Aris Venetikidis: Haritalara anlam kazandırmak

Harita tasarımcısı Aris Venetikidis bir şehirde dolaşırken zihnimizde çizdiğimiz haritalardan büyülenmiş -- daha az cadde haritasına benzeyen, daha çok çizimsel ya da bağlantı şemasına benzeyen, yerler arasındaki ilişkilerin soyut görüntüleri. Daha iyi gerçeklerini yapmak için bu akılsal haritalardan nasıl bilgi edinebiliriz.? Bir test vakası olarak, meşhur Dublin otobüs haritasını yeniden çiziyor. (TEDxDublin'de kaydedilmiştir)

Benim yaptığım iş bilgileri organize etmektir. Ben bir grafik tasarımcısıyım.

Profesyonel olarak, genellikle kendi başlarına bir anlam ifade etmeyen

şeylere bir anlam yüklemeye çalışırım.

Belki babam tam olarak benim yaptığım işin

ne olduğunu anlayamayabilir.

Baba tarafımdan sülalemiz çiftçilermiş.

Babam Pontus Rumları olarak adlandırılan etnik azınlığın bir parçası.

Onlar Küçük Asya'da yaşadılar ve yaklaşık yüz yıl önce olan

bir soykırımdan sonra Yunanistan'a kaçtılar

ve o tarihten itibaren göç bir şekilde

ailemde bir konu haline geldi.

Babam Almanya'ya taşındı, orada okudu, evlendi

ve bunun bir sonucu olarak ben, bütünüyle analitik düşünen

ve onunla birlikte ortaya çıkan biraz şapşal

davranış biçimini de içeren yarı Alman bir beyne sahibim.

Elbette bu her iki ülkede de yabancı olduğum anlamına geldi

ve bu durum kuşkusuz benim için göç etmeyi oldukça kolay

bir hale getirdi, iyi bir aile geleneği, baktığınız zaman.

Fakat tabi ki, gün begün yaptığımız yolculukların çoğu

bir şehrin sınırları içindedir ve özellikle

şehri biliyorsanız, A'dan B'ye gitmek

oldukça bariz görünebilir, değil mi?

Fakat soru şu ki; neden bu kadar bariz?

Nereye gittiğimizi nasıl biliyoruz?

Yaklaşık 12 yıl önce Dublin'de bir vapur iskelesine

vardım, profesyonel bir yabancı, baktığınız zaman ve

eminim daha önce hepinizin böyle bir tecrübesi oldu, değil mi?

Yeni bir şehre geliyorsunuz ve beyniniz

bu yeni yerin anlamını kavramaya çalışıyor.

Bir kere yerinizi, evinizi, bulduğunuz zaman

çevrenizin bu zihinsel haritasını oluşturmaya başlarsınız.

Sadece beyninizde oluşan bu sanal harita

temel bir gerekliliktir. Her ne kadar bizler bir parça farklı araç

ve gereçler kullansak da, tüm hayvan türleri bunu yapar.

Biz insanlar, tabi ki köpekler gibi etrafta dolaşıp

kendi bölgemizi kokuyla işaretlemeyiz

Ayrıca yarasalar gibi yüksek frekanslı tiz sesler çıkarıp oradan oraya da koşmayız.

Bunları kesinlikle yapmayız, Temple Bar bölgesinde

oldukça hovarda bir gece geçirmiş olsak bile. (Gülüşmeler)

Hayır, biz bir yeri benimsemek için iki önemli şey yaparız.

Birincisi doğrusal bir güzergahta ilerleriz.

Genellikle bir ana cadde buluruz ve bu ana cadde

zihnimizde bir doğrusal şerit haritası haline gelir.

Ama zihnimiz onu oldukça basitleştirir, değil mi?

Bütün caddeler genellikle düz bir çizgi olarak algılanır

ve caddelerin yaptığı küçük viraj ve dönüşleri adeta gözardı ederiz.

