Cảnh tù đày làm khổ người nghèo như thế nào?

Tại sao lại có những người bị bỏ tù chỉ vì họ nghèo? Hiện tại, có đến nửa triệu người Mĩ ở tù chỉ vì họ không thể trả tiền bảo lãnh, và càng có nhiều người hơn phải ngồi sau song sắt với lí do họ không thể chi trả nợ cho tòa án, đôi lúc chỉ vì những lỗi nhỏ nhặt như chưa trả tiền vé phạt đỗ xe. Salil Dudani chia sẻ những câu chuyện về các cá nhân trải nghiệm cuộc sống tù ngục vì chưa hoàn thành nghĩa vụ ở Ferguson, Missouri - những câu chuyện khiến chúng ta phải nghĩ khác đi về các chế tài đối với người nghèo và người bị cách li khỏi xã hội.

Vào một buổi chiều mùa hè năm 2013,

cảnh sát Washington đã giữ,
thẩm vấn và khám xét một người

có biểu hiện đáng ngờ
và tiềm ẩn nguy hiểm.

Thực sự tôi không ăn mặc như thế này
vào hôm tôi bị bắt

nhưng tôi cũng có ảnh ngày hôm đó.

Một trải nghiệm kinh khủng,
nên tôi cố giữ bình tĩnh.

(Cười)

Tại thời điểm đó,
tôi đang làm thực tập

tại văn phòng Dịch vụ Luật sư Công
ở Washington DC,

hôm đó tôi đến đồn cảnh sát có việc.

Tôi đang đi ra,

chưa kịp vào xe thì

hai chiếc xe cảnh sát ập đến
chặn đường tôi,

và một cảnh sát đến từ sau tôi.

Anh ta bảo tôi dừng lại, tháo ba lô ra,

và đặt hai tay lên xe cảnh sát
đang ở gần.

Rồi gần chục cảnh sát
vây quanh hai chúng tôi.

Tất cả họ đều có súng lục,

vài người có súng trường.

Họ lục ba lô của tôi.

Họ soát người tôi.

Họ chụp ảnh tôi đang dang mình
trên xe cảnh sát,

rồi họ cười.

Khi mọi thứ này diễn ra --

khi tôi trong xe cảnh sát
cố lờ đi cái chân run lẩy bẩy,

cố bình tĩnh suy nghĩ xem
mình nên làm gì --

có gì đó cứ bám lấy tôi rất lạ.

Khi tôi nhìn mình trong bức ảnh này,

nếu phải miêu tả chính mình,

chắc tôi sẽ nói là,

"Đàn ông, người Ấn Độ, 19 tuổi,
mặc áo thun màu sáng, đeo kính."

Nhưng họ chẳng nói bất cứ gì
giống như vậy cả.

Trên radio cảnh sát,
khi mô tả tôi,

họ cứ nói: "Đàn ông,
người Trung Đông, mang ba lô.

Đàn ông, người Trung Đông, mang ba lô."

Lời mô tả này cũng được
đưa vào báo cáo cảnh sát của họ.

Tôi chưa từng nghĩ rằng sẽ được chính phủ
của mình mô tả bằng những từ này:

"rình mò",

"nham hiểm",

"khủng bố".

Và vụ bắt giữ diễn ra theo hướng này.

Họ cho chó nghiệp vụ tìm chất nổ
khắp khu vực tôi đã có mặt.

Họ gọi chính quyền liên bang
để xem tôi có thuộc diện bị theo dõi.

Họ cử một số thanh tra
vặn hỏi rôi rằng,

nếu tôi nói tôi không có gì phải giấu,

thì tại sao lại không cho lục soát xe.

Tôi nhìn là biết họ không ưa tôi rồi,

nhưng không cách gì tôi biết được
họ muốn làm gì tiếp theo.

Có thời điểm, viên cảnh sát
soát người tôi

kiểm tra bên hông đồn cảnh sát
để tìm máy quay an ninh

để coi máy quay đã ghi lại
được những gì.

