Mustafa Akyol: Besimi kundrejtë Islamit tradicjonalë

Tek TEDxWarwick, gazetari Mustafa Akyol fletë rreth menyrës se si disa kultura lokale praktikojnë (sikruse veshjen e shamive) janë bërë lidhje, në kokën e popullësis, deri në artikullin e besimit në Islam.

Disa javë më parë,

Kisha shancen të shkoi në Arabinë Saudite.

Dhe gjëja e parë që dëshiroja të bëjë si një Muslimanë

ishte të shkojë në Mekë dhe të vizitojë Kaaba,

vendi i shenjët i Islamit.

Dhe e bëra atë; vendosa veshjen time rituale;

Shkova në gjamin e shenjët;

Bëra lutëjet e mija;

I abzorvova të gjitha ritualet.

Dhe ndërkohë,

përveq gjithë këtij spirtualiteti,

ishte një detaj i zakonshem në Kaba

i cili ishte shumë interesant për mua.

Nuk kishte ndarësi seksi.

Me fjalë të tjera, burrat dhe gratë

luteshin të gjithë sëbashku.

Ata ishinë të gjithë sëbashku edhe gjatë bërjes së tavafit ( ritualit të sjellëes rreth kabës),

ecëja qarkore rreth Kabës.

Ata ishinë sëbashku gjatë lutëjesë.

Dhe nëse dëshironi të dini përse ishte kjo interesante,

duhet të shihni pjesën tjetër të Arabisë Saudite

sepse është një shtetë

e cila është rrepësisht e ndarë në bazë të seksit.

Me fjalë të tjera,

si burrë, ju nuk duhet të jeni

në të njejten hapësir fizie me gratë.

Dhe unë e vura re këtë sepse ishte një menyrë shumë qesharake.

Unë u largova nga Kaaba

për të ngrën diqka në qytetin Meka.

Unë shkova deri në restaurantin më të afërt 'Burger King'

Dhe shkova atje ---

Unë e vura re se ishte një vend i posaqem për burra,

i cili ishte i ndarë me kujdes nga vendi i grave.

Dhe unë u dasht të paguaj, porosis dhe të ha vetem në seksionin e meshkujve.

Është qesharake, i thash vetes,

"Ju mund të përziheni me seksin e kundërt në të gjithë Kaban,

mirpo jo edhe në Bruger King."

Shumë ironike.

Ironike, dhe gjithashtu mendoj së është shumë rrëfyese.

Sepse Kaba dhe ritualet rreth saj

janë relikë nga fazat e herëshme të Islamit,

ato të profetit Muhamed.

Dhe po të kishte qen një përkushtim i madhë në atë kohë

për ti ndarë burrat nga gratë,

ritualet rreth Kabes do të kishin qenë dizejnuar ndryshe.

Mirpo ajo nuk ishte ndonjë temë e asaj kohe.

Pra ritualet vinë në atë menyrë.

Kjo është gjithashtu, e konfirmuar mendoj unë

nga fakti se gratë

në krijimin e një shoqërie të ndarë

nuk është diqka që mund ta hasni në Kuranë,

pjesa kryesore e Islamit --

thelbi i ndarëjes së Islamit

që të gjithë Muslimanet, së bashku me mua, besojnë.

Unë mendoj se nuk është një aksident

që nuk e gjeni këtë ide

në origjinen e Islamit.

Sepse shumë studjues

të cilet e studjuan historin e fesë Islame --

Studjuesit e Muslimanizimit --

mendojnë se praktika e

ndarëjes fizike të grave dhe burrave

vjenë si zhvillim i më vonshem në Islam,

siq Muslimanet adaptuan

disa nga kulturat egzistuese dhe tradicjonale të lindëjes së mesme.

Mbulesa e grave faktikisht

ishte në kohen e bizanitit dhe praktikë Persiane,

dhe Muslimanet e adaptuan atë

dhe e bënë atë të jetë pjesë e këtij religjioni.

