Πόσες ζωές μπορείς να ζήσεις;

Η ποίητρια Σάρα Κέι σάστισε όταν έμαθε ότι δε μπορούσε να είναι πριγκίπισσα, μπαλαρίνα και αστροναύτης σε μια μόνο ζωή. Σε αυτή την ομιλία, απαγγέλλει δύο ποιήματα γεμάτα νόημα που μας δείχνουν πώς να ζήσουμε τη ζωή μας.

(Τραγουδώντας) Βλέπω το φεγγάρι.
Το φεγγάρι με βλέπει.

Το φεγγάρι βλέπει κάποιον
που εγώ δεν βλέπω.

Θεέ, ευλόγησε το φεγγάρι,
και Θεέ, ευλόγησε εμένα.

Θεέ, ευλόγησε αυτόν που δεν βλέπω.

Αν φτάσω στον παράδεισο πριν από εσένα,

θα κάνω μια τρύπα και θα σε τραβήξω μέσα.

Και θα γράψω το όνομά σου σε κάθε αστέρι,

και έτσι ο κόσμος

δεν θα φαίνεται τόσο μακριά.

Ο αστροναύτης δεν θα πάει
στη δουλειά του σήμερα.

Ενημέρωσε ότι είναι άρρωστος.

Έκλεισε το κινητό του, το λάπτοπ του,
τον βομβητή του, το ξυπνητήρι του.

Μια χοντρή κίτρινη γάτα
κοιμάται στον καναπέ του,

βροχοσταλίδες στο παράθυρο

και ούτε ιδέα από καφέ
στον αέρα της κουζίνας.

Όλοι βρίσκονται σε έξαψη.

Οι μηχανικοί στον 15ο όροφο σταμάτησαν
να δουλεύουν στη μηχανή σωματιδίων.

Το δωμάτιο της αντιβαρύτητας έχει διαρροή,

κι ακόμη το παιδί
με τις φακίδες και τα γυαλιά

που μόνο βγάζει έξω τα σκουπίδια,
είναι νευρικός,

κι απ' τη σακούλα του πέφτουν
μια μπανανόφλουδα και ένα ποτηράκι.

Περνά απαρατήρητο.

Όλοι είναι απασχολημένοι
υπολογίζοντας τι σημαίνουν όλα.

Πόσους γαλαξίες χάνουμε ανά δευτερόλεπτο;

Πότε θα εκτοξευθεί ο επόμενος πύραυλος;

Κάπου ένα ηλεκτρόνιο
φεύγει από το ενεργειακό νέφος του.

Μια μαύρη τρύπα εμφανίστηκε.

Μια μητέρα έχει ετοιμάσει
το τραπέζι για δείπνο.

Ένας μαραθώνιος
του «Νόμος και Τάξη» ξεκινά.

Ο αστροναύτης κοιμήθηκε.

Ξέχασε να σβήσει το ρολόι του,

που ακούγεται σαν μεταλλικός
παλμός στον καρπό του.

Δεν το ακούει.

Ονειρεύεται κοραλλιογενείς
υφάλους και πλαγκτόν.

Τα δάχτυλα του πιάνουν
τα κατάρτια της μαξιλαροθήκης.

Γυρίζει πλευρό,
ανοίγει τα μάτια του αμέσως.

Πιστεύει ότι οι δύτες πρέπει να έχουν
την πιο υπέροχη δουλειά στον κόσμο.

Τόσο νερό να διασχίσεις!

(Χειροκρότημα)

Ευχαριστώ.

Όταν ήμουν μικρή, δεν μπορούσα να καταλάβω

ότι μπορούσες να ζήσεις μόνο μία ζωή.

Δεν το εννοώ μεταφορικά.

Πραγματικά πίστευα ότι θα μπορούσα να κάνω

ό,τι υπήρχε να κάνω

και να είμαι ό,τι υπήρχε.

Ήταν απλά θέμα χρόνου.

