-
Title:
Ένας καλύτερος τρόπος να μιλάμε για τον έρωτα
-
Description:
Στην αγγλική γλώσσα «πέφτουμε στον έρωτα». Μας χτυπά, μας συντρίβει, χανόμαστε. Καιγόμαστε από πάθος. Ο έρωτας μας τρελαίνει και μας αρρωσταίνει. Οι καρδιές μας πονάνε και μετά ραγίζουν. Ο τρόπος αυτός με τον οποίο μιλάμε για τον έρωτα ουσιαστικά διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο τον βιώνουμε, λέει η συγγραφέας Μάντι Λεν Κάτρον. Σε αυτή την ομιλία για όποιον αισθάνθηκε ποτέ τρελός από έρωτα, η Κάτρον μας θυμίζει μια διαφορετική μεταφορά για τον έρωτα που μπορεί να μας βοηθήσει να χαιρόμαστε περισσότερο και να υποφέρουμε λιγότερο όταν είμαστε ερωτευμένοι.
-
Speaker:
Μάντι Λεν Κάτρον
-
Σήμερα θα ήθελα να μιλήσω για τον τρόπο
με τον οποίο μιλάμε για τον έρωτα.
-
Και πιο συγκεκριμένα,
ποιο είναι το λάθος που κάνουμε
-
όταν μιλάμε για τον έρωτα.
-
Οι περισσότεροι από εμάς
έχουν μάλλον ερωτευτεί κάμποσες φορές
¶
-
κατά τη διάρκεια της ζωής μας
-
και στην αγγλική γλώσσα
η μεταφορά πέφτω (στον έρωτα),
-
είναι η κύρια έκφραση
που περιγράφει αυτή την εμπειρία.
-
Δεν ξέρω για σας, αλλά εγώ,
όταν σκέφτομαι αυτή τη μεταφορά,
-
φαντάζομαι μια εικόνα
βγαλμένη από κινούμενα σχέδια.
-
Ένας άντρας περπατάει στο πεζοδρόμιο,
-
και χωρίς να το καταλάβει περνάει
πάνω από μια ανοιχτή τρύπα
-
και κατρακυλάει στον υπόνομο από κάτω.
-
Το φαντάζομαι έτσι γιατί το να πέφτεις
δεν είναι το ίδιο πράγμα με το να πηδάς.
-
Το πέσιμο είναι τυχαίο, είναι ανεξέλεγκτο.
-
Είναι κάτι που συμβαίνει
χωρίς τη συναίνεση μας.
-
Αυτός είναι ο κύριος τρόπος
-
που περιγράφουμε
την αρχή μιας νέας σχέσης.
-
Είμαι συγγραφέας και καθηγήτρια Αγγλικών,
¶
-
που σημαίνει ότι η δουλειά μου
είναι να συλλογίζομαι πάνω στις λέξεις.
-
Με πληρώνουν για να υποστηρίζω
ότι η γλώσσα που χρησιμοποιούμε μετράει,
-
και θα ήθελα να υποστηρίξω
ότι πολλές από τις μεταφορές
-
που χρησιμοποιούμε για τον έρωτα
-
- ίσως οι περισσότερες από αυτές -
είναι προβληματικές.
-
Στον έρωτα λοιπόν πέφτουμε.
¶
-
Ο έρωτας μας χτυπά, μας συντρίβει,
-
σβήνουμε, καιγόμαστε από πάθος.
-
Ο έρωτας μας τρελαίνει
και μας αρρωσταίνει.
-
Οι καρδιές μας πονάνε και μετά ραγίζουν.
-
Έτσι, οι μεταφορές μας εξισώνουν
την εμπειρία του να αγαπάς κάποιον
-
με υπερβολική βία ή αρρώστια.
-
-
-
Μας βάζουν στη θέση του θύματος
-
απρόβλεπτων και αναπόφευκτων περιστάσεων.
-
Η αγαπημένη μου έκφραση είναι
ο «ερωτοχτυπημένος» [smitten]
-
που είναι μετοχή παρακειμένου
της ρήματος «πλήττω» [smite].
-
Αν ψάξετε αυτή τη λέξη στο λεξικό...
