Return to Video

EAHA DM 1.1d: Introduction to Disasters - Captions

  • 0:06 - 0:13
    (Luganda translation by Eve Nabulya, Makerere University)
    Lino lye ssomo erisooka mu kitundu kyaffe ekisooka mu misomo gino.
  • 0:13 - 0:19
    Essomo lino lituwa enyanjula ku bibamba.ebigwa tebiraze
  • 0:19 - 0:28
    Tugenda kukubaganya ebirowoozo ku nyingo enkulu, amakulu n'ebyo ebikwata ku bibamba ebigwa tebiraze
  • 0:29 - 0:33
    era n'ebigambo ebitera okukozesebwa nga twogera ku bibamba ebigwa tebiraze
  • 0:33 - 0:40
    Era tugenda kwogera ku bika oba engeri eziri mu bibamba bino era n'engeri embeera z'eby'obulamu gye zikosebwamu.
  • 0:41 - 0:43
    ebibamba bino,
  • 0:43 - 0:48
    Ekigambo "ekibamba" kikutegeeza kyi?
  • 0:48 - 0:55
    Ekibamba kiyinza okunnyonnyolwa nga ekintu ekigwaawo nekitataaganyiza ddala era n'okutabulatabula enkola n'embeera y'obulamu mu bantu ab'omukitundu ekimu.
  • 0:55 - 1:04
    oba ebitundu ebiwereko, ekiretera abantu okufiirwa obulamu n'ebintu byabwe era n'ekitundu mwebabeera okutataagana, mungeri esukka
  • 1:04 - 1:11
    obusobozi bw'abantu bano n'ebintu bye balina, okwejja mu buzibu.
  • 1:11 - 1:18
    Ekikulu mu mbeera eno kwe kuba nti obuzibu buba busukkira ddala nnyo obusobozi bw'abantu ababa bakoseddwa
  • 1:18 - 1:23
    era okuyita mu mbeera eno baba beetaga obuyambi obwamanyi.
  • 1:23 - 1:28
    Ago nno ge makulu g'ekigambo kibamba agaawebwa ekitongole ky'ensi yonna , ekikola ku by'obulamu, World Health Organization.
  • 1:28 - 1:30
    Kati tugenda okunnyonnyola ebigambo ebirala
  • 1:30 - 1:31
    Akattu kye kyi?
  • 1:31 - 1:38
    Eno yembeera etwetaagisa okulekayo engeri eza bulijjo ze tukolamu ebintu era ne tubangawo enkola ezitali zabulijjo
  • 1:38 - 1:42
    okusobola okwewala akabi akava mu kibamba.
  • 1:42 - 1:47
    Wabula emirundi mingi ebigambo bino: 'akatttu' ne 'ekibamba' bikozesebwa okutegeeza ekintu kye kimu.
  • 1:47 - 1:56
    Naye tulina okummanya kino nti: akattu ye mbeera etwetaagisa okukyuusa mu ngeri gye tubadde tukola mu ebintu
  • 1:56 - 2:05
    nga tugunjawo engeri eyenjawulo egendererwamu okuziyiza
  • 2:05 - 2:09
    ekibambulira.
  • 2:09 - 2:13
    Katulabe ku bigambo ebiri mu kkowe lino.
  • 2:13 - 2:18
    Ekikuuno, akatyabaga, obusobe, n'obusobozi.
  • 2:18 - 2:20
    Ekikuuno kye kyi?
  • 2:20 - 2:25
    Ekikuuno kye kintu ekibi, eky'entiisa ekiyinza okuzaala obizibu obungi eri abantu
  • 2:25 - 2:32
    Ekyo nno kiba tekinnaleeta buzibu naye nga kilina obosobozi okuvaamu ekibamba.
  • 2:32 - 2:34
    Akatyabaga kye kyi?
  • 2:34 - 2:40
    Eyo ye mbeera eyinza okuvaako okufiirwa obulamu, ebintu oba okutaataaganyizibwa mu by'emirimu n'eby'enfuna
  • 2:40 - 2:44
    n'obutonde bw'ensi, nga bireteddwa ekikuuno ekigwa mu kitundu ekimu mu kiseera ekimu.
  • 2:44 - 2:55
    Akatyabaga kye kigambo ekikozesebwa mu mbeera elimu emikisa emingi egy'okukosebwa okuva ku kikuuno.
  • 2:55 - 2:58
    Olwo obusobe kye kyi?
  • 2:58 - 3:04
    Wano obusobe kitegeeza embeera omuntu mwaberera omwangu ennyo okukosebwa mu birowoozo era ne mu mubiri gwe
  • 3:04 - 3:06
    Oluvannyuma lw'ekibamba.
