Return to Video

Krótka historia plastiku

  • 0:07 - 0:10
    Dziś tworzywa sztuczne są wszędzie.
  • 0:10 - 0:15
    Cały ten plastik wziął się
    z małego przedmiotu,
  • 0:15 - 0:18
    który nawet nie jest z plastiku.
  • 0:18 - 0:22
    Przez wieki kule bilardowe
    robiono z kości słoniowej.
  • 0:22 - 0:26
    Ale kiedy w XIX wieku nadmierne polowania
  • 0:26 - 0:28
    spowodowały spadek populacji słoni,
  • 0:28 - 0:33
    producenci kul bilardowych zaczęli szukać
    alternatyw, oferując ogromne nagrody.
  • 0:33 - 0:40
    W 1863 roku wyzwanie podjął
    Amerykanin John Wesley Hyatt.
  • 0:40 - 0:46
    W ciągu pięciu lat wynalazł
    nowy materiał celuloid,
  • 0:46 - 0:51
    wykonany z obecnej
    w drewnie i słomie celulozy.
  • 0:51 - 0:55
    Hyatt odkrył, że celuloid
    nie rozwiąże problemu kuli bilardowej.
  • 0:55 - 0:59
    Materiał nie był wystarczająco ciężki
    i nie odbijał się zbyt dobrze.
  • 0:59 - 1:02
    Ale mógł być barwiony i formowany
  • 1:02 - 1:05
    na podobieństwo droższych
    materiałów, takich jak koral,
  • 1:05 - 1:09
    skorupa żółwia, bursztyn i masa perłowa.
  • 1:09 - 1:14
    Stworzył coś, co znamy
    jako pierwszy plastik.
  • 1:14 - 1:18
    Słowo "plastik" oznacza
    dowolny materiał z polimerów,
  • 1:18 - 1:23
    dużych cząsteczek złożonych
    z mniejszych podjednostek.
  • 1:23 - 1:26
    Obejmuje to wszystkie tworzywa sztuczne
    wytworzone przez człowieka
  • 1:26 - 1:29
    i materiały występujące
    w organizmach żywych.
  • 1:29 - 1:32
    Jednak kiedy mówimy o plastiku,
  • 1:32 - 1:35
    mamy na myśli materiały syntetyczne.
  • 1:35 - 1:39
    Ich cechami wspólnymi
    są miękkość, plastyczność
  • 1:39 - 1:42
    i możliwość formowania
    w dowolne kształty.
  • 1:42 - 1:46
    Mimo zdobycia nagrody
    za pierwsze tworzywo sztuczne
  • 1:46 - 1:51
    celuloid był bardzo łatwopalny,
    co czyniło produkcję ryzykowną.
  • 1:51 - 1:54
    Wynalazcy zaczęli szukać alternatyw.
  • 1:54 - 1:57
    W 1907 roku chemik połączył fenol,
  • 1:57 - 2:00
    produkt odpadowy smoły węglowej,
  • 2:00 - 2:05
    z formaldehydem, tworząc bakelit,
    nowy wytrzymały polimer.
  • 2:05 - 2:08
    Bakelit był znacznie mniej
    łatwopalny niż celuloid,
  • 2:08 - 2:12
    a surowce użyte do jego produkcji
    były łatwiej dostępne.
  • 2:12 - 2:15
    To był tylko początek.
  • 2:15 - 2:20
    W latach 20. XX wieku naukowcy
    otrzymali komercyjnie polistyren,
  • 2:20 - 2:23
    gąbczaste tworzywo sztuczne
    stosowane w izolacji.
  • 2:23 - 2:29
    Wkrótce pojawił się polichlorek winylu,
    czyli elastyczny, ale wytrzymały winyl.
  • 2:29 - 2:31
    Akryle tworzyły przezroczyste,
  • 2:31 - 2:35
    odporne na stłuczenia
    panele imitujące szkło.
  • 2:35 - 2:39
    W latach 30. XX wieku
    w centrum uwagi znalazł się nylon,
  • 2:39 - 2:43
    polimer naśladujący jedwab,
    ale o wiele większej wytrzymałości.
  • 2:43 - 2:49
    W 1933 roku polietylen stał się jednym
    z najpowszechniejszych tworzyw sztucznych,
  • 2:49 - 2:53
    używanym do produkcji wszystkiego,
    od toreb spożywczych
  • 2:53 - 2:56
    przez butelki szamponów
    po kamizelki kuloodporne.
  • 2:56 - 3:00
    Nowe technologie produkcji
    towarzyszyły tej eksplozji materiałów.
  • 3:00 - 3:04
    Wynalezienie techniki zwanej
    formowaniem wtryskowym
  • 3:04 - 3:07
    umożliwiło wlewanie
    stopionych tworzyw sztucznych
  • 3:07 - 3:11
    do form o dowolnym kształcie,
    gdzie mogły szybko stwardnieć.
  • 3:11 - 3:15
    To dało możliwość tworzenia produktów
    w nowych odmianach i kształtach
  • 3:15 - 3:21