Dhe faktikisht ky është vetem një shembullë

i një fenomeni shumë më të madhë.

Atë që ne e quajmë ligji i Islamit, dhe në veqanti kultura Islame --

dhe ka shumë kultura Islame faktikishtë;

një në Arabinë Saudite është shumë më ndryshe

nga unë vi në Turqi Stambollë.

Mirpo akoma,

nëse do të flasim rreth një kulture Islame,

kjo ka një thelbë, porosia e ndarëjes,

e cila filon besimin,

mirpo pastaj shumë tradita, percepcione,

shumë praktika ishin shtuarë në krye të saj.

Dhe këto ishin tradita të lindjes së Mesme -- tradita mesjetare.

Dhe janë dy porosi të rendësishme, dy mësime,

për tu marrur nga ai realitetë.

Së pari, Muslimanet --

i vyrtytshem,konzervativë, Muslimanet besimëtar të cilet dëshirojnë të jenë lojanë ndaj religjionit të tyre --

nuk duhet të ngjiten pasë gjëdogjëje në kulturen e tyre,

duke menduar në atë se ndarja është mandative.

Ndoshta disa gjëra janë tradita të këqija

dhe ato duhet tëndryshohen.

Në doren tjetër, përendimoret

të cilet e shiqojnë kulturen Islame

dhe shofin disa aspekte të gabuara

nuk duhet të konkludojnë në atë se Islami është ashtu.

Ndoshta është kulturë e lindëjes së mesme

e cila u bë konfuzë me Islamin.

Është një praktikim i quajtur synetia e femrave.

Diqka e tmerëshme,

Është faktikisht një operacionë

për t'ja hequr kënaqësin seksuale të një gruaje.

Dhe perendimoret, Evropjanët apo Amerikanët,

të cilet nuk kanë diturë rrethë kësaj më parë

hasën në këtë praktikë

në mesin e disa komuniteteve Muslimane

të cilet migruan nga Afrika e Jugutë.

Dhe ata kanë menduar "Oh, qfarë feje e tëmerrëshme

e cila e bënë të duket e tillë."

Faktikisht kur e shiqon synetinë e një femre,

ju e shihni se nuk ka asgjë të bejë me Islamin,

është vetem një praktikë e Afrikës së Jugut

e cila ishte para Islamit.

Ishte atj për mijera vite.

Dhe shumë treguese, disa Muslimanë e praktikojnë atë.

Muslimanet në Afrikën e Jugut, jo në vendet tjera.

Mirpo gjithashtu edhe komuniteti jo-Muslimanë në Afrikën e Jugut --

Animistet, madje edhe disa Krishterë

dhe madje një hebrej në Afrikën e Jugut

është i njohur për praktikimin e synetisë ndaj femrave.

Pra ajo që duket të jetë një problem

me besimin Islamë

mund të jetë një traditë

që Muslimanet janë bërë pjesë e sajë.

E njejta gjë mund të thuat për një vrasës me nderë,

e cila është një jotanishme në mediat e perendimit --

dhe e cila, sigurishtë, është një traditë e tmerrëshme.

Dhe ne e shofim plotësisht në disa komunitete me traditë Muslimane.

Mirpo në komunitetin jo-Muslimanë të lindjes së Mesme,

e tillë sikurse komunite kristjanë, komuniteti lindorë,

ju e shihni po të njejten praktikë.

Ne patem një rastë tragjikë me një vrasës të nderëshem

brenda komunitetit Amerikanë në Turqi

vetem disa muaj më parë.

Tani këto janë gjëra rreth kulturës në përgjethësi,

mirpo unë jam gjithashtu i interesuar edhe në kulturën politike

dhe se a është edhe demokracia dhe liria e sakët,

apo mund të jetë edhe politika autoritative një kulturë

në të cilen shteti duhet të imponojë gjëra qytetarve.

