Zhvendosja globale e pushtetit

Paddy Ashdown deklaron se jemi duke jetuar nje moment ne histori ku pushteti eshte duke u ndryshuar ne menyra si asnjehere me pare. Me nje fjalim magjepes ne TED Bruksel ai përshkruan tre ndërrime të mëdha botërore që ai e sheh që po vine.

Eshte nje e poem e shkruar

nga nje poet i famshem anglez

ne fund te shekullit 19.

U tha për të jehuar në trurin e Churchillit

ne 1930.

Dhe poema thote:

" Në kodrën e qete të verës,

zvarritur me rrjedhen e lumenjeve,

sërish unë dëgjoj një daullexhi të largët

gumezhin si nje tingull ne enderra,

larg dhe afer dhe ulte dhe lart ne rruget e tokes

i dashur per shoke dhe ushqim per pluhur

ushtaret marshojne,

se shpejti per te vdekur."

Ata qe jane te interesur ne poezi

poema eshte " A Shropshire Lad" e shkruar nga A.E Housman.

Por cka kuptoj Housman,

dhe ju e degjoni ate ne simfonite e Nielsen gjithashtu,

ishte vere e gjate, e nxehte

e stabilitetit te shekullit te 19

ne jemi duke u afruar shume,

dhe ne ishim gati per te levizur

ne ato faza tmerruese te historise

ku pushteti ndryshon.

Dhe keto jane gjithmone faza, zonja dhe zotrinj,

te percjellura nga turbullirat,

dhe shume shpesh me gjak.

Dhe mesazhi im per ju

eshte se une besoj ne jemi te denuar,

për të jetuar vetëm ne një nga ato momente në histori

ku pajisjet qe mbajne gjera ne pozicion me te cilat

zhvillimi i rregullt i pushtetit eshte duke filluar te ndryshoje

dhe pamja e re e botes,

pushtetet te reja qe ekzistojne ne bote,

jane duke filluar te marrin forme.

Dhe keto jane--e shohim ate shume qarte sot--

gati cdo here kohera shume te trubullta, shume te veshtira,

dhe shume shpesh kohera te pergjakshme.

Me qe ra fjala, ndodh rreth nje here ne cdo shekull.

Ju mund te argumentoni se heren e fundit ka ndodhur--

dhe kjo eshte cka ndjeu Housman dhe cka ndjeu Churchill gjithashtu--

ishte kjo kur pushteti kaloj nga kombet e vjetra,

fuqite e vjetra te Europes

permes Atlantikut me pushtetin e ri zhvillues

te Shteteve te Bashkuara te Amerikes--

fillimi i shekullit amerikan.

Dhe sigurisht, ne vakum

ku fuqite e vjetra europiane ishin

ne veprim ne dy katastofat e pergjakshme

te shekullit te fundit--

njera ne pjesen e pare dhe tjetra ne pjesen e dyte: dy Lufterat e medha Boterore.

Mao Cedun u referohej atyre si luftera europiane,

dhe ndoshta eshte menyre me e sigurte e pershkrimit te tyre.

Mire, zonja dhe zotrinj,

ne jetojme e njeren prej ketyre koherave.

Por per neve, dua te flas sot per tre faktore.

Dhe i pari nga keta, dy te paret nga keta.

eshte rreth ndryshimit te pushtetit.

Dhe e dyta eshte per disa dimenzione te reja ne cilat do te referohesha,

qe nuk ka ndodhur ne menyre se si eshte duke ndodhur tani.

Por le te flasim per ndryshimet te pushteteve qe jane duke i ndodhur botes.

Dhe cka eshte duke ndodhur sot

eshte ne njefare menyre, frikesuese

sepse nuk ka ndodhur kurre me pare.

Ne kemi parë ndryshime anësore të pushtetit -

pushteti i Greqise kaloi te Roma

dhe ndryshimet e pushteve qe ndodhen

gjate civilizimit europian--

por ne jemi duke pare dicka jo shume ndryshe.

Për pushtet nuk është vetëm qe te leviz anash

prej nje shteti ne tjettrin.