    oraz sposób na niedrogą i szybką produkcję
    tworzyw sztucznych na dużą skalę.
  • 3:21 - 3:23
    Naukowcy mieli nadzieję,
    że dzięki nowemu materiałowi
  • 3:23 - 3:29
    zbyt drogie niegdyś przedmioty
    będą dostępne dla większej liczby osób.
  • 3:29 - 3:33
    Tworzywa sztuczne wykorzystano
    jednak w II wojnie światowej.
  • 3:33 - 3:38
    Ich produkcja w USA
    wzrosła wtedy czterokrotnie.
  • 3:38 - 3:40
    Żołnierze nosili nowe
    plastikowe wkładki do hełmów
  • 3:40 - 3:44
    i wodoodporne, winylowe
    płaszcze przeciwdeszczowe.
  • 3:44 - 3:48
    Piloci siedzieli w kokpitach
    z nietłukącego się pleksiglasu
  • 3:48 - 3:53
    i polegali na spadochronach
    z elastycznego nylonu.
  • 3:53 - 3:55
    Firmy produkujące tworzywa sztuczne,
  • 3:55 - 4:00
    które pojawiły się w czasie wojny,
    skupiły się na produktach konsumenckich.
  • 4:00 - 4:05
    Tworzywa sztuczne zaczęły zastępować
    materiały, jak drewno, szkło i tkaniny,
  • 4:05 - 4:10
    w meblach, odzieży,
    butach, telewizorach i radiach.
  • 4:10 - 4:14
    Wszechstronne tworzywa stworzyły
    nowe możliwości pakowania,
  • 4:14 - 4:18
    głównie w celu dłuższego zachowania
    świeżości żywności i innych produktów.
  • 4:18 - 4:23
    Nagle pojawiły się plastikowe worki
    na śmieci, elastyczne foliowe opakowania,
  • 4:23 - 4:26
    tłoczone plastikowe butelki,
    kartony na wynos
  • 4:26 - 4:30
    i plastikowe pojemniki
    na owoce, warzywa i mięso.
  • 4:30 - 4:34
    W ciągu zaledwie kilku dekad
    ten różnorodny materiał
  • 4:34 - 4:38
    zapoczątkował "plastikowe stulecie".
  • 4:38 - 4:42
    Chociaż plastikowe stulecie
    przyniosło wygodę i opłacalność,
  • 4:42 - 4:46
    stworzyło też ogromne
    problemy środowiskowe.
  • 4:46 - 4:49
    Wiele tworzyw sztucznych powstaje
    z nieodnawialnych surowców.
  • 4:49 - 4:53
    Takie opakowania zaprojektowano
    do jednorazowego użytku,
  • 4:53 - 4:56
    ale rozkład niektórych
    plastików zajmuje setki lat,
  • 4:56 - 5:00
    tworząc ogromną ilość odpadów.
  • 5:00 - 5:05
    W tym stuleciu musimy skoncentrować się
    na rozwiązaniu tych problemów,
  • 5:05 - 5:09
    zmniejszając zużycie plastiku, opracowując
    biodegradowalne tworzywa sztuczne
  • 5:09 - 5:13
    i szukając nowych sposobów recyklingu
    istniejących tworzyw sztucznych.
Title:
Krótka historia plastiku
Speaker:
TED-Ed
Description:

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/a-brief-history-of-plastic

Przez wieki kule bilardowe robiono z kości słoniowej. Ale kiedy w XIX wieku nadmierne polowania spowodowały spadek populacji słoni, producenci kul bilardowych zaczęli szukać alternatyw, oferując ogromne nagrody. John Wesley Hyatt podjął wyzwanie. W ciągu pięciu lat wynalazł nowy materiał celuloid, który wkrótce miał stać się znany jako pierwszy plastik. Poznaj historię materiału, który zapoczątkował „plastikowe stulecie”.

Reżyseria: Sharon Colman.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:15
Ola Królikowska approved Polish subtitles for A brief history of plastic
Ola Królikowska accepted Polish subtitles for A brief history of plastic
Ola Królikowska edited Polish subtitles for A brief history of plastic
Ola Królikowska edited Polish subtitles for A brief history of plastic
Ola Królikowska edited Polish subtitles for A brief history of plastic
Ola Królikowska edited Polish subtitles for A brief history of plastic
Ola Królikowska edited Polish subtitles for A brief history of plastic
Agnieszka Fijałkowska edited Polish subtitles for A brief history of plastic
Show all

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.