Pizza fiziği (New York tipi) - Colm Kelleher
-
0:14 - 0:16Neredeyse herkes pizza yemeyi sever
-
0:16 - 0:18ancak etraf biraz pislenebilir.
-
0:18 - 0:19Pizza yumuşaktır ve bükülebilir.
-
0:19 - 0:22Peki bütün o peynirin akmasını
nasıl durduracağız? -
0:22 - 0:25Birkaç hile biliyor olabilirsiniz:
İki el kullanmak, hiç nazik değil -
0:25 - 0:26ya da plastik tabak kullanıp
-
0:26 - 0:29sadece pizzanın ucunu
dışarıda bırakabilirsiniz. -
0:29 - 0:30Yalnız bir tane daha hile var:
-
0:30 - 0:33Alt kısımdan tutarak
ortaya doğru katlayabilirsiniz. -
0:33 - 0:35Artık pizzanın ucu aşağı eğilmiyor
-
0:35 - 0:39ve her yerinize domates sosu bulaştırmadan
-
0:39 - 0:41ya da plastik tabağı ısırmadan
yiyebilirsiniz. -
0:41 - 0:44Peki neden alttan tutup katladığınızda
ucu aşağı eğilmiyor? -
0:44 - 0:46Bunu anlamak için iki şey bilmelisiniz:
-
0:46 - 0:48Eğri şekillerin matematiği
-
0:48 - 0:51ve biraz da ince tabaka fiziği.
-
0:51 - 0:52Önce matematik.
-
0:52 - 0:54Plastikten yapılmış
ince bir tabakamız olsun. -
0:54 - 0:57Çok ince ve bükülebilir,
kolaylıkla silindire çevirebiliriz. -
0:57 - 1:00Tabakayı germeme hiç gerek yok,
sadece büküyorum. -
1:00 - 1:03Bir şeklin germe veya büzülme olmadan
-
1:03 - 1:06başka bir şekle dönüştürülebildiği
bu özelliğe izometri denir. -
1:06 - 1:10Bir matematikçi, düz bir tabakanın
silindire izometrik olduğunu söyleyebilir. -
1:10 - 1:12Fakat tüm şekiller izometrik değildir.
-
1:12 - 1:15Düz tabakamı küreye çevirmeye çalışsam
-
1:15 - 1:16başarılı olmam imkansız.
-
1:16 - 1:18Bunu siz de deneyebilirsiniz.
-
1:18 - 1:20Düz bir kağıdı bir topun etrafına büzmeden
-
1:20 - 1:22ya da germeden sarmaya çalışın.
-
1:22 - 1:23Mümkün değil.
-
1:23 - 1:25Yani bir matematikçi
-
1:25 - 1:28düz tabaka ve kürenin
izometrik olmadığını söyleyebilir. -
1:28 - 1:30Şimdiye kadar gördüğümüz şekillere benzer
-
1:30 - 1:33ve izometrik olmayan
bir şekil daha var: Cips. -
1:33 - 1:36Cips şekli düz tabakaya
izometrik değildir. -
1:36 - 1:39Düz bir plastiği
cips şekline getirmek isteseniz -
1:39 - 1:42yalnızca bükmeye değil
germeye de ihtiyacınız var. -
1:42 - 1:43İşte, matematiği bu.
-
1:43 - 1:45Çok zor değil, değil mi?
-
1:45 - 1:46Şimdi sıra fizikte.
-
1:46 - 1:48Bir cümlede özetlenebilir:
-
1:48 - 1:51İnce tabakaların bükülmesi kolay
ama germesi zordur. -
1:51 - 1:52Bu çok önemli.
-
1:52 - 1:55İnce tabakaların bükülmesi kolay
ama germesi zordur. -
1:55 - 1:59Plastik düz tabakamızı silindire
çevirdiğimizi hatırlıyor musunuz? -
1:59 - 2:00Zor değildi, değil mi?
-
2:00 - 2:02Ama tabakanın alanını
yüzde 10 oranında arttırmak için -
2:02 - 2:04ne kadar germeniz gerektiğini düşünün.
-
2:04 - 2:05Fazlasıyla zor olacaktır.
-
2:05 - 2:07İnce bir tabakayı bükmek
-
2:07 - 2:09çok güç istemiyor
-
2:10 - 2:13ancak germek ya da büzüştürmek
çok daha zor. -
2:13 - 2:15Son olarak, pizza konusuna gelelim.
