Return to Video

Comanches'in son şefi ve bir imparatorluğun yıkılışı - Dustin Tahmahkera

  • 0:07 - 0:15
    1871'de geç saatlerde, bir grup atlı,
    uyuyan bir ordu kampına indi.
  • 0:15 - 0:17
    Birkaç dakika içinde paniğe sebep olup
  • 0:17 - 0:21
    yaklaşık 70 at çalıp kayboldular.
  • 0:21 - 0:28
    Quanah Parker adında
    genç bir şefin liderliğindeki baskın
  • 0:28 - 0:31
    Numunu veya Comanches
    olarak bilinen yerli halk arasındaki
  • 0:31 - 0:34
    Teksas sınırı boyunca süren
    bir dizi tartışmanın sonuncusuydu
  • 0:34 - 0:38
    ve ABD kuvvetleri beyaz yerleşimciler
    için Comanche topraklarını
  • 0:38 - 0:40
    çalmak için gönderildi.
  • 0:40 - 0:43
    Çatışma onlarca yıllık olmasına rağmen
  • 0:43 - 0:47
    ABD Albayı Ranald MacKenzie
    en son yinelemeyi yönetti.
  • 0:47 - 0:50
    Yazdan kışa Quanah'ı izledi.
  • 0:50 - 0:53
    Fakat Quanah da onu takip ediyordu
  • 0:53 - 0:55
    ve albay hedefine her yaklaştığında,
  • 0:55 - 0:59
    geniş düzlüklerde iz bırakmadan
    ortadan kayboldular.
  • 0:59 - 1:04
    Comanches, bu bölgeyi
    yaklaşık 200 yıldır kontrol ediyor,
  • 1:04 - 1:08
    manda avlıyor ve bütün köyleri
    ovaların etrafında hareket ettiriyordu.
  • 1:08 - 1:12
    Güneyden gelen İspanyol
    ve Meksika saldırılarını bastırdılar,
  • 1:12 - 1:15
    Amerika Birleşik Devletleri'nin
    topraklarını doğudan alma girişimleri
  • 1:15 - 1:19
    ve diğer birçok yerli halkın
    iktidar oyunlarını bastırdılar.
  • 1:19 - 1:24
    Comanche İmparatorluğu, merkezi
    kontrol altındaki bir grup değil,
  • 1:24 - 1:28
    her biri kendi liderleri olan
    bir dizi gruptu.
  • 1:28 - 1:33
    Bu grupların hepsinin ortak noktası
    atlı olarak yetenekli olmalarıydı -
  • 1:33 - 1:37
    her erkek, kadın
    ve çocuk at sırtında ustaydı.
  • 1:37 - 1:39
    At sırtındaki savaş becerileri,
  • 1:39 - 1:43
    diğer yerli halkların
    ve kolonistlerin becerilerini aştı
  • 1:43 - 1:48
    ve nispeten az insanla muazzam bir alanı
    kontrol etmelerine izin verdi -
  • 1:48 - 1:51
    muhtemelen zirvelerinde yaklaşık 40.000
  • 1:51 - 1:53
    ve Quanah Parker ve Ranald Mackenzie'ye
  • 1:53 - 1:57
    karşı karşıya kaldıklarında
    sadece 4-5.000 kişilerdi.
  • 1:57 - 2:03
    1848 doğumlu Quanah,
    Nokoni grubunun lideri
  • 2:03 - 2:06
    Peta Nocona'nın en büyük çocuğu
  • 2:06 - 2:11
    ve Comanches'in asimile ettiği
    ve Naduah adını alan kaçırılmış
  • 2:11 - 2:13
    beyaz bir yerleşimci olan
    Cynthia Ann Parker'dı.
  • 2:13 - 2:15
    Quanah çocukken,
  • 2:15 - 2:20
    ABD kuvvetleri köyünü pusuya düşürdü,
    annesini ve kız kardeşini kaçırdı.
  • 2:20 - 2:25
    Quanah ve küçük kardeşi
    farklı bir Comanche grubu
  • 2:25 - 2:26
    Quahada'ya sığındı.
  • 2:26 - 2:32
    Takip eden yıllarda, Quanah kendini
    bir savaşçı ve lider olarak kanıtladı.
  • 2:32 - 2:37
    Yirmili yaşlarının başında,
    o ve Weakeah adında genç bir kadın,
  • 2:37 - 2:41
    güçlü babasını ve diğer birkaç lideri
    öfkelendirerek kaçtı.
  • 2:41 - 2:43
    Bir yıl boyunca kaçtılar,
  • 2:43 - 2:48
    takipçileri çektiler ve Quanah'ı
    son derece genç yaşta
  • 2:48 - 2:50
    bir paraibo veya şef olarak seçtiler.
  • 2:50 - 2:55
    Liderliği altında Quahada grubu
    ABD ordusundan sıyrılıp
  • 2:55 - 2:57
    yaşam tarzlarına devam edebildi.
  • 2:57 - 3:03
    Ancak 1870'lerin başlarında, Doğu Kıyısı
    manda derisi pazarı kazançlı hale geldi
  • 3:03 - 3:07
    ve avcılar sadece birkaç yıl içinde
    milyonlarca mandayı katletti.
  • 3:07 - 3:11
    Bu arada ABD kuvvetleri, Quahada grubunun
  • 3:11 - 3:16
    neredeyse 1.400 atını öldürerek ve geri
    kalanını çalarak saldırıya sebep oldu.
  • 3:16 - 3:21
    Asla teslim olmayacağına yemin etmiş
    olmasına rağmen Quanah,
  • 3:21 - 3:25
    bizonlar veya atlar olmadan,
    kışın aç kaldıklarını biliyordu.
