Revoir le concert : En Grèce, la revanche des rêves, avec Angélique Ionatos

Mediapart a diffusé mercredi soir "Et les rêves prendront leur revanche", un hommage musical et poétique à la Grèce, avec Angélique Ionatos. Le spectacle est à retrouver en intégralité ici.

("Un jour, les rêves prendront leur revanche" - Angélique Ionatos)

(Angélique Ionatos: Guitare & voix - Katerina Fotinaki: Guitare & voix - Gaspar Claus: violoncelle)

(Théâtre de la Ville / 13 juin 2012)

[Katerina Fotinaki (?) off] Κατοίκησα μια χώρα που ‘βγαινε από την άλλη, την πραγματική

όπως τ’ όνειρο από τα γεγονότα της ζωής μου.

Την είπα κι αυτήν Ελλάδα

και τη χάραξα πάνω στο χαρτί να τηνε βλέπω.

[Angélique Ionatos, off] J'ai habité un pays surgissant de l'autre, le vrai,

tout comme le rêve surgit des événements de ma vie.

Je l'ai aussi appelé Grèce

et l'ai tracé sur le papier pour le regarder.

Il semblait tellement petit, tellement insaisissable.

Le temps passant, je le mettais sans cesse à l'épreuve,

tantôt avec de brusques séismes, tantôt avec de vielles et nobles tempêtes.

Je changeais les choses de place pour les débarrasser de toute valeur.

[Fotinaki - off] Μελετούσα τ’Ακοίμιστα και την Ερημική

ν’αξιωθώ να φκιάνω λόφους καστανούς, μοναστηράκια,κρήνες.

[Ionatos] J'étudiais les insomnies et le désert

pour pouvoir construire de brunes collines, petits monastères, fontaines.

J'ai même réussi à faire un potager plein d'agrumes

qui sentait Héraclite et Archiloque.

[Fotinaki] Μα ‘ταν η ευωδία τόση που φοβήθηκα.

[Ionatos] Mais il embaumait tant que j'ai pris peur

Alors, je me suis mis petit à petit à broder des mots comme des pierres précieuses,

pour couvrir le pays que j'aimais,

de peur que quelqu'un ne voie sa beauté

ou qu'il ne soupçonne que peut-être, il n'existe pas.

Courage, mes colombes, mes anémones, mes belles compagnes esseulées, mes Antigones

Là où la noirceur couve et se tapisse,

vous devenez des soleils qui se hissent.

Parfois, la ruelle sombre mène à une place fleurie.

Parfois, même le malheur s'ouvre sur l'embellie

et c'est dans la désolation et dans le noir

qu'embaume et s'enracine la mémoire.

♪ Κουράγιο περιστέρες και ανεμώνες μου ♪

♪ Οι ωραίες κι οι συντροφιαστές κι οι μόνες μου ♪

♪ Όπου μαυρίλα κλώθεται και γνέθεται ♪

♪ Ήλιοι μικροί γενείτε κι όλο αλέθετε. ααα ♪

♪ Σ’ ευλογημένη μέρα βγάλει το κακό ♪

♪ σε δημοσιά πλατιά το στενοσόκακο ♪

♪ Κι είναι στη ερημιά και στην ερήμωση ♪

♪ όπου ριζώνει κι ευωδιάζει η θύμηση ♪

♪ Πάρτε μεράκι φλόγα λόγο μάλαμα ♪

♪ πάρτε μικρό λαγούτο πάρτε μπαγλαμά ♪

♪ Ν'αρχίσει (να δύσει?) το τραγούδι ν'ανεβεί ο καημός ♪

♪ να πάρει και να δώσει ο νους κι ο λογισμός ♪

♪ Ρίζα πικρή μου ρίζα και χρυσή πηγή ♪

♪ δώσε την περηφάνεια πάρε την οργή ♪

♪ Και με το «χα» και με το «νο» και με το «νται» ♪

♪ όλα του κόσμου τ'άδικα ξε-χά-νο-νται ♪

♪ Και με το «χα» και με το «νο» και με το «νται» ♪

♪ όλα του κόσμου τ'άδικα ξε-χά-νο-νται ♪

♪ Και με το «χα» και με το «νο» και με το «νται» ♪

♪ όλα του κόσμου τ'άδικα ξε-χά-νο-νται ♪

Courage

[Du public] Bravo! [applaudissements]

[Ionatos accorde sa guitare]

[Ionatos joue quelques notes, ponctue à la guitare le texte qui suit]

[Ionatos] Je sais que cette langue n'a pas d'alphabet

puisque aussi bien le soleil que les vagues ne sont qu'une écriture syllabique

qu'on ne déchiffre qu'au temps de la tristesse et de l'éxil.

Et la patrie, une fresque aux couches successives.

Francs ou Slaves.

[guitare]

♪ Έχω σηκώσει χέρι καταπάνου στα ♪

♪ δαιμονικά του κόσμου τ'ανεξόρκιστα ♪

♪ κι από το μέρος το άρρωστο γυρίστηκα ♪

♪ στον ήλιο και στο φως αυτοεξορίστηκα! ♪

[guitare]

♪ Έχω σηκώσει χέρι καταπάνου στα ♪

♪ δαιμονικά του κόσμου τ'ανεξόρκιστα ♪

♪ κι από το μέρος το άρρωστο γυρίστηκα ♪

♪ στον ήλιο και στο φως αυτοεξορίστηκα! ♪

[guitare]

♪ Έχω σηκώσει χέρι καταπάνου στα ♪

♪ δαιμονικά του κόσμου τ'ανεξόρκιστα ♪

♪ κι από το μέρος το άρρωστο γυρίστηκα ♪

♪ στον ήλιο και στο φως αυτοεξορίστηκα! ♪

♪ α ♪

[guitare]