Fakat ara bir sokağa bir dönüş yaptığımız zaman,

beynimiz bu dönüşü 90 derecelik bir açıya ayarlama eğilimindedir.

Bu durum tabii ki, bir nevi dairesel şehir mantığını sürdüren

tarihsel bir şehrin yerleşim planı içinde olduğunuz zaman

bazı komik anlara neden olur.

Belki böyle bir tecrübe de yaşamışsınızdır, değil mi?

Diyelim ki, siz kilise meydanından dışarıya doğru uzanan

bir ara sokaktaki noktadasınız ve işte bu şekilde

ara sokaktaki bir diğer noktaya ulaşmak istiyorsunuz.

Zihninizdeki idraksal harita size şunu söyleyebilir, "Aris,

kilise meydanına geri dön, 90 derecelik bir dönüş yap

ve caddenin diğer tarafından aşağıya doğru yürü."

Ama bir şekilde o gün maceraperest hissediyorsunuz

ve aniden iki noktanın aslında sadece tek bir bina

mesafesinde olduğunu keşfediyorsunuz.

Sizi bilmem ama ben her zaman solucan deliğini ya da

boyutlar arası giriş kapısını bulmuş gibi hissederim.

Doğrusal güzergahta ve zihnimizin caddeleri

düzlediği ve dönüşleri 90 derecelik bir açıyla algıladığı

konularına devam ediyoruz.

Bir yeri benimsemek için yaptığımız ikinci şey ise

bu çizgiler boyunca gördüğümüz şeylere

anlam ve duygu yüklemektir.

Eğer İrlanda'nın kırsal bölgelerine giderseniz ve yaşlı bir bayana

adres sorarsanız, kentin bütün simgeleri hakkında birkaç

detaylı İrlanda hikayesine kendinizi hazırlayın. Tamam mı?

Size kız kardeşinin daha önce çalıştığı barı anlatacaktır

ve evlendiği kilisenin önünden geçmenizi söyleyecektir, bunun gibi şeyler.

Böylece zihinsel haritamızı bu anlam işaretleriyle doldururuz.

Dahası, tekrarlanan şekilleri

kuramsallaştırırız ve onları tanırız.

Onları deneyimlerle tanırız

ve semboller haline kuramsallaştırırız.

Ve elbette hepimiz bu sembolleri anlayabilecek

kapasiteye sahibiz. (Gülüşmeler)

Üstelik, hepimiz zihinsel haritaları anlayacak kapasiteye

sahibiz ve siz hepiniz bu tarz zihinsel haritaları

kendiniz yaratabilecek kapasiteye sahipsiniz.

Bu yüzden gelecek sefer, arkadaşınıza sizin yerinize nasıl ulaşacağını tarif etmek istediğinizde,

bir bardak altlığı ve bir kağıt peçete alın

ve kendinizi sadece bu müthiş iletişim tasarımı parçasını

yaratırken izleyin. Onun doğrusal çizgileri var.

Onun 90 dereceli köşeleri var.

Yol boyunca küçük semboller de ekleyebilirsiniz.

Ve biraz önce çizdiğiniz şeye baktığınız zaman,

onun bir sokak haritasına benzemediğini fark edersiniz.

Çizdiğiniz bu şeyin üstüne gerçek bir cadde haritası

koyacak olursanız, sizin sokaklarınızın ve mesafelerinizin

alakasız olduğunu fark edersiniz.

Hayır, biraz önce çizdiğiniz şey

daha çok bir diyagram ya da bir şematiğe benziyor.

Bu beynimizin dilinde tasarlanmış, çizgilerden,

noktalardan, harflerden oluşan görsel bir yapı.

Bu nedenle geçtiğimiz yüzyılın büyük tasarım ikonu

A'dan B'ye nasıl gidileceğini herkese göstermenin doruk noktası

olan Londra metrosunun haritası da

bir haritacı ya da şehir planlamacısı tarafından çizilmemiştir.

