατά του αθεϊσμού,

αλλά αυτό δεν είναι μια πραγματική
πνευματική διαμοιβή,

γιατί είναι μια διένεξη δύο πεποιθήσεων.

Νομίζω ότι οι δυαδικές αντιθέσεις
βρίσκονται παντού.

Έτσι, αργά και συστηματικά,

μας στερείται το δικαίωμα
να είμαστε πολύπλοκοι.

Σε Κωνσταντινούπολη, Βερολίνο,
Νίκαια, Παρίσι, Βρυξέλλες,

Ντάκα, Βαγδάτη, Βαρκελώνη:

έχουμε δει αλλεπάλληλες
τρομοκρατικές επιθέσεις.

Και όταν εκφράζετε τη λύπη σας
και αντιδράτε κατά της βίας,

δέχεστε κάθε είδους αντίδραση,

διάφορα μηνύματα στα κοινωνικά δίκτυα.

Αλλά ένα από αυτά
είναι αρκετά ανησυχητικό,

απλώς και μόνο επειδή
είναι τόσο ευρέως διαδεδομένο.

Λένε, «Γιατί τους λυπάστε;

Γιατί λυπάστε γι' αυτούς;

Γιατί δεν λυπάστε τους άμαχους στην Υεμένη

ή τους άμαχους στη Συρία;»

Και νομίζω ότι όσοι γράφουν
αυτά τα μηνύματα

δεν καταλαβαίνουν

ότι μπορούμε να λυπόμαστε
και να τασσόμαστε αλληλέγγυοι

με τα θύματα βίας και τρομοκρατίας
στη Μέση Ανατολή, στην Ευρώπη,

στην Ασία, στην Αμερική,
παντού και οπουδήποτε,

εξίσου και ταυτόχρονα.

Δεν φαίνεται να καταλαβαίνουν
ότι δεν είμαστε υποχρεωμένοι

να πάρουμε έναν πόνο και να τον βάλουμε
πάνω από όλους τους άλλους.

Αλλά νομίζω ότι ο φυλετισμός
αυτό ακριβώς κάνει.

Μας συρρικνώνει το μυαλό, σαφέστατα,

αλλά συρρικνώνει και τις καρδιές μας,

σε σημείο που να αναισθητοποιούμαστε
στον πόνο των άλλων ανθρώπων.

Και πικρή αλήθεια είναι
ότι δεν ήμασταν πάντα έτσι.

Έβγαλα ένα παιδικό βιβλίο στην Τουρκία

και όταν δημοσιεύτηκε
έκανα κάποιες εκδηλώσεις.

Πήγα σε πολλά δημοτικά σχολεία,

όπου είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω
τα μικρά παιδιά στην Τουρκία.

Και πάντα έβλεπα με έκπληξη

πόση συμπόνοια, φαντασία και θάρρος έχουν.

Αυτά τα παιδιά έχουν πολύ περισσότερη
διάθεση να γίνουν πολίτες του κόσμου

από ό,τι οι εθνικιστές σε αυτή την ηλικία.

Κι όταν τα ρωτάτε, είναι υπέροχο να δείτε

πόσοι πολλά από αυτά
θέλουν να γίνουν ποιητές και συγγραφείς,

και τα κορίτσια έχουν την ίδια
αυτοπεποίθηση με τα αγόρια,

αν όχι ακόμη περισσότερη.

Αλλά μετά πήγαινα στα γυμνάσια,

και όλα είχαν αλλάξει.

Τώρα πλέον κανένας
δεν θέλει να γίνει συγγραφέας,

κανείς δεν θέλει να γράψει μυθιστορήματα,

και τα κορίτσια είναι συνεσταλμένα,

είναι πιο μαζεμένα, επιφυλακτικά,

διστάζουν να μιλήσουν ανοικτά δημοσίως,

επειδή τους έχουμε μάθει

-οικογένεια, σχολείο, κοινωνία-

τους μάθαμε να διαγράφουν
την ατομικότητά τους.

Νομίζω ότι σε Ανατολή και Δύση,

χάνουμε την πολλαπλότητά μας,

και στην κοινωνία μας και στον εαυτό μας.

Και καταγόμενη από την Τουρκία,
ξέρω ότι η απώλεια της διαφορετικότητας

είναι μια πολύ μεγάλη απώλεια.

Σήμερα η πατρίδα μου έχει γίνει
η μεγαλύτερη φυλακή του κόσμου

για τους δημοσιογράφους,

ξεπερνώντας ακόμη
και το θλιβερό ρεκόρ της Κίνας.

Κι επίσης πιστεύω
πως ό,τι συνέβη στην Τουρκία

μπορεί να συμβεί παντού.

Μπορεί να συμβεί ακόμη κι εδώ.

Όπως λοιπόν οι ρευστές χώρες
ήταν μια ψευδαίσθηση,

και οι απλές ταυτότητες
είναι επίσης μια ψευδαίσθηση,

γιατί μέσα σε όλους μας
υπάρχει πλήθος από φωνές.

Ο Πέρσης ποιητής Χαφέζ έλεγε,

«Έχεις μέσα στην ψυχή σου
όλα τα απαραίτητα συστατικά

για να κάνεις την ύπαρξή σου ευτυχία.

Χρειάζεται μόνο να αναμίξεις
αυτά τα συστατικά».

Και νομίζω ότι μπορούμε να το κάνουμε.