Gjithashtu edhte duke levizur vertikalisht.

Cka eshte duke ndodhur sot eshte se pushteti qe ishte mbeshtjelle,

qe eshte mbajtur me pergjegjesi, mbajtur me sundim te ligjit

brenda institucioneve te kombit te shtetit

tani ka emigruar në masë shumë të madhe në fazë globale.

Globalizimi i pushtetit--

ne flasim per globalizimin e tregjeve,

por faktikisht eshte globalizimi i pushtetit te vertete.

Dhe ku, ne nivel te shtetit kombetar

ai pushtet eshte mbajtur nga pergjegjesia

subjekt i sundimit të ligjit,

ne shkallen nderkombtare nuk eshte.

Shkalla nderkombetare dhe ajo globale ku pushteti tani rri:

fuqinë e internetit, fuqia e transmetuesve satelitore,

fuqinë e këmbyesve të parave -

keto para te pa fundme sillen per rreth

qe tani qarkullonjne 32 here ne shumen e nevojshme te parase

per tregtine supozohet te financohet

kembyesit e parave, nese keni deshire,

afaristet finaciar

qe na kane sjell ne gjunje se fundi,

fuqia e korporatave multinacionale

tani duke zhvilluar buxhetet

shpesh vendet e medha me shume sesa ato me madhesi te mesme.

Keta jetojne ne hapersire globale

e cila eshte kryesisht e parregulluar,

nuk i nënshtrohen sundimit të ligjit,

dhe në të cilën njerëzit mund të veprojë pa detyrim.

Tani kjo i pershtatet

momentit te fuqishem.

Gjithmone eshte e pershtatshme per ata te cilet kane fuqine me te madhe

për të operuar në hapësirat pa kufizim,

por mesimi i historise eshte se, heret ose vone,

hapersira e pa rregulluar--

hapesira qe nuk i nenshtrohet sundimit te ligjit--

bëhet e populluar jo vetëm nga gjërat që ju kërkuat--

tregtia nderkombtare, interneti, etj--

por gjithashtu nga gjerat qe ju nuk i deshironi--

kriminaliteti nderkombtar, terrorizmi nderkombtar.

Shpallja e 9/11

eshte se edhe nese ju jeni shteti me i fuqishem ne toke,

megjithate,

ata që banojnë në këtë hapësirë mund të ju sulmojnë

edhe ne qytetet me te kryesore,

nje mengjes te kthjellte Shtatori.

Thuhet se 60 perqind

e kater milion dollareve qe u perdoren per te financuar 9/11

faktikisht kaluan nepermejt institucionit te Kullave Binjake

te cilen 9/11 e shkatrroi.

E shihni, armiqte tane gjithashtu perdoren kete hapesire--

hapësirën e udhëtimit masiv, internetit, transmetuesit satelitor -

te jene ne gjendje te marrin me vete helmin e tyre,

i cili eshte per shaktrrimin e sistemeve tona dhe menyrave tona.

Heret ose vone,

heret ose vone,

parimi i historise

eshte se ku pushteti shkon

qeverisja duhet te ndjek.

Dhe nese ky eshte rasti, pasi une besoj se eshte,

njeri nder fenomenet e kohes tone

eshte globalizimi i pushtetit,

atëherë ai vijon se një nga sfidat e kohës sonë

eshte te sjellim qeverisjen ne hapsiren globale.

Dhe une besoj se dekadat para neve tani

do te jene trazira ne nje shkalle me te madhe ose me te vogel

me shume ose me pak ne jemi ne gjendje te mbrrijme ate qellim:

per te djelle qeverisjen ne hapsirren globale.

Tani vreni, une nuk jame duke folur per qeverine.

Une nuk jam duke folur per vendosjen

e disa institucioneve demokratike globale.

Opinioni im, meqe ra fjala, zonja dhe zoteri,

është se kjo nuk ka gjasa për t'u bërë

duke hedhut veze me shume ne institucionet U.N.

Nese ne nuk e kishim pasur U.N, ne do te duhet te shpikim ate.