-
-
θα δείτε ότι μπορεί να σημαίνει
τόσο το βαρύ πλήγμα
¶
-
όσο και το «να είσαι πολύ ερωτευμένος».
-
Η λέξη «πλήττω» με οδηγεί συνειρμικά
σε ένα συγκεκριμένο κειμενικό είδος,
-
την Παλαιά Διαθήκη.
-
Μόνο στο βιβλίο της Εξόδου
υπάρχουν 16 αναφορές σε πληγές,
-
τη λέξη που χρησιμοποιεί η Βίβλος
για την εκδίκηση ενός θυμωμένου Θεού.
-
-
Όταν μιλάμε για τον έρωτα,
χρησιμοποιούμε την ίδια λέξη
¶
-
που χρησιμοποιούμε
για μια επιδρομή ακρίδων.
-
-
-
-
Πώς φτάσαμε να συσχετίζουμε τον έρωτα
με μεγάλο πόνο και βάσανα;
-
Γιατί μιλάμε για αυτή
τη φαινομενικά θετική εμπειρία
-
σαν να είμαστε θύματα;
-
Πρόκειται για δύσκολες ερωτήσεις,
αλλά έχω κάποιες θεωρίες.
-
Για να το εξετάσω σε βάθος,
-
θέλω να εστιάσω
σε μια συγκεκριμένη μεταφορά,
-
την ιδέα ότι ο έρωτας είναι τρέλα.
-
Όταν ξεκίνησα να μελετώ
τη ρομαντική αγάπη,
¶
-
βρήκα αυτές τις μεταφορές
της τρέλας παντού.
-
Η ιστορία του Δυτικού πολιτισμού
-
είναι γεμάτη με γλώσσα που παρομοιάζει
τον έρωτα με ψυχική ασθένεια.
-
Ορίστε μερικά παραδείγματα:
-
Ουίλιαμ Σαίξπηρ:
-
«Ο έρωτας δεν είναι
παρά μονάχα μια τρέλα».
-
από το «Όπως αγαπάτε».
-
Φρίντριχ Νίτσε: «Πάντα υπάρχει
λίγη τρέλα στον έρωτα».
-
«Με κάνεις να να δείχνω
τόσο τρελή από έρωτα»,
-
-
από τη μεγάλη φιλόσοφο Μπιγιονσέ Νόουλς.
¶
-
-
Ερωτεύτηκα για πρώτη φορά στα 20
¶
-
και ήταν από την αρχή
μια ιδιαίτερα ταραχώδης σχέση.
-
Επιπλέον, τα πρώτα χρόνια
ήταν σχέση εξ αποστάσεως
-
και αυτό μου προκαλούσε
πολύ έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις.
-
Θυμάμαι έντονα μία συγκεκριμένη στιγμή.
-
Καθόμουν σε ένα κρεβάτι
σε έναν ξενώνα στη Λατινική Αμερική
-
και έβλεπα τον άνθρωπο
που αγαπούσα να φεύγει.
-
Ήταν πολύ αργά το βράδυ,
ήταν σχεδόν μεσάνυχτα,
-
είχαμε καβγαδίσει νωρίτερα στο δείπνο
-
και όταν επιστρέψαμε στο δωμάτιό μας
-
πέταξε τα πράγματά του
μέσα σε μια βαλίτσα κι έφυγε.
-
Τώρα πια δεν μπορώ να θυμηθώ
γιατί είχαμε μαλώσει,
-
αλλά θυμάμαι πολύ έντονα
πώς ένιωθα όταν τον έβλεπα να φεύγει.
-
Ήμουν 22, ήταν το πρώτο μου ταξίδι
στον αναπτυσσόμενο κόσμο
¶
-
και ήμουν πέρα για πέρα μόνη.
-
Η πτήση της επιστροφής μου
ήταν σε μία εβδομάδα,
-
ήξερα το όνομα της πόλης όπου βρισκόμουν
-
και το όνομα της πόλης όπου έπρεπε να πάω
για να πάρω την πτήση μου,
-
αλλά δεν είχα ιδέα
πώς να κυκλοφορήσω εκεί.