Δεν υπήρχε περιορισμός φύλου ή ηλικίας

ή εθνικότητας ή σωστής στιγμής.

Ήμουν σίγουρη ότι θα μπορούσα να βιώσω

το να είμαι αρχηγός του κινήματος
ανθρωπίνων δικαιωμάτων

ή ένας δεκάχρονος που ζούσε
σε μια φάρμα τη δεκαετία του '30

ή αυτοκράτορας της δυναστείας
των Τανγκ στην Κίνα.

Η μαμά μου λέει όταν με ρωτούσαν

τι θα γίνω όταν μεγαλώσω,
η συνήθης απάντησή μου ήταν:

πριγκίπισσα-μπαλαρίνα-αστροναύτης.

Αυτό που δε καταλαβαίνει
είναι ότι δεν προσπαθούσα να εφεύρω

κάποιο συνδυασμό υπερ-επαγγελμάτων.

Έλεγα πράγματα που πίστευα
ότι θα μπορούσα να γίνω:

πριγκίπισσα και μπαλαρίνα και αστροναύτης.

Και είμαι σχεδόν σίγουρη
ότι η λίστα πιθανόν συνεχιζόταν.

Συνήθως με έκοβαν.

Δε ρωτούσαν ποτέ
αν θα κατάφερνα να κάνω κάτι

αλλά πότε θα τα κάνω.

Ήμουν σίγουρη ότι αν θα τα έκανα όλα,

έπρεπε να κινηθώ γρήγορα,

γιατί ήταν πολλά που έπρεπε να κάνω.

Έτσι στη ζωή μου συνεχώς έτρεχα.

Φοβόμουν ότι έμενα πίσω.

Και επειδή μεγάλωσα στη Νέα Υόρκη,
απ' ό,τι έβλεπα,

το τρέξιμο ήταν αρκετά φυσιολογικό.

Όμως όσο μεγάλωνα,
είχα την τραγική διαπίστωση,

ότι δε θα μπορούσα να ζήσω
πάνω από μία ζωές.

Ήξερα μόνο πώς νιώθεις σαν έφηβο κορίτσι

στη Νέα Υόρκη,

όχι σαν έφηβο αγόρι στη Νέα Ζηλανδία,

όχι σαν βασίλισσα του χορού στο Κάνσας.

Έβλεπα μόνο μέσα από τον φακό μου.

Και γύρω σε εκείνη την εποχή
έγινα μανιώδης με τις ιστορίες

επειδή μέσα από τις ιστορίες
μπορούσα να δω

μέσα από τον φακό άλλου,
αν και εν συντομία ή με ατέλειες.

Άρχισα να θέλω να ακούω εμπειρίες άλλων

επειδή ζήλευα πολύ
που υπήρχαν ολόκληρες ζωές

που δε θα ζούσα ποτέ,

και ήθελα να ακούσω όσα έχανα.

Και με τη μεταβατική ιδιότητα,

κατάλαβα ότι μερικά άτομα
δε θα ζήσουν ποτέ

πώς νιώθει ένα έφηβο κορίτσι
στη Νέα Υόρκη.

Που σήμαινε ότι δε θα μάθαιναν ποτέ

πώς νιώθεις στο τρένο
μετά το πρώτο σου φιλί,

ή την ησυχία όταν χιονίζει.

Ήθελα να μάθουν, ήθελα να τους πω.

Έγινε το κέντρο της εμμονής μου.

Απασχολούσα τον εαυτό μου λέγοντας,
μοιράζοντας και μαζεύοντας ιστορίες.

Και μέχρι πρότινος

κατάλαβα ότι δε μπορείς
να πιέσεις την ποίηση.

Τον Απρίλη, τον μήνα εθνικής ποίησης,
υπάρχει ένας διαγωνισμός

όπου συμμετέχουν πολλοί
από την ποιητική κοινότητα,

και λέγετε πρόκληση 30/30.

Η ιδέα είναι ότι γράφεις ένα νέο ποίημα

κάθε μέρα για όλο τον Απρίλη.

