Harflerin tasarımında yatan gizemli dil

Dönüp bir etrafımıza bakalım: Posterlerde, dükkanlarda, restoranlardaki menülerde, kitap kapaklarında. Harfler aslında bizimle konuşuyor; yazılandan çok daha fazla şey ifade ediyorlar. Kimisi modernliği, kimisi sanatsallığı, kimisi macerayı kimisi de çılgınlığı... Haydi bu gizemli dili Martina Flor'la çözmeyi öğrenelim. Harflerin değişen şekil ve desenlerin bizde neleri çağrıştırdığına hep beraber bakalım.

"TED" kelimesi
Roma İmparatorluğu'nda var olsaydı

nasıl bir şey mi olurdu?

Aşağı yukarı şöyle bir şey
olurdu herhalde.

Bir zanaatkar, taştan bir keski ile

güneşin altında günlerce oyardı.

Ya peki Ortaçağ'da?

Odasına kapanmış bir keşiş

kalemiyle T-E-D yazardı herhalde.

Bu sefer çok uzaklara gitmeyelim,

sizce 80'lerde bu harfler nasıl olurdu?

Tıpkı saçlarımız gibi
tuhaf, neon renklerde olurdu herhalde.

(Kahkaha)

Peki ya TED çocuklar için olsaydı?

Harflerin şekillerini şöyle
bir şey yapardım ben.

Gömülü ve parıl parıl parlayan

bloklar gibi.

Evet konu süper kahramanlar olsaydı

böyle yapardım.

Esinlendiğim kişi

bana göre hepsinden büyük olan

Süpermen gibi.

(Gülüşmeler)

Harflerin şekilleri aslında konuşur.

Göründüklerinden de öte
çok şey ifade ederler.

Bizi geçmişe götürür,

geçmişin değerlerini taşır

ve bize hikayeler anlatırlar.

Aslında her saniye harflerle iç içeyiz,
nereye baksak harfler var.

Otobüsünden önünde, fırının tabelasında,

yazı yazdığımız klavyede,

cep telefonumuzda,

kısacası her yerde.

İnsanoğlu oldu olalı hep dile
bir şekil verme ihtiyacı duymuştur.

Haklı da

çünkü dil, iletişim kurabilmek için
sahip olduğumuz en güçlü araçtır.

Ne anlama geldiğini bilmesek de

bir kelimeden bazı mesajlar
çıkartmak mümkün.

Öyle harfler vardır ki ben modernim der,

en azından 70'ler için öyleydi.

Öyle harfler vardır ki
bir mekanın büyüklüğünü,

haşmetini yansıtır

ve de büyük harflerle yazılırlar.

Öyle harfler vardır ki ömürleri de,
verdikleri mesaj da kısadır.

Öyle harfler de vardır ki
acemice yazılmışlardır

ve isteyerek veya istemeyerek
içimize merak salarlar,

"Acaba içeride ne var?" diye.

Berlin'e taşındığım ilk zamanlarda

harflerin günlük hayattaki etkilerini
iliklerime kadar hissettim.

Yepyeni bir şehre gelmiştim,
benim için oldukça heyecan vericiydi bu.

Karşımda bambaşka bir dil vardı

ve bununla başa çıkmak

epey bir zor oldu.

Çoğu kez partilerde
kadehimi de alıp bir köşeye çekiliyor,

öyle kös kös oturuyordum.

Etrafımda konuşulanlardan
tek kelime anlamıyordum.

Ne söylerlerse gülüyordum,
sanki anlıyormuşum gibi.

Düşüncelerimi, hissettiklerimi

ve inandıklarımı

ifade etmekte epey bir zorluk çekiyordum.

Konuşulanları anlamadığım yetmezmiş gibi

sokaklar, üzerinde
ne yazdığını anlamadığım

afişlerle tabelarla doluydu.

Yine de harflerin şekilleri

bana göz kırparcasına ipuçları verip

bu harflerin ardındaki
hikayeyi anlamamı sağlıyorlardı.