Bir teknik ressam tarafından çizilmiştir.

1930'lu yıllarda, Harry Beck şematik diyagram tasarımının

ilkelerini uygulamıştır ve toplu taşımacılık haritalarının

tasarımını sonsuza dek değiştirmiştir.

Şimdi bu haritanın başarısının temeli,

daha az önemli bilgilerin çıkarılmasına ve

aşırı derecede sadeleştirmeye dayanmaktadır.

Böylece, doğrusallaştırılmış caddeler, 90 ve 45 dereceli köşeler,

ama aynı zamanda aşırı derecede coğrafik çarpıtma da bu haritada mevcuttur.

Bu istasyonların gerçek konumlarına bakacak olursanız,

onların çok farklı olduğunu görürdünüz. Evet?

Ama bunun hepsi genel metro haritasının anlaşılabilirliği için.

Değil mi? Farz edelim ki, Regent's Park durağından Great Portland

Caddesi'ne gitmek istiyorsunuz, metro haritası size şunu söylerdi;

metroya bin, Baker Caddesi'ne git, hattı değiştir ve diğer bir metroya bin.

Tabii ki, sizin bilmediğiniz şey şu ki,

bu iki istasyon birbirinden sadece yaklaşık yüz metrelik bir mesafede.

Artık toplu taşıma konusuna geldik,

ve burada Dublin'deki toplu taşıma da

biraz hassas bir konu. (Gülüşmeler)

Dublin'deki toplu taşımacılığı bilmeyen herkes için,

esasen bizim şehirle birlikte büyüyen bu yerel otobüs

sistemimiz var. İlave edilen her kenar semt için,

kenar semtten şehir merkezine kadar bütün yol boyunca

çalışan başka bir otobüs güzergahı eklenmiştir.

Ayrıca bu yerel otobüsler, şehir merkezine yaklaştıklarında,

hepsi yan yana hareket eder ve bir ana cadde üzerinde

büyük ölçüde birleşirler.

12 yıl önce vapurdan indiğim zaman,

bunun anlamını kavramaya çalıştım.

Çünkü bir şehri yürüyerek keşfetmek sizi belli bir yere kadar götürür.

Fakat yabancı ve yeni bir toplu taşıma sistemini keşfettiğiniz zaman,

hemen hemen aynı şekilde aklınızda

zihinsel bir harita oluşturursunuz.

Genellikle kendinize hızlı bir ulaşım güzergahı seçersiniz

ve bu güzergah aklınızda düz bir hat olarak algılanır.

Bütün yerler ve duraklar inci bir kolye gibi

hoş ve düzenli bir şekilde hat boyunca sıralanmıştır

ve ancak o zaman boşlukları dolduran ve solucan deliğine,

boyutlar arası giriş kapısının kestirme yoluna imkan tanıyan

bazı yerel otobüs güzergahlarını keşfetmeye başlarsınız.

Bu yüzden anlam yüklemeye çalıştım ve (Dublin'e) vardığım zaman,

bu sistemi çözmeme ve anlamama yardım edecek

bazı bilgilendirme kitapçıkları aradım

ve bu broşürleri buldum. (Gülüşmeler)

Coğrafik olarak çarpıtılmamışlardı.

Onların bir çok bilgi noksanlığı vardı fakat

ne yazık ki yanlış bilginin, diyelim ki şehir merkezinde.

Aslında hiçbir zaman güzergahları gösteren hatlar olmadı.

Doğrusu herhangi bir durağın ismi bile yok.

Dublin'in ulaşım haritası iyileşti

ve ben bu projeyi bitirdikten sonra daha da iyi oldu

fakat hala durak isimleri, güzergahlar mevcut değil.

Böylece, saf ve yarı Alman biri olarak şuna karar verdim:

"Aris, neden kendi haritanı kendin yapmıyorsun?"