Bota ka nevoje per nje forum internacional.

Ajo ka nevojë për një mjet me të cilën ju mund të legjitimoni veprimet ndërkombëtare.

Por kur vije tek qeverisja e hapsires globale,

supozimi im eshte kjo nuk do te ndodh

nepermjet krimit te me shume institucioneve U.N.

Faktikisht do te ndodh nga pushteti

dhe duke bere traktat te bazuar ne sisteme,

marrveshje bazuar ne traktat,

per te qeverisur ate hapesire globale.

Dhe në qoftë se ju shikoni, ju mund të shihni ato te ndodhin, duke filluar të shfaqen tashmë.

Organizata e Tregtise Boterore: traktat bazuar neorganizate,

krejtsisht traktat bazuar ne marreveshje,

dhe ende, mjaft e fuqishëme për të mbajtur edhe më të fuqishme, Shtetet e Bashkuara

per te llogaritut nese eshte e nevojshme.

Kyoto: fillimet e luftimit per te krijuar

nje traktat bazur ne organizate.

G20:

ne dime tani se ne duhet te vendosim se bashku nje institucion

i cili eshte ne gjendje te sjell qeverisje

hapsires financiare per spekulime financiare.

Dhe kjo eshte cka G20 eshte, nje traktat bazur ne instiucione

Tani eshte nje problem aty,

dhe ne do te kthehemi perseri per nje minute,

gje qe eshte nese ju sjellni me te fuqishmit se bashku

per te bere rregullat ne traktate te bazuar ne institucione,

per te mbushur ate hapesire te qeverisjes,

pastaj cka i ndodh te dobetve te cilet jane lene jashte?

Dhe ky eshte nje problem i madh,

dhe ne do te kthehemi aty ne nje sekonde.

Keshtu, ja ku eshte mesazhi im i pare,

qe nese jeni duke kaluar nepermjet ketyre koherave te trazuara

me shume ose me pak trazueze

pastaj suksesi yne ne berjen e saj

në masë të madhe do të varet nga kapacitetet tona

per te sjelle qeverisje te arsyeshme

te hapsires globale.

Dhe shikoni ate duke filluar te ndodhe.

Qellimi im i dyte eshte,

dhe une e di une nuk duhet te flas per nje audience sikur kjo

per nje gje te tille,

por pushtetit nuk eshte vetem tek zhvendosja vertikale,

gjithashtu eshte zhvendosje horizontale.

Ju mund te argumentoni se historia, historia e civilizimit,

ka civilizime te mbledhura rreth detrave--

me ato te parat rreth Mesdheut,

ato më të fundit me prejardhje nga fuqia perëndimore rreth Atlantikut.

Mire me duket mua

se ne jemi duke pare nje zhvendosje rrenjesore e fuqise,

larg nga kombet te mbledhura rreth Atlantikut

tek kombet e mbledhura rreth Pacifikut.

Tani kjo fillon me fuqi ekonomike,

por kjo eshte menyra qe cdo here fillon.

Ju tashmë filluat të shihni zhvillimin e politikave të huaja,

rritja e buxheteve ushtarake

ndodh ne fuqi tjera te botes.

Ne fakt un mendoj

nuk eshte edhe aq zhvendosje nga Perendimi ne Lindje;

dicka ndryshe eshte duke ndodhur.

Mendimi im eshte se

Shtetet e Bashkuara do te mbesin

kombi me i fuqishem ne rruzullin tokesor

per 10, 15 vitet e ardhshme,

por konteksti ne te cilen ajo e mban pushtetin

tani ka ndryshuar rrënjësisht, ajo ka ndryshuar rrënjësisht.

Ne jemi duke ardhur tek vitet e 50-ta,

vitet me jo te zakonshme te historise

ne te cilen ne kemi pasur nje bote mono-polare,

ne te cilen cdo gjilpere e busulles

per apo kunder

duhet të referohej nga pozicioni i saj në Uashington -

një botë të shkatërruar nga një kolos i vetëm.

Por ky nuk eshte rast i zakonshem ne histori.

