Okumanın iyileştirici gücü

Okumak ve yazmak, bizi diğerlerine ve kendimize yakınlaştıran cesaret eylemleri olabilir. Yazar Michelle Kuo, Mississippi Delta'da öğrencilerine okuma becerilerini öğretmenin, yazılı kelimelerin bir köprü görevi gösteren gücünü ortaya nasıl çıkardığını ve bu gücün sınırlamalarını paylaşıyor.

Bugün, okumanın hayatlarımızı
nasıl değiştirebildiği

ve bu değişimin sınırları
hakkında konuşmak istiyorum.

Sizlerle, okumanın bize nasıl
güçlü insan ilişkilerinin olduğu

paylaşılabilir bir dünya verebildiğini
konuşmak istiyorum.

Aynı zamanda iletişimin her zaman

taraflı olması hakkında
konuşmak istiyorum.

Okumak ne kadar yalnız,

kendine özgü bir girişim.

Hayatımı değiştiren yazar,

ünlü Afro-Amerikan
roman yazarı James Baldwin idi.

1980'lerde Batı Michigan'da büyürken

sosyal değişimle ilgilenen

çok fazla Asya kökenli
Amerikan yazar yoktu.

Sanırsam James Baldwin'e
yakın hissetmemin nedeni,

bu boşluğu doldurmanın

ve ırk bakımından
bilinçli hissetmenin bir yoluydu.

Ama belki de kendimin
Afro-Amerikan olmadığımı bildiğimden,

onun sözleri tarafından suçlandığımı

ve meydan okunduğunu hissettim.

Özellikle şu kelimeler:

"Bütün uygun tutumlara sahip olan

fakat gerçek olmayan inançları olan
liberaller var.

Ne zaman önemli bir durum olsa

ve bir şekilde onlardan
durumu kurtarmalarını beklesen

orada olmuyorlar."

Orada olmuyorlar.

Bu sözcükleri harfi harfine irdeledim.

Kendimi nereye koymalıyım?

Mississippi Delta'ya,

Birleşik Devletler'in
en fakir bölgelerinden birine gittim.

Güçlü bir tarih tarafından
şekillendirilmiş bir yer.

1960'larda Afro-Amerikalılar

hayatlarını eğitim için,

oy hakkı için riske atarak savaştılar.

Bu değişimin bir parçası olmak için,

gençlerin mezun olması
ve üniversiteye gitmeleri için

yardım etmek istedim.

Mississippi Delta'ya ulaştığımda

orası hâlen fakir,

hâlen ırkçılığa maruz kalmış,

hâlen ciddi bir değişime
ihtiyacı olan bir yerdi.

Yerleştiğim okulumun

kütüphanesi ve rehber öğretmeni yoktu,

fakat bir polis memuru vardı.

Öğretmenlerin yarısı geçiciydi

ve öğrenciler ne zaman kavgaya girişse

okul onları
yerel ilçe cezaevine gönderiyordu.

Bu okul, Patrick ile tanıştığım okul.

15 yaşındaydı

ve iki kez sınıfta kalmıştı;
sekizinci sınıftı.

Sessiz, içine dönüktü.

Sanki sürekli derin düşünceler içindeydi.

Başkalarının kavga edişini görmekten
nefret ederdi.

Bir keresinde,
kavga eden iki kızın arasına atlayıp

kendini yere düşürttüğünü görmüştüm.

Patrick'in sadece bir sorunu vardı.

Okula gelmezdi.

Bazen okulun
çok moral bozucu olduğunu söylerdi.

Çünkü insanlar her zaman kavga ediyor
ve öğretmenler istifa ediyorlardı.

Aynı zamanda annesi iki işte çalışıyordu

ve okula gitmesine
ikna etmeye çalışmaktan yorulmuştu.

Bu yüzden Patrick'i ikna etmeyi

kendime iş olarak gördüm.

Çılgın, 22 yaşımda
ve inanılmaz iyimser olmamdan dolayı

stratejim evine gitmek ve

"Okula neden gelmiyorsun?" demekti.

Bu strateji gerçekten işe yaradı.

Okula her gün gelmeye başladı

ve sınıfımda yıldızı parlamaya başladı.

Şiir yazıyor, kitap okuyordu.

Okula her gün geliyordu.

O sıralarda

Patrick'le nasıl iletişim kuracağımı
çözdüğümde

Harvard'da hukuk fakültesine girdim.

Aynı soruyla tekrar yüzleştim.

Kendimi nereye koymalıyım?

Bedenimi nereye koymalıyım?

