"Yabani hayat"ın sahibi kim? - Elyse Cox

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/why-we-need-national-parks-elyse-cox

1903'te ABD Başkanı Theodore Roosevelt çevreci John Muir ile beraber Kalifoniya'daki Yosemite Vadisi'ne kamp yolculuğu yaptı. Roosevelt'in doğayı sevdiği bilinse de Muir onu kamptan daha fazlası için davet etmişti: Yosemite tehlikedeydi. Hem korumak, hem de halkın kullanımı için arazi ayarlama çabasının bir parçasıydı. Elyse Cox bir millî park yaratma işindeki hassas dengeyi detaylandırıyor.

Ders: Elyse Cox, yönetmen: Boniato Studio.

1903'te Amerika Birleşik
Devletleri Başkanı

Kaliforniya'daki Yosemite Vadisi'ne
üç günlük kamp yolculuğu yaptı.

Başkan Theodore Roosevelt göğe yükselen
sekoya ağaçları ormanında uyudu,

kar tipisinde kamp yaptı ve ev sahibesi
ve rehberi olan çevreci John Muir'le

saatlerce kamp ateşinde konuştu.

Roosevelt'in doğayı sevdiği ünlüydü

fakat Muir onu oraya kamp yapmaktan
fazlası için davet etmişti:

Yosemite tehlikedeydi.

Yosemite 1864'te korunan alan
ilan edilse de,

1903'te fazla gelişmeden ötürü
hâlâ tehlikedeydi.

Onlarca yıllık tartışma olan hem korumak,
hem de halkın kullanımı için

arazi ayarlama çabasının
tam ortasındaydı -

söylemesi yapmasından kolay iki amaç.

Yosemite'de mücadele
1849 altına hücum ile başladı,

o sırada madenciler
Sierra Nevada eteklerinde

altın arayarak batıya akın ediyorlardı.

1851'de devlet onaylı askerler

Ahwahneechee kabilesini
Yosemite Vadisi'nden çıkarttı.

Dönmeyi başaranlar beyaz yerleşimcilerin
arazide hak iddia etmelerine,

koca sekoyaları devirmelerine ve otel
ve salonlar inşa etmelerine tanık oldu.

Yanıt olarak, küçük bir Kaliforniyalı grup

senatör John Conness'i vadiyi özel
amaçlardan koruması için lobi yaptı.

1864'te Kongre Conness'in
tasarısını geçirerek

Yosemite Vadisi'ni
Kaliforniya Eyaleti'ne bağışladı,

böylece ilk defa ABD hükûmeti araziyi
halk korumasına almış oldu.

Ancak arazinin yönetimi
açık bir soru olarak kaldı,

benzer korumaya tabi daha fazla alan

oldukça daha karmaşık hâle gelen bir soru.

Yedi sene sonra jeolog Ferdinand Hayden

Yellowstone platosuna bir gezi yaptı

ki burası pek çok Amerikan yerli
kabilesi tarafından

seromoniler, avcılık
ve ticaret amaçlı kullanılıyordu.

Gezideki bilim insanları ve sanatçılar
muhteşem gayzerler

ve kaplıcaların olduğu
haberlerini getirdiler,

Yellowstone'u devlet
korumasına almak üzere

geniş çaplı desteği sağladılar

ve yerlilerin araziye girişi
kısıtlanacaktı.

Ancak Yosemite'den farklı olarak
Yellowstone bir eyalete bağışlanamadı-

daha eyalet olmamış üç ABD alanından
birinin parçasıydı.

Onun yerine Kongre 1872'de
Yellowstone'u devlet idaresine aldı,

böylece dünyanın ilk gerçek
millî parkı kuruldu.

Başkanlığı sırasında Teddy Roosevelt
halk korumasındaki arazileri

genişletmekte etkindi.

1916'da on beş millî park vardı.

Ancak yönetim sorunu çözümlenmedi

ve park bakımı birden fazla
devlet departmanı

tarafından gelişigüzel idare edildi.

Yol yapımı ve personel alımı gibi
direkt işler

etkin olmayan bürokratik
manevralar gerektirdi.

Park idamesi için hiçbir departman
kural belirlemediği için

avcılar yabani hayatı öldürdü,
sürüler alanlarda aşırı otladı

ve ziyaretçiler kent
simgelerini tahrip etti.

Çözüm Kanada'dan geldi

ki son derece etkin merkezi
park hizmetleri bulunuyordu.

1916'da Birleşik Devletler
bu modele uygun olarak

Millî Park Hizmetleri'ni kurdu.

Bugüne kadar park hizmetlerinin misyonu
bazen karşı karşıya gelen

iki amaçtan oluşur:

Parkları geleceğe taşımak

ve halkın ondan istifade
etmesini sağlamak.

Bu narin bir denge hareketi:
Yollar, patikalar ve diğer altyapılar

parkı ziyaretçilere erişilebilir yapar,
ama aynı zamanda yeryüzünü değiştirir,

ziyaretçiler de kirlenme, erozyon
ve narin ekosistemlerin tahribine

yol açabilirler.

Korumanın tarihçesi
bu misyonla uyuşmayabilir.

Pek çok park kurulurken öyle değildi,

yerleşim olmayan yabani alanlar
koruma için standart oldu.

Bunun yerine, çoğu yerliler
için ev veya tapınaktı

ki halkın kullanımı adı altında
bu yerlere ulaşımı kaybettiler.

Sadece yakın zamanda Millî Park Hizmetleri

bu geleneği hesaba katarak
Amerikan yerlilerini

park yönetimine kattı.

Dünya çapında yerli topluluklar
alan yönetimi ve korumada

hayati rol oynar.

Bugün dünyada binlerce millî park vardır

ve herbiri halk kullanımı ile tarihi

ve ekolojik korumayı
dengelemek zorundadır.

Yeni Zelanda, İzlanda, Avustralya
ve Güney Afrika'daki parklar

ziyaretçi sayıları fırladıkça
şiddetli erozyonu deneyimledi.

Tayland'daki Mu Ko Similan
Millî Parkı gibi bazıları

ekosistemin iyileşmesi için bölümlerini
turistlere tamamen kapattılar.

Millî parklar gelecek nesiller için

eşsiz alanları korudu.

Aynı zamanda bizi zor
sorularla başbaşa bıraktılar:

Bu gezegene ve birbirimize karşı
sorumluluklarımız nelerdir?