  • 3:25 - 3:29
    1875'te Quanah ve Quahada grubu
  • 3:29 - 3:33
    Oklahoma'daki Fort Sill bölgesine taşındı.
  • 3:33 - 3:37
    Avcı-toplayıcılar olarak,
  • 3:37 - 3:40
    bölgede tarımsal bir yaşam tarzına
    kolayca geçemediler.
  • 3:40 - 3:43
    ABD hükümeti tayın
    ve malzeme vaat etmişti,
  • 3:43 - 3:47
    ancak sağladıkları şey aşırı yetersizdi.
  • 3:47 - 3:51
    Bu arada Quanah zayıf
    bir politik pozisyondaydı:
  • 3:51 - 3:54
    Bölgede bulunan diğerlerine kıyasla
  • 3:54 - 3:56
    zenginliği ya da gücü yoktu.
  • 3:56 - 3:59
    Fakat bir fırsat gördü.
  • 3:59 - 4:02
    Bölgedeki geniş otlaklar -
  • 4:02 - 4:07
    Comanches için işe yaramazdı ama
    tam da sığır sürülerini otlatmalıktı.
  • 4:07 - 4:11
    İlk önce sessizce araziyi
    sığır çiftliklerine kiralayan
  • 4:11 - 4:13
    karlı bir anlaşma başlattı.
  • 4:13 - 4:17
    Sonunda, ABD hükümeti
    ile kiralama haklarını tartıştı
  • 4:17 - 4:22
    ve bu da bölgede Comanches için
    istikrarlı bir gelir kaynağı sağladı.
  • 4:22 - 4:24
    Quanah’ın devlet yetkililerinden
  • 4:24 - 4:27
    çekince ve tanınma statüsü büyüdükçe
  • 4:27 - 4:29
    daha iyi tayınlar sağladı,
  • 4:29 - 4:32
    okul ve ev inşasını destekledi
  • 4:32 - 4:36
    ve bölge mahkemesindeki
    üç kabile hakeminden biri oldu.
  • 4:36 - 4:39
    Birden fazla liderle konuşmaktan
    yorulan ABD hükümeti,
  • 4:39 - 4:43
    tüm Comanches şeflerinden
    birini atamak istedi -
  • 4:43 - 4:47
    bu, bölgenin dışında
    var olmayan bir roldü.
  • 4:47 - 4:50
    Yine de, birçok eski lider,
    tıpkı birkaç eski liderin onları
  • 4:50 - 4:53
    ABD silahlı kuvvetlerine karşı
    yönlendirmesi için desteklediği gibi,
  • 4:53 - 4:56
    Quanah'ı bu rol için destekledi.
  • 4:56 - 4:59
    Quanah’ın eski düşmanı
    Ranald MacKenzie bile
  • 4:59 - 5:02
    atanmasını destekledi.
  • 5:02 - 5:06
    Quanah Hollywood filmlerinde rol aldı
    ve Amerikan politikacılarla arkadaş oldu,
  • 5:06 - 5:09
    Theodore Roosevelt’in
    açılış törenine katıldı.
  • 5:09 - 5:12
    Yine de, uzun örgülerini asla kesmedi
  • 5:12 - 5:16
    ve Yerli Amerikan Kilisesi'ni
    ve peyote kullanımını savundu
  • 5:16 - 5:19
    Annesinin soyadını
    benimseyen Quanah Parker
  • 5:19 - 5:24
    annesini ve kız kardeşini
    bulmaya çalıştı,
  • 5:24 - 5:29
    sonunda ikisinin de yakalandıktan kısa
    bir süre sonra öldüklerini öğrendi.
  • 5:29 - 5:33
    Quanah tekrar tekrar
    farklı dünyalara, farklı rollere
  • 5:33 - 5:37
    ve çoğu insan için aşılmaz görünen
    koşullara adapte oldu.
  • 5:37 - 5:41
    Eleştirilmiş olsa da, Quanah'ın
    ölmesinden sonra,
  • 5:41 - 5:45
    Comanches, kabilenin en iyi
    seçilmiş yetkilisini atamak için
  • 5:45 - 5:49
    onu “Comanches” in son şefi
    ve kültürel hayatta kalma
  • 5:49 - 5:54
    ve adaptasyon modeli olarak
    tanımaya başladı.
  • 5:54 - 5:58
    Bu ruhla, bugünün Comanche Milleti
    16.000'den fazla
  • 5:58 - 6:02
    kayıtlı vatandaş ve sayısız
    soyundan geleceğe bakıyor.
Title:
Comanches'in son şefi ve bir imparatorluğun yıkılışı - Dustin Tahmahkera
Speaker:
Dustin Tahmahkera
Description:

Tam dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/the-last-chief-of-the-comanches-and-the-fall-of-an-empire-dustin-tahmahkera

1871'de bir gece geç saatlerde, bir grup atlı, uyuyan bir ordu kampına indi, yaklaşık 70 at çaldı ve kayboldu. Quanah Parker adında genç bir şef tarafından yönetilen baskın, yerli halk ve Birleşik Devletler kuvvetleri arasındaki Teksas sınırı boyunca uzun süren tartışmaların sonuncusuydu. Bu cesur savaşçı kimdi? Dustin Tahmahkera, Comanches'in son şefinin hayatını detaylandırıyor.

Ders Dustin Tahmahkera, animasyon Tomás Pichardo-Espaillat tarafından yapıldı.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
06:03

Turkish subtitles

Revisions