Và khi anh ta làm thế,

tôi hiểu ngay
mình đã nằm gọn trong tay họ rồi.

Tôi nghĩ tất cả chúng ta
ngay từ nhỏ đều đã quen

với hình ảnh cảnh sát,
bắt giữ và còng tay,

nên rất dễ quên rằng hành động
cướp quyền kiểm soát cơ thể người khác

mang tính hèn hạ và áp đặt đến mức nào.

Nghe có vẻ như
ý chính của câu chuyện này

là việc tôi đã bị đối xử tệ
ra sao vì sắc tộc mình,

cũng đúng, tôi nghĩ tôi sẽ không bị bắt
nếu tôi là người da trắng.

Nhưng thực ra, điều tôi muốn nói
hôm nay là chuyện khác.

Đó là, sự việc sẽ có thể
tệ hơn đến mức nào

nếu tôi không giàu có.

Ý tôi là, họ nghĩ tôi có thể
đang mưu tính đặt bom,

và họ điều tra khả năng đó
suốt một tiếng rưỡi đồng hồ,

nhưng tôi không bao giờ bị còng tay,

cũng không bao giờ bị tống giam.

Tôi nghĩ nếu tôi sống ở mấy khu nghèo
của người da màu ở Washington DC,

và họ nghĩ tôi đang đe dọa
mạng sống của cảnh sát,

mọi chuyện chắc có kết cục khác.

Đúng vậy, trong hệ thống này, tôi nghĩ
thà chúng ta làm người giàu

bị tình nghi có ý định
nổ bom đồn cảnh sát

còn hơn làm người nghèo

bị tình nghi vì những chuyện nhỏ hơn
thế này rất nhiều.

Tôi muốn lấy một ví dụ
từ công việc hiện tại của tôi.

Hiện tôi đang làm việc
cho một tổ chức nhân quyền ở DC,

tên là Equal Justice Under Law.

Để bắt đầu, tôi xin hỏi mọi người câu này.

Bao nhiêu người ở đây
đã từng bị dính vé phạt đỗ xe?

Xin giơ tay.

Tôi cũng bị rồi.

Khi phải trả tiền phạt,

tôi thấy bực bội và rất tồi tệ,

nhưng rồi tôi cũng trả, rồi cho qua.

Tôi đoán hầu hết mọi người
cũng trả tiền phạt như tôi.

Nhưng sẽ ra sao nếu bạn
không có đủ tiền nộp phạt

và gia đình bạn cũng không có tiền để nộp,
vậy sẽ thế nào?

Có một điều lẽ ra không nên xảy ra
khi có luật pháp là,

người ta lẽ ra không nên bị bắt và bỏ tù

chỉ vì không có đủ tiền nộp phạt.

Vậy là sai theo luật liên bang.

Nhưng chính quyền địa phương
trên cả nước đang làm như vậy

với người nghèo.

Rất nhiều vụ kiện tụng ở
Equal Justice Under Law

nhằm vào các nhà tù dành cho
người thiếu nợ thời hiện đại.

Có một vụ kiện nhằm vào
thành phố Ferguson, bang Missouri.

Tôi biết khi nói đến Ferguson,

nhiều người sẽ nghĩ đến
nạn bạo lực cảnh sát.

Nhưng hôm nay tôi muốn
nói về một khía cạnh khác

của mối quan hệ
giữa lực lượng cảnh sát và người dân.

Ferguson ban hành trung bình
hơn hai lệnh bắt giữ

trên một người, trên một năm,

đa số là vì chưa trả nợ cho tòa án.

Khi tưởng tượng tới cảnh
mỗi khi ra khỏi nhà,

tôi luôn có thể bị cảnh sát
kiểm tra biển số xe,

xem lệnh bắt vì chưa trả nợ,

tóm người tôi như hồi ở DC

rồi sau đó tống tôi vào xà lim,

tôi thấy như muốn bệnh.

Tôi đã gặp rất nhiều người ở Ferguson
từng trải qua chuyện này,

và tôi đã nghe một vài người tâm sự.

