Ένας καλύτερος τρόπος να μιλάμε για τον έρωτα

Στην αγγλική γλώσσα «πέφτουμε στον έρωτα». Μας χτυπά, μας συντρίβει, χανόμαστε. Καιγόμαστε από πάθος. Ο έρωτας μας τρελαίνει και μας αρρωσταίνει. Οι καρδιές μας πονάνε και μετά ραγίζουν. Ο τρόπος αυτός με τον οποίο μιλάμε για τον έρωτα ουσιαστικά διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο τον βιώνουμε, λέει η συγγραφέας Μάντι Λεν Κάτρον. Σε αυτή την ομιλία για όποιον αισθάνθηκε ποτέ τρελός από έρωτα, η Κάτρον μας θυμίζει μια διαφορετική μεταφορά για τον έρωτα που μπορεί να μας βοηθήσει να χαιρόμαστε περισσότερο και να υποφέρουμε λιγότερο όταν είμαστε ερωτευμένοι.

Σήμερα θα ήθελα να μιλήσω για τον τρόπο
με τον οποίο μιλάμε για τον έρωτα.

Και πιο συγκεκριμένα,
ποιο είναι το λάθος που κάνουμε

όταν μιλάμε για τον έρωτα.

Οι περισσότεροι από εμάς
έχουν μάλλον ερωτευτεί κάμποσες φορές

κατά τη διάρκεια της ζωής μας

και στην αγγλική γλώσσα
η μεταφορά πέφτω (στον έρωτα),

είναι η κύρια έκφραση
που περιγράφει αυτή την εμπειρία.

Δεν ξέρω για σας, αλλά εγώ,
όταν σκέφτομαι αυτή τη μεταφορά,

φαντάζομαι μια εικόνα
βγαλμένη από κινούμενα σχέδια.

Ένας άντρας περπατάει στο πεζοδρόμιο,

και χωρίς να το καταλάβει περνάει
πάνω από μια ανοιχτή τρύπα

και κατρακυλάει στον υπόνομο από κάτω.

Το φαντάζομαι έτσι γιατί το να πέφτεις
δεν είναι το ίδιο πράγμα με το να πηδάς.

Το πέσιμο είναι τυχαίο, είναι ανεξέλεγκτο.

Είναι κάτι που συμβαίνει
χωρίς τη συναίνεση μας.

Αυτός είναι ο κύριος τρόπος

που περιγράφουμε
την αρχή μιας νέας σχέσης.

Είμαι συγγραφέας και καθηγήτρια Αγγλικών,

που σημαίνει ότι η δουλειά μου
είναι να συλλογίζομαι πάνω στις λέξεις.

Με πληρώνουν για να υποστηρίζω
ότι η γλώσσα που χρησιμοποιούμε μετράει,

και θα ήθελα να υποστηρίξω
ότι πολλές από τις μεταφορές

που χρησιμοποιούμε για τον έρωτα

- ίσως οι περισσότερες από αυτές -
είναι προβληματικές.

Στον έρωτα λοιπόν πέφτουμε.

Ο έρωτας μας χτυπά, μας συντρίβει,

σβήνουμε, καιγόμαστε από πάθος.

Ο έρωτας μας τρελαίνει
και μας αρρωσταίνει.

Οι καρδιές μας πονάνε και μετά ραγίζουν.

Έτσι, οι μεταφορές μας εξισώνουν
την εμπειρία του να αγαπάς κάποιον

με υπερβολική βία ή αρρώστια.

(Γέλια)

Αυτό κάνουν!

Μας βάζουν στη θέση του θύματος

απρόβλεπτων και αναπόφευκτων περιστάσεων.

Η αγαπημένη μου έκφραση είναι
ο «ερωτοχτυπημένος» [smitten]

που είναι μετοχή παρακειμένου
της ρήματος «πλήττω» [smite].

Αν ψάξετε αυτή τη λέξη στο λεξικό...

