Return to Video

Katil balina sürüsünün harika büyükanneleri - Darren Croft

  • 0:10 - 0:13
    Pasifik'in kuzey batısının
    fırtınalı kıyılarının ötesindeki
  • 0:13 - 0:17
    soğuk sularda katil balina sürüleri yaşar.
  • 0:17 - 0:20
    Her aile burada genelde bir üyesi,
  • 0:20 - 0:22
    en bilgili avcısı olan
  • 0:22 - 0:24
    büyükanneler sayesinde
  • 0:24 - 0:25
    yaşamını sürdürür.
  • 0:25 - 0:28
    Bu aile reisi dişiler 80 sene
    ya da daha fazla süre yaşarlar,
  • 0:28 - 0:32
    erkeklerse 30'larında ölürler.
  • 0:32 - 0:35
    Katil balinalar her ana okyanusta
    yaşamalarına rağmen,
  • 0:35 - 0:38
    yakın zamana kadar haklarında
    pek az şey biliyorduk.
  • 0:38 - 0:41
    Hayatlarının detayları bilim insanları
    tarafından araştırılmamıştı,
  • 0:41 - 0:44
    ta ki Balina Araştırma Merkezi
    adındaki organizasyon
  • 0:44 - 0:47
    1976'da Washington eyaleti
    ve British Columbia yakınlarında
  • 0:47 - 0:51
    tek bir popülasyonu araştırmaya
    başlayıncaya dek.
  • 0:51 - 0:53
    Devam eden çalışmaları sayesinde
  • 0:53 - 0:55
    Güney Sakinleri diye bilinen
    bu balinalar hakkında
  • 0:55 - 0:58
    pek çok şey öğrendik.
  • 0:58 - 0:59
    Daha fazla şey öğrendikçe
  • 0:59 - 1:04
    bu popülasyonun yaşlılarının oynadığı
    hayati rol odağa yerleşti.
  • 1:04 - 1:07
    Her büyükanne yaşamına
    bir yavru olarak başlar,
  • 1:07 - 1:11
    annesinin aile grubu içinde
    veya ana erkil olarak doğar.
  • 1:11 - 1:13
    Aile her şeyi birlikte yapar,
  • 1:13 - 1:18
    avlanma ve oynama, hatta kendilerine
    has çağrı setiyle iletişim kurma.
  • 1:18 - 1:24
    Hem kızlar, hem de oğullar bütün
    yaşamlarını annenin ailesi ile geçirir.
  • 1:24 - 1:28
    Bu genç balinalar sadece yakınlarıyla
    birlikte oluyor anlamında değildir.
  • 1:28 - 1:30
    Kendi özel çağrıları yanında,
  • 1:30 - 1:34
    ana erkil aile yakınındaki
    ailelerle diyalekt paylaşır
  • 1:34 - 1:36
    ve düzenli olarak sosyalleşirler.
  • 1:36 - 1:39
    Bir dişi 15 yaşlarına eriştiğinde
  • 1:39 - 1:42
    bu toplantılar diğer
    gruplardan erkeklerle
  • 1:42 - 1:44
    çiftleşmek için bir imkân sağlar.
  • 1:44 - 1:46
    İlişki çiftleşmekten öteye gitmez —
  • 1:46 - 1:49
    dişi ve yavruları aile ile kalır,
  • 1:49 - 1:52
    erkek de kendi annesine döner.
  • 1:52 - 1:54
    Yaklaşık 40 yaşlarına kadar
  • 1:54 - 1:58
    ortalamada altı senede bir yavru doğurur.
  • 1:58 - 2:00
    Sonra menapoza girer —
  • 2:00 - 2:04
    bu, hayvanlar aleminde
    neredeyse hiç yoktur.
  • 2:04 - 2:07
    Aslında insanlar, katil balinalar
    ve birkaç balina türü daha
  • 2:07 - 2:11
    dişileri üremeyi bitirdikten
    sonra yıllarca yaşamaya
  • 2:11 - 2:14
    devam eden tek türlerdir.
  • 2:14 - 2:15
    Menapozdan sonra
  • 2:15 - 2:18
    büyükanneler Güney Sakinleri'nin
    ana besin kaynağı
  • 2:18 - 2:21
    olan somon avlamada liderlik ederler.
  • 2:21 - 2:24
    Kışın büyük bir bölümünde
    açıkta araştırma yaparak
  • 2:24 - 2:26
    somona diğer balıklarla katkı sağlarlar.
  • 2:26 - 2:30
    Ancak somon yumurtlamak için sürüyle
    kıyıya yaklaştığında
  • 2:30 - 2:33
    katil balinalar takip eder.
  • 2:33 - 2:35
    Aile reisi dişi genç balinalara
  • 2:35 - 2:38
    nerede en verimli balık alanlarını
    bulacağını gösterir.
  • 2:38 - 2:43
    Aynı zamanda yakaladığı somonların
    %90'ınını paylaşır.
  • 2:43 - 2:44
    Her geçen sene
  • 2:44 - 2:47