Sonuçta bunu yaptım. Şehrin içinden geçen

bütün otobüs güzergahlarını tek tek inceledim,

güzel ve mantıklı, her otobüs güzergahı ayrı bir çizgi

ve onları kendi Dublin haritama çizerek yerleştirdim

ve şehir merkezinde,

hoş bir spagetti tabağım oldu. (Gülüşmeler)

Şimdi bu bir parça karışık, bu yüzden ben de tabii ki şuna karar verdim;

şematik planın kurallarını uygulayacaksınız,

geçitleri düzeltmek, bir sürü otobüsün bulunduğu

caddeleri genişletmek ve onları 90 derecelik,

45 derecelik veya katları olan açılar halinde düzleştirmek ve

otobüs güzergahlarıyla birlikte tamamlamak. Ben de sistemin bu

şehir merkezi otobüs haritasını beş yıl önce nasılsa o şekilde hazırladım.

Tekrar yakınlaştırayım ki, iskelenin ve Westmoreland

Caddesi'nin tüm etkisini elde edebilin. (Gülüşmeler)

Şimdi gururla - (Alkışlar) -

gururla söyleyebilirim ki, bir toplu taşıma haritası olarak

bu diyagram tam bir başarısızlık - (Gülüşmeler) -

muhtemelen bir yönü dışında:

şimdi şehir merkezinin gerçekten ne kadar tıkalı ve

istilaya uğramış olduğuna dair görsel bir sunumum oldu.

Bana eski kafalı diyebilirsiniz ama ben bir toplu taşıma

güzergahı haritasının çizgilerden oluşması gerektiğini düşünüyorum,

çünkü onların oldukları şey bu. Değil mi?

Onlar, şehir merkezi ya da şehir boyunca yönlerini oluşturan

şeritlerin küçük parçalarıdırlar.

Eğer isterseniz, içimdeki Yunan tarafım, eğer bir hat elde edemezsem,

bunun sanki Minatour'un labirentine, size yolunuzu bulmak

için kılavuzluk edecek ipi veren Adriadne olmadan girmiş gibi olacağımı hissediyor.

Akademik araştırmalarımın,

bir sürü anket, örnek olay çalışmaları ve

bir çok harita incelemesinin sonucu, Dublin'deki toplu taşıma sisteminin

problemler ve noksanlıklarının, kolay anlaşılan bir toplu taşıma

haritasının eksikliğinden kaynaklandığı oldu --

Sadeleştirilmiş, kolay anlaşılabilen bir toplu taşıma haritası--

çünkü ben bunun, bir toplu taşıma ağının fiziksel düzeyde

anlaşılabilmesi için çok önemli bir adım olduğunu düşünüyorum;

fakat bu aynı zamanda bir toplu taşıma ağının görsel

düzeyde eşleştirilebilir hale getirmek için de mühim bir adımdır.

Böylelikle, DIT Sürdürülebilir Kalkınma Master programından

yeni mezun bir inşaat mühendisi olan James Leahy

adında bir beyefendiyle birlikte çalışmaya başladım ve

birlikte, daha da ileri gidip görselleştirebileceğim bu

sadeleştirilmiş model ağının taslağını hazırladık.

Ve yaptığımız şey burada.

Biz bu hızlı ulaşım koridorlarını şehir merkezinden

dağıtarak onları kenar mahallerin içlerine kadar uzattık.

Hızlı çünkü biz onların hızlı ulaşım araçlarına

hizmet vermesini istedik.

Mümkün olan yerlerde özel yol kullanımı elde edecekler ve

bu yüksek miktarda, yüksek kaliteli ulaşım olacak.

James bunun için hafif raylı ulaşım yerine hızlı otobüs

ulaşımı istedi. Benim için, bu hızlı ulaşım koridorlarında

kullanılacak otobüslerin sokakta ki diğer yerel otobüslerden

görünür bir şekilde fark edilebilir olmaları önemliydi.

Şimdi bu hızlı ulaşım araçlarıyla yan yana işleyen

yerel otobüsleri çıkarabiliriz.