Dhe nuk ka ndonjë sekretë

që shumë lëvizje Islamike në lindjen e mesme

pretendojnë të jenë autoritative,

dhe disa të ashtuquajtura" regjime Islamike"

e till si Arabia Saudite, Irani

dhe rasti më i keq ishte me Talibanin në Afganistan --

ata janë shumë autoritarjanë. Ska dyshim rreth kësj.

Për shembull, në Arabin Saudite

është një fenomenë i quajtur policia religjioze.

Dhe policia religjioze impozonë

menyren e jetesës sipas Islamit

në secilin qytetarë, me forcë --

sikurse gratë janë të forcuar për ti mbuluar kokatë e tyre --

të veshij hijab, mbulesat e kokës Islamike.

Tani, kjo është shumë autoritative,

dhe kjo është diqka që unë jam shumë kritikë rreth sajë.

Mirpo kur e marë me mend

që jo-Muslimanet,

apo jo-Islamikët- në të njejtin vendë,

nganjëher sillen njejët,

Unë e kuptoj si një problem që ndoshta

varet në kulturen politike tek i gjithë regjioni, jo vetem në Islamë.

Më lejoni t'ju japë një shembull: në Turqi nga ku unë vi,

e cila është një republikë shumë jo-fetare,

deri kohëve të fundit

ne kemi pasur atë që unë e quaj policia sekulariste,

e cila do ti mbronte universitetet

kundër studentëve me vello.

Me fjalë të tjera, ata i detyrojnë studentët

ti zbulojnë kokat e tyre,

dhe unë mendoj që ti detyrosh njerëzit ti zbulojnë kokat e tyre

është pothuajse njësoi sikurse ti detyrosh ata ti mbulojnë.

Duhet të jetë vendimi i qytetarëve.

Mirpo kur unë e pash atë, thash,

"Ndoshta problemi

është vetem në kulturen autoritative në regjionë,

dhe disa Musliman kanë qenë të influencuar nga ai.

Mirpo kokat e njerëzve sekulorë mund të ishin influancuar nga ai.

Ndoshta është një problem i politikës kulturore,

dhe ne duhet të mendojmë rreth asaj

se si të ndryshojmë këtë kulëtur politike."

Tani këto janë disa nga pyetjet

që unë kisha në kokë disa vite më parë

kur unë u ula për të shkruar një libër.

Thash, "Unë do të bëjë një kërkim

rreth asaj se si Islami erdhi në kështu siq është në diten e sotit,

dhe cilat rrugë ishin marr

dhe cilat rrugë duhe të ishin marrurë."

Emri i libërit është " Islami Pa Ekstremizem: Një rastë i Muslimanit Liberalë."

dhe siq nëntitulli sygjeronë,

Unë shiqova traditen e Islamit dhe historin e tij

nëpermjet prespektivave të lirisë individuale,

dhe u përpiqa të gjejë se cilat janë fuqitë

me drejti të lirisë individuale.

Dhe ka fuqi në traditen Islamike.

Islami, si një religjion monoteistë,

që shumica e definojnë si një gjent i përgjegjëshem për veten e tij,

krijimin e ides individuale në Lindjen e Mesme

dhe ta ruajmë atë për komunitarizem, dhe kolektivizem

e një fisi.

Ju mund ti nxirrni shumë ideja nga ajo.

Mirpo përveq saj,unë gjithashtu pash problem brenda traditës Islame.

Mirpo një gjë që isha kuriozë:

shumica e ketyre problemeve dolen të jenë problem që janë krijuar më vonë,

jo nga thelbi i ndarëjes së Islamit, Kurani,

mirpo nga, përpara, traditat dhe mentalitetet,

apo interpretimi i Kuranit

që Muslimanet berën në mesin e viteve.

Kurani , përshembull,

nuk e lejonë hedhjen e gurëve.

Nuk egzistonë denimet në brakëtisje.

Nuk ka denime në gjërat përsonale skurse pirja.

