Jak odkryłem tajemnice starożytnych manuskryptów
-
0:01 - 0:0326 stycznia 2013 roku
-
0:03 - 0:07bojownicy Al-Kaidy weszli
do starożytnego miasta Timbuktu -
0:07 - 0:09na południowym skraju Sahary.
-
0:10 - 0:14Podpalili tam średniowieczną
bibliotekę z 30 tysiącami manuskryptów -
0:14 - 0:17napisanymi po arabsku
i w kilku językach afrykańskich, -
0:17 - 0:23o szerokiej tematyce: od astronomii
do geografii, od historii po medycynę, -
0:23 - 0:25w tym książkę, która wspominała
-
0:25 - 0:28o prawdopodobnie pierwszym
lekarstwie na męską niedyspozycję. -
0:30 - 0:31Nieznana na Zachodzie biblioteka
-
0:31 - 0:34stanowiła zbiór wiedzy całego kontynentu.
-
0:35 - 0:39Była głosem Afryki w czasie,
kiedy zdawało się go nie być. -
0:39 - 0:42Burmistrz Bamako, świadek tego zdarzenia,
-
0:42 - 0:44nazwał palenie manuskryptów
-
0:44 - 0:47"zbrodnią przeciwko światowemu
dziedzictwu kulturalnemu". -
0:47 - 0:48I miał rację.
-
0:48 - 0:52A raczej miałby,
gdyby nie fakt, że kłamał. -
0:53 - 0:54W rzeczywistości
-
0:54 - 0:59afrykańscy uczeni zebrali
przypadkowe stare książki -
0:59 - 1:02i zostawili je terrorystom do podpalenia.
-
1:02 - 1:05Obecnie kolekcja leży schowana w Bamako,
-
1:05 - 1:06stolicy Mali,
-
1:06 - 1:08i niszczeje z powodu wysokiej wilgotności.
-
1:08 - 1:10To, co ocalono dzięki podstępowi,
-
1:10 - 1:12znów jest w niebezpieczeństwie.
-
1:12 - 1:13Tym razem przez klimat.
-
1:14 - 1:17Ale Afryka i dalekie krańce świata
-
1:17 - 1:19to nie jedyne miejsca,
-
1:19 - 1:23gdzie manuskrypty, które mogłyby
zmienić historię światowej kultury, -
1:23 - 1:25są w niebezpieczeństwie.
-
1:26 - 1:31Kilka lat temu przeprowadziłem ankietę
wśród europejskich bibliotek naukowych -
1:31 - 1:33i odkryłem, że jest co najmniej
-
1:33 - 1:3660 tysięcy manuskryptów
-
1:36 - 1:38sprzed 1500 roku,
-
1:38 - 1:41których nie można odczytać
z powodu zalania, -
1:41 - 1:45blaknięcia, pleśni
i odczynników chemicznych. -
1:45 - 1:48Prawdziwa liczba jest
pewnie dwa razy większa -
1:48 - 1:50i nie wlicza
-
1:50 - 1:53renesansowych
i współczesnych manuskryptów -
1:53 - 1:56oraz przedmiotów światowego
dziedzictwa jak mapy. -
1:58 - 2:00A gdyby istniała technologia,
-
2:00 - 2:06która pomogłaby odzyskać
te stracone i nieznane dzieła? -
2:06 - 2:09Wyobraźmy sobie, że skarb,
-
2:09 - 2:13jakim są tysiące
nieznanych wcześniej tekstów, -
2:13 - 2:16mógłby radykalnie zmienić
naszą wiedzę o przeszłości. -
2:18 - 2:22Nieznane, odnalezione przez nas klasyki
-
2:22 - 2:26mogłyby zmienić kanony
literatury, historii, -
2:26 - 2:27filozofii, muzyki,
-
2:28 - 2:31a nawet naszą tożsamość kulturową
-
2:31 - 2:35i zbudować nowy most
między ludźmi i kulturami. -
2:36 - 2:38To pytania, które spowodowały,
że przestałem być -
2:38 - 2:41mediewistą, czytelnikiem tekstów,
-
2:41 - 2:43a stałem się badaczem tekstów.
