Plastiğin kısa bir tarihi
-
0:07 - 0:10Günümüzde plastik her yerde.
-
0:10 - 0:15Tüm bu plastik küçük bir nesneden oluştu
-
0:15 - 0:18ve bu nesne plastikten yapılmış
bile değil. -
0:18 - 0:22Yüzyıllar boyunca
bilardo topları fil dişinden yapıldı. -
0:22 - 0:28Ancak aşırı avlanma 19. yüzyılda
fil nüfusunun azalmasına neden olunca -
0:28 - 0:33bilardo topu üreticileri büyük ödüller
sunarak alternatifler aramaya başladılar -
0:33 - 0:40ve 1863'te John Wesley Hyatt adında
bir Amerikalı bu mücadeleyi göğüsledi. -
0:40 - 0:44Sonraki beş yıl boyunca,
tahta ve samanda bulunan -
0:44 - 0:51bir bileşim olan selülozdan yapılan
selüloit denen yeni bir madde icat etti. -
0:51 - 0:55Hyatt çok geçmeden selüloitin bilardo topu
sorununu çözemeyeceğini keşfetti, -
0:55 - 0:59yeterince ağır bir madde değildi
ve düzgünce zıplamıyordu. -
0:59 - 1:04Ancak mercan, kaplumbağa kabuğu,
kehribar ve sedef gibi -
1:04 - 1:09daha pahalı materyallere benzetmek için
renklendirilebilir ve süslenebilirdi. -
1:09 - 1:14Böylelikle ilk plastik olarak
bilinen şeyi yarattı. -
1:14 - 1:17"Plastik" kelimesi ise yinelenen
aynı altbirimlerden oluşan -
1:17 - 1:20büyük moleküller olan
polimerlerden yapılmış -
1:20 - 1:23herhangi bir maddeyi tanımlayabilir.
-
1:23 - 1:29Bu, canlılarda bulunan çoğu madde gibi
tüm insan yapımı plastikleri de kapsıyor. -
1:29 - 1:32Ancak insanlar plastikten bahsettiğinde
-
1:32 - 1:35genellikle sentetik maddeleri
kasdediyorlar. -
1:35 - 1:37Bunların birleştirici özelliği ise
-
1:37 - 1:42yumuşak başlayıp
belli bir şekle sokulabilmesi. -
1:43 - 1:46İlk resmi plastik olarak
ödülü almasına rağmen -
1:46 - 1:51selüloit oldukça yanıcı
ki bu da üretimini tehlikeli yapıyor. -
1:51 - 1:54Bu yüzden mucitler
alternatifler aramaya devam ettiler. -
1:54 - 1:571907'de bir kimyager fenolü,
-
1:57 - 2:00yani katranın atık ürününü,
-
2:00 - 2:05formaldehit ile birleşti ve bakalit adında
yeni dayanıklı bir polimer yarattı. -
2:05 - 2:08Bakalit, selüloitten daha az yanıcıydı
-
2:08 - 2:13ve yapımında kullanılan hammaddeler
daha kolay bulunabilirdi. -
2:13 - 2:15Bakalit, sadece başlangıçtı.
-
2:15 - 2:191920'lerde araştırmacılar
ilk olarak yalıtımda kullanılan -
2:19 - 2:23süngerimsi bir plastik olan polistireni
ticari olarak geliştirdiler. -
2:23 - 2:26Çok geçmeden esnek
ama dayanıklı polivinil klorür -
2:26 - 2:29ya da diğer bir adıyla vinil geldi.