Ne fakt, cka eshte duke u shfaqur tani

eshte rast shume me normal i historise.

Ju keni filluar te shihni shfaqjen

e botes multipolare.

Deri me tani,

Shtetet e Bashkuara ka qene tipar dominues i botes tone.

Ata do te mbesin kombi me i fuqishem,

por ata do te jene kombi me i fuqishem

ne nje bote gjithnje e me multipolare.

Dhe ju filloni te shihni qendrat alternative të pushtetit ndërtimues-

ne Kine, sigurisht,

edhe pse mendimi im eshte se ngjitja e Kines ne lartesi nuk eshte e lehte.

Do te jete mjaft i ashper

pasiqe Kina fillon te demokratizoje shoqerine e saj

pas liberalizimit te ekonomise se saj

Por kjo eshte nje teme e nje diskutimi tjeter.

Ju e shihnin Indine, ju e shihni Brazilin.

Ju e shihni gjithnje e me shume

se bota tani faktikisht per ne Europianet duket

shume me shume sikur Europa ne shekullin e 19.

Europa ne shekullin e 19:

nje sekretar i jashtem Britanik, Lordi Canning,

e pershkruante ate si " Koncerti Europian i Fuqive."

Ishte nje bilanc, nje bilanc pese-anesh.

Britania gjithmone ka luajtur me bilancin

Nese Parisi bashkohej me Berlinin,

Britania bashkohej me Vienen dhe Romen per te siguruar balancim.

Tani vereni,

ne nje periudhe e cila eshte e dominuar nga bota mono-polare,

ju keni rregullar aleatet--

NATO, Pakti i Varshaves.

Një polarizim i caktuar i pushtetit

do te thote aleanca te caktuara.

Por nje polarizim i shumfishte i pushtetit

do te thote zhvendosje dhe ndryshim i aleateve.

Dhe kjo eshte bota qe jemi duke hyre,

ne te cilen ne do te shohim gjithnje e me shume

qe aleatet tone nuk jane te caktuar.

Canning, sekretary i jashtem Britanik nje here tha,

" Britania ka nje interes te perbashket,

po jo aleat te perbashket."

Dhe ne do te shohim gjithnje e me shume

se madje ne ne Perendim

do te mbrrim, duhet te mbrrim,

përtej rrethit rehatshëm e fuqive të Atlantikut

te bejme aleance me te tjeret

nese duam te perfundojme gjerat ne bote.

Permend se kur ne shkuam ne Libi,

kjo nuk ishte aq e mirë për Perëndimin për të bërë atë vetëm;

ne u desht qe te sjellin te tjere.

Ne u desht te sjellin ne kete rast, Shoqaten Arabe.

Mendimi im eshte Iraku dhe Afganistani koheve te fundit

kur Perendimi ka provuar ta beje ate vetem,

dhe ne nuk kemi patur sukses.

Mendimi im

eshte se ne jemi duke arritur fillimin e fundit te 400 viteve--

E them 400 vjet, sepse ky është fundi i Perandorisë Osmane -

te dominimit te pushtetit Perendimor,

institucioneve Perendimore dhe vlerave Perendimore.

E dini, deri me sot, nese Perendimi i beri akcionet se bashku,

mund te propozoje dhe rregulloj

ne cdo qosh te botes.

Por kjo nuk eshte me e vertete.

Shikoni krizat e fundit finaciare

pas Luftes se Dyte Boterore.

Perendimi u bashkua--

Institucioni Bretton Woods, Banka Botërore, Fondi Monetar Ndërkombëtar -

problemi u zgjidh.

Tani ne duhet te therrasim te tjeret.

Tani duhet te krijojme G20.

Tani ne duhet te arrijme pertej rrethit te rehatshem

te shokeve tane Perendimor.

Me lejoni te bej nje parashikim per ju,

i cili ndoshta eshte madje me befasues.

Une dyshoj se ne jemi duke arritur fundin

e 400 viteve

kur pushteti Perendimor ishte i mjaftushem.