[Ionatos] ♪ αστέρων πάντων ο κάλλιστος / Εσπερε ♪

♪ πάντα φέρων όσα φαίνολις έσκεδασ' αύως ♪

♪ φέρεις όλους φέρεις αίγα ♪

♪ φέρεις απυ μάτερι παίδα ♪

♪ αστέρων πάντων ο κάλλιστος / Εσπερε ♪

♪ πάντα φέρων όσα φαίνολις έσκεδασ' αύως ♪

♪ φέρεις οιν, φέρεις αίγα ♪

♪ φέρεις απυ μάτερι παίδα ♪

♪ αστέρων πάντων ο κάλλιστος / Εσπερε ♪

♪ πάντα φέρων όσα φαίνολις έσκεδασ' αύως ♪

♪ φέρεις οιν, φέρεις αίγα ♪

♪ φέρεις απυ μάτερι παίδα ♪

♪ Ο κάλλιστος ♪

[guitare]

♪ αστέρων πάντων ο κάλλιστος ♪

♪ φέρεις απυ μάτερι παίδα ♪

[applaudissements + Ionatos accorde sa guitare]

Bonsoir, καλησπέρα.

Je voudrais commencer - enfin, c'est déjà commencé - continuer avec un très beau texte du poète Odysseas Elytis,

qui parle de la Grèce et qui dit:

"Un paysage n'est pas comme on le croit communément

un simple assemblage de terre, de bois, de rivières.

Un paysage, c'est la projection de l'âme d'un peuple

sur le terroir qu'il occupe.

Je crois profondément," dit-il,

"et cette croyance est bien plus profonde en moi que toute certitude fondée sur la raison,

que de quelque manière qu'on l'examine, la présence de l'hellénisme au cours des siècles sur les terres

de l'Egée, y a imprimé une véritable orthographe

où chaque omega, chaque epsilon, chaque iota ne sont que la transcription d'un petit golphe,

d'une légère pente vers la mer,

d'un à pic de rocher au-dessus de la courbe arrondie d'une poupe de bateau

ou bien encore, ne sont que vignes ondoyantes, linteaux aux portes des chapelles,

taches blanches ou rouges ici et là qui signalent un pigeonnier ou un pot de géraniums.

Cette langue que j'évoque ici, possède une grammaire rigoureuse que le peuple a fabriqué tout seul,

avant même qu'on ne l'envoie à l'école

et qu'il a su préserver avec un soin presque religieux et une résistance admirable à l'usure du temps

jusqu'à ce que nous arrivions nous, les hommes d'aujourd'hui avec nos lois, nos certitudes,

nos diplômes, et la prétention de vouloir lui venir en aide,

alors que nous ne sommes pas loin de l'avoir anéantie, cette belle et étange patrie qui m'a été donnée,

qui jette les filets pour prendre des poissons, et c'est des oiseaux qu'elle attrape.

Elle contruit des bateaux sur terre, des jardins sur l'eau:

belle, mais étrange patrie que celle qui m'a été donnée.

Menace de prendre une pierre - elle renonce.

Fait mine de la tailler et des miracles naissent.

Belle mais étrange patrie que celle qui m'a été donnée.

[guitare]

♪ Όμορφη και παράξενη πατρίδα ♪

♪ Ώσαν αυτή που μου 'λαχε δεν είδα ♪

♪ Ρίχνει να πιάσει ψάρια πιάνει φτερωτά ♪

♪ στήνει στην γη καράβι κήπο στα νερά, κήπο στα νερά, κήπο στα νερά. ♪

[guitare]

♪ κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται ♪

♪ μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται ♪

♪ Κάνει να πάρει πέτρα την επαρατά ♪

♪ κάνει να τη σκαλίσει βγάνει θάματα, βγάνει θάματα, βγάνει θάματα. ♪

[guitare]

♪ μπαίνει σ' ένα βαρκάκι πιάνει ωκεανούς ♪

♪ ξεσηκωμούς γυρεύει θέλει τύρρανους ♪

♪ Πέντε μεγάλους βγάνει.♪

♪ πάνω τους βαρεί ♪

♪ Να λείψουν απ' τη μέση ) ♪

♪ τους δοξολόγει, τους δοξολόγει, τους δοξολόγει. ... ♪

[guitare] α α α [guitare]

♪ Όμορφη και παράξενη πατρίδα ♪

♪ Ώσαν αυτή που μου 'λαχε δεν είδα ♪

♪ Ό ♪

♪ Ρίχνει να πιάσει ψάρια πιάνει φτερωτά ♪

♪στήνει στην γη καράβι κήπο στα νερά ♪

♪ πιάνει φτερωτά ♪

♪ κήπο στα νερά ♪

[guitare]

[applaudissements]

[Ionatos] Καλώς τηνε

Katerina Fotinaki

ma petite Antigone à moi.

[Ionatos accorde sa guitare]

[Guitare: Fotinaki et Ionatos]

[Ionatos] ♪ Αρχή του κόσμου πράσινη ♪

♪ κι αγάπη μου μελαχροινή ♪

♪ Αρχή του κόσμου πράσινη ♪

♪ κι αγάπη μου μελαχροινή ♪

♪ Την κλωστή σου λίγο λίγο ♪

♪ τραγουδώ και ξετυλίγω ♪

[Fotinaki] ♪ Την κλωστή σου λίγο λίγο ♪

♪ τραγουδώ και ξετυλίγω ♪

[Ionatos] ♪ Διαβάζω μέσα στο νερό ♪

♪ το άλφα, βήτα και το ρω ω! ♪

♪ Τα δυο γυμνά σου πόδια ♪

♪ τους κήπους με τα ρόδια ♪

[Fotinaki] ♪ Τα δυο γυμνά σου πόδια ♪

♪ τους κήπους με τα ρόδια ♪

♪ Άκουσα μες στον ύπνο σου ♪

♪ που τραγουδούσε ο κύκνος σου ♪

[Fotinaki] ♪ Τα δυο μας τα ονόματα ♪

♪ ν' αλλάζουν χίλια χρώματα ♪

[Ionatos] ♪ Τα δυο μας τα ονόματα ♪

♪ ν' αλλάζουν χίλια χρώματα ♪

[Ionatos et Fotinaki] ♪ Θα ανοίξω μια ανοίξω δυό ♪

♪ την απάλαμη των χαδιώ, των χαδιώ, των χαδιώ ♪

♪ Θα κλείσω δυο θα κλείσω τρεις ♪

♪ την Τύχη κι άμε να τη βρεις ♪

♪ Θα κλείσω δυο θα κλείσω τρεις ♪

♪ την Τύχη κι άμε να τη βρεις ♪

[guitare]

