Namna ipi ya kuhamasisha watu kutenda mema kwa wengine

Namna gani tunaweza wafanya watu kutenda mema: kwenda kwenye uchaguzi, kutoa misaada, kutumia rasilimali au kwa ujumla kuwa wastaarabu kwa wengine? Mtafiti na mwanasayansi wa MIT anashirikisha listi ndogo ya mambo ya kufanya ya namna ya kupata nguvu ya sifa -- tamaa yetu kama binadamu kuonekana kama wastaarabu na wema badala ya wabinafsi -- kuhamasisha watu kufanya vitu kwa manufaa ya wengine. Jifunze zaidi kuhusu namna ambavyo mabadiliko madogo katika mikakati yako ya kuwafanya watu kufanya mema na pia kupata matokeo bora ya kushangaza.

Namna gani tunaweza wafanya watu kutenda
mema zaidi,

kwenda katika uchaguzi, kujitolea msaada,
kutunza rasilimali,

au hata kufanya kitu rahisi kama kuosha
vikombe vyao wakiwa kazini

ili sinki lisiwe muda wote limejaa
vyombo vichafu?

(Kicheko)

(Makofi)

Nilipoanza kushughulikia hili tatizo,

Nilishirikiana na kampuni ya nishati

kuwapa mafunzo wateja kuhusu programu
inayozuia kukatika kwa umeme

kwa kupunguza mahitaji ya nishati
kipindi cha juu.

Programu imetengenezwa na teknolojia
iliyojaribiwa na ya ukweli.

Ni ambayo hata utawala wa Obama uliita

"jiwe la msingi la kuleta ukisasa katika
mfumo wa umeme Amerika."

Lakini, kama ilivyo mifumo mingi
mikubwa ya teknlolojia,

huwa na udhaifu:

watu.

Watu wanahitaji kujisajili.

Ili kufanya watu wajisajili,
kampuni iliwatumia wateja barua nzuri,

kuwaambia kuhusu faida
zote za programu,

na kuwaambia wapige huduma kwa wateja
kama wangependa.

Barua zilitumwa,

lakini simu, zilikuwa kimya.

Hivyo tulivyohusishwa, tulipendekeza
badiliko moja dogo.

Badala ya simu ya huduma kwa wateja,

tulipendekeza watumie karatasi za kujisajili zitakazotumwa
kwenye sanduku za barua zilizokaribu

katika majengo ya watu.

Hii iliongeza walioshiriki kwa mara tatu.

Kwanini?

Sasa, wote tunajua watu wanajali sana
kuhusu kile wengine wanachofikiri juu yao,

kua tunajaribu kuonekana kama
tuna heshima na tunaojali,

na tunajaribu kuepuka kuonekana kama
wabinafsi au mabaradhuli.

Iwe tunatambua au la, hii ni nafasi kubwa
ya kwanini watu wanatenda mema,

hivyo mabadiliko madogo ambayo huwapa
watu sifa kwa kutenda mema,

hayo mabadiliko yanaweza
leta utofauti mkubwa.

Mabadiliko madogo kama kubadili kutoka
simu ya huduma kwa wateja,

ambapo hamna mtu atayeweza tambua
kuhusu mwenendo wako mwema,

hadi kwenye karatasi ya kujisajili

ambapo kila mtu anayepita
anaweza kuona jina lako.

Katika ushirikiano na serikali, mashirika
ya kujitolea, makampuni,

tunajaribu kuwafanya watu
kufanya mema zaidi,

tunavuna nguvu ya sifa.

Na tuna karatasi rahisi ya
kuangalia hili.

Kwa uwazi, tayari unatambua kitu
cha kwanza katika listi hiyo.

Ni katika kuongeza uangalizi,

kuhakikisha watu wanatambua
kuhusu matendo mema.

Sasa, subiri kidogo, najua baadhi
yenu pengine mnawaza,

hakuna namna watu hapa wangefikiri,

"Oh, kwa vile sasa ninapata sifa kwa matendo mema,

matendo yangu yana thamani."