Πέρσι, το δοκίμασα για πρώτη φορά

και ενθουσιάστηκα από το πόσο εύκολα
μπορούσα να παράγω ποίηση.

Στο τέλος του μήνα, κοίταξα
τα 30 ποιήματα που είχα γράψει

και είδα ότι όλα προσπαθούσαν
να πουν τη ίδια ιστορία,

αλλά μου πήρε 30 προσπάθειες
να βρω πώς θα την έλεγα.

Και κατάλαβα ότι αυτό μάλλον
συμβαίνει και με άλλες ιστορίες.

Υπάρχουν ιστορίες
που προσπαθώ να πω εδώ και χρόνια,

γράφοντας και ξαναγράφοντας,
ψάχνοντας τις σωστές λέξεις.

Υπάρχει ένας Γάλλος ποιητής
και συγγραφέας, ο Πωλ Βαλερύ,

που είπε ότι ένα ποίημα
δεν τελειώνει ποτέ, μόνο εγκαταλείπεται.

Αυτό με τρομάζει

επειδή σημαίνει ότι θα μπορούσα
να διορθώνω και ξαναγράφω για πάντα,

και είναι στο χέρι μου να αποφασίσω
πότε ένα ποίημα έχει τελειώσει

και πότε θα το αφήσω.

Αυτό αντιτίθεται πλήρως
στην πολύ εμμονική φύση μου

να προσπαθήσω να βρω τη σωστή απάντηση
και τις τέλειες λέξεις και σύνταξη.

Χρησιμοποιώ ποίηση στη ζωή μου,

ως έναν τρόπο να αντιμετωπίσω
και να περάσω κάποια πράγματα.

Επειδή τελειώνω το ποίημα,
δε σημαίνει ότι έχω λύσει

ό,τι με προβλημάτιζε.

Συνηθίζω να ξαναδιαβάζω παλιά ποίηση

γιατί μου δείχνει ακριβώς
πώς ένιωθα εκείνη τη στιγμή,

και τι προσπαθούσα να λύσω,

και τις λέξεις που διάλεξα
για να με βοηθήσουν.

Τώρα, έχω μια ιστορία

που με βασανίζει χρόνια τώρα

και δεν είμαι σίγουρη αν βρήκα
την κατάλληλη σύνταξη,

ή αν είναι απλώς μια ακόμη προσπάθεια,

και θα προσπαθήσω να το ξαναγράψω αργότερα
προσπαθώντας να τη πω καλύτερα.

Ξέρω ότι αργότερα, κοιτώντας πίσω,

θα ξέρω ότι εδώ ήμουν αυτή τη στιγμή

και αυτό προσπαθούσα να λύσω,

με αυτές τις λέξεις, εδώ,
σε αυτό το δωμάτιο, μαζί σας.

Γι' αυτό -

Χαμογελάστε.

Δεν ήταν πάντα έτσι.

Κάποτε έπρεπε να λερώσεις τα χέρια σου.

Μέσα στο σκοτεινό θάλαμο, τις περισσότερες
φορές το ψάξιμο ήταν δεδομένο.

Αν ήθελες περισσότερη αντίθεση,
περισσότερo κορεσμό στο χρώμα,

πιο έντονο μαύρο και φωτεινότερα χρώματα,

το ονόμαζαν εκτεταμένη εμφάνιση.

Σήμαινε ότι θα ανέπνεες και θα είχες
τα χέρια σου στα χημικά περισσότερη ώρα.

Δεν ήταν πάντα εύκολο.

Ο παππούς Στιούαρτ
ήταν φωτογράφος στο ναυτικό.

Νεαρός, κόκκινος στο πρόσωπο,
με τα μανίκια γυρισμένα,

δάκτυλα σαν χοντρά δέματα νομισμάτων,

έμοιαζε λες και ζωντάνεψε
ο Ποπάι ο ναύτης.