[Ionatos] ♪Την κλωστή σου λίγο λίγο ♪

♪ τραγουδώ και ξετυλίγω ♪

♪ Την κλωστή... ♪

♪ Την κλωστή σου λίγο λίγο ♪

♪ τραγουδώ ♪

[guitare]

[Ionatos] ♪ Ένα κύμα μέσα σ' όλα ♪

♪ έγια λέσα έγια μόλα ♪

♪ Πήρε τα κρυφά μας λόγια ♪

♪ να τα κάνει κομπολόγια ♪

♪ Ένα κύμα μέσα σ' όλα ♪

♪ έγια λέσα έγια μόλα ♪

♪ Πήρε τα κρυφά μας λόγια ♪

♪ να τα κάνει κομπολόγια ♪

[Fotinaki et Ionatos] ♪ Ένα κύμα μέσα σ' όλα ♪

♪ έγια λέσα έγια μόλα ♪

♪ Πήρε τα κρυφά μας λόγια ♪

♪ να τα κάνει κομπολόγια ♪

♪ Ένα κύμα μέσα σ' όλα ♪

έγια λέσα έγια μόλα

Πήρε τα κρυφά μας λόγια

να τα κάνει κομπολόγια

να τα κάνει κομπολόγια

να τα κάνει κομπολόγια

[guitare]

[applaudissements]

[accordement de guitares et applaudissements]

[Ionatos] Extrait de Μαρία Νεφέλη, Marie la Nuée, poème scénique de Odysseas Elytis,

que j'ai eu la joie de créer ici au Théâtre de la Ville il y a tellement longtemps, en 1984,

avec Spyros Akas dans le rôle de l'Antiphoniste.

C'est un poème magnifique, et c'est un dialogue entre le poète et une jeune femme résolument irrévérencieuse.

Et ils parlent ensemble. Voici un chant extrait de Μαρία Νεφέλη qui dit -

on pourrait le dire, nous, les Grecs, pour le moment, "Je vis au jour le jour.

Qui sait ce que le lendemain nous réserve?

Ma main droite froisse les billets, mon autre les lisse et les restaure.

Tu vois? Pour parler en nos temps chaotiques, il nous faut des munitions.

[applaudissements]

[Ionatos] Et parfois joindre aussi sa voix à l'idéal de la nation, mais sans conviction.

Les autre, ceux qui font de l'argent, l'art de faire de l'argent, est aussi un art de guerre.

Et si les autres te voient comme un intellectuel, moi, je te vois dans mes rêves comme un prisonnier.

Η Νεφέλη

♪ Μέρα τη μέρα ζω - που ξέρεις αύριο τι ξημερώνει. ♪

♪ Το 'να μου χέρι τσαλακώνει τα λεφτά και τ' άλλο μου τα ισιώνει. ♪

♪ Μέρα τη μέρα ζω - που ξέρεις αύριο τι ξημερώνει. ♪

♪ Το 'να μου χέρι τσαλακώνει τα λεφτά και τ' άλλο μου τα ισιώνει. ♪

[guitare]

♪ Βλέπεις χρειάζονται όπλα να μιλάν στα χρόνια μας τα χαώδη ♪

♪ και να 'μαστε και σύμφωνοι με τα λεγόμενα «εθνικά ιδεώδη». ♪

♪ ι ι ι ινα ♪

♪ Βλέπεις χρειάζονται όπλα να μιλάν στα χρόνια μας τα χαώδη ♪

♪ και να 'μαστε και σύμφωνοι με τα λεγόμενα «εθνικά ιδεώδη» ♪.

♪ ι ι ι ι πα.. ♪

♪Τι με κοιτάς εσύ γραφιά που δεν εντύθηκες ποτέ στρατιώτης ♪

♪ η τέχνη του να βγάζεις χρήματα είναι κι αυτό μία πολεμική ιδιότης ♪

[guitares]

♪ Δεν πα' να ξενυχτάς- να γράφεις χιλιάδες πικρούς στίχους ♪

♪ ή να γεμίζεις με συνθήματα επαναστατικά τους τοίχους ♪

♪ α α α α ♪

♪ Δεν πα' να ξενυχτάς- να γράφεις χιλιάδες πικρούς στίχους ♪

♪ ή να γεμίζεις με συνθήματα επαναστατικά α α τους τοίχους ♪

♪ α α α α α α α α ♪

[guitares]

♪ Οι άλλοι πάντα θα σε βλέπουν σαν έναν διανοούμενο ♪

♪ και μόνο εγώ που σ' αγαπώ: στα όνειρά μου μέσα έναν κρατούμενο. ♪

♪ Οι άλλοι πάντα θα σε βλέπουν σαν έναν διανοούμενο ♪

♪ και μόνο εγώ που σ' αγαπώ: στα όνειρά μου μέσα έναν κρατού-ούμενο ο ο ο ο ο ο ο ♪

♪ Έτσι που αν στ' αλήθεια ο έρωτας είναι καταπώς λεν «κοινός διαιρέτης» ♪

♪ εγώ θα πρέπει να 'μαι η Νεφέλη κι εσύ φευ ο Νεφεληγερέτης ♪

[guitares]

[applaudissements]

[Ionatos]: Gaspar Claus [applaudissements]

[les instruments s'accordent]

[Ionatos] De toi, j'ai parlé en des temps anciens, à des sages nourrices et d'anciens maquisards,

D'où tiens-tu cette mélancolie de fauve, cette lueur d'eau sur ton visage?