Njerezit me thone mua, " Kinezet, sigurisht,

ata kurre nuk do te fusin veten e tyre

ne krijimin e paqes, krijimin e paqes shumepaleshe perreth botes."

Oh po? Pse jo?

Sa trupa Kineze

sherbejne nen bereten e kalter, duke sherbyer nen flamurin e kalter

duke sherbyer nen komanden e U.N. ne boten sot?

3.700.

Sa Amerikan? 11.

Cili është kontigjenti më i madh detar

qe trajton ceshtjen e pirateve Somalez?

Kontingjenti detar Kinez.

Sigurisht ata jane komb merkantiliste.

Ata deshirojne te mbajne linjat e detit te hapura.

Gjithnje e me shume, ne do te kemi pune

me njerez me te cilet ne nuk ndajme vlera,

por me ke, per momentin, ne ndajme interesa te perbashketa.

Eshte nje menyre krejtsisht e re

e te shikuarit boten qe tani eshte duke u shfaqur.

Dhe ja ku eshte faktori i trete,

i cili eshte krejtsisht ndryshe.

Sot ne boten tone moderne,

per shkak te internetit.

për shkak të llojeve të gjërave që njerëzit kanë folur këtu

gjithcka eshte e lidhur me gjithcka.

Ne tani jemi te ndervarur.

Ne tani jemi te kombinuar,

si kombe, si individ

në një mënyrë që nuk ka ndodhur më parë,

kurre nuk ka ndodhur me pare.

Raporti reciprok i kombeve,

gjithmone ka ekzistuar.

Diplomacia eshte rreth menaxhimit te raportit reciprok te kombeve.

Por tani ne jemi lidhur ngushte sebashku.

Ju merrni gripin e derrit ne Meksike,

eshte problem i aeroportit Charles de Gaulle

24 ore me vone.

Lehman Brothers bije poshte.

Ka zjarre ne stepa te Rusise,

trazira te ushqimit ne Afrike.

Te gjithe ne tani jemi, thellesisht, thellesisht te lidhur.

Dhe cka do te thote kjo

eshte idea e nje kombi shtetror qe vepron vetem

jo i lidhur me te tjeret,

duke mos punuar me te tjeret,

nuk është më një propozim praktik.

Sepse veprimet e nje kombi shtetror

s'jane te mbylluara as per vetveten,

as nuk është i mjaftueshëm për kombin shteteror

per te kontrolluar territorin e vet

sepse efektet jashte kombit shteteror

tani janë duke filluar të ndikojnë në atë që ndodh brenda tyre.

Une isha nje ushtar i ri

ne luftërat e fundit ne perandorinë e Britanisë.

Ne gjithen ate kohe, mbrojta e vendit tim

ishte per nje gje dhe vetem per nje gje:

sa e forte ishte ushtria jone, sa e forte ishte forca e jone ajore,

sa e forte ishte marina jone dhe sa te forte ishin aleatet tone.

Kjo ishte kur armiqte ishin jashte mureve.

Tani armiku eshte mbrenda mureve.

Tani nese une dua te flas per mbrojtjen e vendit tim,

Une duhet te flas me Ministërin e Shendetesise

sepse semundja pandemike eshte nje kercenim per sigurine time,

Une duhet te flas me Ministërin e Bujqesise

sepse siguria e ushqimit eshte nje kercenim per sigurine time,

Une duhet te flas me Ministërin e Industrise

sepse dobesia e infrastuktures

është tani një pikë e sulmit të armiqve tanë -

sic ne shohim nga betejat e rrjetit komjuterik--

Une duhet te flas me Ministrin e Puneve te Mbrendshme

sepse kush ka hyn ne vendin tim,

qe jeton në atë shtëpi me tarace në atë qytet

ka nje ndikim direkt se cka ndodh ne vendin tim--

meqe jetojme ne Londer pash 7/7 bombardime.

Nuk eshte akoma situata qe siguria e nje vendi

eshte thjeshte nje ceshtje per ushtaret e saj dhe per ministrine e mbrojtjes

Eshte kapaciteti i saj per te lidhur se bashku institucionet.