Λοξό χαμόγελο, δασύ στήθος,

πήγε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
με χαμόγελο και χόμπι.

Όταν τον ρώτησαν αν ήξερε από φωτογραφία,

είπε ψέματα και έμαθε
την Ευρώπη σαν χάρτη,

ανάποδα, από το ύψος
ενός μαχητικού αεροπλάνου,

βγάζοντας φωτογραφίες,
ανοιγοκλείνοντας τα μάτια του,

στα πιο σκοτεινά σκοτάδια
και στα φωτεινότερα φώτα.

Έμαθε τον πόλεμο
σαν τον δρόμο του για το σπίτι.

Όταν επέστρεφαν οι άλλοι άντρες
άφηναν τα όπλα τους,

αλλά αυτός έφερε πίσω φακούς
και κάμερες μαζί του σπίτι.

Άνοιξε μαγαζί, το έκανε
οικογενειακή επιχείρηση.

Ο πατέρας μου γεννήθηκε
σε αυτόν τον ασπρόμαυρο κόσμο.

Τα τεράστια χέρια του έμαθαν
τα μικρά κλικ και τη μετάβαση

φακών σε κάδρο, φίλμ σε κάμερα,

χημικού σε πλαστικό κάλαθο.

Ο πατέρας του ήξερε τον εξοπλισμό
αλλά όχι την τέχνη.

Ήξερε τα σκοτάδια αλλά όχι τα φωτεινά.

Ο πατέρας μου έμαθε τη μαγεία,
πέρασε το χρόνο του κυνηγώντας το φως.

Κάποτε ταξίδεψε στην άλλη άκρη της χώρας
ακολουθώντας μια φωτιά σε δάσος,

την κυνηγούσε με την κάμερα
για μια βδομάδα.

«Ακολούθησε το φως», έλεγε.

«Ακολούθησε το φως».

Υπάρχουν κομμάτια μου που αναγνωρίζω
μόνο από φωτογραφίες.

Το διαμέρισμα στην οδό Γούστερ
με διαδρόμους που έτριζαν,

τα ταβάνια τριάμισι μέτρων,
άσπροι τοίχοι και κρύα πατώματα.

Αυτό ήταν το σπίτι της μητέρας μου,
πριν γίνει μητέρα.

Πριν γίνει σύζυγος, ήταν καλλιτέχνης.

Και τα μόνα δύο δωμάτια στο σπίτι,

με τοίχους που έφταναν μέχρι το ταβάνι,

και πόρτες που ανοιγόκλειναν,

ήταν το μπάνιο και ο σκοτεινός θάλαμος.

Τον σκοτεινό θάλαμο τον έκτισε μόνη της,

με ειδικά κατασκευασμένους ανοξείδωτους
νιπτήρες, ένα 8x10 μεγεθυντή,

που ανεβοκατέβαινε
με ένα τεράστιο μηχανισμό,

μια συστοιχία από ισορροπημένα φώτα,

άσπρο γυάλινο τοίχο να βλέπει εκτυπώσεις,

πάγκο στεγνώματος
που έβγαινε από τον τοίχο.

Η μητέρα μου έφτιαξε μόνη
έναν σκοτεινό θάλαμο.

Το έκανε σπίτι της.

Ερωτεύτηκε ένα άντρα με χέρια για μπάσκετ,

με τον τρόπο που έβλεπε το φως.

Παντρεύτηκαν. Έκαναν παιδί.

Μετακόμισαν σε σπίτι κοντά σε πάρκο.

Αλλά κράτησαν το διαμέρισμα στη Γούστερ

για πάρτι γενεθλίων και κυνήγι θησαυρού.

Το μωρό τους έβγαλε από το μαυρόασπρο,

γέμισε τα άλμπουμ των γονιών
με κόκκινα μπαλόνια και κίτρινο γλάσο.