-
Δεν είχα ταξιδιωτικό οδηγό,
τα χρήματά μου ήταν ελάχιστα
-
και δεν μιλούσα καθόλου Ισπανικά.
-
Κάποιος πιο περιπετειώδης από εμένα
¶
-
θα μπορούσε να δει την κατάσταση
αυτή σαν μια ευκαιρία,
-
αλλά εγώ είχα απλά παγώσει.
-
Έμεινα να κάθομαι εκεί.
-
Μετά ξέσπασα σε κλάματα.
-
Αλλά παρά τον πανικό μου,
-
μια φωνούλα στο μυαλό μου έλεγε:
-
«Ουάου! Αυτό είναι ένα δράμα.
-
Μάλλον διαχειρίζομαι
τις ερωτικές μου υποθέσεις σωστά».
-
-
Επειδή ένα κομμάτι του εαυτού μου
ήθελε να αισθάνεται δυστυχία στον έρωτα.
¶
-
Και αυτό μου φαίνεται τόσο παράξενο
τώρα, αλλά τότε, στα 22,
-
ήθελα πολύ να έχω δραματικές εμπειρίες
-
και εκείνη τη στιγμή ήμουν παράλογη,
έξαλλη και απελπισμένη,
-
αλλά παραδόξως, σκέφτηκα
ότι αυτή η κατάσταση
-
φανέρωνε τα αισθήματά μου
για τον άντρα που μόλις με είχε παρατήσει.
-
Νομίζω ότι κατά κάποιον τρόπο
ήθελα να βιώσω λίγη τρέλα,
¶
-
επειδή πίστευα ότι
έτσι λειτουργούσε ο έρωτας.
-
Αυτό όμως δεν θα έπρεπε
να προκαλεί έκπληξη,
-
αν σκεφτούμε ότι
σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια,
-
υπάρχουν οκτώ ταινίες, 14 τραγούδια,
-
δύο άλμπουμ και ένα μυθιστόρημα
με τον τίτλο «Τρελός έρωτας».
-
Περίπου μισή ώρα μετά,
επέστρεψε στο δωμάτιό μας.
¶
-
Τα ξαναβρήκαμε,
-
και συνεχίσαμε το ταξίδι μας
για άλλη μια όμορφη γενικά βδομάδα.
-
Και μετά, όταν γύρισα σπίτι, σκέφτηκα:
-
«Αυτό ήταν τόσο τρομερό και τόσο υπέροχο.
-
Αυτή πρέπει να είναι
μια αληθινή ιστορία αγάπης».
-
Προσδοκούσα ότι η πρώτη μου αγάπη
θα μοιάζει με παράνοια
-
και φυσικά, η προσδοκία μου
εκπληρώθηκε τέλεια.
-
Αλλά το να αγαπώ κάποιον έτσι,
-
σαν να εξαρτιόταν η ευτυχία μου
από το αν αυτός θα με αγαπούσε το ίδιο,
-
δεν ήταν πολύ καλό για μένα,
ούτε και για εκείνον.
-
Υποψιάζομαι όμως ότι μια τέτοια
ερωτική ιστορία δεν είναι ασυνήθιστη.
¶
-
Οι περισσότεροι από εμάς όντως
«τρελαίνονται» λίγο στην αρχή ενός έρωτα.
-
Συγκεκριμένα, υπάρχουν έρευνες
-
που επιβεβαιώνουν ότι αυτό
είναι σχεδόν φυσιολογικό,
-
επειδή, σύμφωνα με τη νευροχημεία,
-
ο έρωτας και η ψυχική ασθένεια
έχουν δυσδιάκριτα όρια.
-
Είναι γεγονός.
-
Μια έρευνα του 1999
βασίστηκε σε αιματολογικές εξετάσεις
¶
-
για να επαληθεύσει ότι
τα επίπεδα σεροτονίνης των ερωτευμένων
-
έμοιαζαν πάρα πολύ
-
με εκείνα από άτομα που είχαν διαγνωστεί
με ιδεο-ψυχαναγκαστική διαταραχή.