Et pourquoi me faut-il toujours revenir auprès de toi, moi qui ne veux pas d'amour,

qui ne veux que le galop de la haute mer?

Mais voilà, de toi, personne n'a entendu parler: ni le dictame ni le champignon,

ni l'aïeul enterré aux confins de la cour, ni la vieille aux mille plantes médicinales.

[instruments]

De toi seulement, ou alors la musique

que je chasse au dedans et qui revient toujours plus forte

[instruments]

♪ Για σένα έχω μιλήσει σε καιρούς παλιούς ♪

♪ με σοφές παραμάνες και μ’ αντάρτες απόμαχους ♪

♪ Από τι να ‘ναι που έχεις τη θλίψη του αγριμιού ♪

♪ την ανταύγεια στο πρόσωπο του νερού του τρεμάμενου. ♪

♪ Και γιατί, λέει, να μέλλει κοντά σου να ‘ρθω ♪

♪ που δε θέλω αγάπη αλλά θέλω τον άνεμο, ♪

♪ αλλά θέλω της ξέσκεπης όρθιας θάλασσας τον καλπασμό ♪

♪ Και για σένα κανείς δεν είχε ακούσει ♪

♪ Για σένα ούτε το δίκταμο ούτε το μανιτάρι ♪

♪ Στα μέρη τ’ αψηλά της Κρήτης τίποτα ♪

♪ Για σένα μόνο δέχτηκε ο Θεός να μου οδηγεί το χέρι ♪

♪ Πιο δω, πιο κει, προσεχτικά σ’ όλο το ήχος
του γιαλού του προσώπου, ♪

♪ στους ώμους, στα μαλλιά ♪

♪ Στο λόφο κυματίζοντας αριστερά. ♪

[instruments]

♪ το σώμα σου στη στάση του πεύκου του μοναχικού. ♪

♪ Μάτια της περηφάνιας και του διάφανου βυθού, ♪

[instruments]

♪ μέσα στο σπίτι με το σκρίνιο το παλιό ♪

♪ τις κίτρινες νταντέλες και το κυπαρισσόξυλο, ♪

♪ μόνος να περιμένω που θα πρωτοφανείς ♪

♪ ψηλά στο δώμα ή πίσω στις πλάκες της αυλής ♪

♪ με τ’ άλογο του Αγίου και με το αυγό της Ανάστασης. ♪

Tais-toi à présent

Tais-toi: la poitrine à peine naît de la fillette de douze ans tournée vers l'avenir,

avec son cratère rouge de toi, cette odeur amère comme l'aiguille qui trouve le corps et troue la mémoire

et fait surgir la terre et mon antique pays.

♪ Που κανείς να μην έχει δει και ακούσει, ♪

♪ τίποτα μες στις ερημιές τα ερειπωμένα σπίτια ♪

♪ ούτε ο θαμμένος πρόγονος πλάι στον αυλόγυρο, ♪

♪ Γιά σένα,ούτε η γερόντισσα μ’όλα της τά βοτάνια ♪

♪ Για σένα μόνο εγώ, μπορεί και η μουσική ♪

♪ που διώχνω μέσα μου αλλ’ αυτή γυρίζει δυνατότερη. ♪

[instruments]

και να το χώμα, να τα περιστέρια, να η αρχαία μας γη.

[instruments]

[applaudissements]

[les instruments s'accordent]

[Ionatos] Le poème est - celui qui va venir - de Yannis Ritsos.

Ça s'appelle Habitudes, Συνηθειές.

Il dit: "Habituons-nous, alors, depuis le début.

Habituons notre pas à marcher sur l'asphalte.

Allez, habituons-nous encore depuis le début

habituons notre regard à s'arrêter à la hauteur des dos voûtés

et disons-nous bien que ce qui est en train de tinter dans nos poches,

ce ne sont pas des étoiles, mais une poignée de pois chiches.

[instruments]

♪ Ας συνηθίσουμε λοιπόν απ' την αρχή το περπάτημα στην άσφαλτο, ♪

♪ το περπάτημα στην άσφαλτο, ας συνηθίσουμε λοιπόν ♪

[Instruments]

♪ ας συνηθίσουμε το βλέμμα μας ως το ύψος των σκυμμένων ώμων,♪

♪ των σκυμμένων ώμων ♪

♪ κι ας πούμε πως αυτά πού κουδουνίζουνε στη μέσα τσέπη του σακκακιού μας ♪

♪ δεν είναι τ' άστρα μα μια χούφτα στραγάλια.♪

[instruments]

♪ Ας συνηθίσουμε λοιπόν απ' την αρχή ♪

♪ Ας συνηθίσουμε λοιπόν ♪

[instruments]

συνηθίσουμε απ' την αρχή το περπάτημα στην άσφαλτο.

[instruments]

Le temps est altéré

Les années à venir sont altérées, tu sais où me trouver,

moi la peur, moi la mort, moi la mémoire inapprivoisée,

moi, le souvenir de la tendresse de ta main, moi, le chagrin de notre vie gâchée.

J'assiégerai l'heure: ça ne me regarde pas, moi, avec mon angoisse.

Je briserai leur sommeil avec des feux de Bengale, indécents et terrifiants,

des rafales innombrables tomberont sur des passants,

indifférents jusqu'à ce qu'ils commencent à gémir, à se poser des questions.

Moi, on ne pourra pas me tuer.

Moi, on ne pourra pas me tuer.

Moi, on ne pourra pas me tuer.

[Ionatos et Fotinaki] ♪ Ο χρόνος παραμορφώθηκε, ♪

♪ Τα χρόνια που έρχονται παραμορφώθηκαν. ♪

♪ Ξέρεις πού θα με βρεις, ♪

Εγώ ο Φόβος.

Εγώ ο θάνατος.

Εγώ η μνήμη, ανήμερη.

Εγώ η θύμηση της τρυφεράδας του χεριού σου,

εγώ ο καημός της χαλασμένης μας ζωής.