Ở nhà tù Ferguson,

trong mỗi phòng giam nhỏ chỉ có
1 giường tầng và 1 nhà vệ sinh,

nhưng họ lại nhét tận
bốn người một phòng.

Nên sẽ có hai người ngủ trên giường
và hai người ngủ dưới sàn,

họ chẳng có nơi nào để đi ngoài
nhà vệ sinh bẩn thỉu cạnh đó,

không bao giờ chùi dọn.

Thực ra không bao giờ
họ vệ sinh phòng giam,

nên sàn nhà và tường dính đầy
máu và dịch nhầy.

Không có nước uống,

ngoài nước chảy từ vòi
nối với nhà vệ sinh.

Nước có màu và vị rất kinh,

không bao giờ có đủ thức ăn,

không được tắm,

phụ nữ đến kì kinh nguyệt
cũng không có đồ vệ sinh,

không có bất kì chăm sóc y tế nào.

Khi tôi hỏi một phụ nữ về chăm sóc y tế,

cô ấy cười và nói: "Ôi làm gì có.

Quan tâm duy nhất anh có được
từ cai ngục ở đó là tình dục."

Họ tống những người mắc nợ
vào nơi như vậy và bảo:

''Chúng tôi sẽ không thả các người ra
cho đến khi các người trả hết nợ."

Nếu bạn có thể liên lạc với
một người trong gia đình

có thể xoay sở thế nào đó
được một số tiền,

may ra bạn mới được tự do.

Nếu có đủ tiền thì bạn được thả.

Còn nếu không thì bạn cứ ở đó
vài ngày hoặc vài tuần,

và mỗi ngày, cai tù sẽ đến
tận phòng giam

và mặc cả giá của tự do cho hôm ấy
với những người thiếu nợ.

Bạn sẽ ở đó cho đến một lúc
nhà giam hết chỗ chứa,

và họ muốn đưa người mới vào.

Lúc đó họ sẽ nghĩ rằng,

"Thôi được, người này coi bộ
khó xoay ra tiền,

còn người mới chắc là có tiền đây."

Bạn ra, họ vào, và cỗ máy
cứ thế mà hoạt động.

Cách đây 9 năm,

tôi có gặp một người đàn ông
bị bắt vì ăn xin ở hiệu thuốc Walgreens.

Ông ta không thể trả tiền phạt
cũng như án phí cho vụ đó.

Khi còn nhỏ,
nhà bị cháy nhưng ông sống sót,

nhờ ông đã nhảy ra khỏi
cửa số tầng ba để thoát nạn.

Nhưng cú nhảy đó đã làm
ông bị chấn thương não

và nhiều bộ phận khác trên cơ thể,
trong đó có chân.

Mất khả năng lao động,

ông dựa vào tiền trợ cấp an sinh xã hội
để tồn tại.

Lúc tôi đến gặp ông tại căn hộ,

chẳng có đồ gì giá trị,
thức ăn trong tủ lạnh cũng không.

Ông đói quanh năm.

Ông không có đồ gì đáng giá trong nhà
ngoại trừ một tấm bìa các tông nhỏ

có tên của những đứa con
do tự tay ông viết.

Ông rất quý nó.
Ông hớn hở khoe nó với tôi.

Nhưng ông không trả nổi
tiền phạt và án phí vì chẳng có gì để trả.

Trong 9 năm qua,
ông đã bị bắt 13 lần,

và ngồi tù tổng cộng 130 ngày
vì vụ ăn xin đó.

Có lần ông bị giam suốt 45 ngày.

Thử tưởng tượng cảnh bị nhốt từ giờ
cho đến tháng 6

trong cái nơi mà tôi vừa tả cho bạn
vài phút trước mà xem.

Ông kể tôi nghe về những vụ cố gắng tự tử
ông chứng kiến trong nhà giam Ferguson;

về cái lần có người tìm cách
tự treo cổ mình

ngoài tầm với của những bạn tù,

thế nên tất cả những gì họ có thể làm
là hét, hét và hét,

để cố gắng làm cai ngục chú ý

để họ xuống cắt dây cho người này.