Düşündüm ki Mississippi Delta
parası olan insanların olduğu,

insanların fırsatlarının olduğu

ve bu insanların ayrıldığı bir yerdi.

Geride kalanlar ise

ayrılma şanslarının olmadığı insanlardı.

Ayrılan bir insan olmak istemedim.

Kalan bir insan olmak istedim.

Diğer yandan yalnız ve yorgundum.

Eğer prestijli bir hukuk derecesine
sahip olursam

daha büyük ölçekte
daha fazla şey değiştirebileceğime

kendimi ikna ettim.

Bu yüzden ayrıldım.

3 yıl sonra,

hukuk fakültesinden mezun olacağım sıralar

bir arkadaşım beni aradı

ve Patrick'in bir kavgaya karışıp
birini öldürdüğünü söyledi.

Yıkılmıştım.

Bir yanım buna inanmadı,

fakat bir yanım da
doğru olduğunu biliyordu.

Patrick'i görmeye gittim.

Cezaevinde ziyaret ettim.

Olanların doğru olduğunu söyledi.

Birini öldürdüğünün
doğru olduğunu söyledi.

Daha fazla konuşmak istemedi.

Okulda neler olduğunu sordum

ve ben ayrıldıktan bir yıl sonra
okulu bıraktığını söyledi.

Sonra bana başka bir şey anlatmak istedi.

Yere baktı
ve küçük bir kızının olduğunu,

henüz yeni doğduğunu söyledi.

Onu yüzüstü bıraktığını
hissettiğini söyledi.

Bu kadardı.

Konuşmamız acele ve garipti.

Cezaevinden çıktığımda
içimden bir ses dedi ki:

"Geri dön.

Eğer şimdi geri dönmezsen
asla dönemeyeceksin."

Hukuk fakültesinden mezun oldum
ve geri döndüm.

Patrick'i görmeye gittim,

davasıyla ilgili yardım edebilir miyim
diye düşündüm.

Onu ikinci görüşümde,

aklıma güzel bir fikir geldi
ve dedim ki,

"Patrick, kızına bir mektup yazmaya
ne dersin?

Böylece onu aklında tutabilirsin."

Bir kalem ve bir parça kağıt verdim

ve yazmaya başladı.

Bana kağıdı geri uzattığında,
kağıda baktığımda

şok geçirdim.

El yazısını tanıyamadım.

Çok basit yazım hataları yapmıştı.

Öğretmenlik zamanımdan
şunu anımsadım;

bir öğrenci çok kısa bir zamanda

büyük ivme katedebilir.

Fakat bir öğrencinin ciddi bir şekilde
gerileyeceğini hiç düşünmedim.

Beni daha çok üzen asıl şey ise

kızına yazdığı şeyleri görmekti.

Şöyle yazmıştı:

"Hatalarım için özür dilerim,

senin için orada olamadığımdan
dolayı özür dilerim."

Söyleme ihtiyacı duyduğu
her şey bu kadardı.

Kendime, özür dilemesi gerekmediği
yönleriyle ilgili

daha fazla şey yazmaya
nasıl ikna edebileceğimi sordum.

Kızıyla paylaşmaya değer bir şeye

sahip olduğunu hissettirmek istedim.

Önümüzdeki yedi ay boyunca her gün,

onu ziyaret ettim ve kitaplar aldım.

Çantam küçük bir kütüphaneye dönüşmüştü.

James Baldwin'i,

Walt Whitman,

C.S. Lewis'i götürdüm.

Ağaçlar, kuşlar hakkında
rehber kitaplar getirdim.

Nihayetinde favori kitabı ise sözlük oldu.

Bazı günlerde,

sessizlik içinde saatlerce oturur
ve ikimiz de okurduk.

Diğer günlerde,

birlikte okurduk, şiir okurduk.

Haiku okumayla başladık,
yüzlerce haiku,

aldatıcı basit bir başyapıt.

"Benle en sevdiğin haikuyu paylaş,"
derdim.

Bazıları çok komikti.

Örneğin Issa'dan:

"Korkmayın örümcekler,
evi rahat tutuyorum."

Bir de şu:

"Günün yarısı boyunca kestirdim,
kimse beni cezalandırmadı!"

Karın düştüğü ilk günlerle
alakalı olan şu da bir harika:

"Geyik, birbirlerinin üstünden
ilk buzu yalıyordu."

Bir şiirin nasıl göründüğüyle ilgili

gizli ve muhteşem bir şey var.

Boş bir alan, kelimelerin
kendileri kadar önemli.