[instruments]

♪ Ο χρόνος παραμορφώθηκε, ♪

♪ Τα χρόνια που έρχονται παραμορφώθηκαν. ♪

♪ Ξέρεις πού θα με βρεις, ♪

♪ Εγώ ο Φόβος. ♪

♪ Εγώ ο θάνατος. ♪

♪ Εγώ η μνήμη η ανήμερη. ♪

♪ Εγώ η θύμηση της τρυφεράδας του χεριού σου, ♪

♪ εγώ ο καημός της χαλασμένης μας ζωής. ♪

♪ Θα πολιορκώ το «κοίταζε τη δουλειά σου» με τη αγωνία μου. ♪

♪ Θα θρυμματίζω τον ύπνο τους μ' άσεμνα, φρικιαστικά βεγγαλικά. ♪

♪ Σφαίρες αμέτρητες θα πέφτουν στους αδιάφορους διαβάτες, ♪

♪ ώσπου ν' αρχίσουν να σφαδάζουν ♪

♪ ώσπου ν' αρχίσουν ν' αναρωτιούνται. ♪

♪ Εμένα δε θα μπορούν να με σκοτώσουν. ♪

♪ Εμένα δε θα μπορούν να με σκοτώσουν. ♪

♪ Εμένα δε θα μπορούν να με σκοτώσουν. ♪

[applaudissements]

[les instruments s'accordent]

[Ionatos] Quand c'est un poète qui dit du mal des poètes, il est pardonné.

Voici encore un extrait de Maria Nefeli où c'est encore elle qui parle toujours et qui dit:

"Que faire de vous, les poètes qui, depuis des siècles, vous simulez les âmes invincibles,

depuis des siècles, vous attendez debout, comme des objets perdus qu'on n'est jamais venu rechercher.

Le monde s'écroule, l'univers chavire et vous, comme si de rien n'était,

vous réclamez vos droits sur le vide et dans l'haleine fétide de l'humanité,

vous devenez les cobayes volontaires du divin.

[Ionatos accorde sa guitare]

[Instruments]

[Ionatos et Fotinaki]♪ Τι να σας κάνω μάτια μου κι εσάς τους Ποιητές ♪

♪ Τι να σας κάνω μάτια μου κι εσάς τους Ποιητές ♪

♪ που χρόνια μου καμώνεστε τις ψυχές τις αήττητες ♪

♪ που χρόνια μου καμώνεστε τις ψυχές τις αήττητες ♪

♪ Και χρόνια περιμένετε κείνο που δεν περίμενα ♪

♪ Και χρόνια περιμένετε κείνο που δεν περίμενα ♪

♪ όρθιοι στη σειρά σαν αζήτητα αντικείμενα. ♪

♪ Δεν πα' να σας φωνάζουν - ούτ' ένας σας δεν απαντά ♪

♪ Δεν πα' να σας φωνάζουν - ούτ' ένας σας δεν απαντά ♪

♪ έξω χαλάει ο κόσμος καίγονται τα σύμπαντα ♪

♪ έξω χαλάει ο κόσμος καίγονται τα σύμπαντα ♪

♪ Τίποτα· σεις διεκδικείτε -να 'ξερα με τι νου ♪

♪ Τίποτα· σεις διεκδικείτε -να 'ξερα με τι νου ♪

♪ τα δικαιώματά σας επί του κενού! ♪

♪ τα δικαιώματά σας επί του κενού! ♪

♪ Και μες στην μπόχα γίνεστε του ανθρώπινου υδροθείου ♪

♪ Και μες στην μπόχα γίνεστε του ανθρώπινου υδροθείου ♪

♪ τα εθελοντικά πειραματόζωα ♪

♪ τα εθελοντικά πειραματόζωα ♪

τα εθελοντικά πειραματόζωα του Θείου.

[Instruments]

[applaudissements]

[les instruments s'accordent]

[Ionatos] Allez! On va parier sur l'avenir.

On va parier que... Odysseas Elytis dit qu'un jour, tu vas mordre dans les citrons nouveaux

et tu vas dégager des quantités énormes de soleil à l'intérieur de lui.

C'est tout comme tout à l'heure, quand on disait "Courage, mes colombes, mes anémones".

Ces femmes et ces hommes.

On va parier sur l'humanité,

on va parier - vous savez, en général, souvent, quand il y a la fin des concerts,

nous rencontrons toujours beaucoup d'amour et beaucoup d'amour pour la Grèce.

Mais ces derniers temps, Katerina et moi, on a eu affaire aussi à des gens

qui nous ont dit que tout était de notre faute.

Si l'Europe était dans un tel état, c'était à cause de la Grèce,

parce qu'on ne payait pas nos impôts.

[rires dans le public)

[Ionatos] Alors, voilà - donc il est temps de parier

et le pari éternel, millénaire [applaudissements], pas le Paris, la ville, la si belle ville de Paris,

mais un pari sur cette humanité qui nous manque parfois tant.

Το αιώνιο στοίχημα. Οδυσσέας Ελύτης.

[Instruments]