(Γέλια)

θα δείτε ότι μπορεί να σημαίνει
τόσο το βαρύ πλήγμα

όσο και το «να είσαι πολύ ερωτευμένος».

Η λέξη «πλήττω» με οδηγεί συνειρμικά
σε ένα συγκεκριμένο κειμενικό είδος,

την Παλαιά Διαθήκη.

Μόνο στο βιβλίο της Εξόδου
υπάρχουν 16 αναφορές σε πληγές,

τη λέξη που χρησιμοποιεί η Βίβλος
για την εκδίκηση ενός θυμωμένου Θεού.

(Γέλια)

Όταν μιλάμε για τον έρωτα,
χρησιμοποιούμε την ίδια λέξη

που χρησιμοποιούμε
για μια επιδρομή ακρίδων.

(Γέλια)

Σωστά;

Πώς συνέβη αυτό;

Πώς φτάσαμε να συσχετίζουμε τον έρωτα
με μεγάλο πόνο και βάσανα;

Γιατί μιλάμε για αυτή
τη φαινομενικά θετική εμπειρία

σαν να είμαστε θύματα;

Πρόκειται για δύσκολες ερωτήσεις,
αλλά έχω κάποιες θεωρίες.

Για να το εξετάσω σε βάθος,

θέλω να εστιάσω
σε μια συγκεκριμένη μεταφορά,

την ιδέα ότι ο έρωτας είναι τρέλα.

Όταν ξεκίνησα να μελετώ
τη ρομαντική αγάπη,

βρήκα αυτές τις μεταφορές
της τρέλας παντού.

Η ιστορία του Δυτικού πολιτισμού

είναι γεμάτη με γλώσσα που παρομοιάζει
τον έρωτα με ψυχική ασθένεια.

Ορίστε μερικά παραδείγματα:

Ουίλιαμ Σαίξπηρ:

«Ο έρωτας δεν είναι
παρά μονάχα μια τρέλα».

από το «Όπως αγαπάτε».

Φρίντριχ Νίτσε: «Πάντα υπάρχει
λίγη τρέλα στον έρωτα».

«Με κάνεις να να δείχνω
τόσο τρελή από έρωτα»,

(Γέλια)

από τη μεγάλη φιλόσοφο Μπιγιονσέ Νόουλς.

(Γέλια)

Ερωτεύτηκα για πρώτη φορά στα 20

και ήταν από την αρχή
μια ιδιαίτερα ταραχώδης σχέση.

Επιπλέον, τα πρώτα χρόνια
ήταν σχέση εξ αποστάσεως

και αυτό μου προκαλούσε
πολύ έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις.

Θυμάμαι έντονα μία συγκεκριμένη στιγμή.

Καθόμουν σε ένα κρεβάτι
σε έναν ξενώνα στη Λατινική Αμερική

και έβλεπα τον άνθρωπο
που αγαπούσα να φεύγει.

Ήταν πολύ αργά το βράδυ,
ήταν σχεδόν μεσάνυχτα,

είχαμε καβγαδίσει νωρίτερα στο δείπνο

και όταν επιστρέψαμε στο δωμάτιό μας

πέταξε τα πράγματά του
μέσα σε μια βαλίτσα κι έφυγε.

Τώρα πια δεν μπορώ να θυμηθώ
γιατί είχαμε μαλώσει,

αλλά θυμάμαι πολύ έντονα
πώς ένιωθα όταν τον έβλεπα να φεύγει.

Ήμουν 22, ήταν το πρώτο μου ταξίδι
στον αναπτυσσόμενο κόσμο

και ήμουν πέρα για πέρα μόνη.

Η πτήση της επιστροφής μου
ήταν σε μία εβδομάδα,

ήξερα το όνομα της πόλης όπου βρισκόμουν

και το όνομα της πόλης όπου έπρεπε να πάω
για να πάρω την πτήση μου,

αλλά δεν είχα ιδέα
πώς να κυκλοφορήσω εκεί.