Hangi mekanda yöresel ürünler var

[Pastane Kafe]

veya bir yere girmemem gerektiğini

harfler sayesinde
az çok kestirebiliyordum.

[Girmek Yasak.
Ebeveynler Çocuklarınıza Dikkat]

Ya da bir şeyin sonsuza kadar sürmek
üzere yapıldığını anlayabiliyordum.

Harflerin şekilleri
çevremi daha iyi anlamayı

ve şehirde dolaşabilmemi sağlıyordu.

Kısa zaman önce Paris'teydim,

yine benzer şeyler başıma geldi.

Şehirde birkaç günün ardından

eve almak için
yiyecek bir şeyler bakıyordum.

Yürüdüm, yürüdüm, yürüdüm

ta ki o mükemmel pastaneyi bulana kadar.

Tabelası aslında her şeyi özetliyordu.

[Pastane]

Şimdi bile görebiliyorum;

her bir ekmeğini
aynı sürede yapan şefin

ustalığını tabeladaki
her bir harfe nasıl döktüğünü.

Hamuru özenle yoğurulmuş

ve doğru malzemelerle hazırlanmış o ekmeği

harflerin uçlarındaki o yumuşak

ve titiz kavislerde görebiliyordum.

Kurabiyelerin altı yanmasın diye
ince una bulayan

o maharetli ustayı görebiliyordum.

Yaptığı mozaiklerin boyası akmasın diye

kılı kırk yararcasına tek tek fırına atan

bir seramik ustası edasıyla...

Şef, detaylara olana aşkını

tabelaya ilmek ilmek işlemişti.

Dikkatli bakıldığında bu görülebilir.

Ekmeğinin tadına bakmadan bile

tadının ne kadar güzel olduğunu
anlayabiliyor insan.

Harbiden de öyleydi, bayağı lezzetliydi.

Ben bir harf sanatçısıyım.

İşim harf çizmek.

Tıpkı, malzemesini tam ayarında
tutturduğu ekmeği özenle hazırlayan

ve üzerine küçük detayları serpiştirip
işe sevgisini katan pastacı gibi.

Alfabe benim malzemem olduğu kadar

aynı zamanda sınırlarım da.

Harflerin şekilleriyle oynamak benim için

tek kuralı karşıdaki okuyucunun

mesajı anlamasının olduğu bir oyun gibi.

Şimdi izninle nasıl çalıştığımı,

kendi ekmeğimin hamurunu
nasıl yoğurdumu sana göstereyim.

Kısa zaman önce, klasik eserlerden biri
olan Alice Harikalar Diyarında'nın

kapak tasarım işini aldım.

Bir çukurdan içeriye düşen Alice
kendini bir anda garip bir dünyada bulur

ve fantastik macerası başlar.

Hatırladınız değil mi?

Burda benim ilk malzemem

en başta hikayenin ismi.

İlk baktığınızda çok da önemli
olmayan şeyler vardır,

onların boyutunu küçültebiliriz.

Mesela burda, "-da" ve "-lar"ı

küçük harflerle yazıyorum.

Sonra şöyle bir düşündüm.

"Harika" kelimesini
ön plana çıkartmak için

yazabildiğimin en güzelini yazıp

süslü süslü kıvrımlar mı eklesem?

Yoksa daha çok kitabın klasik bir eser
olma özelliğini mi öne çıkarsam?

Ya da daha sert ve ciddi
bir hava katmak için

retro harfler mi kullansam?

Tıpkı ansiklopedi
veya eski kitaplardaki gibi.

Peki ya bunca absürt olayın
bir arada bulunduğu bu kitaptaki

hayal ve gerçeklik dünyalarını

birbirleriyle uyum içinde
bulunan harflerle

ortak bir zeminde birleştirsem

nasıl bir şey olurdu?

Bir fikir hoşuma gitti
ve buna yoğunlaşacağım.

Daha rahat çalışmam için
yeni bir sayfa alıyorum.

