Plastiğin kısa bir tarihi

Tüm dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/a-brief-history-of-plastic

Yüzyıllar boyunca, bilardo topları fil dişlerinden yapıldı. Ancak aşırı avlanma fil nüfusunun azalmasına neden olunca alternatif aramaya başladılar. John Wesley Hyatt bu mücadeleyi göğüsledi. Beş yıl içinde daha sonrasında ilk plastik olarak bilinen selüloit adında yeni bir madde icat etti. "Plastik çağı"na öncülük eden maddenin tarihini keşfedin.

Sharon Colman tarafından yönetildi.

Günümüzde plastik her yerde.

Tüm bu plastik küçük bir nesneden oluştu

ve bu nesne plastikten yapılmış
bile değil.

Yüzyıllar boyunca
bilardo topları fil dişinden yapıldı.

Ancak aşırı avlanma 19. yüzyılda
fil nüfusunun azalmasına neden olunca

bilardo topu üreticileri büyük ödüller
sunarak alternatifler aramaya başladılar

ve 1863'te John Wesley Hyatt adında
bir Amerikalı bu mücadeleyi göğüsledi.

Sonraki beş yıl boyunca,
tahta ve samanda bulunan

bir bileşim olan selülozdan yapılan
selüloit denen yeni bir madde icat etti.

Hyatt çok geçmeden selüloitin bilardo topu
sorununu çözemeyeceğini keşfetti,

yeterince ağır bir madde değildi
ve düzgünce zıplamıyordu.

Ancak mercan, kaplumbağa kabuğu,
kehribar ve sedef gibi

daha pahalı materyallere benzetmek için
renklendirilebilir ve süslenebilirdi.

Böylelikle ilk plastik olarak
bilinen şeyi yarattı.

"Plastik" kelimesi ise yinelenen
aynı altbirimlerden oluşan

büyük moleküller olan
polimerlerden yapılmış

herhangi bir maddeyi tanımlayabilir.

Bu, canlılarda bulunan çoğu madde gibi
tüm insan yapımı plastikleri de kapsıyor.

Ancak insanlar plastikten bahsettiğinde

genellikle sentetik maddeleri
kasdediyorlar.

Bunların birleştirici özelliği ise

yumuşak başlayıp
belli bir şekle sokulabilmesi.

İlk resmi plastik olarak
ödülü almasına rağmen

selüloit oldukça yanıcı
ki bu da üretimini tehlikeli yapıyor.

Bu yüzden mucitler
alternatifler aramaya devam ettiler.

1907'de bir kimyager fenolü,

yani katranın atık ürününü,

formaldehit ile birleşti ve bakalit adında
yeni dayanıklı bir polimer yarattı.

Bakalit, selüloitten daha az yanıcıydı

ve yapımında kullanılan hammaddeler
daha kolay bulunabilirdi.

Bakalit, sadece başlangıçtı.

1920'lerde araştırmacılar
ilk olarak yalıtımda kullanılan

süngerimsi bir plastik olan polistireni
ticari olarak geliştirdiler.

Çok geçmeden esnek
ama dayanıklı polivinil klorür

ya da diğer bir adıyla vinil geldi.

Akrilikler camı taklit eden
kırılmaz panelleri, saydamı yarattı.

1930'larda da naylon ön plana çıktı,

ipeği taklit etmek için tasarlanmış
ama ipekten çok daha güçlü bir polimer.

1933'ten itibaren polietilen en çok amaçlı
plastiklerden biri hâline geldi,

günümüzde hâlâ alışveriş çantalarından
şampuan şişelerine

ve kurşun geçirmez yeleklere kadar
her şeyi yapmak için kullanılıyor.

Yeni imalat teknolojileri
bu materyal patlamasına eşlik ettiler.

Plastik enjeksiyon denen
yeni bir tekniğin icadı

eritilmiş plastiğin
hızlı bir şekilde katılaşacağı

herhangi bir şeklin kalıbının içine
enjekte edilebilmesini mümkün kıldı.

Bu, ürünlerin yeni çeşitleri
ve şekilleri için imkân

ve ucuza hızlı bir şekilde
plastik üretmenin bir yolunu yarattı.

Bilim insanları bu yeni ekonomik maddenin
bir zamanlar pahalı olan nesneleri

daha fazla insana
erişebilir yapmasını umdu.

Aksine plastik İkinci Dünya Savaşı'nda
hizmete sunuldu.

Savaş boyunca ABD'deki
plastik üretimi dört katına çıktı.

Askerler yeni plastik iç başlıklar
ve su geçirmez vinil yağmurluklar giydi.

Pilotlar, kırılmaz bir plastik olan
pleksiden yapılmış kokpitlerde oturdular

ve esnek naylondan yapılmış
paraşütlere güvendiler.

Daha sonrasında savaş zamanında
türeyen plastik üreten şirketler

dikkatlerini tüketici
ürünlerine çevirdiler.

Plastik; mobilya, kıyafet,
ayakkabı, televizyon ve radyoda

tahta, cam ve kumaş gibi
diğer materyallerin yerini almaya başladı.

Çok yönlü plastikler, ambalajlamada da
imkânlar ortaya çıkardı,

çoğunlukla yiyecekleri ve diğer ürünleri
daha uzun bir süre taze tutmak içindi.

Bir anda plastik çöp torbaları,
plastik streç film,

sıkıştırılabilir plastik şişeler,
paket kutular

ve meyve, sebze ve et için
plastik kaplar belirdi.

Birkaç on yıl içinde bu çok yönlü madde

"plastik çağı" olarak
bilinen şeye öncülük etti.

Plastik çağı kolaylık ve maliyet
açısından verimlilik sağlasa da

aynı zamanda sarsıcı
çevre sorunları da yarattı.

Birçok plastik, yenilenemeyen
kaynaklardan üretiliyor.

Plastik ambalajlama da tek kullanımlık
olmak üzere tasarlanmıştı,

ancak bazı plastiklerin
çözünmesi yüzyıllar alıyor,

devasa bir atık birikintisi yaratıyor.

Bu yüzyıl, yeniliklerimizin bu sorunları
çözmesine ağırlık vermeliyiz,

yani plastik kullanımını azaltarak,
biyobozunur plastikler geliştirerek

ve var olan plastikleri geri dönüştürmenin
yeni yollarını bularak.