Return to Video

Loài người sẽ tiến hóa như thế nào để sinh tồn trong vũ trụ

  • 0:02 - 0:05
    Có vài vùng đất
    xa xôi hẻo lánh trên trái đất
  • 0:05 - 0:09
    không thân thiện với con người,
    theo bất kỳ cách nào
  • 0:09 - 0:12
    nhưng chúng ta đã tồn tại.
  • 0:12 - 0:15
    Tổ tiên nguyên thủy của chúng ta,
    khi họ nhận ra nơi ở đang gặp nguy,
  • 0:16 - 0:19
    họ đã dám mở đường
    đến những vùng xa lạ
  • 0:19 - 0:21
    tìm kiếm những cơ hội tốt hơn.
  • 0:22 - 0:24
    Là hậu duệ
    của những nhà thám hiểm đó,
  • 0:24 - 0:27
    chúng ta mang dòng máu phiêu lưu
    chảy trong huyết quản.
  • 0:28 - 0:29
    Nhưng cùng lúc,
  • 0:30 - 0:32
    bị sao nhãng
    bởi cái ăn và mấy trò tiêu khiển
  • 0:32 - 0:35
    và bị kéo vào những cuộc chiến
    chúng ta gây cho nhau,
  • 0:36 - 0:39
    có vẻ như chúng ta đã quên đi
    khát khao khám phá này.
  • 0:40 - 0:44
    Chúng ta, một loài sinh vật,
    đã tiến hóa một cách độc nhất vô nhị
  • 0:45 - 0:49
    cho Trái Đất,
    trên Trái Đất, và bởi Trái Đất,
  • 0:50 - 0:53
    và chúng ta đã quá hài lòng
    với điều kiện sống của chúng ta
  • 0:53 - 0:56
    đến nỗi ta bắt đầu thỏa mãn
  • 0:56 - 0:59
    và quá bận rộn để nhận ra rằng
    tài nguyên là hạn chế,
  • 0:59 - 1:02
    và tuổi thọ của mặt trời cũng có giới hạn.
  • 1:02 - 1:05
    Trong khi sao Hỏa
    và tất cả những bộ phim về nó
  • 1:05 - 1:08
    đã lại tiếp thêm năng lượng
    cho du hành không gian,
  • 1:08 - 1:14
    rất ít người có vẻ thực sự nhận thức ra
    cơ thể mong manh của loài người chúng ta,
  • 1:14 - 1:18
    đáng thương thay, chưa được chuẩn bị
    cho những hành trình dài hạn trong không gian.
  • 1:18 - 1:20
    Hãy làm một chuyến
    vào khu rừng quốc gia ở địa phương bạn
  • 1:20 - 1:22
    để kiểm tra nhanh tính thực tế.
  • 1:22 - 1:24
    Nên hãy giơ tay biểu quyết nhanh:
  • 1:24 - 1:28
    Bao nhiêu người nghĩ mình có thể sinh tồn
    trong vùng hoang vu rậm rạp này
  • 1:28 - 1:29
    trong vài ngày?
  • 1:30 - 1:31
    À, có rất nhiều người.
  • 1:31 - 1:33
    Còn vài tuần thì sao?
  • 1:34 - 1:35
    Cũng kha khá đấy.
  • 1:35 - 1:36
    Còn vài tháng?
  • 1:38 - 1:39
    Cũng khá tốt.
  • 1:39 - 1:42
    Bây giờ, chúng ta hãy tưởng tượng
    khu rừng quốc gia này
  • 1:42 - 1:45
    đang trải qua một mùa đông bất tận.
  • 1:45 - 1:49
    Câu hỏi ban nãy: Bao nhiêu người nghĩ
    mình có thể sống trong vài ngày?
  • 1:50 - 1:52
    Cũng khá nhiều.
  • 1:52 - 1:53
    Còn vài tuần?
  • 1:54 - 1:59
    Cho vui thôi nhé, thử tưởng tượng
    nguồn nước duy nhất
  • 1:59 - 2:03
    bị đóng lại thành từng tảng băng
    nhiều dặm dưới lòng đất.
  • 2:03 - 2:07
    Dinh dưỡng của đất ít ỏi tới mức
    không thể tìm thấy bất kì thực vật nào,
  • 2:07 - 2:11
    và tất nhiên không có chút không khí
    nào để đề cập đến.