Το μωρό έγινε κορίτσι χωρίς φακίδες,

με στραβό χαμόγελο,

που δεν καταλάβαινε γιατί οι φίλοι της
δεν είχαν σκοτεινό θάλαμο σπίτι τους,

δεν είδε τους γονείς της να φιλιούνται,

δεν τους είδε ποτέ χέρι-χέρι.

Αλλά μια μέρα,
εμφανίστηκε άλλο ένα μωρό.

Είχε τέλεια ίσια μαλλιά
και ροδαλά μάγουλα.

Το ονόμασαν γλυκοπατάτα.

Όταν γελούσε, γελούσε τόσο δυνατά

που φόβιζε τα περιστέρια στον ακάλυπτο

και οι τέσσερις τους έμεναν
σε εκείνο το σπίτι κοντά στο πάρκο.

Το κορίτσι χωρίς φακίδες,
το αγόρι γλυκοπατάτα,

ο πατέρας μπασκετμπολίστας
και η μητέρα του σκοτεινού θαλάμου

και άναβαν κεριά και έλεγαν προσευχές,

και οι άκρες των φωτογραφιών γύριζαν.

Μια μέρα, κάποιοι πύργοι έπεσαν.

Το σπίτι κοντά στο πάρκο γέμισε στάχτες,
έτσι δραπέτευσαν

με σακίδια, με ποδήλατα
σε σκοτεινούς θαλάμους.

Αλλά το διαμέρισμα στη Γούστερ
κτίστηκε για καλλιτέχνη,

όχι οικογένεια με περιστέρια,

και οι τοίχοι που δεν φτάνουν το ταβάνι
δεν κρύβουν τα ουρλιαχτά

και ο άντρας με τα χέρια μπάσκετ
αφήνει τα όπλα του.

Δεν μπορούσε να παλέψει αυτό το πόλεμο
και οι χάρτες δεν έδειχναν το σπίτι.

Η κάμερα δε χωρούσε πλέον στα χέρια του,

ούτε στης γυναίκας του,

ούτε στο σώμα του.

Το αγόρι γλυκοπατάτα
έβαζε τα χέρια στο στόμα

μέχρι που δεν είχε κάτι να πει.

Έτσι το κορίτσι χωρίς φακίδες
πήγε στο δικό της κυνήγι θησαυρού.

Στην οδό Γούστερ, στο κτίριο
με τους διαδρόμους που τρίζουν

και το διαμέρισμα
με τα ταβάνια τριάμισι μέτρων,

τον σκοτεινό θάλαμο με τους νεροχύτες,

κάτω από τα φώτα, βρήκε ένα σημείωμα,

στερεωμένο με πινέζα,
ξεχασμένο από παλιά,

από την εποχή πριν τα μωρά.

Έλεγε, «Κάποιος αγαπάει το κορίτσι
που εργάζεται στον σκοτεινό θάλαμο».

Μετά από έναν χρόνο ο πατέρας μου
ξαναπήρε κάμερα στα χέρια του.

Πρώτη φορά έξω, ακολούθησε
τα χριστουγεννιάτικα φώτα,

που αχνοφαινόνταν μέσα
από τα δέντρα της Νέας Υόρκης,

μικρές κουκκίδες φωτός, αναβόσβηναν
γι' αυτόν μέσα από το βαθύ σκοτάδι.

Έναν χρόνο μετά ταξίδεψε σε όλη τη χώρα
ακολουθώντας μια δασική πυρκαγιά,

έμεινε μια βδομάδα με την κάμερα του,

εξαπλωνόταν στη Δυτική Ακτή,

τρώγοντας 18-τροχα φορτηγά
στο πέρασμά της.

Στην άλλη πλευρά της χώρας,

πήγα για μάθημα και έγραψα ένα ποίημα
στο περιθώριο του τετραδίου.

Μάθαμε και οι δύο την τέχνη της σύλληψης.

Ίσως μαθαίνουμε τη τέχνη να αγκαλιάζουμε.

Ίσως μαθαίνουμε την τέχνη του να αφήνουμε.

(Χειροκρότημα)