-
2:44 - 2:46"Czytelnik" to takie niedoskonałe słowo.
-
2:46 - 2:49Przywołuje obraz bierności,
-
2:49 - 2:51kogoś siedzącego bezczynnie w fotelu,
-
2:51 - 2:54czekającego, aż wiedza zagości
-
2:54 - 2:56w jego schludnym mieszkanku.
-
2:56 - 2:59Lepiej być aktywnym
uczestnikiem przeszłości, -
2:59 - 3:02poszukiwaczem przygód w niezbadanym kraju,
-
3:02 - 3:04szukającym ukrytych manuskryptów.
-
3:05 - 3:08Jako naukowiec byłem tylko czytelnikiem.
-
3:09 - 3:11Czytałem i wykładałem te same klasyki,
-
3:11 - 3:14które ludzie czytali
i wykładali przez setki lat. -
3:14 - 3:17Wergiliusz, Owidiusz, Chaucer, Petrarca.
-
3:17 - 3:20Każdym artykułem naukowym
-
3:20 - 3:23wzbogacałem ludzkość
o coraz mniej znaczące treści. -
3:25 - 3:26Chciałem być
-
3:26 - 3:28archeologiem,
-
3:28 - 3:30literaturoznawcą,
-
3:30 - 3:32Indianą Jonesem bez bicza,
-
3:32 - 3:33a właściwie z biczem.
-
3:34 - 3:35(Śmiech)
-
3:35 - 3:38Chciałem tego ze względu na moich uczniów.
-
3:38 - 3:42Sześć lat temu zmieniłem kierunek kariery.
-
3:42 - 3:45Pracowałem wtedy nad "Szachami miłości",
-
3:45 - 3:48ostatnim ważnym wierszem
europejskiego średniowiecza, -
3:48 - 3:50nigdy wcześniej nieopracowywanym.
-
3:50 - 3:53Nie opracowano go,
bo istniał tylko jeden manuskrypt, -
3:53 - 3:56tak bardzo zniszczony
podczas bombardowania Drezna -
3:56 - 3:57w czasie II wojny światowej,
-
3:58 - 4:00że naukowcy uznali go za stracony.
-
4:01 - 4:05Pięć lat próbowałem
za pomocą lampy ultrafioletowej -
4:05 - 4:07odczytać śladowe ilości pisma.
-
4:07 - 4:10Zrobiłem tyle, na ile pozwoliła
ówczesna technologia. -
4:11 - 4:13Zrobiłem to, co zrobiłoby wielu ludzi.
-
4:13 - 4:15Poszperałem w Internecie
-
4:15 - 4:17i dowiedziałem się,
-
4:17 - 4:21jak obrazowanie spektralne pomogło
odzyskać dwa utracone traktaty -
4:21 - 4:24słynnego greckiego matematyka Archimedesa
-
4:24 - 4:26z XIII-wiecznego palimpsestu,
-
4:26 - 4:30czyli manuskryptu,
z którego usunięto tekst i go nadpisano. -
4:30 - 4:34Napisałem do czołowego naukowca
-
4:34 - 4:37zajmującego się palimpsestem Archimedesa,
-
4:37 - 4:38profesora Rogera Eastona,
-
4:38 - 4:40z propozycją i prośbą.
-
4:41 - 4:43Ku mojemu zdziwieniu, odpisał.
-
4:44 - 4:47Z jego pomocą zdobyłem grant rządowy USA
-
4:47 - 4:51na budowę mobilnego laboratorium
obrazowania spektralnego. -
4:52 - 4:56Dzięki temu zmieniłem
osmolone, płowiejące resztki -
4:56 - 4:59w nowy średniowieczny klasyk.
-
4:59 - 5:02Jak działa obrazowanie spektralne?