  • 2:13 - 2:17
    Những ví dụ đó chỉ là số ít
    trong vô vàn thách thức ta sẽ đối mặt
  • 2:17 - 2:19
    trên một hành tinh như sao Hỏa .
  • 2:20 - 2:24
    Vậy làm sao chúng ta tôi luyện bản thân
    cho những chuyến du hành đến
  • 2:25 - 2:28
    những nơi khác xa so với
    một kỳ nghỉ vùng nhiệt đới?
  • 2:28 - 2:30
    Liệu chúng ta sẽ tiếp tục vận chuyển
    tiếp tế từ Trái Đất?
  • 2:31 - 2:34
    Xây dựng thang máy không gian,
    hay xây mấy cái băng chuyền dài không tưởng
  • 2:34 - 2:37
    nối hành tinh được chọn với Trái Đất?
  • 2:38 - 2:45
    Rồi làm sao ta trồng trọt lương thực,
    loại chỉ sinh trưởng trên Trái Đất giống ta?
  • 2:45 - 2:47
    Mà tôi lo xa quá rồi.
  • 2:48 - 2:52
    Trong hành trình tìm kiếm ngôi nhà mới
    dưới một mặt trời mới của loài người
  • 2:52 - 2:56
    chúng ta thường sẽ không kéo dài
    nhiều thời gian
  • 2:56 - 2:57
    trong chính chuyến hành trình,
  • 2:58 - 2:59
    trong không gian,
  • 2:59 - 3:02
    trong một con tàu, một cái hộp bay kín,
  • 3:03 - 3:05
    có khả năng qua nhiều thế hệ tới.
  • 3:05 - 3:09
    Thời gian dài nhất
    con người đã ở trong không gian
  • 3:09 - 3:12
    là khoảng 12 đến 14 tháng.
  • 3:13 - 3:15
    Từ kinh nghiệm trong vũ trụ
    của các phi hành gia
  • 3:15 - 3:19
    chúng ta biết trải qua thời gian
    trong môi trường vi trọng lực
  • 3:19 - 3:23
    sẽ gây suy giảm xương, teo cơ,
    các vấn đề tim mạch,
  • 3:23 - 3:25
    cùng với nhiều hàng loạt biến chứng khác
  • 3:25 - 3:28
    từ sinh lý đến tâm lý.
  • 3:29 - 3:31
    Còn môi trường cao trọng lực,
  • 3:31 - 3:33
    hay bất kỳ dao động khác của
    lực kéo trọng lực
  • 3:33 - 3:35
    trên hành tinh mà chúng ta tìm cho mình
  • 3:37 - 3:40
    Tóm lại, chuyến du hành vũ trụ của ta
    sẽ đầy hiểm nguy
  • 3:40 - 3:42
    đã biết và chưa biết.
  • 3:43 - 3:47
    Từ trước đến nay, chúng ta đã lưu tâm đến
    mảng mới của công nghệ cơ học này
  • 3:47 - 3:49
    hay thế hệ robot tuyệt vời tiếp theo kia
  • 3:49 - 3:54
    như một phần của đội ngũ đảm bảo an toàn
    cho chuyến du hành không gian của chúng ta.
  • 3:54 - 3:57
    Tuyệt vời như vậy,
    tôi tin rằng đã đến lúc
  • 3:57 - 4:01
    chúng ta nên hoàn thiện
    những gã khổng lồ điện tử đồ sộ này
  • 4:01 - 4:03
    bằng thứ mà tự nhiên đã phát minh:
  • 4:04 - 4:06
    vi sinh,
  • 4:06 - 4:11
    sinh vật đơn bào mà chính nó
    tự sinh sản, tự sửa chữa.
  • 4:11 - 4:12
    một cỗ máy sống.
  • 4:13 - 4:15
    Không tốn kém để nuôi,
  • 4:15 - 4:17
    cho phép nhiều tính linh hoạt trong thiết kế
  • 4:17 - 4:20
    và chỉ cần đựng
    trong một ống nhựa nhỏ.