Δεν είχα ταξιδιωτικό οδηγό,
τα χρήματά μου ήταν ελάχιστα

και δεν μιλούσα καθόλου Ισπανικά.

Κάποιος πιο περιπετειώδης από εμένα

θα μπορούσε να δει την κατάσταση
αυτή σαν μια ευκαιρία,

αλλά εγώ είχα απλά παγώσει.

Έμεινα να κάθομαι εκεί.

Μετά ξέσπασα σε κλάματα.

Αλλά παρά τον πανικό μου,

μια φωνούλα στο μυαλό μου έλεγε:

«Ουάου! Αυτό είναι ένα δράμα.

Μάλλον διαχειρίζομαι
τις ερωτικές μου υποθέσεις σωστά».

(Γέλια)

Επειδή ένα κομμάτι του εαυτού μου
ήθελε να αισθάνεται δυστυχία στον έρωτα.

Και αυτό μου φαίνεται τόσο παράξενο
τώρα, αλλά τότε, στα 22,

ήθελα πολύ να έχω δραματικές εμπειρίες

και εκείνη τη στιγμή ήμουν παράλογη,
έξαλλη και απελπισμένη,

αλλά παραδόξως, σκέφτηκα
ότι αυτή η κατάσταση

φανέρωνε τα αισθήματά μου
για τον άντρα που μόλις με είχε παρατήσει.

Νομίζω ότι κατά κάποιον τρόπο
ήθελα να βιώσω λίγη τρέλα,

επειδή πίστευα ότι
έτσι λειτουργούσε ο έρωτας.

Αυτό όμως δεν θα έπρεπε
να προκαλεί έκπληξη,

αν σκεφτούμε ότι
σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια,

υπάρχουν οκτώ ταινίες, 14 τραγούδια,

δύο άλμπουμ και ένα μυθιστόρημα
με τον τίτλο «Τρελός έρωτας».

Περίπου μισή ώρα μετά,
επέστρεψε στο δωμάτιό μας.

Τα ξαναβρήκαμε,

και συνεχίσαμε το ταξίδι μας
για άλλη μια όμορφη γενικά βδομάδα.

Και μετά, όταν γύρισα σπίτι, σκέφτηκα:

«Αυτό ήταν τόσο τρομερό και τόσο υπέροχο.

Αυτή πρέπει να είναι
μια αληθινή ιστορία αγάπης».

Προσδοκούσα ότι η πρώτη μου αγάπη
θα μοιάζει με παράνοια

και φυσικά, η προσδοκία μου
εκπληρώθηκε τέλεια.

Αλλά το να αγαπώ κάποιον έτσι,

σαν να εξαρτιόταν η ευτυχία μου
από το αν αυτός θα με αγαπούσε το ίδιο,

δεν ήταν πολύ καλό για μένα,
ούτε και για εκείνον.

Υποψιάζομαι όμως ότι μια τέτοια
ερωτική ιστορία δεν είναι ασυνήθιστη.

Οι περισσότεροι από εμάς όντως
«τρελαίνονται» λίγο στην αρχή ενός έρωτα.

Συγκεκριμένα, υπάρχουν έρευνες

που επιβεβαιώνουν ότι αυτό
είναι σχεδόν φυσιολογικό,

επειδή, σύμφωνα με τη νευροχημεία,

ο έρωτας και η ψυχική ασθένεια
έχουν δυσδιάκριτα όρια.

Είναι γεγονός.

Μια έρευνα του 1999
βασίστηκε σε αιματολογικές εξετάσεις

για να επαληθεύσει ότι
τα επίπεδα σεροτονίνης των ερωτευμένων

έμοιαζαν πάρα πολύ

με εκείνα από άτομα που είχαν διαγνωστεί
με ιδεο-ψυχαναγκαστική διαταραχή.