-
5:02 - 5:05W obrazowaniu spektralnym
-
5:05 - 5:09jest coś, co entuzjaści
podczerwonych gogli noktowizyjnych -
5:09 - 5:11zdecydowanie docenią.
-
5:11 - 5:13To, co widzimy w zwykłym świetle,
-
5:13 - 5:16to tylko mała część.
-
5:16 - 5:18To samo tyczy się niewidzialnego pisma.
-
5:19 - 5:23System wykorzystuje
dwanaście długości fal światła -
5:23 - 5:26od ultrafioletu do podczerwieni,
-
5:26 - 5:29którymi oświetla manuskrypt z góry
-
5:29 - 5:31z wiszącej lampy LED
-
5:31 - 5:33i innego spektralnego źródła światła,
-
5:33 - 5:35które przenika kartki manuskryptu.
-
5:35 - 5:39W ramach jednej sekwencji
tworzy się do 35 ujęć kartki -
5:39 - 5:44z użyciem aparatu cyfrowego o dużej mocy,
wyposażonego w soczewki z kwarcu. -
5:44 - 5:46Na świecie jest ich może pięć.
-
5:48 - 5:49Po zrobieniu zdjęć
-
5:49 - 5:51przepuszczamy je przez bazę
statystycznych algorytmów -
5:51 - 5:54w celu dopracowania i poprawienia jakości,
-
5:54 - 5:57używając oprogramowania
dla obrazów satelitarnych, -
5:57 - 6:00używanego też przez speców
od analizy geoprzestrzennej -
6:00 - 6:02i CIA.
-
6:02 - 6:04Wyniki są imponujące.
-
6:04 - 6:06Może słyszeliście, co zrobiono
-
6:06 - 6:08z Rękopisami z Qumran,
-
6:08 - 6:11które powoli zamieniają się w żel.
-
6:11 - 6:14Dzięki podczerwieni mogliśmy
przeczytać najciemniejsze fragmenty -
6:14 - 6:16Rękopisów z Qumran.
-
6:17 - 6:19Ale pewnie nie wiecie
-
6:19 - 6:21o innych biblijnych tekstach
w niebezpieczeństwie. -
6:21 - 6:24To kartka z manuskryptu,
-
6:24 - 6:27który zobrazowaliśmy.
-
6:27 - 6:30To prawdopodobnie najważniejsza
chrześcijańska Biblia na świecie. -
6:31 - 6:37Kodeks Vercellensis to najstarsze
tłumaczenie Ewangelii na łacinę, -
6:37 - 6:40datowane na pierwszą połowę IV wieku.
-
6:41 - 6:43To najlepszy sposób, żeby zbliżyć się
-
6:43 - 6:47do Biblii z początków chrześcijaństwa,
-
6:47 - 6:49czasów cesarza Konstantyna,
-
6:49 - 6:51i Soboru nicejskiego,
-
6:51 - 6:54kiedy tworzyła się wiara chrześcijańska.
-
6:55 - 6:58Niestety, ten manuskrypt
jest bardzo zniszczony, -
6:58 - 7:00bo przez wieki
-
7:00 - 7:02był przekazywany z rąk do rąk
-
7:02 - 7:05podczas ceremonii
zaprzysiężenia w kościele. -
7:05 - 7:09Ta fioletowa plama, którą widzicie
w lewym górnym rogu, -
7:10 - 7:13to grzyb Aspergillus,
-
7:13 - 7:18powstający na nieumytych dłoniach
-
7:18 - 7:20osoby chorej na gruźlicę.
-
7:21 - 7:24Obrazowanie umożliwiło
pierwszą transkrypcję -
7:24 - 7:26tego manuskryptu od 250 lat.
-
7:28 - 7:31Ale mobilne laboratorium
-
7:31 - 7:33to tylko połowa sukcesu.