-
-
Μάλιστα, τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης
¶
-
συνδέονται επίσης με
την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή
-
και την κατάθλιψη.
-
Επομένως, υπάρχουν
ορισμένα αποδεικτικά στοιχεία
-
που συνδέουν τον έρωτα με αλλαγές
στη διάθεση και τη συμπεριφορά μας.
-
Υπάρχουν και άλλες μελέτες
-
που επιβεβαιώνουν ότι
οι περισσότερες σχέσεις έτσι ξεκινούν.
-
Οι ερευνητές πιστεύουν
ότι τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης
¶
-
συνδέονται με εμμονικές σκέψεις
για το αντικείμενο του έρωτα,
-
που μοιάζει με μια αίσθηση σαν κάποιος
να καρφώθηκε μέσα στο μυαλό σας.
-
Πολλοί από εμάς έτσι νιώθουμε
όταν ερωτευόμαστε για πρώτη φορά.
-
Τα καλά νέα είναι
ότι δεν κρατάει και πολύ,
-
συνήθως από λίγους μήνες
έως κάνα δυο χρόνια.
-
Όταν επέστρεψα από ταξίδι μου
στη Λατινική Αμερική
¶
-
πέρναγα αρκετές ώρες μόνη στο δωμάτιό μου,
-
τσεκάροντας τα μέιλ μου,
-
περιμένοντας με απελπισία νέα
από τον άνθρωπο που αγαπούσα.
-
Αποφάσισα ότι, αν οι φίλοι μου
-
δε μπορούσαν να κατανοήσουν
το βαρύ μου πλήγμα,
-
τότε δεν χρειαζόμουν τη φιλία τους.
-
Έτσι, σταμάτησα να κάνω παρέα
με τους περισσότερους από αυτούς.
-
Κατά πάσα πιθανότητα, ήταν
η πιο δυστυχισμένη χρονιά της ζωής μου.
-
Νομίζω όμως ότι το ένοιωθα
σαν καθήκον μου να είμαι δυστυχισμένη,
-
γιατί αν μπορούσα να είμαι δυστυχισμένη,
θα αποδείκνυα πόσο τον αγαπούσα,
-
κι αν μπορούσα να το αποδείξω,
κάποια στιγμή θα καταλήγαμε μαζί.
-
Αυτή είναι η αληθινή παράνοια,
¶
-
γιατί δεν υπάρχει
κανένας κανόνας στο σύμπαν
-
που να λέει ότι το να υποφέρεις αβάσταχτα
θα έχει μεγάλη ανταμοιβή,
-
μιλάμε όμως για τον έρωτα
λες και αυτό να ισχύει.
-
Οι ερωτικές μας εμπειρίες είναι
τόσο βιολογικές όσο και πολιτιστικές.
¶
-
Η βιολογία μας μάς λέει ότι
ο έρωτας είναι ωραίος,
-
ότι ενεργοποιεί τα κυκλώματα
ανταμοιβής στον εγκέφαλό μας.
-
Μας λέει επίσης ότι ο έρωτας πονάει
όταν, μετά από έναν καυγά ή έναν χωρισμό,
-
αυτή η νευροχημική ανταμοιβή εξαφανίζεται.
-
Ίσως να έχετε ακούσει
ότι, από νευροχημική άποψη,
-
ένας χωρισμός έχει την ίδια επίδραση
με τα συμπτώματα στέρησης από κοκαΐνη,
-
το οποίο είναι πολύ καθησυχαστικό!
-
-
Έπειτα, η κουλτούρα μας
χρησιμοποιεί τη γλώσσα
¶
-
για να διαμορφώσει και να ενισχύσει
αυτές τις ιδέες για τον έρωτα.
-
Στην περίπτωση αυτή, μιλάμε
για μεταφορές για τον πόνο,
-
την εξάρτηση και την τρέλα.
-
Είναι ένας ενδιαφέρων φαύλος κύκλος
ανατροφοδότησης.
-
Ο έρωτας είναι παντοδύναμος
και μερικές φορές οδυνηρός
-
κι αυτό το εκφράζουμε
με τις λέξεις και τις ιστορίες μας,
-
αλλά ταυτόχρονα οι λέξεις
και οι ιστορίες μας προδιαθέτουν
-
να προσδοκούμε ότι ο έρωτας είναι
παντοδύναμος και οδυνηρός.
