WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:03.000
Tema e negociimit të veshtirë

00:00:03.000 --> 00:00:05.000
me kujton një prej tregimeve të mia më të preferuara

00:00:05.000 --> 00:00:07.000
nga Lindja e Mesme

00:00:07.000 --> 00:00:10.000
të një njeriu qe tre djemve të tij u kishte lënë 17 deve.

00:00:10.000 --> 00:00:13.000
Djalit të parë, i la gjysmën e deveve;

00:00:13.000 --> 00:00:15.000
djalit të dytë, i la një të tretën e deveve;

00:00:15.000 --> 00:00:17.000
dhe djalit të vogel, i la një të nëntën e deveve.

00:00:17.000 --> 00:00:19.000
Të tre djemtë hynë në negociata.

00:00:19.000 --> 00:00:21.000
17 nuk pjesëtohet me dy.

00:00:21.000 --> 00:00:23.000
Nuk pjesëtohet me tre.

00:00:23.000 --> 00:00:25.000
Nuk pjesëtohet as me nëntë.

00:00:25.000 --> 00:00:27.000
Gjakftohtësia vllazë filloi të tendosej.

00:00:27.000 --> 00:00:29.000
Përfundimisht, të dëshpëruar,

00:00:29.000 --> 00:00:32.000
ata shkuan dhe konsultuan një plakë të mencur.

00:00:32.000 --> 00:00:34.000
Plaka e mencur mendoi gjatë për problemin e tyre,

00:00:34.000 --> 00:00:36.000
dhe përfundimisht u kthye dhe tha.

00:00:36.000 --> 00:00:38.000
"Nuk e di nëse mund të ju ndihmoj,

00:00:38.000 --> 00:00:40.000
por nëse doni, merrni deven time."

00:00:40.000 --> 00:00:42.000
Kështuqë ata u bënë me18 deve.

00:00:42.000 --> 00:00:45.000
Djali i parë mori gjysmën -- gjysma e 18 është nëntë.

00:00:45.000 --> 00:00:48.000
Djali i dytë mori një të tretën -- një e treta e 18 është gjashtë.

00:00:48.000 --> 00:00:50.000
Djali i vogël mori një të nëntën --

00:00:50.000 --> 00:00:52.000
një e nënta e 18 është dy.

00:00:52.000 --> 00:00:54.000
Shuma e tyre 17.

00:00:54.000 --> 00:00:56.000
U mbeti dhe një deve.

00:00:56.000 --> 00:00:58.000
dhe i'a kthyen atë plakës së mencur.

NOTE Paragraph

00:00:58.000 --> 00:01:00.000
(Të qeshura)

NOTE Paragraph

00:01:00.000 --> 00:01:02.000
Po të mendoni për një çast për ktë histori

00:01:02.000 --> 00:01:04.000
Mendoj se ngjan

00:01:04.000 --> 00:01:07.000
shumë me negociatat e vështira në të cilat përfshihemi.

00:01:07.000 --> 00:01:09.000
Ata filluan me 17 deve -- s'kishte mënyrë për ta zgjidhur atë.

00:01:09.000 --> 00:01:11.000
Në një farë menyre, ajo që duhet bërë

00:01:11.000 --> 00:01:14.000
është të sprapsemi nga situata të tilla, sikurse plaka e mencur,

00:01:14.000 --> 00:01:16.000
të shikojmë situatën me sy të freskët

00:01:16.000 --> 00:01:19.000
dhe të vijmë me deven e 18të.

00:01:20.000 --> 00:01:22.000
Tani, të gjeja atë deven e 18 në konfliktet botërore

00:01:22.000 --> 00:01:25.000
ka qenë pasioni i jetës time.

00:01:25.000 --> 00:01:28.000
Unë e shoh njerëzimin, pak a shumë njësoj sikur ata tre vëllezërit;

00:01:28.000 --> 00:01:30.000
të gjithë jemi një familje.

00:01:30.000 --> 00:01:32.000
E dimë që shkencërisht,

00:01:32.000 --> 00:01:34.000
në saje të revolucionit të komunikimit,

00:01:34.000 --> 00:01:37.000
të gjitha fiset tribale në planet, të gjitha 15,000 fiset,

00:01:37.000 --> 00:01:40.000
janë në kontakt me njëri tjetrin.

00:01:40.000 --> 00:01:42.000
është një ribashkim i madh familjar.

00:01:42.000 --> 00:01:44.000
Dhe ende, si cdo ribashkim familjar,

00:01:44.000 --> 00:01:46.000
nuk është gjithcka paqe dhe dritë.

00:01:46.000 --> 00:01:48.000
Ka shumë konflikte.

00:01:48.000 --> 00:01:50.000
Dhe pyetja është,

00:01:50.000 --> 00:01:52.000
si të sillemi me dallimet tona?

00:01:52.000 --> 00:01:54.000
si i të sillemi me dallimet më të thella,

00:01:54.000 --> 00:01:56.000
duke pasë parasysh tendencën njerëzore për konflikt

00:01:56.000 --> 00:01:58.000
dhe gjenitë njerëzor

00:01:58.000 --> 00:02:01.000
tek shpikin armë të shkatërrimit masiv?