(Γέλια)

Μάλιστα, τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης

συνδέονται επίσης με
την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή

και την κατάθλιψη.

Επομένως, υπάρχουν
ορισμένα αποδεικτικά στοιχεία

που συνδέουν τον έρωτα με αλλαγές
στη διάθεση και τη συμπεριφορά μας.

Υπάρχουν και άλλες μελέτες

που επιβεβαιώνουν ότι
οι περισσότερες σχέσεις έτσι ξεκινούν.

Οι ερευνητές πιστεύουν
ότι τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης

συνδέονται με εμμονικές σκέψεις
για το αντικείμενο του έρωτα,

που μοιάζει με μια αίσθηση σαν κάποιος
να καρφώθηκε μέσα στο μυαλό σας.

Πολλοί από εμάς έτσι νιώθουμε
όταν ερωτευόμαστε για πρώτη φορά.

Τα καλά νέα είναι
ότι δεν κρατάει και πολύ,

συνήθως από λίγους μήνες
έως κάνα δυο χρόνια.

Όταν επέστρεψα από ταξίδι μου
στη Λατινική Αμερική

πέρναγα αρκετές ώρες μόνη στο δωμάτιό μου,

τσεκάροντας τα μέιλ μου,

περιμένοντας με απελπισία νέα
από τον άνθρωπο που αγαπούσα.

Αποφάσισα ότι, αν οι φίλοι μου

δε μπορούσαν να κατανοήσουν
το βαρύ μου πλήγμα,

τότε δεν χρειαζόμουν τη φιλία τους.

Έτσι, σταμάτησα να κάνω παρέα
με τους περισσότερους από αυτούς.

Κατά πάσα πιθανότητα, ήταν
η πιο δυστυχισμένη χρονιά της ζωής μου.

Νομίζω όμως ότι το ένοιωθα
σαν καθήκον μου να είμαι δυστυχισμένη,

γιατί αν μπορούσα να είμαι δυστυχισμένη,
θα αποδείκνυα πόσο τον αγαπούσα,

κι αν μπορούσα να το αποδείξω,
κάποια στιγμή θα καταλήγαμε μαζί.

Αυτή είναι η αληθινή παράνοια,

γιατί δεν υπάρχει
κανένας κανόνας στο σύμπαν

που να λέει ότι το να υποφέρεις αβάσταχτα
θα έχει μεγάλη ανταμοιβή,

μιλάμε όμως για τον έρωτα
λες και αυτό να ισχύει.

Οι ερωτικές μας εμπειρίες είναι
τόσο βιολογικές όσο και πολιτιστικές.

Η βιολογία μας μάς λέει ότι
ο έρωτας είναι ωραίος,

ότι ενεργοποιεί τα κυκλώματα
ανταμοιβής στον εγκέφαλό μας.

Μας λέει επίσης ότι ο έρωτας πονάει
όταν, μετά από έναν καυγά ή έναν χωρισμό,

αυτή η νευροχημική ανταμοιβή εξαφανίζεται.

Ίσως να έχετε ακούσει
ότι, από νευροχημική άποψη,

ένας χωρισμός έχει την ίδια επίδραση
με τα συμπτώματα στέρησης από κοκαΐνη,

το οποίο είναι πολύ καθησυχαστικό!

(Γέλια)

Έπειτα, η κουλτούρα μας
χρησιμοποιεί τη γλώσσα

για να διαμορφώσει και να ενισχύσει
αυτές τις ιδέες για τον έρωτα.

Στην περίπτωση αυτή, μιλάμε
για μεταφορές για τον πόνο,

την εξάρτηση και την τρέλα.

Είναι ένας ενδιαφέρων φαύλος κύκλος
ανατροφοδότησης.