W.S. Merwin'dan,
eşini bahçede çalışırken görüp

hayatlarının sonuna kadar
birlikte yaşamaları gerektiğini

anladıktan sonra yazdığı şu şiiri okuduk:

"İstediğimiz zaman tekrar geleceğimizi

ve bahar olacağını hayal etmeme izin ver

Asla olduğumuzdan daha yaşlı olmayacağız

Bitkin keder,
sabahın kendine geldiği

ilk bulut gibi yatışmış olacak."

Patrick'e en sevdiği kısmı sordum
ve dedi ki:

"Asla olduğumuzdan
daha yaşlı olmayacağız."

Zamanın sadece durduğu bir yeri,

zamanın daha fazla anlam ifade etmediği
bir yeri hatırlattığını söyledi.

Böyle bir yere sahip olup olmadığını,

zamanın sonsuza kadar sürdüğü bir yeri
olup olmadığını sordum.

"Annemin yanı", dedi.

Başkasının yanında bir şiiri okuduğunda

şiirin anlamı değişir.

Çünkü, anlamı o kişiye özgü

ve size özgü olur.

Daha sonra kitap okuduk, bir sürü kitap.

Frederick Douglass'ın anı yazısını okuduk.

Kendine okuma ve yazmayı öğreten

ve edebi kültürü sayesinde
özgürlüğüne kavuşan Amerikan bir esir.

Frederick Douglass'ı
bir kahraman olarak görerek

ve bu hikayeyi bir yükselme
ve umut olarak düşünerek büyüdüm.

Fakat bu kitap Patrick'i
bir panik haline soktu.

Patrick, yılbaşı boyunca,
ustaların esirlere cin verip

onlara özgürlükle baş edemeyeceklerini

nasıl kanıtladıkları ile ilgili
hikâyeye takmıştı.

Çünkü esirler
otlaklarda tökezleyeceklerdi.

Patrick kendi durumunu buna benzetti.

Hapishanelerde içinde bulundukları durumu
düşünmek istemeyen

bir esirmiş gibi
insanların olduğunu söyledi.

Çünkü bu çok acı vericiydi.

Geçmiş hakkında düşünmek çok acı verici,

daha ne kadar yolumuz olduğunu düşünmek
çok acı verici.

En sevdiği satır şuydu:

"Ne olursa olsun,
düşünmeyi bırakmak!

Bana işkence eden şey,

içinde bulunduğum durumun
bitmeyen düşüncesiydi."

Patrick, Douglass'ın
düşünmek ve yazmak için

cesur olduğunu söyledi.

Ama Patrick, paniğe kapılmasına rağmen
okumaya devam etmesi ile

bana göre Douglass'a ne kadar
benzediğini bilemeyecekti.

Benden önce okumayı bitirdi,

hem de ışıksız,
beton bir merdivende okurken.

Daha sonra benim çok sevdiğim bir kitabı
okumaya başladık:

Marilynne Robinson'dan "Gilead".

Bir babadan oğula,
genişletilmiş bir mektup.

Şu satırı çok sevdi:

"Bu mektubu, sana hayatında ne yaptığını
hiç merak ettin mi diye yazıyorum,

sen bana Tanrı'nın bir lütfuydun,

bir mucize, bir mucizeden daha fazlası."

Bu dille ilgili bir şey,

sevgisi,

özlemi,

sesi,

Patrick'in yazma tutkusunu alevlendirdi.

Defterler üstüne defterleri

kızına yazdığı mektuplarla doldurdu.

Bu güzel, karışık mektuplarda

kızıyla birlikte Mississippi Gölü'ne
kano yapmaya gittiğini hayal edebilirdi.

Tertemiz suyu olan bir dağ nehri
bulduklarını hayal edebilirdi.

Patrick'i izlerken

kendi kendime düşündüm,

ve şimdi hepinize soruyorum;

kaçınız, yüz üstü bıraktığınızı
hissettiğiniz birine mektup yazdınız?

Bu insanları aklınızdan çıkarabilmek

çok daha kolay.

Fakat Patrick her gün çıkageldi,

kızıyla yüzleşti,

kendini ona sorumlu hissetti,

kelimesi kelimesine

yoğun bir konsantrasyon ile.

Kendimi, hayatımda,

bu şekilde bir riske atmak istedim.

Çünkü bu risk,
birinin kalbinin gücünü gösteriyor.

Biraz geri gelmeme

ve rahatsız edici bir soru sormama
izin verin.

Patrick'in hikayesini anlatmak için
bu hikayedeki rolüm ne?

Bu acıyı yaşayan Patrick

ve hayatında bir gün bile aç kalmamış ben.