  • 4:21 - 4:25
    Ngành nghiên cứu cho phép chúng ta
    sử dụng khả năng của vi sinh
  • 4:25 - 4:27
    chính là sinh học tổng hợp
  • 4:28 - 4:32
    Nó xuất phát từ sinh học phân tử,
    ngành làm ra kháng sinh, vắc xin
  • 4:32 - 4:35
    và những cách tốt hơn để
    quan sát các sắc thái sinh lý
  • 4:35 - 4:36
    của cơ thể con người.
  • 4:37 - 4:38
    Sử dụng công cụ sinh học tổng hợp,
  • 4:39 - 4:41
    chúng ta có thể chỉnh sửa gene
    của hầu như bất kỳ sinh vật nào
  • 4:41 - 4:43
    dù vi sinh hay không,
  • 4:43 - 4:46
    với tốc độ và tính chính xác cao.
  • 4:47 - 4:50
    Với những hạn chế
    của các cỗ máy nhân tạo,
  • 4:50 - 4:54
    sinh học tổng hợp sẽ là giải pháp
    để tạo ra không chỉ thức ăn,
  • 4:54 - 4:56
    năng lượng và môi trường,
  • 4:56 - 4:59
    mà ngay cả chính chúng ta
  • 4:59 - 5:01
    để bù đắp những thiếu hụt
    về mặt sinh lý của chúng ta
  • 5:01 - 5:04
    và đảm bảo
    chúng ta tồn tại trong không gian
  • 5:05 - 5:06
    Thử lấy một ví dụ
  • 5:06 - 5:09
    cách chúng ta có thể dùng sinh học tổng hợp
    cho việc thám hiểm không gian,
  • 5:09 - 5:11
    hãy quay về môi trường trên sao Hỏa.
  • 5:12 - 5:17
    Đất sao Hỏa có cấu tạo
    tương tự tro núi lửa ở Hawaii,
  • 5:17 - 5:19
    với nhiều dấu vết của vật chất hữu cơ.
  • 5:19 - 5:22
    Cho rằng, giả sử như,
  • 5:22 - 5:24
    sẽ như thế nào nếu đất sao Hỏa
    có thể hỗ trợ trồng cây
  • 5:24 - 5:26
    mà không dùng
    dinh dưỡng từ Trái Đất?
  • 5:27 - 5:29
    Câu hỏi đầu tiên
    chúng ta nên đặt ra là,
  • 5:29 - 5:32
    làm sao chúng ta
    làm cho thực vật chịu lạnh được?
  • 5:32 - 5:34
    Bởi vì, nhiệt độ trung bình trên sao Hỏa
  • 5:34 - 5:37
    là âm 60 độ C.
  • 5:38 - 5:40
    Câu hỏi tiếp theo
    chúng ta nên hỏi là,
  • 5:40 - 5:42
    làm sao tạo ra thực vật chịu hạn?
  • 5:42 - 5:45
    khi hầu hết nước ở dạng sương giá
  • 5:45 - 5:48
    bay hơi nhanh hơn
    cả khi tôi nói chữ "bay hơi".
  • 5:49 - 5:52
    Hóa ra
    chúng ta đã làm được những thứ như vậy
  • 5:52 - 5:56
    Bằng cách mượn gene
    protein chống đông từ cá
  • 5:56 - 5:59
    và gen chịu hạn từ
    các loài thực vật khác như lúa
  • 5:59 - 6:02
    rồi cấy chúng vào
    những loài cây đang cần,
  • 6:02 - 6:05
    chúng ta đã có thực vật
    chịu được hầu hết hạn và lạnh.
  • 6:05 - 6:08
    Trên Trái Đất, chúng là GMOs
  • 6:08 - 6:10
    hay những sinh vật biến đổi gen,
  • 6:11 - 6:15
    và chúng ta dựa vào chúng
    để nuôi sống cả nhân loại.
  • 6:16 - 6:20
    Tự nhiên đã làm những thứ như thế rồi,
  • 6:20 - 6:21
    mà không hề cần chúng ta giúp.
  • 6:21 - 6:24
    Chúng ta chỉ đơn giản
    tìm ra cách chính xác hơn để làm.
  • 6:25 - 6:29
    Vậy tại sao chúng ta muốn thay đổi
    bộ gene của thực vật cho không gian?