♪ Ότι μια μέρα θα δαγκάσεις μες στο νέο λεμόνι ♪

♪ και θ' αποδεσμεύσεις τεράστιες ποσότητες ήλιου από μέσα του. ♪

♪ Ότι όλα τα ρεύματα των θάλασσων άξαφνα φωτισμένα θα σε δείξουν ♪

♪ ν' ανεβάζεις τη θύελλα στο ηθικό επίπεδο. ♪

♪ ν' ανεβάζεις τη θύελλα στο ηθικό επίπεδο. ♪

♪ Ότι και μες στο θάνατό σου πάλι θα 'σαι σαν το νερό ♪

♪ σαν το νερό στον ήλιο που γίνεται ψυχρό, που γίνεται ψυχρό από ένστικτο. ♪

♪ Ότι θα κατηχηθείς απ' τα πουλιά ♪

♪ κι ένα φύλλωμα απο λέξεις θα σε ντύσει ♪

[Ionatos et Fotinaki] ♪ ελληνικά να μοιάζεις αήττητη ♪

♪ ελληνικά να μοιάζεις αήττητη. ♪

♪ Ότι μια σταλαγματιά θ' αποκορυφωθεί, θ' αποκορυφωθεί ♪

♪ ανεπαίσθητα στα τσίνορα σου ♪

♪ πέρ' απ' τον πόνο και μετά πολύ το δάκρυ ♪

♪ πέρ' απ' τον πόνο και μετά πολύ το δάκρυ. ♪

♪ Ότι όλη του κόσμου η απονιά, η απονιά ♪

♪ θα γίνει πέτρα ηγεμονικά για να καθίσεις ♪

♪ μ' ένα πουλί πειθήνιο στην παλάμη σου ♪

♪ μ' ένα πουλί πειθήνιο στην παλάμη σου. ♪

♪ Ότι μόνη σου τέλος θ' αρμοστείς ♪

♪ αργά στο μεγαλείο της ανατολής και του ηλιοβασιλέματος ♪

♪ της ανατολής, της ανατολής, της ανατολής και του ηλιοβασιλέματος. ♪

♪ της ανατολής και του ηλιοβασιλέματος. ♪

♪ της ανατολής. ♪

[Applaudissements]

[les instruments s'accordent]

[Ionatos] Le 25 août 1914, Kostis Palamas, poète majeur, hélas pas traduit en français,

a écrit un très beau poème qui s'appelle "Europe".

Parce que l'Europe était en guerre et lui, tout en s'étonnant de l'horreur

que l'homme peut toujours semer, l'homme sans mémoire,

celui qui commence et qui recommence, comme il dit,

lorsque les haines s'aiguisent et qu'on commence à se manger entre frères.

Alors, ce poème en trois parties, il parle de la guerre,

il parle du sage qui regarde et qui espère,

et pour finir, il parle du poète, du poète qui lui, toujours, espère

que cette graine qu'on peut semer dans le coeur de l'être humain,

elle peut un jour pousser comme une promesse de paix.

C'est un magnifique poème sur la paix.

Et voilà les trois parties.

La musique, elle est de Katerina et ils l'ont travaillée longtemps avec Gaspar.

Je les remercie. Je les remercie.

Ο πόλεμος, ο στοχαστής, ο ποιητής. Κώστης Παλαμάς.

[instruments]

[1:03:54 - 1:07:38: à revoir attentivement: transcrit d'oreille] ? Η ανατολή αλαφιάζεται και η δύση

? Μιά φλογα, και τραβάει στα μεσουράνια

? Ηλίκιοι οι λαοί, τροχίζονται τα μισητά ταγάνια.

[instruments]

? Του βάρβαρου το ξέσπασμα, οι αιώονες .........

? Ότι κι αν είναι, καστροκάραβα, γοργόνες, και κατα....

[instruments]

? Για ποιούς δυνάστες και για ποιές κορόνες στη γής ...... τα έγκαταν ποιοί μάγοι

? Τρέμουν τα πυργοκάραβα, οι λιμόνες και τα πελάργη.

[instruments]

? Στέλνει του ονείρου το όνειρον και πάει

? Για τους αετούς αερόπλανους μα ο μικρός άνθρωπος, κύριος του γλαυκού,

? σκορπάει κι εκεί τη φρίκη

[instruments]

? Στοχαστής

? Ο στοχαστής ο πιό ψυχ..... θέλει που δίνει το αίμα του

? ....... απο τα ........

[instruments]

? Μα ο στοχαστής, όποια η φωνή του κι 'οποια θελει να δίνει το αίμα του αχναδεύει

? απο τα γαληνιά του τα κατατόπια, και δε ...εύει

[instruments]

? Ο πόλεμος των πάντων ο πατέρας

? Μη... πλούσιας βλάστεισεις συλλάβα.

? Πως θα πιαστεί το πλάσμα απο το τέρας;

Ποιος ξέρει;

Κι αν κάποιο ενσαρκωθεί όνειρο μεγάλο

? Και κόσμο νέο τήν άξ.... .... και ....θεί,,

? Κι απάνω απο το σάλλο, η Ευρώπη, μία, η Ευρώπη, μία.

[instruments]

Ο ποιητής

? Μες στα σπλάχνα του παρμένος θα ....................

? Και μέσα νούς εκστατικός παρμένος φτερουγοφόρους

? Κατω απ τα φτερούγια του πλασμα τον οραίον για το στίχο του

? όλα ικόνες, ................... Του απριλιού και των αρμάτων οι λεγιόνες.

? και μισεί του πολέμου το κανόνι, και μισεί .... πόταμος τού αιμάτου

? ..... ταγχος που μυρόνει στα σωθικά

? δεν είναι για του τάφου το σκουλίκι

? οι θεοί σου ζούν, μα αυτούς και.....

? θα τη δόξαμε ... και η νίκη

? .... δημοκρατία, δημοκρατία.

[instruments]

[applaudissements]

[les instruments s'accordent + appaludissements]

Et on va continuer avec encore une chanson de Katerina.

et ça s'appelle Τα τζιτζίκια. Τα τζιτζίκια, c'est les cigales.

Et vous savez que les Grecs, c'est les cigales de l'Europe.

Alors [rires] il y en a qui travaillent et les Grecs [applaudissements], rien, forcément.

Et donc, comme nous sommes les cigales de l'Europe, ça tombe très bien.

τζιτζίκια en grec, Elytis dit, "Et les cigales seront si nombreuses dans ce pays

que tu ne les entendras même pas,

comme tu n'entends pas le pouls qui bat dans ton poignet.

Et voilà: Τα τζιτζίκια, onomatopéique, voilà,

et avec Katerina, on doit vous dire que ce très beau texte d'Elytis est -

il parle aussi des sirènes, il parle - Παναγιά, Παναγιά, ça, c'est difficile à traduire, hein

[Fotinaki] Παναγιά...

[Ionatos] C'est la Vierge, mais pour les Grecs, c'est autre chose.