Kenar mahallelerde ortaya çıkan tüm boşluklar tekrar doldurulmuştur.

Başka bir deyişle, eğer bir kenar mahallede bir otobüsün

geçtiği bir cadde varsa, oraya yeniden bir otobüs koyduk,

ancak şimdi bu otobüsler şehir merkezine kadar bütün yol üzerinde çalışmıyorlar,

fakat en yakın hızlı ulaşım araçlarına bağlıyorlar,

şuradaki kalın çizgilerden birine.

Geri kalanı ise sadece birkaç aylık çalışma ve

evimiz sürekli haritalarla dolu olduğu için

kız arkadaşımla birkaç kavgaydı ve

sonuçlardan biri ise Büyük Dublin Bölgesi'nin

bu haritası oldu. Biraz yakınlaştıracağım.

Bu harita sadece hızlı ulaşım bağlantılarını, yerel otobüsler

olmadan, daha çok Londra'da başarıyla uygulanan

metro haritası tarzında gösteriyor, ayrıca birçok diğer

büyük şehirlere ihraç edildiği için bizim toplu taşıma

haritalarında kullanmak zorunda olduğumuz

dil de bu yüzden budur.

Önemli bir başka nokta ise, bunun gibi basitleştirilmiş bir ağ ile

benim için son zorlu işle başa çıkmak

mümkün hale geldi,

sadece hızlı ulaşım bağlantılarını göstermenin yanı sıra,

aynı zamanda yerel otobüs güzergahlarını, sokakları ve benzerlikleri de

gösteren şehir merkezi için bir toplu taşım haritası yapmak.

Ve bu da böyle bir haritanın benzediği şey.

Biraz daha yakınlaştırıyorum.

Bu haritaya her bir ulaşım şeklini ekledim,

hızlı ulaşım, otobüs, DART, tramvay ve benzerleri.

Her bir ferdi güzergah ayrı bir çizgi ile gösterilmektedir.

Harita her bir durağı ve her bir

durağın ismini göstermektedir ve

ayrıca ara sokakları da gösteriyorum,

aslında çoğu ara sokağın adları bile var

ve iyi ölçüm için, ek olarak birkaç da simge,

bunlardan bazıları küçük sembollerle belirtilirken,

diğerleri ise bu eş ölçekli üç boyutlu kuş bakışı

görünümlü çizimle gösterilmektedir.

Bu harita toplam büyüklük olarak nispeten küçük ve

bu yüzden yine de katlanır harita olarak tutabileceğiniz ya da

bir otobüs durağında makul ölçüdeki bir reklam alanında gösterebileceğiniz bir şey.

Bence fiili anlatım ve sadeleştirme arasındaki

en iyi dengeyi bulmaya çalışıyor,

beynimizdeki yol bulmanın dili.

Düzleştirilmiş çizgiler, düzeltilmiş köşeler ve

elbette çok çok önemli, toplu taşıma haritasını

olası hale getiren coğrafi çarpıtma.

Mesela, şehrin içinden geçen iki ana koridora

bakarsanız eğer,

sarı ve burada turuncu olan, onlar, kesin ve

yanlışsız bir cadde haritasında böyle gözükmektedirler

ve bu da benim şeklini verdiğim , sadeleştirilmiş toplu

ulaşım haritasında nasıl gözüktükleridir.

Böylece, başarılı bir toplu taşım haritası için,

kesin gösterime bağlı kalmamalıyız ama

onları beynimizin çalıştığı şekilde tasarlamalıyız.

Aldığım tepkiler muazzamdı. Gerçekten görülmeye değerdi.

Ve elbette, kendi açımdan, Almanya'daki ve Yunanistan'daki akrabalarımın

sonunda ne iş yaptığım hakkında bir fikirleri olduklarını

gördüğüm için çok memnun oldum. (Gülüşmeler) Teşekkür ederim. (Alkışlar)