  • 6:30 - 6:34
    À, không làm vậy
    có nghĩa là cần thiết kế lại
  • 6:34 - 6:37
    diện tích đất vô tận
    trên hành tinh mới
  • 6:37 - 6:41
    bằng cách thải ra
    hàng tỉ tỉ lít không khí
  • 6:41 - 6:44
    rồi xây dựng vòm kính khổng lồ
    để chứa hết những thứ đó.
  • 6:44 - 6:47
    Một thiết kế rất không thực tế
  • 6:47 - 6:50
    sẽ nhanh chóng trở thành
    phi vụ vận chuyển hàng đắt đỏ.
  • 6:51 - 6:53
    Cách tốt nhất để đảm bảo
  • 6:53 - 6:56
    chúng ta sẽ có nguồn thức ăn
    và không khí ta cần
  • 6:56 - 6:59
    là mang theo
    những sinh vật đã được biến đổi
  • 6:59 - 7:02
    để thích nghi với
    những môi trường mới và khắc nghiệt.
  • 7:03 - 7:07
    Về cơ bản, sử dụng sinh vật biến đổi
    để giúp ta khai hóa một hành tinh
  • 7:07 - 7:09
    về cả ngắn và dài hạn.
  • 7:10 - 7:14
    Những sinh vật này sau đó có thể được
    biến đổi để làm dược liệu hay nhiên liệu.
  • 7:16 - 7:20
    Vậy ta có thể dùng sinh học tổng hợp
    để mang theo thực vật biến đổi cấp cao,
  • 7:20 - 7:21
    nhưng còn gì nữa?
  • 7:22 - 7:25
    À, tôi đã nhắc đến trước đó
    chúng ta là một loài sinh vật
  • 7:25 - 7:27
    được tiến hóa độc nhất cho Trái Đất.
  • 7:28 - 7:30
    Thực tế đó không thay đổi nhiều
    trong 5 phút vừa rồi
  • 7:30 - 7:33
    khi các bạn còn dưới đó
    và tôi thì ở trên này.
  • 7:33 - 7:37
    Vậy, nếu chúng ta đưa ai đó
    lên sao Hỏa ngay lúc này,
  • 7:37 - 7:41
    dù được cung cấp
    dư dã thứ ăn, nước, không khí
  • 7:41 - 7:42
    và một bộ áo du hành,
  • 7:42 - 7:45
    chúng ta cũng sẽ trải qua các
    vấn đề sức khỏe không hề dễ chịu
  • 7:45 - 7:49
    từ lượng phóng xạ ion hóa
    bắn dồn dập vào bề mặt hành tinh như sao Hỏa,
  • 7:49 - 7:53
    Nơi có rất ít hoặc không có không khí.
  • 7:53 - 7:56
    Trừ khi chúng ta dự định
    cư trú dưới lòng đất
  • 7:56 - 7:58
    trong suốt thời gian
    chúng ta ở trên hành tinh mới,
  • 7:58 - 8:01
    chúng ta phải tìm cách tốt hơn
    để bảo vệ bản thân
  • 8:01 - 8:04
    mà không cần nhờ vào
    một bộ áo giáp
  • 8:04 - 8:06
    nặng bằng chính
    trọng lượng cơ thể chúng ta,
  • 8:06 - 8:09
    hay cần trú phía sau
    một bức tường bằng chì.
  • 8:10 - 8:14
    Hãy thử tìm kiếm
    nguồn cảm hừng từ thiên nhiên.
  • 8:14 - 8:16
    Trong số rất nhiều
    dạng sống trên Trái Đất,
  • 8:16 - 8:19
    có một nhóm sinh vật
    gọi là extremophiles
  • 8:19 - 8:21
    nghĩa là sinh vật ưa
    điều kiện sống khắc nghiệt,
  • 8:21 - 8:24
    nếu bạn nhớ môn sinh
    từ hồi phổ thông.
  • 8:24 - 8:29
    Trong số những sinh vật này,
    khuẩn Deinococcus radiodurans
  • 8:29 - 8:34
    được biết đến với khả năng chịu lạnh,
    mất nước, chân không, acid
  • 8:34 - 8:37
    và, đáng chú ý nhất, phòng xạ.
  • 8:37 - 8:40
    Trong khi cơ cấu
    chịu phóng xạ của nó được biết đến
  • 8:40 - 8:44
    chúng ta chưa cấy được những gene
    liên quan vào các loài thú có vú
  • 8:44 - 8:46
    Để làm được thật không dễ dàng gì
  • 8:46 - 8:49
    Có rất nhiều mặt
    liên quan đến khả năng chịu phóng xạ
  • 8:49 - 8:52
    nó không đơn giản như việc chuyển 1 gene.