Et il dit qu'elle tenait dans ses bras la Mer Egée, avec tous ses enfants.

Et vous savez combien d'îles il y a en Grèce, et de mots aussi.

Alors on s'est dit, avec Katerina finalement,

que si chaque fois que vous utilisez un mot d'origine grecque,

vous mettiez un centime dans une tirelire, le problème de la Grèce [rires et applaudissements]

serait résolu depuis très, très longtemps.

[applaudissements]

[instruments]

[Ionatos] ♪ Η Παναγιά το πέλαγο / κρατούσε στην ποδιά της ♪

♪ τη Σίκινο, την Αμοργό / και τ’ άλλα τα παιδιά της. ♪

[Ionatos et Fotinaki] ♪ Από την άκρη του καιρού και πίσω απ’ τους χειμώνες ♪

♪ άκουγα σφύριζε η μπουρού , άκουγα σφύριζε η μπουρού ♪

♪ κι έβγαιναν οι γοργόνες ♪

♪ κι έβγαιναν οι γοργόνες. ♪

[Fotinaki] ♪ ααα...♪

[Ionatos et Fotinaki] ♪Κι εγώ μέσα στους αχινούς / στις γούβες τ’ αρμυρίκια ♪

♪ σαν τους παλιούς θαλασσινούς / ρωτούσα τα τζιτζίκια: ♪

♪ Ε! σεις τζιτζίκια μου άγγελοι, / γειά σας κι η ώρα η καλή. ♪

♪ Ο βασιλιάς, ο βασιλιάς ο ήλιος ζεί; ♪

♪ Ο βασιλιάς, ο βασιλιάς ο ήλιος ζεί; ♪

♪ Κι όλα αποκρίνονται μαζί: ♪

♪ Κι όλοα αποκρίνονται μαζί: ♪

♪ Ζεί ζεί ζεί ζεί ζεί ζεί ζεί ζεί ζεί ζεί ζεί ζεί ...ι ι ι ι ι ι ι ι ι ♪

♪ ο βασιλιάς ο ήλιος ζει

♪ ο βασιλιάς, ο βασιλιάς ο ήλιος ζει ♪

♪ Η Ελλάδα ζεί. ♪

[Instruments et mélisme]

[Applaudissements + instruments qui s'accordent]

[Ionatos] Merci. Ευχαριστούμε. Να είστε καλά.

[les instruments s'accordent]

La Grèce est un bateau fou qui sort des montagnes

et qui jette son ancre sur les Cocagnes

et charge l'air frais des deux côtés.

Ce bateau est fait de rêve et de pierre noire,

Son mousse est innocent, rusé son matelot.

Il voyage depuis la nuit des temps,

il charge des soupirs et décharge des tourments.

Et nous, à bord depuis tellement d'années, mon Dieu,

comment avons-nous fait pour ne pas sombrer?

Mille capitaines avons changés et mille tempêtes traversées.

Peut-être devons-nous notre survie

au soleil, cette éternelle vigie.

Το τρελοβάπορο

[Instruments]

[Ionatos Fotinaki] ♪ Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά ♪

♪ κι αρχίζει τις μανούβρες "βίρα μάινα" ♪

♪ Την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές ♪

♪ φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ τις δυό μεριές ♪

[Instruments]

♪ Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι απ' όνειρο ♪

♪ Έχει λόστρομο αθώο, ναύτη πονειρό.

♪ Απο τα βάθη φτάνει τους παλιούς καιρούς, ♪

♪ βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς. ♪

[Instruments]

I: ♪ Ελα Χριστέ και Κύριε, λέω κι απορώ, ♪ F: Δύο συ και τρία γω / πράσινο πεντόβολο

I: ♪ τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο, ♪ F: μπαίνω μέσα στον μπαξέ / γεια σου κύριε μενεξέ.

♪ Χρόνους μας ταξιδεύει δε βουλιάξαμε ♪

♪ χίλιους καπετάνους τους αλλάξαμε. ♪

I: ♪ Κατακλεισμούς ποτέ δε λογαριάσαμε, ♪ F: Χοπ αν κάνω δεξιά / πέφτω πάνω στη ροδιά.

I: ♪ μπήκαμε μες στα όλα και περάσαμε, ♪ F: Χοπ αν κάνω αριστερά πάνω στη βατομουριά.

♪ Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα ♪

♪ παντότινο τον Ήλιο τον Ηλιάτορα! ♪

[Instruments]

[Ionatos] Δύο συ και τρία γω / πράσινο πεντόβολο

[Fotinaki Ionatos] μπαίνω μέσα στον μπαξέ / γεια σου κύριε μενεξέ.

[Ionatos] Δύο συ και τρία γω / πράσινο πεντόβολο

[Fotinaki Ionatos] μπαίνω μέσα στον μπαξέ / γεια σου κύριε μενεξέ.

♪ γεια σου κύριε μενεξέ, γεια σου κύριε μενεξέ ♪

μπαίνω μέσα στον μπαξέ / γεια σου κύριε μενεξέ, γεια σου κύριε μενεξέ.

μπαίνω μέσα στον μπαξέ / γεια σου κύριε μενεξέ, γεια σου κύριε μενεξέ.

[Applaudissements et instruments qui s'accordent]

[Ionatos] Αγαπημένοι μου

On arrive tout doucement vers la fin de ce récital et je voudrais remercier du fond du coeur,

d'abord, mes compagnons de scène, la merveilleuse Katerina Fotinaki [applaudissements]

et Gaspar Claus ["Bravo", applaudissements]

Et je voudrais remercier les deux musiciens qui sont cachés,

notre ami qui est là depuis longtemps, longtemps avec nous: au son: Thierry Leger (?)

[Applaudissements]

Aux lumières, Alexis Sévenière (?)

[Applaudissements]

et remercier ce théâtre - ce théâtre et toute l'équipe.