Ο έρωτας είναι παντοδύναμος
και μερικές φορές οδυνηρός

κι αυτό το εκφράζουμε
με τις λέξεις και τις ιστορίες μας,

αλλά ταυτόχρονα οι λέξεις
και οι ιστορίες μας προδιαθέτουν

να προσδοκούμε ότι ο έρωτας είναι
παντοδύναμος και οδυνηρός.

Μου φαίνεται ενδιαφέρον
ότι όλο αυτό συμβαίνει

σε μια κοινωνία που εκτιμά
τη μακροχρόνια μονογαμία.

Μοιάζει σαν να τα θέλουμε όλα δικά μας:

θέλουμε ο έρωτας να μοιάζει με τρέλα,

αλλά θέλουμε και να κρατάει μια ζωή.

Ακούγεται φρικτό.

(Γέλια)

Για να συμβιβάσουμε αυτά τα δύο
θα πρέπει να αλλάξουμε

είτε την κουλτούρα μας,
είτε τις προσδοκίες μας.

Φανταστείτε λοιπόν αν όλοι ήμασταν
λιγότερο παθητικοί στον έρωτα.

Αν ήμασταν πιο θετικοί,
πιο ανοιχτόμυαλοι, πιο γενναιόδωροι

και αντί να «πέφτουμε στον έρωτα»,

να μπαίνουμε μέσα στον έρωτα.

Το ξέρω ότι ζητάω πολλά,

αλλά δεν είμαι η πρώτη που το προτείνω.

Στο βιβλίο τους «Metaphors We Live By»

οι γλωσσολόγοι Μαρκ Τζόνσον
και Τζορτζ Λακόφ

προτείνουν μια ενδιαφέρουσα λύση
σε αυτό το δίλημμα:

να αλλάξουμε τις μεταφορές μας.

Υποστηρίζουν ότι οι μεταφορές πράγματι
διαμορφώνουν την εμπειρία μας του κόσμου

και ότι μπορούν να δράσουν ως οδηγός
για μελλοντικές συμπεριφορές,

όπως οι αυτο-εκπληρούμενες προφητείες.

Οι Τζόνσον και Λακόφ προτείνουν
μια νέα μεταφορά για τον έρωτα:

ο έρωτας ως ένα συλλογικό έργο τέχνης.

Μου αρέσει πολύ αυτός ο τρόπος
αντιμετώπισης του έρωτα.

Οι γλωσσολόγοι μιλούν για τις μεταφορές
σαν να έχουν επιπτώσεις,

κάτι το οποίο είναι ουσιαστικά ένας τρόπος
να σκεφτούμε όλες τις συνέπειες

ή τις ιδέες που περιέχονται
σε μια δεδομένη μεταφορά.

Οι Τζόνσον και Λακόφ μιλούν για κάθε τι

στο οποίο επιδρά η συλλογική εργασία
πάνω σε ένα έργο τέχνης:

κόπος, συμβιβασμός,
υπομονή, κοινοί στόχοι.

Αυτές οι ιδέες εναρμονίζονται
με την πολιτιστική μας επένδυση

σε έναν μακροχρόνιο ρομαντικό δεσμό,

ωστόσο λειτουργούν εξίσου καλά
και σε άλλα ήδη σχέσεων:

σύντομες, περιστασιακές, πολυγαμικές,
μη-μονογαμικές, ασεξουαλικές,

γιατί αυτή η μεταφορά δημιουργεί
συνειρμικά πολύ πιο πολύπλοκες ιδέες

στην εμπειρία του έρωτα προς κάποιον.

Αν λοιπόν ο έρωτας είναι
ένα συλλογικό έργο τέχνης,

επομένως ο έρωτας είναι
μια αισθητηριακή εμπειρία.

Ο έρωτας είναι απρόβλεπτος,

ο έρωτας είναι δημιουργικός,

ο έρωτας απαιτεί
επικοινωνία και πειθαρχία,

είναι ματαίωση και
συναισθηματική απαίτηση.

Ο έρωτας περιλαμβάνει πόνο και χαρά.

Τελικά, κάθε έρωτας είναι διαφορετικός.

