Do kogo należy dzika przyroda - Elyse Cox

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/why-we-need-national-parks-elyse-cox

W 1903 roku prezydent Stanów Zjednoczonych Theodore Roosevelt wybrał się z ekologiem Johnem Muirem na biwak do Doliny Yosemite w Kalifornii. Roosevelt uwielbiał spędzać czas na świeżym powietrzu, ale Muir zaprosił go na coś więcej niż biwak. Yosemite była w niebezpieczeństwie. Odłogowanie ziemi w celu ochrony i dla użytku publicznego było częścią prób ratunku. Elyse Cox szczegółowo opisuje próby pogodzenia sprzeczności przy tworzeniu parku narodowego.

Lekcja: Elyse Cox. reżyseria: Boniato Studio.

W 1903 roku Prezydent USA pojechał

na trzydniowy biwak
do Doliny Yosemite w Kalifornii.

Prezydent Theodore Roosevelt
spał wśród wysokich sekwoi,

obozował podczas burzy śnieżnej
i godzinami rozmawiał przy ognisku

z gospodarzem i przewodnikiem,
ekologiem Johnem Muirem.

Roosevelt uwielbiał spędzać
czas na świeżym powietrzu,

ale Muir zaprosił go tam
nie tylko z powodu biwakowania.

Yosemite była w niebezpieczeństwie.

Chociaż w 1864 roku stała się
terenem chronionym,

w 1903 roku wciąż groził jej
nadmierny rozwój.

Była w samym centrum wieloletniej
walki o przeznaczenie terenu

zarówno do ochrony,
jak i użytku publicznego.

Dwa cele, które łatwiej
było powiedzieć niż zrobić.

Bitwa o Yosemite zaczęła się
wraz z gorączką złota 1849 roku,

kiedy górnicy ruszyli na zachód,
szukając złota u podnóża Sierra Nevada.

W 1851 roku zatwierdzona
przez państwo milicja

wypędziła indiańskie plemię
Ahwahneechee z Doliny Yosemite.

Ci, którzy wrócili, byli świadkami
roszczeń białych osadników do ziemi,

wycinania gigantycznych sekwoi
oraz budowy hoteli i zajazdów.

W odpowiedzi mała grupa
zaniepokojonych Kalifornijczyków

przekonała senatora Johna Connessa

do ochrony doliny
przed prywatnymi interesami.

W 1864 roku Kongres
przyjął ustawę Connessa

przekazującą Kalifornii
Dolinę Yosemite.

Rząd USA po raz pierwszy
objął ziemię ochroną publiczną.

Ale zarządzanie ziemią
pozostało otwartą kwestią,

która miała się tylko
bardziej skomplikować,

w miarę jak kolejne ziemie
brano pod ochronę.

Siedem lat później
geolog Ferdinand Hayden

poprowadził wyprawę
na płaskowyż Yellowstone,

teren indiańskich ceremonii,
polowań i handlu.

Naukowcy i artyści opowiadali

o spektakularnych gejzerach
i gorących źródłach,

inspirując szerokie poparcie
dla objęcia Yellowstone ochroną

i ograniczenia dostępu tubylców do ziemi.

W przeciwieństwie do Yosemite

Yellowstone nie można
było objąć opieką stanową.

Leżał w trzech regionach USA,
które jeszcze nie były stanami.

Zamiast tego Kongres objął Yellowstone
federalnym zarządem w 1872 roku,

tworząc pierwszy na świecie
prawdziwy park narodowy.

W trakcie prezydentury
Teddy Roosevelt odegrał kluczową rolę

w powiększaniu terenów
objętych ochroną publiczną.

Do 1916 roku powstało
piętnaście parków narodowych.

Ale problem zarządzania
pozostał nierozwiązany,

a koszty utrzymania parku

chaotycznie przerzucano na różne resorty.

Proste zadania typu budowa dróg
czy zatrudnianie personelu

wymagało zawiłych
manewrów biurokratycznych.

Żaden z wydziałów nie ustalił
zasad zachowania w parku,

więc myśliwi zabijali zwierzynę,
bydło niszczyło roślinność,

a goście dewastowali przyrodę.

Rozwiązanie nadeszło z Kanady,

gdzie skutecznie scentralizowano
zarządzanie parkami.

W 1916 roku USA utworzyły
na podstawie tego modelu

Służbę Parków Narodowych.

Do dziś misja zarządzania
parkami ma dwa cele,

niekiedy sprzeczne,

Zachować parki na przyszłość

i udostępnić je ogółowi.

To delikatny akt równowagi:
drogi, szlaki i inna infrastruktura

udostępniają turystom parki,
ale też zmieniają krajobraz,

a goście mogą powodować zanieczyszczenia,

erozję i niszczenie
delikatnych ekosystemów.

Sama historia ochrony
też może być z tą misją sprzeczna.

Wiele parków w chwili powstania

nie było niezamieszkaną dziczą,

co stało się standardem ochrony przyrody.

Wiele stanowiło dom i miejsce kultu
dla rdzennych ludów,

którzy utracili dostęp do ziem
w imię użytku publicznego.

Dopiero od niedawna
Służba Parków Narodowych

zaczęła liczyć się z tym dziedzictwem
i włączać rdzennych Amerykanów

do zarządzania parkami.

Na całym świecie społeczności tubylcze
odgrywają kluczową rolę

w gospodarowaniu i ochronie gruntów.

Obecnie na całym świecie istnieją
tysiące parków narodowych

i każdy musi równoważyć użytek publiczny
z ochroną historyczną i ekologiczną.

Parki w Nowej Zelandii,
Islandii, Australii i RPA

poważnie ucierpiały z powodu
raptownego napływu turystów.

Niektóre, jak Park Narodowy
Mu Ko Similan w Tajlandii,

zamknęły niektóre szlaki,
żeby umożliwić odbudowę ekosystemu.

Parki narodowe zachowały
niezastąpione krajobrazy

dla przyszłych pokoleń.

Zmuszają nas też
do postawienia trudnych pytań:

jakie są nasze obowiązki
wobec planety i siebie nawzajem?