-
Μου φαίνεται ενδιαφέρον
ότι όλο αυτό συμβαίνει
¶
-
σε μια κοινωνία που εκτιμά
τη μακροχρόνια μονογαμία.
-
Μοιάζει σαν να τα θέλουμε όλα δικά μας:
-
θέλουμε ο έρωτας να μοιάζει με τρέλα,
-
αλλά θέλουμε και να κρατάει μια ζωή.
-
Ακούγεται φρικτό.
-
-
Για να συμβιβάσουμε αυτά τα δύο
θα πρέπει να αλλάξουμε
¶
-
είτε την κουλτούρα μας,
είτε τις προσδοκίες μας.
-
Φανταστείτε λοιπόν αν όλοι ήμασταν
λιγότερο παθητικοί στον έρωτα.
-
Αν ήμασταν πιο θετικοί,
πιο ανοιχτόμυαλοι, πιο γενναιόδωροι
-
και αντί να «πέφτουμε στον έρωτα»,
-
να μπαίνουμε μέσα στον έρωτα.
-
Το ξέρω ότι ζητάω πολλά,
-
αλλά δεν είμαι η πρώτη που το προτείνω.
-
Στο βιβλίο τους «Metaphors We Live By»
-
οι γλωσσολόγοι Μαρκ Τζόνσον
και Τζορτζ Λακόφ
-
προτείνουν μια ενδιαφέρουσα λύση
σε αυτό το δίλημμα:
-
να αλλάξουμε τις μεταφορές μας.
-
Υποστηρίζουν ότι οι μεταφορές πράγματι
διαμορφώνουν την εμπειρία μας του κόσμου
-
και ότι μπορούν να δράσουν ως οδηγός
για μελλοντικές συμπεριφορές,
-
όπως οι αυτο-εκπληρούμενες προφητείες.
-
Οι Τζόνσον και Λακόφ προτείνουν
μια νέα μεταφορά για τον έρωτα:
¶
-
ο έρωτας ως ένα συλλογικό έργο τέχνης.
-
Μου αρέσει πολύ αυτός ο τρόπος
αντιμετώπισης του έρωτα.
-
Οι γλωσσολόγοι μιλούν για τις μεταφορές
σαν να έχουν επιπτώσεις,
-
κάτι το οποίο είναι ουσιαστικά ένας τρόπος
να σκεφτούμε όλες τις συνέπειες
-
ή τις ιδέες που περιέχονται
σε μια δεδομένη μεταφορά.
-
Οι Τζόνσον και Λακόφ μιλούν για κάθε τι
-
στο οποίο επιδρά η συλλογική εργασία
πάνω σε ένα έργο τέχνης:
-
κόπος, συμβιβασμός,
υπομονή, κοινοί στόχοι.
-
Αυτές οι ιδέες εναρμονίζονται
με την πολιτιστική μας επένδυση
-
σε έναν μακροχρόνιο ρομαντικό δεσμό,
-
ωστόσο λειτουργούν εξίσου καλά
και σε άλλα ήδη σχέσεων:
-
σύντομες, περιστασιακές, πολυγαμικές,
μη-μονογαμικές, ασεξουαλικές,
-
γιατί αυτή η μεταφορά δημιουργεί
συνειρμικά πολύ πιο πολύπλοκες ιδέες
-
στην εμπειρία του έρωτα προς κάποιον.
-
Αν λοιπόν ο έρωτας είναι
ένα συλλογικό έργο τέχνης,
¶
-
επομένως ο έρωτας είναι
μια αισθητηριακή εμπειρία.
-
Ο έρωτας είναι απρόβλεπτος,
-
ο έρωτας είναι δημιουργικός,
-
ο έρωτας απαιτεί
επικοινωνία και πειθαρχία,
-
είναι ματαίωση και
συναισθηματική απαίτηση.
-
Ο έρωτας περιλαμβάνει πόνο και χαρά.
-
Τελικά, κάθε έρωτας είναι διαφορετικός.