-
2:15 - 2:18Diyelim ki pizzacıya gittiniz
ve bir dilim aldınız. -
2:18 - 2:21Katlamadan altından tuttunuz.
-
2:21 - 2:24Yer çekimi yüzünden
dilim aşağı doğru eğildi. -
2:24 - 2:26Pizza gayet ince bir şey
-
2:26 - 2:28ve ince tabakaların
kolay büküldüğünü biliyoruz. -
2:28 - 2:30Ağzınıza götüremiyorsunuz,
-
2:30 - 2:33peynir ve domates sosu her yere bulaştı.
-
2:33 - 2:34Sonra alttan katlıyorsunuz.
-
2:34 - 2:37Bunu yaptığınızda,
pizzayı tako şekline getirmiş oldunuz. -
2:37 - 2:40Yapması zor değil, nasıl olsa bu şekil,
-
2:40 - 2:42normalde düz olan pizzaya izometrik.
-
2:42 - 2:46Bir de tam bükerken
pizzanın sarktığını düşünün. -
2:46 - 2:48Artık sarkık bir takoya benziyor.
-
2:48 - 2:51Peki sarkık tako neye benzer? Cips!
-
2:51 - 2:55Ancak biliyoruz ki cips düz plastiğe
-
2:55 - 2:56ya da pizzaya izometrik değil
-
2:56 - 2:59ve bu da şu an ki haline gelebilmek için
-
2:59 - 3:01pizzanın gerilmesi gerektiği
anlamına geliyor. -
3:01 - 3:04Pizza ince olduğundan
çok fazla güç gerektiriyor. -
3:04 - 3:07Yani pizzayı ilk bükerken
gereken güçten çok daha fazlasına. -
3:07 - 3:09Peki, sonuç nedir?
-
3:09 - 3:11Pizzayı alttan katladığınızda,
-
3:11 - 3:14ucunun aşağı eğilmesi için çok fazla güç
gereken bir şekle getirmiş oluyorsunuz. -
3:14 - 3:17Yer çekiminin bazen
buna gücü yetmeyebiliyor. -
3:17 - 3:19Biraz fazla bilgi verdik,
-
3:19 - 3:21hızlıca üzerinden geçelim.
-
3:21 - 3:22Pizza alttan katlandığında
-
3:22 - 3:24yer çekimi ucunu aşağı eğemiyor.
-
3:24 - 3:26Neden? Çünkü pizzayı germek zor.
-
3:26 - 3:29Ucunun aşağı eğilmesi için
pizzanın gerilmesi gerekiyor -
3:29 - 3:32çünkü pizzanın geleceği şekil,
-
3:32 - 3:33yani tako şekli,
-
3:33 - 3:35orijinal düz pizzaya izometrik değil.
-
3:35 - 3:37Neden? Matematikten dolayı.
-
3:37 - 3:39Pizza örneğinin de gösterdiği gibi
-
3:39 - 3:43farklı şekillerin matematiksel
özelliklerinden çok şey öğrenebiliriz. -
3:43 - 3:46Bu şekiller pizza dilimleri olunca
daha da eğlenceli oluyor.
- Title:
- Pizza fiziği (New York tipi) - Colm Kelleher
- Description:
-
Tüm dersi görüntülemek için: http://ed.ted.com/lessons/pizza-physics-new-york-style-colm-kelleher
İnsanlar pizzayı çok seviyor ancak her tartın farklı kıvamı vardır. Eğer "New York tipi" -- ince, düz ve büyük -- bir pizza yediyseniz, muhtemelen leziz olduğu kadar yemesi de zordu. Colm Kelleher, bir dilimi katlamayı önlük takmaya en iyi alternatif haline getiren bilimsel ve matematiksel özelliklerin ana hatlarını çiziyor.
Konuşma: Colm Kelleher, Animasyon: Joel Trussell
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 03:58
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for Pizza physics (New York-style) - Colm Kelleher | ||
Nihal Aksakal accepted Turkish subtitles for Pizza physics (New York-style) - Colm Kelleher | ||
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for Pizza physics (New York-style) - Colm Kelleher | ||
Miraç Şendil edited Turkish subtitles for Pizza physics (New York-style) - Colm Kelleher | ||
Miraç Şendil edited Turkish subtitles for Pizza physics (New York-style) - Colm Kelleher |