Quand je reviens ici, c'est comme si je revenais un peu chez moi,

et il y a toujours autant de gentillesse et autant de chaleur:

le Théâtre de la Ville, déjà si longtemps,

et Mediapart, de nous avoir fait ce magnifique cadeau:

toute l'èquipe de Mediapart d'avoir enregistré.

Et peut-être qu'en Grèce, on peut encore nous voir.

Et voilà. Merci à vous tous et pardon à ceux que j'oublie.

Et à tous mes amis, surtout, à tous mes amis et tous nos amis.

Voilà. Courage.

[Applaudissements]

Άμα θελετε, και άμα εστενόσαστε. Αλλά το ξέρω ότι θέλετε.

Θα τραγουδήσουμε μαζί ένα τραγούδι που ίσως να το ξέρετε. Μάλιστα σίγουρα το ξέρετε.

[Instruments qui s'accordent]

Περίμενε, Κατερίνα, έχω ένα αργαλίο να βάλω. - accordage

[Instruments]

[Fotinaki] ♪ Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ ♪ [Ionatos] Le soleil de la justice et du sang

♪ και μυρσίνη συ δοξαστική ♪ Et toi, myrthe, emblème de gloire,

♪ μη παρακαλώ σας μη, μη παρακαλώ σας μη ♪ Je vous en supplie, n'oubliez pas mon pays.

♪ μη παρακαλώ σας μη - λησμονάτε τη χώρα μου! ♪

[Ionatos] Voyez ces montagnes en forme d'aigle

Et ces vignes adossées aux volcans

Et ces maisons qui paraissent plus blanches encore, face à tant de bleu.

[Fotinaki] ♪ Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά

♪ στα ηφαίστεια κλήματα σειρά ♪

[Fotaki et Ionatos] ♪ και τα σπίτια πιο λευκά, και τα σπίτια πιο λευκά ♪

♪ και τα σπίτια πιο λευκά / στου γλαυκού το γειτόνεμα! ♪

[Instruments]

[Ionatos] Et si d'un côté, elle touche à l'Asie et de l'autre à l'Europe,

Elle s'appuie aérienne et seule, elle se tient dans la mer.

[Instruments]

[Ionatos] ♪ Τα πικρά μου χέρια με τον κεραυνό ♪

♪ Στα ηφαίστεια πίσω απ' τον καιρό ♪

♪ τους παλιούς μου φίλους καλώ ♪

♪ τους παλιούς μου φίλους καλώ ♪

♪ τους παλιούς μου φίλους καλώ ♪

♪ με φοβέρες και μ' αίματα! ♪

♪ τους παλιούς μου φίλους καλώ / με φοβέρες ♪

Et partout le deuil de cette lumière impitoyable

[Instruments]

[Fotinaki] ♪ Της δικαιοσύνης ήλιε ♪

[Ionatos] ♪ μη παρακαλώ σας μη ♪

[Fotinaki] ♪ μη παρακαλώ σας μη ♪

[Fotinaki et Ionatos] ♪ μη παρακαλώ σας μη - λησμονάτε τη χώρα μου! ♪

♪ μη παρακαλώ σας μη - λησμονάτε τη χώρα μου! ♪

[Instruments]

[Femme, du public] Nous n'oublierons pas!

[Applaudissements]

[Applaudissements rythmés]

[Instruments qui s'accordent]

[guitares]

[Ionatos] ♪ Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας ♪

♪ ο πετροπαιχνιδιάτορας ♪

♪ Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας ♪ [Fotinaki] ♪ ε ε ε ♪

[Ionatos] ♪ ο πετροπαιχνιδιάτορας ♪

♪ ντιλιμ ντινταμ ντιλιμ... ♪

♪ από την άκρη των ακρώ ♪

♪ κατηφοράει στο Ταίναρο ♪

♪ από την άκρη των ακρώ ♪

♪ κατηφοράει στο Ταίναρο εεε♪

♪ ντιλιμ ντινταμ ντιλιμ ♪

♪ Φωτιά 'ναι το πηγούνι του ♪

♪ χρυσάφι το πιρούνι του. ♪

♪ Φωτιά 'ναι το πηγούνι του ♪

♪ χρυσάφι το πιρούνι του. ε ε ♪

♪ ντιλιμ ντινταμ ντιλιμ ♪

♪ Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας ♪

♪ ο πετροπαιχνιδιάτορας ♪

♪ Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας ♪

♪ ο πετροπαιχνιδιάτορας ♪

♪ Ο Ήλιος ο Ή Ήλιος ο Ήλιος ο Η ο Η ο Ήλιος ♪

[guitares]

[Ionatos] Eh!

[Applaudissements]

[Ionatos] ♪ Τη ρωμιοσύνη μην την κλαίς ♪

♪ εκεί που πάει να σκύψει ♪

♪Τη ρωμιοσύνη μην την κλαίς ♪

♪εκεί που πάει να σκύψει ♪

♪ με το σουγιά στο κόκκαλο ♪

♪ με το λουρί στο σβέρκο ♪

♪ Τη ρωμιοσύνη μην την κλαις ♪

♪ Νάτη πετιέται νάτη πετιέται νάτη νάτη πετιέται ♪

♪ Νάτη πετιέται απο ξαρχής ♪

♪ κι αντριεύει και θεριεύει ♪

♪ και καμακώνει το θεριό ♪

♪ με το καμάκι του ήλιου ♪

♪ Νάτη πετιέται απο ξαρχής ♪

♪ κι αντριεύει και θεριεύει ♪

♪ και καμακώνει το θεριό ♪

♪ με το καμάκι του ήλιου ♪

♪ με το καμάκι, με το καμάκι, με το καμάκι του ήλιου ♪

[Ionatos: mots pas compris]

[Applaudissements]

("Un jour les rêves prendront leur revanche" - Angélique Ionatos: guitare & voix - Katerina Fotinaki: Guitare & voix - Gaspar Claus: violoncelle)

(Musique: Angélique Ionatos & Mikis Theodorakis - Captation et réalisation: Small Bang - Mediapart - Théâtre de la Ville)