    katkıları daha hayati hâle gelir:
  • 2:47 - 2:52
    Fazla avlanma ve habitat yıkımı
    somon popülasyonlarını azaltarak
  • 2:52 - 2:56
    balinaları hep açlık riskine
    yakın hâle getirir.
  • 2:56 - 2:58
    Büyükannelerin uzmanlıkları
  • 2:58 - 3:02
    aileleri için yaşam ve ölüm arasındaki
    fark anlamına gelebilir –
  • 3:02 - 3:04
    peki neden yavru doğurmayı bırakırlar?
  • 3:04 - 3:09
    Bir dişi için üremeye devam etmek
    her zaman daha avantajlıdır,
  • 3:09 - 3:13
    mevcut çocuklarına
    ve torunlarına bakıyor olsa bile.
  • 3:13 - 3:17
    Birkaç özel durum bu denklemi
    katil balinalar için değiştiriyor.
  • 3:17 - 3:20
    Ne oğulların
    ne de kızların aile kökenlerini
  • 3:20 - 3:24
    terk etmemesine çok nadir rastlanır —
  • 3:24 - 3:26
    neredeyse tüm hayvan türlerinde
  • 3:26 - 3:29
    bir ya da iki cins ayrılır.
  • 3:29 - 3:32
    Bunun anlamı şudur,
    dişi katil balina yaşlandıkça
  • 3:32 - 3:34
    ailesinin büyük bir bölümünü
  • 3:34 - 3:37
    çocukları ve torunları oluşturur,
  • 3:37 - 3:39
    daha uzak akrabalarsa ölür.
  • 3:39 - 3:44
    Yaşlı dişiler gruba genç dişilerden
    daha yakın oldukları için
  • 3:44 - 3:48
    bütün aile ile ilgilenmeleri daha iyidir,
  • 3:48 - 3:51
    buna karşılık genç dişiler
    üremeyle ilgilenmelidir.
  • 3:51 - 3:53
    Katil balina çevresinde
  • 3:53 - 3:56
    her yeni yavru sınırlı,
    bölüşülen kaynaklarla
  • 3:56 - 3:58
    yeni bir can beslemektir.
  • 3:58 - 4:03
    Yaşlı dişi ailesine yük olmadan
    genlerini yetişkin oğullarını
  • 4:03 - 4:05
    destekleyerek geçirebilir,
  • 4:05 - 4:08
    bu oğullar diğer ailelerin
    yetiştireceği yavrulara baba olur.
  • 4:08 - 4:11
    Bu, dişilerin orta yaşta
    tamamen üremeyi durdurmak üzere
  • 4:11 - 4:14
    evrim geçirmelerinin nedeni olabilir.
  • 4:14 - 4:17
    Büyükannelerin katkıları olsa bile
  • 4:17 - 4:20
    Güney Sakinleri katil balinaların
    çoğunlukla somon düşüşünden
  • 4:20 - 4:23
    dolayı türleri tehlike altındadır.
  • 4:23 - 4:26
    Onları yok oluştan kurtarmak
    için somon popülasyonlarını
  • 4:26 - 4:28
    eski hâline getirmek üzere
    acilen yatırım yapmalıyız.
  • 4:28 - 4:31
    Uzun vadede Balina Araştırma Merkezi
  • 4:31 - 4:33
    gibi çalışmalara
    daha çok ihtiyacımız olacak.
  • 4:33 - 4:35
    Güney Sakinleri hakkında öğrendiklerimiz
  • 4:35 - 4:37
    diğer gruplar için geçerli olmayabilir.
  • 4:37 - 4:40
    Diğer popülasyonları yakından gözleyerek
  • 4:40 - 4:43
    daha fazla şaşırtıcı
    adaptasyonlar keşfedebiliriz
  • 4:42 - 4:46
    ve yaşamları risk altına girmeden
    önce insan müdahalesine
  • 4:46 - 4:49
    hassaslıklarını tahmin edebiliriz.
Title:
Katil balina sürüsünün harika büyükanneleri - Darren Croft
Speaker:
Darren Croft
Description:

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/the-amazing-grandmothers-of-the-killer-whale-pod-darren-croft

Katil balina sürüleri Dünya'daki her ana okyanusun sularında yaşar. Bir üyesi, en bilgili üyesi olan büyükanneler sayesinde her aile yaşamını sürdürür. Bu aile reisi dişiler 80 sene ya da daha fazla süre yaşarlar ve uzmanlıkları aileler için yaşam ve ölüm arasındaki fark anlamına gelebilir. Darren Croft katil balinaların yaşamlarını ve hayatlarında karşılaştıkları tehlikeleri detaylandırıyor.

Ders: Darren Croft, direktör: Boniato Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:49

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.