Upo sahihi.

Kawaida, watu hawadhani hivyo.

Bali, pale wanapofanya
maamuzi wakiwa peke yao,

huwa na hofu kuhusu matatizo yao,

kuhusu nini cha kuweka mezani mda wa kula
au jinsi ya kulipa ankara zao kwa wakati.

Lakini, pale tunapofanya maamuzi
yao kuwa wazi zaidi,

wanaanza kutumia nafasi ya
kufanya mema zaidi.

Kwa maneno mengine, kilicho na nguvu
sana kuhusu njia yetu

ni kwamba inaweza ongeza mshawasha
wa kutenda mema,

kwa suala hili, kuzuia kukatika
kwa umeme.

Turudi katika uangalizi.

Nataka niwape mfano mwingine.

Huu unatoka katika ushirikiano

na taasisi isiyo ya kibiashara
inayohamasisha upigaji kura,

na inafanya hivi kwa kutuma mamia ya
maelfu ya barua kila uchaguzi

ili kuwakumbusha watu na kujaribu
kuwashawishi kwenda katika uchaguzi.

Tulishauri kuongezwa kwa hii sentensi:

"Unaweza pigiwa simu na mtu na kuulizwa
ni namna gani uliuona uchaguzi."

Sentensi hii inafanya uangalizi
zaidi unapoenda katika uchaguzi,

na inaongeza matokeo ya
barua kwa asilimia 50.

Kufanya barua kuwa fanisi zaidi kuli-
punguza gharama za kupata kura ya nyongeza

kutoka dola 70 hadi takribani dola 40.

Uangalizi umetumika kufanya vitu

kama kufanya watu kuchangia
damu mara kwa mara

kwa kuorodhesha majina ya
wachangiaji katika vijarida,

au kulipa kodi kwa wakati

kwa kuorodhesha majina ya
wakwepaji katika tovuti ya umma.

(Kicheko)

Vipi kuhusu huu mfano?

Toyota ina mamia ya maelfu ya watu wa
kununua magari yatumiayo mafuta vizuri

kwa kufanya gari la Prius kuwa tofauti ...

(Kicheko)

kua matendo yao mema yalionekana
kutokea umbali wa maili.

(Kicheko)

Sawa, kwa hivyo uangalizi ni bora,

lakini wote tunajua, wote tumejionea

watu huipitiliza nafasi ya kufanya mema.

Watamuona mtu akiomba hela pembeni ya njia

na watatoa simu zao na kuonekana
wapo bize sana,

au watakwenda makumbusho na watachakacha
pembeni ya boksi la mchango.

Fikiria kwamba ni muda wa mapumziko

na unakwenda supamaketi, na kuna mtu
anayejitolea katika jeshi la wokovu,

na anapiga kengele yake.

Miaka kadhaa iliyopita, watafiti wa
San Diego

waliungana na tawi la wenyeji
kutoka jeshi la wokovu

kutafuta njia za kuongeza michango.

Walichogundua kilikuwa kinafurahisha.

Wanaojitolea waliposimama
mbele ya mlango mmoja,

watu walikwepa kuchangia kwa
kutokea mlango mwingine.

Kwanini?

Kwa sababu muda wote walidai,
"Oh, sijamuona mtu wa kujitolea,"

au, "Nilikuwa nafata kitu fulani kule,"

au, "Gari langu lipo huko."

Kwa maneno mengine, kuna sababu nyingi.

Na hilo linatupeleka katika kitu cha
pili katika listi yetu:

kuondoa visingizio.

Katika suala la jeshi la wokovu,

kuondoa visingizio ina maana
kusimama katika milango yote,

na hakika, walipofanya hivi,

michango iliongezeka.

Lakini ndipo ambapo vitu vilianza
kuchekesha,

kuchekesha zaidi.