  • 3:06 - 3:14
    Bwe tukigaziya tuyinza okugamba nti bwe bungi bw'emikisa eri ekitundu, abantu, n'ebintu
  • 3:14 - 3:21
    okukosebwa olw'embeera eva mu kikuuno.
  • 3:22 - 3:23
    Obusobozi kye kyi?
  • 3:23 - 3:35
    Mumbeera eno kino kitegeeza okubaawo kw'abantu, ebikozesebwa era n'ebikola byonna
  • 3:35 - 3:43
    ebiyinza okusobozesa abantu b'omukitundu ekimu okwanganga ekikuuno nga tekinnatuuka oba okwanganga ebizibu bye kiba kireseewo.
  • 3:45 - 3:48
    Olwo nno kakwate kyi akali wakati w'ebigambo bino?
  • 3:48 - 3:58
    Ekibamba n'akatyabaga: Akatyabaga mu mbeera y'ekibamba kasobola okunnyonnyolwa nga tweyambisa ekibalo kino wammanga.
  • 3:58 - 4:05
    Akatyabaga kenkanankana n'ekikuuno nga okikubaganyizzaamu obusobe ate n'oyawulako obusobozi.
  • 4:05 - 4:08
    Ebibamba bisobola okujja olw'obutonde,
  • 4:08 - 4:14
    naye ate bisobola okuva ku nkola eya tekinologiya oba ebyo ebikolebwa omuntu.
  • 4:14 - 4:19
    Waliwo ebibamba ebitagwa mu kimu ku bika ebyogeddwaako waggulu, nga ebyo tubiyita bya maleeto.
  • 4:19 - 4:24
    Engeri endala gyetuyinza okwawula mu bibamba esinziira ku misinde kwe bitambulira.
  • 4:24 - 4:31
    Ebibamba ebimu bitambula ku misinde gya yiriyiri ate nga ebirala byo bitambula kasoobo.
  • 4:31 - 4:40
    Mu ebyo ebitambula akasoobo tulinamu ekyeya, eddungu,enjala, okutema ebibira
  • 4:40 - 4:43
    mpozzi n'obuwuka oba endwadde ezikwata ebimera.
  • 4:44 - 4:51
    Ebibamba ebya yiriyiri bitwariramu ebyo ebiva ku mbeera y'obudde gamba nga amataba, embuyaga ya zzimu,
  • 4:51 - 5:01
    omuliro ogwa kyegyira, omuzira oguggwa era n'ebyo ebiva ku nkula y'ensi gamba nga sunami oba ensozi okuwandula omuliro
  • 5:01 - 5:04
    n'okubumbulukuka kw'ettaka.
  • 5:04 - 5:06
    Ebibamba ebiva ku tekinologiya bitera kuletebwa
  • 5:06 - 5:16
    bikolwa bya bantu bennyini oba omukka oguva mu bintu abantu bye bakozesa.
  • 5:16 - 5:22
    Muno mwetusanga obukuubagano n'entalo ebireeta abantu okubundabundira mu nsi yabwe oba ebweru w'egwanga.
  • 5:22 - 5:26
    Bino tutera kubiyita kika kya mbeera ya kattu.
  • 5:26 - 5:33
    Ebibamba bya tekinologiya era bitwaliramu ebizimbe n'amayumba okugwa,
  • 5:33 - 5:40
    ebibamba ebibaawo mu by'entambula, obubenje bw'oku mazzi n'obw'okulukalu era n'obubenje obulala bwonna.
  • 5:40 - 5:48
    gamba nga omukka ogw'obutwa oguva mu ddagala oba mu makolero.
  • 5:50 - 5:56
    mu bibamba bya tekinologiya era mulimu obubenje bw'eby'okwerinda, omuliro,ebibamba ebiva ku butujju,
  • 5:56 - 6:02
    n'obubenje by'omu makolero
  • 6:02 - 6:04
    Ebibamba ebya maleeto.
  • 6:04 - 6:10
    Mu mbeera ezimu kiba kizibu okwawula mu bibamba bino naddala okugamba nti bivudde ku butonde
  • 6:10 - 6:11
    oba bivudde ku tekinologiya.
  • 6:11 - 6:17
    Eky'okulabirako, endwadde eza kawumpuli zigwa mu tuluba kyi?
  • 6:17 - 6:21
    Kakano katutunuulire engeri ebibamba gye bikosaamu eby'obulamu.