Bazı çizgiler çiziyor

hangi kelime nerede olacak
kabataslak belirliyorum.

Sonra her harfe yavaş yavaş
şeklini vermeye başlıyorum,

kıllı kırık yararcasına.

Her bir harfi ince ince dokuyorum,

resmin bütününü de koruyarak tabii ki.

Özellikle harflerin uçlarına
ekstra bir özen gösteriyorum.

Köşeli mi olsunlar yoksa kavisli mi?

Keskin mi olsunlar yoksa yumuşak mı?

Sürekli taslaklar çizerim.

Bu taslaklarda bazı şeylerin
yerini değiştirir

ya da yepyeni şeyler denerim.

En son artık harflerin
şekilleri, renkleri,

boyutları ve süslemeler
yavaş yavaş ortaya çıkıyor.

Burda başrolde olan Alice

harflerin büyüklüğüyle ön planda.

Arkada uçuşan o cıvıl cıvıl
çizgiler ve noktalar

bize kitapta geçen birçok olayı

ve yaratılmak istenen o bulutların üstünde

uçuyormuşsunuz hissini çağrıştırıyor.

Tabii bir de şurada,
Harikalar Diyarı'na bakan bir Alice var.

Kapağa bu harfleri çizerek

aslında kitaptaki atmosferi
az da olsa yaratıyorum.

Okuyucunun perdeyi aralayıp

kitap hakkında kafasında
bir şeyler oluşmasını sağlıyorum.

Bunu yapabilmek için de

hayal alemi, kaos ve mükemmellik gibi

hayal gücümüzde bulunan fikirlere

ve kavramlara şekiller veriyorum.

Harflerin şekillerini, beden dilimiz
ve ses tonumuz gibi düşünebilirsiniz.

Ne söylediğin değil,
nasıl söylediğin önemlidir.

"TEDxRíodelaPlata topluluğu
çok büyüktür" demekle

"TEDxRíodelaPlata topluluğu
çok büyüktür" demek bir değil.

Beden dili ve ses tonu
mesajın birer parçasıdır.

Harflere şekiller vererek,

neyi ve nasıl söylemek istediğimizi

çok daha etkili ifade edebiliriz.

Yazmaktan da daha etkili.

En sevdiğim küfürü
gayet zarif bir şekilde söyleyebilirim

veya aşkı çok sevimli bir şekilde
ifade edebilirim.

Yüksek gür bir sesle de konuşabilirim,

hafif ninni gibi bir sesle de.

Avcumun içi gibi bildiğim
iki şehrin; Buenos Aires

ve Berlin'in

arasındaki farkı size resmedebilirim.

Berlin'deyken işimi
başka bir boyuta taşıdım.

Artık hikayeleri daha canlı

ve daha renkli anlatabiliyordum.

İşi çözmüştüm artık.

Kadehimi alıp bir köşeye
çekildiğim o partilerde

hissedip de ifade edemediğim her şeyi

şekiller ve renklerle kağıda döküyordum.

Dil bilmemenin önüme koyduğu engeller,

ben farkında olmasam da

kendimi ifade ettiğim yeteneklerimi
kamçılayan bir güç olmuştu.

Her ne kadar konuşamasam da

kendimi dünyaya böyle ifade ediyordum.

O günden bugüne hep kendi sesimi bulup

dünyaya kendi istediğim telden konuştum.

Ne eksik ne de fazla.

Bu yüzden renkleri, desenleri

ve tabii ki hepsinden de önemlisi harfleri

birbirlerine uyumla harmanlıyorum.

Bu yüzden, hepsi eşsiz
ve güzel görünsünler istiyorum.

Harflerle hikayeler anlatmak.

Benim mesleğim bu.

Okuyucunun bir nebze de olsa

ufkunu açıp

hayal edip hissetmesini istiyorum.

Mesajı verebilmek çok önemlidir,

sanat ve ustalık ister

ve okuyucu çok önemlidir,

zarafet ve hayal gücü ister.

(Alkış)