Watafiti walikuwa nje katika eneo
la kuegesha magari,

na walikuwa wakihesabu watu walipoingia
na kutoka katika duka,

na waligundua kua pale wanaojitolea
waliposimama mbele ya milango yote,

watu waliacha kutoka nje ya duka kabisa.

(Kicheko)

Kihalisia, walishangazwa na hili,
hivyo waliamua kuangalia kwa undani,

na ndipo waligundua kwamba kulikuwa
na mlango mdogo wa wafanyakazi

kawaida hutoa bidhaa za kutengeneza upya --

(Kicheko)

na sasa watu walikuwa wanatokea mlango
huo ili kukwepa wanaojitolea.

(Kicheko)

Hii inatufundisha somo muhimu.

Pale tunapojaribu kuondoa visingizio,
tunatakiwa kuwa makini,

kwa sababu watu ni wabunifu kweli
kuvitengeneza.

(Kicheko)

Sawa, nataka kuhamia katika mpangilio

ambapo visingizio vinakuwa na
madhara ya mauti.

Inakuwaje kama ningekuambia kwamba ugonjwa
wa kuambukiza unaoua sana una tiba,

kiuwazi, ilikuwa na tiba moja kwa
miaka 70,

iliyo bora, ifanyayo kazi karibia
kila wakati?

Ni ajabu, lakini ni kweli.

Ugonjwa huu ni kifua kikuu.

Huambukiza watu milioni 10 kwa mwaka,

na huua takribani watu milioni mbili yao.

Kama ilivyo programu ya kuzuia kukatika
kwa umeme, tumepata suluhisho.

Tatizo ni watu.

Watu wanatakiwa kunywa dawa

ili waweze kupona,

na pia wasiweze ambukiza watu wengine.

Miaka michache sasa,
tumekuwa tukishirikiana

na taasisi mpya ya afya iitwayo Keheala

kusaidia wagonjwa wa kifua kikuu
wakipata matibabu.

Sasa, unatakiwa kuelewa, matibabu ya
kifua kikuu, ni magumu sana.

Tunaongelea kuhusu kunywa dawa kali sana

kila siku kwa miezi sita au zaidi.

Dawa hiyo ni kali sana mpaka itakufanya
ujisikie mgonjwa.

Itakufanya ujisikie kichefuchefu na homa.

Itafanya mkojo kuwa na rangi za ajabu.

Ni tatizo pia kwa sababu unatakiwa
kurudi tena kliniki

karibuni kila wiki ili kupata dawa zaidi,

na Afrika ya kusini mwa Sahara au sehemu
ambapo kifua kikuu ni janga,

sasa unaongelea kuhusu kwenda
sehemu ya mbali kweli,

na kupanda usafiri wa jumuiya ambao
upo taratibu,

pengine kliniki haina ufanisi.

Sasa unaongelea kuhusu kuchukua
nusu siku kazini kila wiki

kwenye kazi usiyoweza kumudu kuipoteza.

Ni mbaya zaidi ukizingatia ukweli kwamba
kuna unyanyapaa wa kutisha,

na kwa namna yoyote hutaki watu
watambue kwamba una ugonjwa.

Baadhi ya simulizi tunazosikia huwa
zinasimuliwa na wanawake

ambao, katika sehemu hizi ambapo ukatil
wa kijinsia ni suala la kawaida,

wanatuambia kwamba wanahitajika
kuficha kwa waume zao

kwamba wanakwenda kliniki.

Hivyo siyo jambo la kushangaza
kua watu hawamalizi tiba.

Mikakati yetu inaweza kuwasaidia kweli?

Tutawasaidia kweli kupona?

Ndiyo.

Kila siku, tunawatumia wagonjwa ujumbe
wa simu kuwakumbusha kunywa dawa,

lakini kama tungekwama pale,

kungekuwa na visingizio vingi.

"Basi, sikuona ujumbe."

Au, "Unajua, niliona ujumbe,
ila nikasahau kabisa

niliweka simu chini na nikasahau."

Au, "Nilimuazima mama yangu simu."