Όταν ήμουν νεότερη

ποτέ δεν σκέφτηκα ότι μου επιτρεπόταν
να απαιτήσω περισσότερα από την αγάπη,

ότι δεν ήταν ανάγκη να δέχομαι απλά
ό,τι αγάπη μου έδιναν.

Όταν η 14χρονη Ιουλιέτα πρωτοσυναντά...

ή όταν η 14χρονη Ιουλιέτα
δεν μπορεί να είναι μαζί με τον Ρωμαίο,

τον οποίο γνώρισε τέσσερις μέρες πριν,

δεν αισθάνεται απογοητευμένη ή αγχωμένη.

Πού είναι;

Θέλει να πεθάνει.

Σωστά;

Σας φρεσκάρω τη μνήμη: σε αυτό το σημείο,

στην τρίτη πράξη, από πέντε,
ο Ρωμαίος δεν έχει πεθαίνει.

Είναι ζωντανός, είναι υγιής,

απλά έχει εξοριστεί από την πόλη.

Καταλαβαίνω ότι η Βερόνα του 16ου αιώνα
δεν είναι σαν τη σύγχρονη Λατινική Αμερική

αλλά και πάλι, όταν πρωτοδιάβασα το έργο,

επίσης στα 14 χρόνια μου,

το βάσανο της Ιουλιέτας
μου φαινόταν λογικό.

Ο επαναπροσδιορισμός του έρωτα ως κάτι
που δημιουργώ μαζί με κάποιον που θαυμάζω,

αντί για κάτι που απλώς μου συμβαίνει

χωρίς τον έλεγχο ή τη συναίνεσή μου

μου δίνει δύναμη.

Εξακολουθεί να είναι δύσκολο.

Ο έρωτας ακόμη μοιάζει με τρέλα
και συντριβή μερικές φορές

κι όταν αισθάνομαι
πραγματικά απογοητευμένη

πρέπει να υπενθυμίσω στον εαυτό μου:

η δουλειά μου σε αυτή τη σχέση
είναι να μιλήσω στον σύντροφό μου

γι' αυτά που μπορούμε να κάνουμε μαζί.

Δεν είναι εύκολο, ούτε αυτό.

Αλλά είναι τόσο καλύτερο
από την εναλλακτική,

που είναι αυτό το πράγμα
που μοιάζει με τρέλα.

Αυτή η εκδοχή της αγάπης δεν έχει να κάνει
με το να χάσεις ή να κερδίσεις κάποιον.

Αντίθετα, απαιτεί εμπιστοσύνη
προς τον σύντροφο

και συζήτηση για θέματα
όταν η εμπιστοσύνη μοιάζει δύσκολη,

κάτι που ακούγεται τόσο απλό,

αλλά στην πραγματικότητα είναι μια πράξη
επαναστατική, ρηξικέλευθη.

Κι αυτό γιατί πρέπει να σταματήσει κανείς
να σκέφτεται τον εαυτό του

και τι κερδίζει ή χάνει στη σχέση του,

πρέπει να αρχίσει να σκέφτεται
τι έχει να προσφέρει.

Αυτή η εκδοχή του έρωτα
μας επιτρέπει να λέμε πράγματα όπως:

«Κοίτα, δεν είμαστε πολύ καλοί συνεργάτες,
ίσως να μην κάνει αυτό για μας».

Ή «Αυτή η σχέση ήταν πιο σύντομη
απ' ό,τι είχα σχεδιάσει,

αλλά και πάλι ήταν όμορφη,
με το δικό της τρόπο».

Το ωραίο με το συλλογικό έργο τέχνης

είναι ότι δεν γίνεται να ζωγραφιστεί,
να σχεδιαστεί ή να σκαλιστεί από μόνο του.

Αυτή η εκδοχή του έρωτα μας επιτρέπει
να αποφασίσουμε ποια μορφή θα έχει.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)