Bu soruyu kendi kendime çok düşündüm,

demek istediğim şey bu hikâye
sadece Patrick'le ilgili değil,

bizimle ilgili,

aramızdaki eşitsizlikle ilgili.

Dünyada

Patrick, ebeveyni,
büyükannesi ve büyükbabası gibi

engele maruz kalan pek çok insan var.

Bu hikâyede, bu kısmı temsil ediyorum.

Bu hikâyeyi anlatarak
kendimi saklamak istemedim.

Kendi gücümü saklamak istemedim.

Bu hikâyeyi anlatarak
bu gücü ortaya çıkarmak

ve sormak istedim.

Aramızdaki bu mesafeyi
nasıl azaltabiliriz?

Okumak, bu mesafeyi kapamak için bir yol.

Okumak, birlikte paylaşabileceğimiz,

eşit bir şekilde paylaşabileceğimiz
bir evren veriyor.

Patrick'e ne olduğunu
şimdi merak ediyorsunuzdur.

Okumak, hayatını kurtardı mı?

Kurtardı ve kurtarmadı.

Patrick hapisten çıktığında

macerası eziyetliydi.

İşverenler, sicilinden dolayı
onu geri çevirdi.

Kalp rahatsızlığı ve diyabeti nedeniyle

annesi, en yakın arkadaşı,
43 yaşında hayatını kaybetti.

Evsizdi, açtı.

İnsanlar, okumayla ilgili bana
çok abartılı gelen şeyler söylüyordu.

Okuryazar olması, onun
ayrımcılığa maruz kalmasını engellemedi.

Annesini ölmekten kurtarmadı.

Peki okumak ne yapabilir?

Bugünü bitirmek için birkaç cevabım var.

Okumak, onun iç hayatını

gizemle, hayalle,

güzellikle doldurdu.

Okumak, ona haz veren görüntüler verdi:

dağ,

okyanus,

geyik,

buz.

Özgür, doğal bir dünyanın tadında
kelimeler verdi.

Kaybettiği şeylerle ilgili bir dil verdi.

Şair Derek Walcott'tan şu satırlar
ne kadar da değerli.

Patrick bu şiiri hatırladı.

"Alıkonulduğum günler,

kaybettiğim günler,

kız çocuklar gibi, sığmayan günler,

benim sığınan kollarım."

Okumak, ona kendi cesaretini öğretti.

Acı verici olmasına rağmen

Frederick Douglass'ı okumaya
devam ettiğini hatırlayın.

Bilinçli olmak acı vermesine rağmen
bilinçli olmaya devam etti.

Okumak, düşünmenin bir şekli.

Bu yüzden okumak zordur
çünkü düşünmek zorunda kalırız.

Patrick, düşünmeyi,
düşünmemeye tercih etti.

Son olarak, okumak,
kızıyla konuşabileceği bir dil verdi.

Okumak, onu yazmaya teşvik etti.

Okumak ve yazmak arasındaki ilişki
çok güçlü.

Okumaya başladığımızda

kelimeleri bulmaya başlarız.

Patrick, kızıyla birlikte olduğunu
düşünebildiği kelimeleri buldu.

Kızını ne kadar çok sevdiğini anlatan

kelimeleri buldu.

Okumak aynı zamanda
aramızdaki ilişkiyi değiştirdi.

Kendi bakışımızın ötesini
görmemizi sağlayan

samimiyete fırsat verdi.

Okumak, eşit olmayan bir ilişkiyi aldı

ve bize anlık bir eşitlik sağladı.

Bir kişiyle bir okur
olarak tanıştığınızda,

onunla ilk kez tanışırsınız,

tamamen yeni, tamamen hayat dolu.

Onun en sevdiği satırın
ne olacağını asla bilemezsiniz.

Hangi anıları ve kederleri olduğunu
bilemezsiniz.

İç hayatıyla ilgili
en yüksek gizliliğiyle yüzleşirsiniz.

Daha sonra merak edersiniz:
"Benim iç hayatım neden meydana gelmiş?

Başka birisiyle paylaşmaya değer
neyim var?"

Patrick'in kızına yazdığı mektuplardan

en sevdiğim satırlarla kapatmak istiyorum.

"Göl bazı yerlerde karanlık,

ama ışık,
ağaçların çatlaklarından parlıyor.

pek çok dutun asılı olduğu
bazı dallarda.

Birazını alabilmek için
kolunu dümdüz uzatırsın."

Ve yazmış olduğu bu güzel mektupta:

"Gözlerini kapat
ve kelimelerin sesini dinle

bu şiiri ezbere biliyorum

ve senin de bilmeni istiyorum."

Herkese teşekkür ederim.

(Alkış)