  • 6:21 - 6:28
    Ebibamba bivaako ebizibu bingi nga omwo mwe muli abantu okufa n'okulumizibwa, okubulwa amazzi amayonjo, okufiirwa
  • 6:28 - 6:35
    okufiirwa webegeka oluba, okufiirwa ebintu byabwe, okubundabunda, okufiira enteekaterka ez'eby'obuyonjo,
  • 6:35 - 6:42
    nga enteekateeka ez'okuyonja okwa buli lunaku, okutataaganya entambuza ya kazambi oba enkola ez'ebyokwerinda mu ngeri ez'enjawulo,
  • 6:42 - 6:49
    nga bireeta okutya, olwo obuwuka obuleeta obulwadde ne bweyongera era
  • 6:49 - 7:00
    negujabagira nga endwadde ez'olukonvuba nazo zinyinyintira, oluusi n'amasanyalaze nga gavuddeko, emmere nga ya kkekwa
  • 7:00 - 7:04
    ate n'amazzi nago nga gaanjadde.
  • 7:04 - 7:11
    Kino kye kifannanyi ky'embeera nga wabaddewo ekyeeya n'enjala.
  • 7:13 - 7:20
    Kino kye kifananyi ky'ebyo ebibaawo nga waliwo amataba agomujjirano.
  • 7:20 - 7:26
    Kuno kunnyonnyola ku ebyo ebibaawo mu mbeera ey'amataba agajja empolampola.
  • 7:26 - 7:32
    Kuno kunnyonnyola ku bikyi ebiva mu mbeera ey'ettaka okubumbulukuka.
  • 7:32 - 7:38
    Enkola eya Hyogo Framework for Disaster Management y'enteekateeka ey'ensi yonna esimbye essira ku
  • 7:38 - 7:46
    bino wammanga ku mitendera gyonna: okugunjawo enkola eyitibwaamu okuwa okulabula okusooka
  • 7:46 - 7:53
    okutumbula obusobozi era n'okussa essira ku nkola yonna etumbula obusobozi, okussa essira ku kwerinda n'okutumbula amanyi okulwanyisa embeera nga ezo waggulu
  • 7:53 - 8:01
    mu bantu b'owansi, okukendeeza ebyo ebibateeka mu katyabaga, n'okwongera amanyi mu bweteefuteefu mu kwanganga ebibamba ku buli
  • 8:01 - 8:04
    mutendera.
  • 8:04 - 8:11
    Ebimu ku bigambo ebikwata ku mbeera ekulembera ebibamba mulimu obweteefuteefu, ekitegeeza enteekateeka eyamba abantu
  • 8:11 - 8:18
    okumanya kyikyi eky'okukola nga ekibamba kigudde.
  • 8:18 - 8:24
    Okugema ekitegeeza ebikolwa ebireeta obukuumi obwenkomeredde ku bibamba
  • 8:24 - 8:31
    ebitwaliramu okukozesa ebyuma wamu n'ebintu ebirala ebikwatibwako, era n'okussaawo amateeka agakugira
  • 8:31 - 8:34
    enkozesa y'ettaka era n'enteekateeka y'ebibuga.
  • 8:34 - 8:41
    Waliwo okwetangira ekitegeeza enteekateeka ezikolebwa nga ekintu tekinnabaaawo nga zigendererwamu okukendeeza
  • 8:42 - 8:49
    oba okukugira akabi kekiyinza okutuuusa ku bantu ne ku butonde bw'ensi.
  • 8:49 - 8:52
    Ebyo ebikolebwa nga ekibamba kimaze okugwawo mulimu okudduukirira.
  • 8:52 - 8:59
    Kuno kwekusalawo era n'ebyo ebitekebwa mu nkola oluvannyuma lw'ekibamba okugwa, nga mulimu obuyambi obw'embagirawo,
  • 8:59 - 9:06
    okuddaabiriza era n'okuzimba ebyo ebiba byonooneddwa.
  • 9:06 - 9:08
    Okuzza obuggya kye kimu ku ebyo ebikolebwa oluvannyuma lw'ekibamba.
  • 9:08 - 9:15
    Kino kitegeeza ebintu ebikolebwa okuzzaawo ebikola era n'enkola eziwanirila obulamu olwo emirimu gisobole okugenda mu maaso
  • 9:15 - 9:25
    era n'okusobozesa enteekateeka zonna ez'okuzza embeera mu nteeko mu kiseera ekiddirira ekibamba.
  • 9:26 - 9:30
    Ebigambo ebirala: Obuyambi era n'obuddukirize
  • 9:30 - 9:35
    Bino bibeerawo mu kaseera nga ekibamba kyakagwaawo.