  • 8:52 - 8:55
    Nhưng chỉ cần một chút
    sự sáng tạo của con người
  • 8:55 - 8:57
    và một chút thời gian,
  • 8:57 - 9:00
    tôi nghĩ cũng không khó để
    thực hiện được điều này.
  • 9:00 - 9:06
    Giả như chúng ta chỉ mượn
    một phần của khả năng chịu phóng xạ,
  • 9:06 - 9:09
    điều đó sẽ vô cùng tốt hơn
    so với những gì chúng ta có,
  • 9:09 - 9:13
    kiểu như chỉ là melanin trong da chúng ta thôi.
  • 9:13 - 9:15
    Bằng việc sử dụng
    công cụ sinh học tổng hợp
  • 9:15 - 9:18
    chúng ta có thể khai thác khả năng
    của khuẩn Deinococcus radioduran
  • 9:18 - 9:22
    để sinh trưởng trong lượng phóng xạ
    lẽ ra có thể gây chết người.
  • 9:24 - 9:26
    Trông có vẻ khó khăn,
  • 9:26 - 9:29
    Người tinh khôn homo sapiens,
    chính là loài người chúng ta,
  • 9:29 - 9:32
    tiến hóa từng ngày
  • 9:32 - 9:34
    và vẫn tiếp tục tiến hóa
  • 9:34 - 9:36
    Hàng ngàn năm tiến hóa của loài người
  • 9:36 - 9:39
    không những cho chúng ta loài người
    như người Tây Tạng,
  • 9:39 - 9:42
    với khả năng sinh trưởng
    trong điều kiện oxy thấp
  • 9:42 - 9:47
    mà còn như người Argentina, có khả năng
    tiêu thụ và chuyển hóa thạch tín,
  • 9:47 - 9:50
    một loại hóa chất có thể
    giết chết người bình thường.
  • 9:50 - 9:54
    Mỗi ngày, cơ thể con người tiến hóa
    bởi những sự đột biến ngẫu nhiên
  • 9:54 - 9:57
    cho phép đồng đều
    những loài người nhất định
  • 9:57 - 10:00
    chịu đựng được trong
    các điều kiện khắc nghiệt.
  • 10:00 - 10:02
    Nhưng, điều này quan trọng đây,
  • 10:03 - 10:07
    loại tiến hóa này đòi hỏi hai điều
    mà không phải lúc nào ta cũng có
  • 10:08 - 10:10
    hay có khả năng để đáp ứng được.
  • 10:10 - 10:13
    Đó chính là cái chết và thời gian
  • 10:14 - 10:17
    Trong cuộc tranh đấu để tìm ra
    nơi chốn của chúng ta trong vũ trụ,
  • 10:17 - 10:19
    chúng ta không phải
    lúc nào cũng có đủ thời gian
  • 10:19 - 10:22
    cho việc tiến hóa tự nhiên
    các chức năng phụ thêm
  • 10:22 - 10:24
    để tồn tại trên hành tinh khác.
  • 10:24 - 10:29
    E.O. Wilson gọi thời đại chúng ta
    đang sống là thời đại phá vỡ gen.
  • 10:29 - 10:34
    Là thời đại cải thiện những thiếu sót
    về di truyền như bệnh xơ nang, hay bệnh loạn dưỡng cơ.
  • 10:34 - 10:38
    bằng cách sử dụng chất bổ sung tạm thời.
  • 10:38 - 10:40
    Nhưng ngày qua ngày,
  • 10:40 - 10:43
    chúng ta tiếp cận
    thời kỳ tiến hóa ý chí
  • 10:43 - 10:45
    là lúc chúng ta với tư cách là một loài
  • 10:45 - 10:50
    có năng lực tự quyết định
    vận mệnh di truyền của chính mình.
  • 10:51 - 10:53
    Việc tăng thêm các năng lực mới
    cho cơ thể loài người
  • 10:53 - 10:56
    không còn là câu hỏi làm thế nào,
  • 10:56 - 10:58
    mà là khi nào.