Tunatakiwa kuondokana na hivi visingizio

na tunafanya hivyo kwa kuwauliza wagonjwa

kujiandikisha na kuthibitisha kwamba
wamekunywa dawa.

Kama wasipojisajili, tunawatumia
ujumbe tena.

Kama hawajisajili, tunawatumia
ujumbe tena.

Kama, baada ya mara tatu
bado hawajathibitisha,

tunawajulisha timu ya wahisani

na timu hiyo itawapigia na kuwatumia
ujumbe

ili waweze kunywa dawa.

Hamna visingizio.

Mkakati wetu, ambao, kwa kukubali,
unatumia njia zote za kuelewa tabia,

ukijumuisha, kama ambavyo
umegundua, uangalizi,

ulikuwa na ufanisi sana.

Wagonjwa wasiopata huduma yetu

walikuwa na nafasi mara tatu
zaidi kutomaliza tiba yao.

Sawa,

umeongeza uangalizi.

umeondoa visingizio,

lakini kuna jambo la tatu ambalo
unatakiwa litambua.

Kama umewahi fika Washington, DC
au Japan au London,

unajua kua waendesha treni kule

huwa waangalifu kusimama kwenye
upande wa kulia wa kiinuzi

ili watu waweze kupita upande wa kushoto

Lakini bahati mbaya,
si kote kuna huo utaratibu,

na kuna sehemu nyingi
ambapo unaweza kusimama pande zote

na kuzuia kiinuzi.

Hakika, ni bora kwa wengine

tunaposimama upande wa kulia
na kuwaacha wapite,

lakini tunategemewa kufanya
hivyo baadhi ya sehemu.

Hii ni suala la jumla.

Wakati mwingine tunagemewa kufanya mema

na wakati mwingine si hivyo,

na inamaanisha kua watu wanachukulia
uzito sana suala la foleni

na wanategemewa kufanya mema
katika suala kama hilo,

ambapo inatupeleka katika jambo la tatu
na la mwisho katika listi yetu:

kufanya mawasiliano ya mategemeo,

kuwaambia watu,

"Fanya jambo jema sasa hivi."

Hii ni njia rahisi ya
kuwasilisha mategemeo;

kwa urahisi waambie, "Jamani, kila mtu
anafanya matendo mema."

Kampuni ya Opower hutumia watu
katika ankara zao za umeme

maelezo madogo ambayo hulinganisha
matumizi yao ya nishati

na wale walio na nyumba ambazo
zinafanana ukubwa na wao.

Na pale watu wanapogundua kwamba
majirani zao wanatumia umeme kidogo,

wanaanza kutumia umeme kidogo pia.

Mkakati huo, umetumika kuwafanya watu
kupiga kura au kutoa misaada

au kutumia tena mataulo katika hoteli.

Vipi kuhusu hili?

Hii ni namna nyingine ya
kuwasilisha mategemeo;

kwa urahisi fanya kwa kusema,
"Tenda yaliyo mema" kwa mda unaofaa.

Vipi kuhusu hii?

Hii inatengeneza picha

ya namna ya kidunia ya kuzima taa

na kuwasha katika mchango wa kimazingira.

Hitimisho ni kwamba,
njia nyingi za kufanya hili,

namna nyingi za kuwasilisha mategemeo.

Usisahau kufanya.

Hivyo tu.

Hiyo ndiyo listi yetu.

Wengi wenu mnashughulikia matatizo
muhimu yaliyo na madhara kwa jamii,

na muda mwingine mnaweza hitaji
kuwahamasisha watu kutenda mema.

Somo la leo linaweza kukusaidia kwa hilo.

Na somo hili, haliihitaji kufanya
harambee ya kuongeza fungu

au kuunda teknolojia iliyo na nakshi.

Inahitaji kuweza kupata sifa

kwa kuongeza uangalizi, kuondoa visingizio

na kuwasilisha mategemeo.

Asante.

(Makofi)