Và ông kể rằng mãi hơn năm phút
đám cai tù mới phản ứng,

và khi họ đến thì người đàn ông
đã bất tỉnh.

Thế là họ gọi nhân viên y tế
và nhân viên y tế đến phòng giam.

Họ nói: "Ông ấy sẽ ổn",

rồi họ cứ thế để ông ta nằm trên sàn.

Tôi đã nghe nhiều chuyện như vậy,
nên không lấy làm ngạc nhiên gì,

vì tự tử là nguyên nhân tử vong hàng đầu
trong các nhà tù địa phương.

Nó có liên quan đến việc thiếu chăm sóc
y tế tâm thần trong tù.

Tôi gặp một người, là mẹ đơn thân
có 3 con, kiếm được 7 đô la 1 giờ.

Cô sống nhờ phiếu thực phẩm
để nuôi mình và các con.

Chừng 10 năm trước,

cô lĩnh vài vé phạt giao thông
và một án tội ăn trộm vặt,

mà lại không thể trả tiền phạt
và án phí cho những vụ đó.

Kể từ đó, cô bị tống giam
khoảng 10 lần vì những vụ đó;

vì bị tâm thần phân liệt
và rối loạn lưỡng cực

nên cô cần phải uống thuốc mỗi ngày.

Ở nhà tù Ferguson, cô ta
không được uống thuốc,

vì chẳng ai được uống thuốc cả.

Cô ta kể với tôi rằng lúc đó giống như
sống trong chuồng suốt hai tuần liền,

gặp ảo giác về người và bóng,
nghe thấy những giọng nói,

cầu xin được uống thuốc để chấm dứt
những ảo giác đó

nhưng chẳng ai ngó tới.

Có điều này cũng không bất thường:

30% số phụ nữ trong các nhà tù địa phương
gặp vấn đề tâm thần nghiêm trọng

giống như cô ta,

nhưng chỉ có một trong sáu người
nhận sự chăm sóc tâm thần khi ở tù.

Vậy đấy, tôi đã nghe bao câu chuyện
về sự giam cầm đáng kinh tởm

mà Ferguson đang làm
với các tù nhân,

và cho đến khi tôi
tận mắt chứng kiến điều đó

lúc đến thăm nhà tù Ferguson,

tôi không biết mình sẽ thấy gì,

nhưng tôi cũng không nghĩ
mình sẽ thấy cảnh này.

Chỉ là một khu cơ quan bình thường,

có thể là bưu điện hoặc trường học.

Nó làm tôi nghiệm ra rằng
những hình thức làm tiền phi pháp này

không phải được thực hiện
một cách lén lút,

mà được tiến hành công khai
bởi những viên chức.

Họ ảnh hưởng đến chính sách công.

Điều này làm tôi nhớ rằng
giam giữ người nghèo nói chung,

ngay cả bên ngoài bối cảnh
nhà tù giam con nợ,

vẫn đóng vai trò chủ đạo rõ rệt trong
hệ thống tư pháp của chúng ta.

Tôi muốn nói về
chính sách bảo lãnh ở Hoa Kì.

Đối với thể chế này,
dù bạn bị bắt hay bạn tự do,

quá trình chờ xét xử không phản ánh
bạn nguy hiểm đến mức nào

hay khả năng bạn bỏ trốn,

mà là vấn đề liệu bạn
có thể trả tiền bảo lãnh hay không.

Bill Cosby buộc phải trả
một triệu đôla tiền bảo lãnh,

ông ta lập tức kí séc
và chẳng hề ở tù đến một giây;

còn Sandra Bland thì chết trong tù

và cô ta ở tù vì gia đình cô
không kiếm nổi 500 đôla để bảo lãnh cô.

Thực tế là có đến nửa triệu Sandra Blands
trên khắp đất nước này --

nửa triệu người lúc này đang ngồi tù

chỉ vì họ không lo nổi
khoản tiền bảo lãnh.