Këto gjëra të cilat e bejnë ligjin Islam,

aspekti i keq i ligjit Islamë,

ishte zhvilluar më vonë në interpretimin e Islamit.

E cila do të thot që Muslimanet sotë,

mund ti shiqojnë këto gjëra dhe thonë,

"Mirë, thelbi i religjionit tonë

është këtu me ne.

Është besimi ynë, dhe ne do të jemi lojanë me të.

Mirpo ne mund ta ndryshojmë atë se si ishte interpretuar,

spese ishte interpretuar në bazë të kohës dhe viteve kur kan jetuar ata.

Tani ne po jetojmë në një botë ndryshe

me vlera të ndryshme dhe sisteme të ndryshme politike."

Ai interpretim ishte shumë i mundeshme dhe i dukshem.

Tani po të isha i vetmi përson që do mendoja në atë menyr,

ne do të ishim në sikletë.

Mipor nuk është kështu në përgjethësi.

Faktikisht, nga shekulli i 19 e tutje,

është një revisjonë komplet , reformistë --

qfardo që ju e quani atë --

traditë,

një trendë në mendimin Islamikë.

Dhe këto ishin intelektuale apo deklerata

të shekullit 19, dhe më vonë, shekullit 20,

të cilet i shiquan Evropjanet

dhe panë që Evopa ka shumë gjëra për tu admiruar,

si shkencen dhe teknologjinë.

Mirpo jo vetem atë, gjithashtu demokracinë, parlamentin,

ideja e riprezentimit,

ideja e qytetrimit të barabartë.

Këta mendues Musliman dhe intelektual dhe dekleratëgji

të shekullit 19 e shiquan Evropen, dhe panë këto gjëra.

Ata than, " Përse nuk i kemi këto gjëra?"

Dhe i shiquan traditat Islamike,

Ata panë që ka aspekte problematike,

mirpo ata nuk janë thelbi i religjionit, pra ndoshta ata mund të ri-kuptohen,

dhe Kurani mund të ri-lexohet

në boten moderne.

Ai trend

në përgjthësi quhet modernizimi Islamikë,

dhe ishte avancuar nga intelektualet dhe dekleratëgjitë,

jo vetem si një ide e menduar intelektuale,

mirpo gjithashtu edhe një program politikë.

Dhe ajo është përse në shekullin e 19

perandoria osmane, e cila pastaj e mbuloj të gjithë Lindjen e Mesme,

bëri shumë reforma të rendësishme --

reforka sikurse dhënja e Krishterve dhe Hindusme

statusin e qytetarit të barabartë,

pranimin e kushtetutes,

pranimin e parlamentit ri-prezentues,

avancimin e ides së lirisë dhe religjionit.

Dhe kjo është përse perandoria osmane në dekadat e fundit

u kthye në një proto-demokraci,

një monarki kushtetuese,

dhe liria ishte një vlerë shumë e rendësishme e politikes së asaj kohe.

Njejët, sikurse në boten Arabe,

atje ishte ajo që një historjan i shkelqyer Arab Albert Hourani

e definon si vitet e lirisë.

Ai ka një libër, " Arabet menduan në vitet e lirsë,"

dhe vitet e lirisë, ai definon

si shekulli 19 dhe fillimi i shekulit 20.

Thjeshtë, ky ishte trendi i dominuar

në fillim të shekullit 20

në mesin e mendimtarve Islamik dhe dekleratave.

Mirpo është një menyr shumë kurioze

në pjesën tjetër të shekullit 20,

sepse ne shofim një zvoglim i mprehët

në linëjen e modernizimit Islamik.

Dhe në vend të tij,

ajo që ndodh është që Islamizmi rritet

si një ideologji e cila është autoritative,

që është diqka tendosese,

e cila është diqka kurdër-përendimit,

dhe që dëshiron të ndryshoj shoqërin

bazuar në vizjonin utopian.

Pra Islamizmi është ideja problematike

e cila me të vërtet krijojë shumë probleme

në shekullin e 20 në boten Islamike.