-
2:29 - 2:35Akrilikler camı taklit eden
kırılmaz panelleri, saydamı yarattı. -
2:35 - 2:391930'larda da naylon ön plana çıktı,
-
2:39 - 2:43ipeği taklit etmek için tasarlanmış
ama ipekten çok daha güçlü bir polimer. -
2:43 - 2:491933'ten itibaren polietilen en çok amaçlı
plastiklerden biri hâline geldi, -
2:49 - 2:52günümüzde hâlâ alışveriş çantalarından
şampuan şişelerine -
2:52 - 2:56ve kurşun geçirmez yeleklere kadar
her şeyi yapmak için kullanılıyor. -
2:56 - 3:00Yeni imalat teknolojileri
bu materyal patlamasına eşlik ettiler. -
3:00 - 3:04Plastik enjeksiyon denen
yeni bir tekniğin icadı -
3:04 - 3:08eritilmiş plastiğin
hızlı bir şekilde katılaşacağı -
3:08 - 3:11herhangi bir şeklin kalıbının içine
enjekte edilebilmesini mümkün kıldı. -
3:11 - 3:15Bu, ürünlerin yeni çeşitleri
ve şekilleri için imkân -
3:15 - 3:21ve ucuza hızlı bir şekilde
plastik üretmenin bir yolunu yarattı. -
3:21 - 3:26Bilim insanları bu yeni ekonomik maddenin
bir zamanlar pahalı olan nesneleri -
3:26 - 3:29daha fazla insana
erişebilir yapmasını umdu. -
3:29 - 3:33Aksine plastik İkinci Dünya Savaşı'nda
hizmete sunuldu. -
3:33 - 3:38Savaş boyunca ABD'deki
plastik üretimi dört katına çıktı. -
3:38 - 3:44Askerler yeni plastik iç başlıklar
ve su geçirmez vinil yağmurluklar giydi. -
3:44 - 3:48Pilotlar, kırılmaz bir plastik olan
pleksiden yapılmış kokpitlerde oturdular -
3:48 - 3:52ve esnek naylondan yapılmış
paraşütlere güvendiler. -
3:53 - 3:57Daha sonrasında savaş zamanında
türeyen plastik üreten şirketler -
3:57 - 4:00dikkatlerini tüketici
ürünlerine çevirdiler. -
4:00 - 4:05Plastik; mobilya, kıyafet,
ayakkabı, televizyon ve radyoda -
4:05 - 4:10tahta, cam ve kumaş gibi
diğer materyallerin yerini almaya başladı. -
4:10 - 4:14Çok yönlü plastikler, ambalajlamada da
imkânlar ortaya çıkardı, -
4:14 - 4:18çoğunlukla yiyecekleri ve diğer ürünleri
daha uzun bir süre taze tutmak içindi. -
4:18 - 4:23Bir anda plastik çöp torbaları,
plastik streç film, -
4:23 - 4:26sıkıştırılabilir plastik şişeler,
paket kutular -
4:26 - 4:30ve meyve, sebze ve et için
plastik kaplar belirdi. -
4:30 - 4:34Birkaç on yıl içinde bu çok yönlü madde
-
4:34 - 4:38"plastik çağı" olarak
bilinen şeye öncülük etti. -
4:38 - 4:42Plastik çağı kolaylık ve maliyet
açısından verimlilik sağlasa da -
4:42 - 4:46aynı zamanda sarsıcı
çevre sorunları da yarattı. -
4:46 - 4:49Birçok plastik, yenilenemeyen
kaynaklardan üretiliyor. -
4:49 - 4:53Plastik ambalajlama da tek kullanımlık
olmak üzere tasarlanmıştı, -
4:53 - 4:56ancak bazı plastiklerin
çözünmesi yüzyıllar alıyor, -
4:56 - 5:00devasa bir atık birikintisi yaratıyor.
-
5:00 - 5:05Bu yüzyıl, yeniliklerimizin bu sorunları
çözmesine ağırlık vermeliyiz, -
5:05 - 5:09yani plastik kullanımını azaltarak,
biyobozunur plastikler geliştirerek -
5:09 - 5:13ve var olan plastikleri geri dönüştürmenin
yeni yollarını bularak.
- Title:
- Plastiğin kısa bir tarihi
- Speaker:
- TED-Ed
- Description:
-
Tüm dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/a-brief-history-of-plastic
Yüzyıllar boyunca, bilardo topları fil dişlerinden yapıldı. Ancak aşırı avlanma fil nüfusunun azalmasına neden olunca alternatif aramaya başladılar. John Wesley Hyatt bu mücadeleyi göğüsledi. Beş yıl içinde daha sonrasında ilk plastik olarak bilinen selüloit adında yeni bir madde icat etti. "Plastik çağı"na öncülük eden maddenin tarihini keşfedin.
Sharon Colman tarafından yönetildi.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:15
Eren Gokce approved Turkish subtitles for A brief history of plastic | ||
Eren Gokce edited Turkish subtitles for A brief history of plastic | ||
Nihal Aksakal accepted Turkish subtitles for A brief history of plastic | ||
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for A brief history of plastic | ||
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for A brief history of plastic | ||
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for A brief history of plastic |