-
-
ποτέ δεν σκέφτηκα ότι μου επιτρεπόταν
να απαιτήσω περισσότερα από την αγάπη,
-
ότι δεν ήταν ανάγκη να δέχομαι απλά
ό,τι αγάπη μου έδιναν.
-
Όταν η 14χρονη Ιουλιέτα πρωτοσυναντά...
-
ή όταν η 14χρονη Ιουλιέτα
δεν μπορεί να είναι μαζί με τον Ρωμαίο,
-
τον οποίο γνώρισε τέσσερις μέρες πριν,
-
δεν αισθάνεται απογοητευμένη ή αγχωμένη.
-
Πού είναι;
-
Θέλει να πεθάνει.
-
Σωστά;
-
Σας φρεσκάρω τη μνήμη: σε αυτό το σημείο,
-
στην τρίτη πράξη, από πέντε,
ο Ρωμαίος δεν έχει πεθαίνει.
-
Είναι ζωντανός, είναι υγιής,
-
απλά έχει εξοριστεί από την πόλη.
-
Καταλαβαίνω ότι η Βερόνα του 16ου αιώνα
δεν είναι σαν τη σύγχρονη Λατινική Αμερική
-
αλλά και πάλι, όταν πρωτοδιάβασα το έργο,
-
επίσης στα 14 χρόνια μου,
-
το βάσανο της Ιουλιέτας
μου φαινόταν λογικό.
-
Ο επαναπροσδιορισμός του έρωτα ως κάτι
που δημιουργώ μαζί με κάποιον που θαυμάζω,
¶
-
αντί για κάτι που απλώς μου συμβαίνει
-
χωρίς τον έλεγχο ή τη συναίνεσή μου
-
μου δίνει δύναμη.
-
Εξακολουθεί να είναι δύσκολο.
-
Ο έρωτας ακόμη μοιάζει με τρέλα
και συντριβή μερικές φορές
-
κι όταν αισθάνομαι
πραγματικά απογοητευμένη
-
πρέπει να υπενθυμίσω στον εαυτό μου:
-
η δουλειά μου σε αυτή τη σχέση
είναι να μιλήσω στον σύντροφό μου
-
γι' αυτά που μπορούμε να κάνουμε μαζί.
-
Δεν είναι εύκολο, ούτε αυτό.
-
Αλλά είναι τόσο καλύτερο
από την εναλλακτική,
-
που είναι αυτό το πράγμα
που μοιάζει με τρέλα.
-
Αυτή η εκδοχή της αγάπης δεν έχει να κάνει
με το να χάσεις ή να κερδίσεις κάποιον.
¶
-
Αντίθετα, απαιτεί εμπιστοσύνη
προς τον σύντροφο
-
και συζήτηση για θέματα
όταν η εμπιστοσύνη μοιάζει δύσκολη,
-
κάτι που ακούγεται τόσο απλό,
-
αλλά στην πραγματικότητα είναι μια πράξη
επαναστατική, ρηξικέλευθη.
-
Κι αυτό γιατί πρέπει να σταματήσει κανείς
να σκέφτεται τον εαυτό του
-
και τι κερδίζει ή χάνει στη σχέση του,
-
πρέπει να αρχίσει να σκέφτεται
τι έχει να προσφέρει.
-
Αυτή η εκδοχή του έρωτα
μας επιτρέπει να λέμε πράγματα όπως:
-
«Κοίτα, δεν είμαστε πολύ καλοί συνεργάτες,
ίσως να μην κάνει αυτό για μας».
-
Ή «Αυτή η σχέση ήταν πιο σύντομη
απ' ό,τι είχα σχεδιάσει,
-
αλλά και πάλι ήταν όμορφη,
με το δικό της τρόπο».
-
Το ωραίο με το συλλογικό έργο τέχνης
¶
-
είναι ότι δεν γίνεται να ζωγραφιστεί,
να σχεδιαστεί ή να σκαλιστεί από μόνο του.
-
Αυτή η εκδοχή του έρωτα μας επιτρέπει
να αποφασίσουμε ποια μορφή θα έχει.
-
-