Dhe madje edhe në disa forma ekstreme të Islamizmit

solli deri te terrorismi në emrin e Islamit --

që aktualishtë është një praktikë që unë mendoj se është kundër Islamit,

mirpo, disa ekstremist të tjerë nuk mendojnë në këtë menyrë.

Mirpo është një pyetje kurioze:

Nese modernizimi i Islamizmit ishte aq i njohur

në shekullinë 19 dhe në fillimet e shekullit 20,

përse u bë aqë i fashmum Islamizmi

në pjesën tjetër të shekullit 20?

Dhe kjo është një pyetje që une mendoj,

e cila duhet të diskutohet shumë me kujdesë.

Dhe në libërin timë, unë hyra në këtë pyetje gjithashtu.

Dhe faktikisht nuk duhet të jeni ndonjë shkencëtar raketash ta kuptosh këtë.

Ju vetem mund ta shiqoni historin politike të shekullit 20,

dhe mund të shihni që gjërat kanë ndryshuar shumë.

Konteksti ka ndryshuar.

Në shekullin 19,

kur Muslimanet po shiqonin Evrope si një shembull,

ata ishin të pamvarur;ata ishinë më teper me vetëbesim.

Në fillmet e shekullit 20, me rënjen e pushtuesit Osman,

e gjithë Lindja e Mesme ishte kolonizuarë.

Dhe kur ju kolonizoheni qfar keni ?

Ju keni anti-konolizimë.

Pra Evopa nuk është vetem një shembull tani se si të vlerësohet;

është një armik për tu luftuar dhe për tu rezistuarë.

Pra është një zbritje e mprehët

në idet liberale të botës Muslimane,

dhe atë që shihni është më tepër si një mbërojtje,

mbrotje e drejtëpërdrejtë,

e cila kalon në socializmin Arabë, nacionalizmin Arabë

dhe përfundimisht te ideologjia Islamiste.

Dhe kur periudha koloniale përfudnoi,

qafë kishte në vend të saj

ishte, në përgjiëthsi,dikëtaror jo-fetarë,

të cilet thonë ata janë një shtetë,

mirpo nuk sjellin demokraci tek shteti i tyre,

dhe formuanë diktatorshipin e tyre.

Dhe unë mendoj se perendimi, të pakten disa fuqi të perendimit,

në veqanti Shtetet e Bashkuara,

bëren gabim në përkrahjen e këtyre shteteve diktarore,

duke menduar se ato ishim më ndihmuese për interesin e tyre.

Mirpo fakti që këta diktatorë

ndaluan demokracinë në shtetet e tyre

dhe përkrahen grupet Islamiste në shtetet e tyre

faktikish i bëri Islamistet shumë më të fuqishem.

Pra në shekullin e 20,

ju keni pasur këtë rrethin e egër të botes Arabe

ku keni pasur një diktator i cili i shtypëte popullin e tij

duke përfshir edhe Islamin e vyrtytshem,

dhe ata po reagojnë në një menyrë reaktive.

Ishte një shtet, nepërmjet,

të cilit isha në gjendje të largohem apo të rri largë

nga ky qark i arbitrarë.

Dhe ai është shteti nga unë vi; kjo është Turqia.

Turqia kurr nuk ka qen e kolonizuar,

pra është mbajtur mend si një shtet i pamvarur pas rënjes së pushtuesit osman.

Ajo është një gjë për tu kujtuar.

Ata nuk ndanin të njejtin anti-kolonian

të cilat i gjen në disa shtete tjera regjionale.

Së dyti, dhe më e rendësishmja,

Turqia u bë demokraci

më herët sesa shtetet për të cilat ne kishim qenë duke folurë.

Në vitin 1950, Turqia zhvilloi zgjedhjet e para të lira,

të cilat përfunduan regjimin më autokratë,

i cili ishte në fillimin e Turqisë.

Dhe Muslimanet e vyrtytëshem në Turqi

e panë se ata mund të ndryshojnë sistemin politikë duke votuarë.