Dhe kjo ju tregon diçka shumë te rëndësishme.

Ju tregon se, ne fakt

qeverite tona, te ndertuara vertikalisht,

ndërtuan në modelin ekonomik të revolucionit industrial -

hierarki vertikale, specializimin e detyrave,

sturkturen e komandes--

i kane strukturat e gabuara krejtsisht.

Ju ne biznes e dini

se struktura shembull e kohes tone, zonja dhe zoteri,

eshte rrjeti.

Eshte kapaciteti i juaj i rrjetit qe ka rendesi,

si brenda qeverive tuaja dhe jashtë.

Pra ja ku eshte ligji i trete i Ashdown.

Meqe ra fjala, mos me pyesni per ligjin e pare e dyte te Ashdown

sepse nuk i kam shpikur ato tanime;

gjithmonë tingëllon më mirë në qoftë se ka një ligj të tretë, apo jo?

Ligji i trete i Ashdown eshte se ne kohen moderne,

ku gjithcka eshte e lidhur me gjithcka,

gjeja me e rendesishme se cka mund te beni

eshte cka mund te beni me te jeret.

Pjesa me e rendesishme per strukturen tuaj--

nëse ju jeni një qeveri, nëse ju jeni një regjiment ushtrie,

nese ju jeni nje biznes--

jane pikat e lidhjes suaj, interkonektoret tuaj,

kapaciteti juaj te lidhen me te tjeret.

Ju e kuptoni se ne industri;

qeverite nuk e bejne.

Por tani nje gje te fundit.

Nese eshte situata, zonja dhe zotrinjë---

qe ne jemi te lidhur bashke

ne nje menyre qe kurre nuk ka qene njejte si me pare,

pastaj gjithashtu eshte rasti se ne ndajme fatin me njeri tjetrin.

Papritmas dhe per here te pare,

mbrojta kolektive, gjeja qe ka dominuar tek ne

meqe koncepti i sigurimit të kombeve tona,

nuk eshte e mjaftueshme.

Ka qene rasti

se në qoftë se fisi ime ishte më e fuqishem se fisi i tyre, unë isha i sigurt;

nese vendi im ishte me i fuqishem sesa vendi i tyre, une isha i sigurt;

aleanca ime, si NATO, ishte me i fuqishem sesa alenaca e tyre, une isha i sigurt.

Nuk eshte ende rasti.

Ardhja e nderlidhshmerise

dhe e armeve te shkarrimit te mases

do te thote se, gjithnje e me shume

une ndaj nje fat me armiqte e mi.

Ku isha diplomat

duke negociuar traktatet te çarmatimit me Bashkimin Sovjetik

ne Gjeneve ne 1970,

ne patem sukses sespse ne kuptuam

qe ndame nje fat me ata.

Siguria kolektive nuk eshte e mjaftushme.

Paqja ka ardhur ne Irlanden Veriore

sepse te dy palet kuptuan se loja e shumatores zero nuk punonte.

Ata ndane nje fat me armiqte e tyre.

Nje nder barierat me te medha te paqes ne Lindjen e Mesme

eshte se te dy anet, Izraeli dhe, une mendoj, Palestinezet

nuk kuptojne

se ata ndajne nje fat kolektiv.

Dhe paparitmas, zonja dhe zoteri,

cili ka qene propozimi

i vizionareve dhe poetve ne kohera

sepse dicka duhet te marrim seriozisht

si një çështje të politikave publike.

Une fillova me nje poemë, Une do te perfundoj me nje.

Poema e madhe e John Donne

' Mos pyet per ke bien kembanat."

Poema quhet " Asnje njeri s'eshte ishull."

Dhe thote:

" Cdo vdekje e njerezve me ka prekur mua,

sepse unë jam i përfshirë në njerëzim,

dergo per te mos pyetur

per ke bien kembanat,

bien per ate."

Per John Donne, nje rekomandim i moralitetit.

Per neve, mendoj,

pjesë e ekuacionit për mbijetesën tonë.

Faleminderit shume.

(Duartrokitje)