Ubabe wa ustahi

Ni nini kisababishacho utengano katika maisha ya umma, na vipi tunaweza anza rekebisha ? Mwanafalsafa wa kisiasa Michael Sandel anajibu la kushangaza: waliofanikiwa wanafaa kujitazama. Anaelezea jinsi "kiburi cha ustahi" hupelekea watu wengi kuamini mafanikio yao ni juhudi yao, na kudharau wasiofanikiwa, na kuleta chuki na kuzidisha mgawanyiko kati ya "waliofanikiwa" na "wasiofanikiwa" katika uchumi mpya. Sikiliza namna ambavyo tunafaa kuzingatia upya maana ya ufanisi na kutambua nafasi ya bahati ili kufikia maisha ya uraia karimu zaidi.

Kuna swali tunafaa
kujiuliza:

Kipi hakikwenda sawa?

Si tu kuhusiana na janga

lakini na uraia wetu.

Nini kilichotuletea huu mgawano
na chuki kisiasa ?

Kwa miongo ya karibu,

utengano baina ya washindi na
walioshindwa umezidi,

na kutia sumu siasa yetu,

kututenganisha.

Mgawanyiko huu unahusu udhalimu kwa kiasi fulani.

Lakini pia mtazamo
kuhusu kushinda na kushindwa

ambayo huja nayo.

Walio kileleni

wanaamini ufanisi wao
ni juhudi yao,

kipimo cha ustahili wao,

na walioanguka
hawana wa kulaumu bali nafsi zao.

Mtazamo huu wa mafanikio

unatokana na
kanuni inayovutia,

kwamba kila mtu ana nafasi sawa,

na washindi wanstahili ushindi wao.

Huu ndio kiini cha
wazo la ustahi.

Kwa vitendo,bila shaka, tuna upungufu.

Si kila mtu ana nafasi sawa kuinuka.

Watoto wazaliwao kwa jamii maskini
hukua kwa umaskini,

Wazazi tajiri wana uwezo
kupitisha manufaa kwa wototo wao.

Kwa mfano, katika vyuo bora zaidi,

idadi wengi wametoka
familia tajiri sana

kushinda nusu ya chini ya nchi
ukijumuishwa.

Shida sio tu
kushindwa kufikia

mawazo ya ustahi
tunavyopiga mbiu.

Wazo lenyewe lina kasoro.

Ina dosari.

Ustahi una madhara
kwa manufaa kwa watu wote.

unaleta kiburi kwa washindi

na kufedhehesha waliopeteza.

huchochea washindi
kujiona bora zaidi

na kusahau nasibu na uenyemali
iliyowasaidia kupata mafanikio.

Na kupelekea kuonea
wasiobahatika,

na wasio na wasifi kama wao.

Huu hujalisha kisiasa.

Mojawapo ya chanzo kuu
cha upinzani maarufu

miongoni mwa wafanyikazi
ni dhana ya wasomi kuwadharau.

Ni lawama halali.

Ingawaje utandawazi
umezidi kukosesha usawa

na mshahara usioongezeka,

watetezi wake walishauri
wafanyikazi.

"Kama unataka kushindana na kushinada
karika uchumi wa kimataifa,

enda chuo"

"Mapato yako yanalingana na masomo yako"

"Utafaulu ukijaribu"

Hawa wasomi hawazingatii tusi
fiche kwenye huu ushauri.

Usipoenda chuo,

usiponawiri kwenye huu uchumi mpya,

basi shida ni lako.

Huo ndio sababu.

Si ajabu wafanyikzi wengi
waligeukia ustahi wa wasomi.

Tunafaa tufanye nini ?

Tunafaa kuwazia kipengee tatu
cha uraia wetu.

Nafasi ya chuo,

usharifu wa kazi

na maana ya ufanisi.

Tunafaa kuwazia tena
nafasi ya vyuo

kama suluhishi la fursa.

Kwa watu kama sisi
tunaotangamana na wasomi,

ni rahisi kusahau hakika sahili:

Watu wengi hawana sahada
la miaka minee chuoni.

Kwa hakika, thuluthi mbili
Wamerikani hawana.

Kwa hivyo ni upumbavu kujenga uchumi

inayoshurutisha shahada ya chuo

ili kuwepo na maisha sharifu.

Kuhimiza watu kwenda chuo
ni wazo mzuri.

Upanuzi wa ufikavu
kwa wasiojiweza

ni bora zaidi

Lakini huu si suluhu la kutokuwa na usawe.

Haina faida kuandaa watu
kupambania ustahi

ni kuboresha maisha
tunafaa kuzingatia

kwa watu hawana diploma

lakini wenye mchango muhimu
katika jamii.

Tunafaa kufufua usharifu wa kazi.

na kuiweka kati kwenye siasa zetu

Tunafaa kukumbuaka kazi
sio tu kupata riziki,

ila pia ni kuchangia
uzuri wa pamoja

na kushindania utambuzi wakati huo

Robert F. Kennedy alisema vyema
nusu karne iliyopita

Ushirika,jumuiya, uzalendo shirika

Malengo haya hayaji

kwa ununuzi na ulaji
wa bidhaa pamoja.

Zinatokana na ajira adhama,

kwa mshahara lifaalo.

Ni aina ya ajira
inatuwezesha kusema,

"Nilichangia ujuenzi wa huu nchi.

Mimi ni mshiriki
wa ubia umma zake kubwa"

Huu hisia wa uraia

Haipo pakubwa
katika maisha ya umma siku hizi

Mara mingi tunadhania kipato cha watu

ni kipimo cha mchango wao
kwa mazuri kwa wote

Huu ni kosa.

Martin Luther King Jr alielezea mbona.

Kwa kutafakari mgomo
wa wasafishaji mazingira

uko Memphis, Tennessee,

muda mfupi kabla hajawawa,

King alisema,

"Mtu anyezoa takataka,
kwa uchambuzi wa kina,

ana umuhimu sawa na daktari,

asipofanya kazi yake,

magonjwa yanakithiri.

Kazi zote zina usharifu"

Janga tunao leo unadhihirisha huu.

Unaonyesha tunavyotegemea sana

wafanykazi kunapuuza wakati mwingi.

Wafanyikazi wa upelekaji,

wafanyikazi wa matengenezo,

karani wa duka,

wafanyikazi wa bohari,

madereva wa lori,

wauguzi wasaidizi,

watunza watoto,

wahuduma wa afya nyumbani.

Wafanyikazi hawa kipato
ni duni na wanapuuziliwa.

Lakini sasa, tunawaona muhimu.

Huu ni fursa wa mjadala wa umma

kuhusu kuinua mapato yao na
kuwatambua

kulingana na umuhimu wa
kazi wanayofanya.

Ni wakati wa kubadili
maadili, hata roho,

kuulizia kiburi cha ustahi.

Kimaadili,nastahiki talanta
zinazoniwezesha kunawiri ?

Ni uwezo wangu

kua naishi katika jamii
inayothamini talanta

ninazo ?

Ama ni bahati ?

Kusisitiza ufanisi ni haki yangu

huleta ugumu kujiweka
kwa niaba ya watu wengine.

Kuthamini nafasi ya baraka maishani

yanaweza leta unyenyekevu flani.

Kama si kwa ajali ya uzazi,
ama neema ya mungu

ama fimbo la hatima,

ningekua nani.

Huu moyo wa unyenyekevu

ndio fadhila ya uraia tunahitaji sasa.

Ndio mwanzo wa kurudi

toka maadili makali ya ufanisi
unaotutenganisha.

Inatuelekeza kupita ubabe wa ustahi

hadi maisha ya ukarimu zaidi ya umma