-
7:34 - 7:36Ta technologia jest droga i rzadka,
-
7:36 - 7:39a obrazowanie i obróbka obrazów
nie są powszechnie znane. -
7:40 - 7:42Rekonstrukcja pozostaje więc
-
7:42 - 7:46poza zasięgiem większości badaczy
i mniej zamożnych instytucji. -
7:46 - 7:49Dlatego założyłem Lazarus Project,
-
7:49 - 7:51inicjatywę non-profit,
-
7:51 - 7:54żeby przybliżyć projektowanie spektralne
indywidualnym badaczom -
7:54 - 7:59i mniejszym instytucjom
za niewielką opłatą albo za darmo. -
8:00 - 8:01Przez ostatnie pięć lat
-
8:01 - 8:05zespół specjalistów,
stypendystów i studentów -
8:05 - 8:07był w siedmiu państwach
-
8:07 - 8:11i odzyskał niektóre z najcenniejszych
zniszczonych manuskryptów, -
8:11 - 8:14jak Vercelli Book,
najstarszą księgę Anglii, -
8:14 - 8:16Czarną Księgę z Carmarthen,
najstarszą księgę Walii, -
8:16 - 8:20i kilka najcenniejszych
wczesnych Ewangelii -
8:20 - 8:23znalezionych w dzisiejszej Gruzji.
-
8:25 - 8:28Obrazowanie spektralne
odzyskuje utracone teksty. -
8:29 - 8:33Ale może też odzyskać
ukrytą historię każdego przedmiotu, -
8:33 - 8:38kto, jak i kiedy stworzył tekst,
-
8:38 - 8:42a czasami, co autor myślał, tworząc tekst.
-
8:42 - 8:45Weźmy szkic Deklaracji Niepodległości
-
8:46 - 8:48napisany przez Thomasa Jeffersona,
-
8:48 - 8:51który moi koledzy
zobrazowali kilka lat temu -
8:51 - 8:52w Bibliotece Kongresu.
-
8:52 - 8:56Kustosze zauważyli, że jedno słowo
powtarzające się w tekście -
8:56 - 8:57zostało zdrapane i nadpisane.
-
8:57 - 9:00Nadpisane słowo to "obywatele".
-
9:00 - 9:03Może domyślacie się, jakie słowo zdrapano.
-
9:04 - 9:05"Poddani".
-
9:05 - 9:08Oto amerykańska demokracja
-
9:08 - 9:11rozwijająca się pod piórem
Thomasa Jeffersona. -
9:11 - 9:15A to mapa Martellusa z 1491 roku,
-
9:15 - 9:18którą zobrazowaliśmy
w Bibliotece Beinecke w Yale. -
9:18 - 9:20To mapa, którą czytał Kolumb
-
9:20 - 9:22przed podróżą do Nowego Świata
-
9:22 - 9:25i która dała mu wyobrażenie Azji
-
9:25 - 9:27i miejsca, w którym dziś leży Japonia.
-
9:28 - 9:30Problem w tym, że atrament i pigment
-
9:30 - 9:32uległy takiemu zniszczeniu,
-
9:32 - 9:34że ta dwumetrowa mapa
-
9:34 - 9:37pokazuje świat jako ogromną pustynię.
-
9:38 - 9:41Dotąd mieliśmy małe pojęcie o tym,
-
9:41 - 9:43co Kolumb wiedział o świecie
-
9:43 - 9:45i jak ukazywano światowe kultury.
-
9:45 - 9:49Legenda mapy w normalnym świetle
była całkowicie nieczytelna. -
9:49 - 9:51Ultrafiolet zdziałał niewiele.
-
9:51 - 9:54Wszystko zmieniło obrazowanie spektralne.
-
9:55 - 9:58Dowiedzieliśmy się
o potworach w Azji z tak długimi uszami, -
9:58 - 10:00że mogły zakryć nimi całe swoje ciało.