Dhe ata e kuptuan se demokracia është diqka që është e përshtatëshme me Islamin,

e përshtatëshme me vlerat e sajë,

dhe ata ishin përkrahës të demokracisë.

Ajo është një eksperiencë

të cilen jo secili Muslimanë në lindjen e mesme ka pasurë

deri shumë vonë.

Së dyti, në dy dekadat e fundit,

duke i falenderuar globalizimit,duke i falenderuar tregut të ekonomisë,

duke i falenderuar rritëjes së klasave të mesme,

ne në Turqi e pamë

atë që unë e definoj si ri-lindje të modernizimit Islamë.

Tani, ka më shumë klasa të mesme urbana të Muslimanve të vyrtytëshem

i cili, prapë, shiqoj traditat e tyre

dhe e pa që ka disa probleme në tradita,

dhe ata e kupëtuan se ato duhet ndryshuar dhe pyeturë dhe reformuarë.

Dhe ata shiquan Evropen,

dhe ata shofin një shembull, prapë për ta ndjekurë.

Ata shofin një shembull, të pakten, për të fituar pak inspirim.

Për këtë arsyeje E.U procesoi,

Përpjekjet e Turqis për tu bashkangjitur ne E.U,

ishin të përkrahuar brenda Turqisë

nga fetarët Islamikë,

ndërkaq disa vende jo-fetare ishin kundër këtij.

Mirpo ai procesë ka qenë paksa i vonuarë

nga fakti që jo të gjithë Evropëjanet janë të mirëseardhur --

mirpo kjo është një bisedë tjetër.

Mirpo pro bashkimit Europian në Turiqi në dekadën e fundit

ka qenë pothuajse një qështje Islamike

dhe i përkrahur nga liberalët Islamikë

dhe jo-fetarët gjithashtu, sigurishtë.

Dhe faliminderit për atë,

Turqia ka qenë në gjendje të arësyeshme të krijoj një tregim të sukëseshem

në të cilën Islami dhe vyrtytet më të kupëtueshme të Islamit

janë bërë pjesë e lojës demokratike,

dhe madje kontribues të demokracisë dhe ekonomisë

përparimin e shtetit.

Dhe ky ka qenë një shembull inspirues tani për tani

për disa prej lëvizjeve Islamike

apo disa prej shteteve në botën Arabe.

Ju mund të keni parë Pranëveren Arabe,

e cila filloi në Tunis dhe në Egjiptë.

Dhe masa Arabe

vetem u revoltua kundër diktatorëve të vetë.

Ata ishin duke kërkuar për demokraci; ata po kërkonin për liri.

Dhe ata nuk u gjinden të jenë Islamisët lojalë

që diktarori ishte duke i përdorur

për të justifikuar regjimin e tyre.

Ata than që "ne dëshirojmë liri; ne dëshirojmë demokraci.

Ne jemi besimëtarë Muslimanë,

mirpo ne dëshirojmë të jetojmë si njerëz të lirë në shoqëri."

Sigurishtë,kjo është një rrugë e gjatë.

Demokracia nuk është ndonjë gjë që arrihet brenda natës;

Është një procesë.

Mirpo është një opokë premtuese

në botën Muslimane.

Dhe unë besoj që modernizimi Islamë

i cili filloi në shekullin 19-të,

mirpo e cila kishte një nguritje në shekullin e 20

për arësyje të problemeve politike të botës Muslimane,

ka një rilindje.

Dhe unë mendoj se porosia marrëse nga ajo

do të jetë Islami,

edhe për arësyje të disa skepticistëve në Perendim,

ka potencjalinë në vetëvete

për të krijuar menyrën e vetë për demokraci,krijimin e menyrës se vetë për liberalizem,

krijimin e menyrës se vetë për liri.

Ata vetem duhet të lejohen për të punuar me ta.

Faliminderit shumë.

(Duartrokitje)