Chúng ta đều biết nhà tù là
nơi giam giữ tội phạm,

nhưng về mặt thống kê thì không phải vậy:

3/5 số người ngồi tù là những người
đang trong quá trình chờ xét xử.

Những người này chưa bị kết tội,

và họ cũng không nhận tội.

Ngay tại San Francisco,

85% số tù nhân
ngồi sau song sắt ở San Francisco

là những người bị giam chờ xét xử.

Điều này có nghĩa là San Francisco
đang dành khoảng 80 triệu đôla

mỗi năm

cho việc giam giữ chờ xét xử.

Nhiều người trong số những người ở tù
chỉ vì không thể trả tiền bảo lãnh

chỉ đối mặt với những cáo buộc nhẹ

đến mức thời gian chờ xét xử của họ

còn dài hơn mức án
họ phải nhận nếu bị kết tội;

điều đó có nghĩa là
họ chắc chắn sẽ sớm ra tù

nếu họ chỉ việc nhận tội.

Vậy lựa chọn sẽ là:

"Liệu tôi nên bị giam
tại nơi kinh khủng này,

xa gia đình và
những người nhờ cậy vào tôi,

gần như chắc chắn sẽ mất việc,

và sau đó kháng án?",

hay là "Tôi cứ nhận tội theo ý muốn
của bên công tố, rồi sau đó ra tù?"

Vào lúc đó, họ là người bị giam
chờ xử, không phải tội phạm;

nhưng một khi họ nhận tội,
chúng ta sẽ gọi họ là tội phạm,

dù những người có tiền sẽ chẳng bao giờ
lâm vào tình cảnh đó,

vì những người có tiền
đơn giản sẽ được tại ngoại.

Đến lúc này, các bạn
có thể đang băn khoăn,

"Gã này đang làm gì trong một
chương trình tạo cảm hứng vậy --

(Tiếng cười)

"Thật đáng thất vọng.
Tôi muốn hoàn lại tiền."

(Tiếng cười)

Nhưng thực tế thì...

... tôi thấy rằng nói về việc giam giữ
đỡ chán hơn nhiều so với chuyện khác,

bởi tôi nghĩ nếu ta không nói
về những vấn đề này

và cùng nhau thay đổi
cách nghĩ về việc giam giữ,

thì đến cuối cuộc đời,

ta vẫn có nhiều nhà tù đầy
người nghèo vốn không đáng phải ở tù.

Điều đó thực làm tôi phiền lòng.

Dù vậy, tôi hào hứng với ý nghĩ rằng
những chuyện này có thể khiến ta

nghĩ việc giam giữ
dưới các khía cạnh khác.

Không phải khía cạnh
khô khan quan liêu như "cách li tập thể"

hay "giam giữ tội phạm phi bạo lực",

mà là ở tính nhân văn.

Khi ta nhốt một người vào rọ
trong nhiều ngày, nhiều tuần, nhiều tháng

hay thậm chí nhiều năm,

ta đang làm gì với tinh thần
và thể xác người ấy?

Với điều kiện kiện nào
thì chúng ta mới sẵn sàng làm vậy?

Và nếu bắt đầu với
cỡ 100 người trong phòng này,

chúng ta có thể nghĩ về việc giam giữ
dưới góc độ khác này,

sau đó ta sẽ thay đổi
cái điều bình thường tôi đề cập lúc đầu.

Tôi hi vọng giúp các bạn có suy nghĩ

rằng nếu ta muốn
bất kì thứ gì thay đổi triệt để --

không đơn thuần chỉ là cải cách
chính sách bảo lãnh, phạt và phí --

mà còn phải đảm bảo
mọi chính sách thay thế

đều không làm khó tầng lớp nghèo
và ngoài lề theo một kiểu mới.

Nếu chúng ta muốn sự thay đổi này,

thì suy nghĩ của từng người
cũng phải đổi thay.

Cảm ơn các bạn.

(Vỗ tay)