-
10:01 - 10:05W Afryce był wąż,
przez którego dymiła ziemia. -
10:07 - 10:09Jak światło gwiazd może przekazywać obrazy
-
10:09 - 10:12o wyglądzie Wszechświata
w dalekiej przeszłości, -
10:12 - 10:15tak światło spektralne zabiera
do pierwszych chwil -
10:16 - 10:17tworzenia tekstu.
-
10:17 - 10:21Przez te soczewki
widzimy błędy, zmiany zdania, -
10:21 - 10:24naiwność, nieocenzurowane myśli,
-
10:24 - 10:26niedoskonałości ludzkiej wyobraźni,
-
10:26 - 10:30które pozwalają
tym obiektom i ich autorom -
10:30 - 10:31stać się bardziej rzeczywistymi.
-
10:31 - 10:34To przybliża nam historię.
-
10:35 - 10:36A co z przyszłością?
-
10:37 - 10:39Jest tak wiele skarbów przeszłości
-
10:39 - 10:42i tak niewielu, którzy mogą je uratować,
-
10:42 - 10:46zanim znikną na zawsze.
-
10:47 - 10:50Dlatego zacząłem nauczać
synkretycznej dyscypliny, -
10:50 - 10:52którą nazywam "nauką o tekście".
-
10:52 - 10:53Nauka o tekście to połączenie
-
10:53 - 10:55tradycyjnych umiejętności
literaturoznawcy, -
10:55 - 10:58znajomości starych języków
i umiejętności czytania pisma, -
10:58 - 11:00wiedzy o tworzeniu tekstów
-
11:00 - 11:02umożliwiającej umiejscowienie
w czasie i przestrzeni -
11:02 - 11:05oraz nowoczesnych technologii,
jak obrazowanie spektralne, -
11:05 - 11:07chemia tuszów i pigmentów
-
11:07 - 11:10czy wspomagane komputerowo
optyczne rozpoznawanie znaków. -
11:11 - 11:13W zeszłym roku mój student,
-
11:13 - 11:15pierwszoroczniak
-
11:15 - 11:17ze znajomością łaciny i greki,
-
11:17 - 11:19pracował nad palimpsestem,
-
11:19 - 11:22który sfotografowaliśmy
w słynnej bibliotece w Rzymie. -
11:22 - 11:27W miarę upływu czasu zaczęło
pojawiać się małe greckie pismo. -
11:28 - 11:30Wszyscy zebrali się wokół,
-
11:30 - 11:33a on odczytał linijkę utraconego tekstu
-
11:33 - 11:35greckiego dramaturga Menandera.
-
11:36 - 11:39Po raz pierwszy od ponad tysiąca lat
-
11:39 - 11:41wypowiedziano te słowa na głos.
-
11:42 - 11:44To wtedy został badaczem.
-
11:45 - 11:49Panie i panowie,
oto przyszłość przeszłości. -
11:49 - 11:50Dziękuję bardzo.
-
11:50 - 11:53(Brawa)
- Title:
- Jak odkryłem tajemnice starożytnych manuskryptów
- Speaker:
- Gregory Heyworth
- Description:
-
Gregory Heyworth bada starożytne teksty. Wraz z zespołem pracuje nad nowymi sposobami odczytywania starożytnych manuskryptów i map za pomocą obrazowania spektralnego. Zobacz, jak Heyworth rzuca światło na utraconą historię, odszyfrowując nieczytane od tysięcy lat rękopisy. Czy te zapomniane klasyki mogłyby zmienić nasze spojrzenie na przeszłość?
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 12:07
Marta Konieczna approved Polish subtitles for How I'm discovering the secrets of ancient texts | ||
Marta Konieczna edited Polish subtitles for How I'm discovering the secrets of ancient texts | ||
Ola Królikowska accepted Polish subtitles for How I'm discovering the secrets of ancient texts | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How I'm discovering the secrets of ancient texts | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How I'm discovering the secrets of ancient texts | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How I'm discovering the secrets of ancient texts | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How I'm discovering the secrets of ancient texts | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for How I'm discovering the secrets of ancient texts |