  • 9:35 - 9:42
    Enteekateeka ez'enjawulo zikolebwa okuwonya obulamu era n'okubudaabuda abo abawonyewo ssaako n'okusisinkana
  • 9:42 - 9:44
    ebyetaago byabwe ebisookerwako.
  • 9:44 - 9:48
    Waliwo enjawulo wakati w'ebigambo: obuyambi n'obuddukirize
  • 9:48 - 9:59
    Obuddukirize bugendererwa kuwonya bulamu sso nga ate obuyambi bugendererwa kuwanirira bulamu.
  • 9:59 - 10:08
    Okubudaabuda kwo kukolebwa nga obuyambi
  • 10:08 - 10:09
    bulekeddawo okugabibwa,
  • 10:09 - 10:16
    era nga obuyambi obw'ebyetaago ebisokerwako tebukyetaagisa,
  • 10:17 - 10:20
    era nga abantu betengeredde mu kusisinkana obwetaavu obw'ebyo ebikozesebwa mu bulamu obwa bulijjo.
  • 10:20 - 10:27
    Okubudaabuda kulimu okuzza obuggya endowooza z'abantu era n'embeera zabwe ez'obulamu, wamu n'okutembenkeza embeera yonna mu kitundu.
  • 10:27 - 10:34
    Era kulimu okugunjawo enkola ennungamu ez'okuwanirira obulamu n'okuyamba ba kawonawo okugenda mumaaso.
  • 10:34 - 10:40
    Enkola eno era esaana okuleeta enkulakulana mukitundu.
  • 10:40 - 10:47
    Ekimu ku by'okulabirako by'okubudaabuda y'enkola ey'okuzzaawo ebibira,
  • 10:47 - 10:50
    era n'enteekateeka ezikolebwa oluvannyuma lw'okuddabulula.
  • 10:50 - 10:57
    Ekinyusi kiri mu kuzza embeera mu nteeko nga bweyali nga ekibamba kekinagwa.
  • 10:59 - 11:06
    Mu kuddabulula mulimu okuddabiriza ebizimbe, enguudo, n'ebiringa ebyo, okusitula omutindo gw'ebintu okuva ku bwebyali nga ekibamba kekinagwa
  • 11:06 - 11:13
    okutumbula amanyi g'abantu b'omukitundu okwanganga ebibamba, gamba nga okutekawo ebizimbe ebyamanyi ebisobola okugumira
  • 11:13 - 11:17
    ebibamba ebifananako nga ekyo mu biseera eby'omumaaso.
  • 11:17 - 11:26
    Enkola eno yonna yandibadde erina engeri gy'esitula omutindo okuva ku kuwa obuwi obudduukirize n'obuyambi,wabula nga esemberera okukendeeza ku mikisa gy'ebibamba okugwa.
  • 11:26 - 11:33
    Kino kya kusomooza gyoli: Nkola kyi zotaddewo okuziyiza ebibamba mu
  • 11:33 - 11:35
    disiturikiti yo?
  • 11:35 - 11:39
    Nkola kyi zotaddewo okuziyiza embeera y'obusobe ku bibamba mu disiturikiti yo?
  • 11:39 - 11:44
    Era nkola kyi zotaddewo okweteekerateekera ebibamba ssinga biguddewo mu disiturikiti yo?
  • 11:44 - 11:46
    Manya kino nti ebibamba byonna birina kukwatibwa bukulembeze bwawansi okusooka.
  • 11:46 - 11:51
    Era ebibamba byonna bikosa ekitundutundu ku bantu b'omu kifo ekimu.
  • 11:51 - 11:56
    Nolwekyo okudduukirira okusooka bulijjo kuva mu kitundu ekyo mwennyini.
  • 11:56 - 12:03
    Eno y'ensonga lwaki obusobozi bw'abantu mu kifo okwanganga ebibamba bulina okutumbulwa.
  • 12:04 - 12:06
    Mwebale kuwuliriza.
Title:
EAHA DM 1.1d: Introduction to Disasters - Captions
Description:

This is a remix of 1.1d: Introduction to Disasters by Roy William Mayega (Makerere University). This version includes English captions. The original video (without captions) can be found at http://www.youtube.com/watch?v=aNrDMYBDDlk. Video transcribed by Trisha Paul (University of Michigan). This video is part of a learning module from the East Africa HEALTH Alliance called Public Health Emergency Planning and Management for Districts. The full module and the video transcript can be accessed at http://openmi.ch/disaster-mgmt. Copyright 2009-2019 Roy Mayega (Makerere University). The video, transcript, and module are all shared under a Creative Commons Attribution (CC BY) 3.0 License: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/.

more » « less
Video Language:
English
Duration:
12:24

Ganda subtitles

Revisions