  • 10:58 - 10:59
    Sử dụng sinh học tổng hợp
  • 11:00 - 11:03
    để biến đổi
    cấu trúc gen của bất kỳ loài sinh vật nào,
  • 11:03 - 11:04
    đặc biệt là của chính chúng ta,
  • 11:04 - 11:07
    không thể không nói đến
    các vấn đề về đạo đức.
  • 11:07 - 11:11
    Liệu việc biến đổi có khiến chúng ta
    giảm đi tính người không?
  • 11:11 - 11:13
    Nhưng mà, bản chất loài người là gì
  • 11:13 - 11:17
    ngoài những tinh tú tình cờ có nhận thức.
  • 11:17 - 11:20
    Trí thông minh loài người
    nên tự hướng đi đâu?
  • 11:21 - 11:24
    Hẳn là hơi phí nếu chỉ ngồi không
    và ngạc nhiên về nó.
  • 11:26 - 11:27
    Chúng ta sử dụng trí thông minh
    của mình như thế nào
  • 11:27 - 11:30
    để bảo vệ ta khỏi những
    mối nguy hiểm ngoài kia?
  • 11:30 - 11:33
    và bảo vệ chúng ta khỏi chúng ta nữa?
  • 11:34 - 11:36
    Tôi đặt ra những câu hỏi này
  • 11:36 - 11:38
    không phải để gây ra nỗi sợ khoa học
  • 11:38 - 11:40
    mà để mang ra ánh sáng những khả năng
  • 11:40 - 11:45
    mà khoa học đã và đang cung cấp cho chúng ta
  • 11:45 - 11:48
    Loài người chúng ta phải liên kết lại
    để bàn luận và ấp ủ những biện pháp
  • 11:49 - 11:50
    không chỉ bằng sự cẩn trọng,
  • 11:51 - 11:53
    mà cũng bằng lòng dũng cảm.
  • 11:54 - 11:58
    Sao hỏa là một điểm đến
  • 11:58 - 12:00
    nhưng nó không phải là cuối cùng.
  • 12:01 - 12:04
    Biên giới cuối cùng thực sự
    chúng ta phải vượt qua
  • 12:04 - 12:07
    là con đường trong việc quyết định
    điều chúng ta có thể
  • 12:07 - 12:10
    và nên làm ra cho trí thông minh
    không tưởng cho loài người.
  • 12:10 - 12:14
    Vũ trụ thì lạnh lẽo và tàn nhẫn
  • 12:15 - 12:18
    Con đường đến các vì sao
    sẽ đầy thử thách
  • 12:18 - 12:21
    sẽ mang đến cho ta những câu hỏi
    không chỉ về chúng ta là ai,
  • 12:21 - 12:23
    mà chúng ta sẽ đi đâu.
  • 12:23 - 12:27
    Câu trả lời nằm ở sự lựa chọn
    giữa việc sử dụng hay từ bỏ công nghệ
  • 12:27 - 12:29
    mà chúng ta lượm lặt
    trong chính cuộc sống.
  • 12:29 - 12:33
    và nó sẽ khẳng định chúng ta bởi những gì
    chúng ta để lại trong vũ trụ này.
  • 12:33 - 12:34
    Cám ơn.
  • 12:34 - 12:36
    (Vỗ tay)
Title:
Loài người sẽ tiến hóa như thế nào để sinh tồn trong vũ trụ
Speaker:
Lisa Nip
Description:

Nếu chúng ta mong một ngày rời khỏi Trái Đất và thám hiểm vũ trụ, cơ thể chúng ta sẽ phải cải thiện nhiều để sinh tồn trong điều kiện khắc nghiệt ngoài kia. Bằng việc sử dụng sinh học tổng hợp, Lisa Nip hi vọng khai thác những năng lực đặc biệt từ vi sinh trên Trái Đất - ví dụ như năng lực chịu được phóng xạ - để giúp loài người sẵn sàng cho cuộc thám hiểm không gian. " chúng ta đang tiếp cận thời kỳ tiến hóa ý chí, là lúc chúng ta có năng lực tự quyết định vận mệnh di truyền của chính mình." - Nip nói - "Tăng thêm các năng lực mới cho cơ thể loài người không còn là câu hỏi làm thế nào, mà là khi nào."

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
12:51

Vietnamese subtitles

Revisions