Είμαι από την Κωνσταντινούπολη,

αλλά έχω δεσμούς και με τα Βαλκάνια,

με το Αιγαίο, με τη Μεσόγειο,

με τη Μέση Ανατολή.

Είμαι Ευρωπαία εκ γενετής, από επιλογή,

από τις αξίες που υποστηρίζω.

Με τα χρόνια έγινα Λονδρέζα.

Μου αρέσει να θεωρώ τον εαυτό μου
ως παγκόσμια ψυχή, ως πολίτη του κόσμου,

ως νομάδα και πλανόδιο αφηγητή.

Έχω πολλαπλές συνδέσεις, όπως έχουμε όλοι.

Και οι πολλαπλές συνδέσεις
σημαίνουν πολλαπλές ιστορίες.

Ως συγγραφείς πάντα
κυνηγάμε τις ιστορίες, φυσικά,

αλλά νομίζω ότι επίσης
μας ενδιαφέρουν οι σιωπές,

τα πράγματα για τα οποία
δεν μπορούμε να μιλήσουμε,

τα πολιτικά και κοινωνικά ταμπού.

Επίσης μας ενδιαφέρουν
και οι δικές μας σιωπές.

Πάντα μιλούσα ανοιχτά κι έγραφα εκτενώς

για τα δικαιώματα των μειονοτήτων,
τα δικαιώματα των γυναικών,

τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ.

Αλλά καθώς σκεφτόμουν αυτή την ομιλία TED,

συνειδητοποίησα ένα πράγμα:

ποτέ δεν είχα το θάρρος να πω δημοσίως

ότι κι εγώ ήμουν αμφιφυλόφιλη,

γιατί φοβόμουν τόσο πολύ τον διασυρμό,

το στιγματισμό και το χλευασμό

και το μίσος που σίγουρα θα ακολουθούσαν.

Αλλά βεβαίως κανείς, ποτέ μα ποτέ,
δεν πρέπει να μένει σιωπηλός

φοβούμενος την πολυπλοκότητα.

(Χειροκρότημα)

Και παρότι δεν μου είναι άγνωστες
οι αβεβαιότητες,

και παρόλο που μιλάω εδώ
για τη δύναμη των συναισθημάτων

-γνωρίζω τη δύναμη των συναισθημάτων-

έχω με τα χρόνια ανακαλύψει

ότι τα συναισθήματα δεν είναι απεριόριστα.

Έχουν ένα όριο, ξέρετε.

Έρχεται μια στιγμή

-είναι κάτι σαν κατώφλι ή οριακό σημείο-

που βαριέσαι να νιώθεις φόβο,

που δεν θέλεις πια να στεναχωριέσαι.

Και νομίζω ότι όχι μόνο τα άτομα,

αλλά ίσως και τα έθνη
να έχουν το δικό τους οριακό σημείο.

Έτσι, ακόμη πιο δυνατή
από τα συναισθήματά μου

είναι η επίγνωσή μου

ότι εκτός από το φύλο και την ταυτότητα,

και η ίδια η ζωή είναι ρευστή.

Θέλουν να μας χωρίσουν σε ομάδες,

αλλά εμείς συνδεόμαστε πέρα από σύνορα.

Αυτοί κηρύττουν την βεβαιότητα,

αλλά εμείς γνωρίζουμε
ότι η ζωή έχει πολλή μαγεία

και πολλή αμφισημία.

Κι αυτοί αρέσκονται να εισάγουν δυαδισμούς

αλλά εμείς είμαστε πολύ πιο πολύπλευροι.

Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε;

Νομίζω ότι χρειάζεται
να πάμε πίσω στις αρχές,

πίσω στα χρώματα της αλφαβήτου.

Ο Λιβανέζος ποιητής Χαλίλ Γκιμπράν έλεγε,

«Έμαθα την ησυχία από τους ομιλητικούς,

την ανεκτικότητα από τους μισαλλόδοξους,

την ευγένεια από τους αγενείς».

Νομίζω ότι αρμόζει άριστα στην εποχή μας.

Έτσι, από τους λαοπλάνους δημαγωγούς

θα μάθουμε την αναγκαιότητα
της δημοκρατίας.

Κι από τους απομονωτιστές θα μάθουμε
την ανάγκη για παγκόσμια αλληλεγγύη.

Και από όσους θέλουν
να μας κλείσουν σε ομάδες

θα μάθουμε την ομορφιά του κοσμοπολιτισμού
και της διαφορετικότητας.

Κλείνοντας, θα σας αφήσω με μια λέξη,
ή μια γεύση.

Στα Τουρκικά η λέξη «yurt»
σημαίνει «πατρίδα».

Σημαίνει τη χώρα καταγωγής μου.

Αλλά είναι ενδιαφέρον να μάθετε
ότι η λέξη επίσης σημαίνει

«η σκηνή που χρησιμοποιούν
οι νομαδικές φυλές».

Και μου αρέσει αυτός ο συνδυασμός
γιατί με κάνει να σκέφτομαι

ότι οι πατρίδες δεν χρειάζεται
να είναι ριζωμένες σε ένα μέρος.

Μπορεί να είναι φορητές.

Μπορούμε να τις πάρουμε μαζί μας παντού.

Και νομίζω ότι οι συγγραφείς
και οι αφηγητές ιστοριών,

στο τέλος της ημέρας,

έχουν μια μόνο κύρια πατρίδα,

και λέγεται «Χώρα των Ιστορίων».

Και η γεύση αυτής της λέξης

είναι η γεύση της ελευθερίας.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)