00:02:01.000 --> 00:02:03.000
Kjo është pyetja.

NOTE Paragraph

00:02:03.000 --> 00:02:06.000
Ndersa kalova nje pjesë të mirë të tri dekadave të kaluara --

00:02:06.000 --> 00:02:08.000
pothuajse katër --

00:02:08.000 --> 00:02:10.000
duke udhëtuar nëpër botë,

00:02:10.000 --> 00:02:13.000
duke tentuar të punoj, duke u përfshirë në konflikte

00:02:13.000 --> 00:02:16.000
që prej Jugosllavisë deri në Lindje të Mesme

00:02:16.000 --> 00:02:18.000
prej Ceçenisë deri në Venezuelë

00:02:18.000 --> 00:02:21.000
disa nga konfliktet më të vështira në këtë planet,

00:02:21.000 --> 00:02:23.000
Gjithmonë e kam pyetur veten.

00:02:23.000 --> 00:02:25.000
Dhe mendoj e kam gjetur, në një menyrë,

00:02:25.000 --> 00:02:27.000
cili është sekreti i paqes.

00:02:27.000 --> 00:02:30.000
është në fakt, befasisht i thjeshtë.

00:02:30.000 --> 00:02:33.000
Nuk është i lehtë, por i thjeshtë.

00:02:33.000 --> 00:02:35.000
Nuk është as i ri.

00:02:35.000 --> 00:02:37.000
Mund të jetë një prej trashëgimive njerëzore më të lashta.

00:02:37.000 --> 00:02:40.000
Sekreti i paqes jemi ne.

00:02:40.000 --> 00:02:42.000
Jemi ne që veprojmë

00:02:42.000 --> 00:02:44.000
si komuniteti rrethues

00:02:44.000 --> 00:02:46.000
rreth cdo konflikti,

00:02:46.000 --> 00:02:48.000
i cili mund të luajë rol konstruktiv.

NOTE Paragraph

00:02:48.000 --> 00:02:51.000
Me lejoni t'ju ofroj vetëm një tregim, një shembull.

00:02:52.000 --> 00:02:54.000
Rreth 20 vjet më parë isha në Afrikën e Jugut

00:02:54.000 --> 00:02:56.000
duke punuar me palët në atë konflikt,

00:02:56.000 --> 00:02:58.000
dhe kisha një muaj shtesë,

00:02:58.000 --> 00:03:00.000
kështuqe kalova ca kohë duke jetuar

00:03:00.000 --> 00:03:02.000
me disa grupe në San Bushmen.

00:03:02.000 --> 00:03:05.000
Isha kurioz në lidhje me ta dhe mënyrën se si i zgjidhnin konfliktet.

00:03:06.000 --> 00:03:08.000
Sepse, pas të gjithave, brenda kujtesës jetësore,

00:03:08.000 --> 00:03:10.000
ata ishin gjahtarë dhe mbledhës,

00:03:10.000 --> 00:03:12.000
që jetonin afërsisht njësoj sikurse paraardhësit tanë

00:03:12.000 --> 00:03:15.000
te ndoshta 99 perqind të historise njerëzore.

00:03:15.000 --> 00:03:18.000
Dhe të gjithë burrat kishin shigjetat helmuese të cilat i përdornin për gjah --

00:03:18.000 --> 00:03:20.000
absolutisht fatale.

00:03:20.000 --> 00:03:22.000
Si i tejkalojnë ata dallimet e tyre?

00:03:22.000 --> 00:03:24.000
Ajo që mësova

00:03:24.000 --> 00:03:27.000
është që sa herë gjaknxehtësia rritet në ato komunitete,

00:03:27.000 --> 00:03:30.000
dikush i merr dhe i fsheh shigjetat helmuese nëpër shkurre,

00:03:30.000 --> 00:03:34.000
dhe atëherë gjithsecili ulet në një rreth si ky,

00:03:34.000 --> 00:03:37.000
ulen, edhe flasin, e flasin.

00:03:37.000 --> 00:03:39.000
Mund t'i zgjase dy ditë, tri ditë, katër ditë,

00:03:39.000 --> 00:03:41.000
por ata nuk pushojnë

00:03:41.000 --> 00:03:43.000
derisa e gjejnë një zgjidhje,

00:03:43.000 --> 00:03:45.000
ose edhe më mirë, një pajtim.

00:03:45.000 --> 00:03:47.000
Dhe nëse gjaknxëhtësia është ende shumë e lartë,

00:03:47.000 --> 00:03:49.000
atëherë dërgojnë dikë të vizitoje të afërmit

00:03:49.000 --> 00:03:51.000
si një periudhë qetësimi.

NOTE Paragraph

00:03:51.000 --> 00:03:53.000
Ky sistem

00:03:53.000 --> 00:03:56.000
është, mendoj unë, ndoshta sistemi që na ka mbajtur ende gjallë deri në këtë pikë,

00:03:56.000 --> 00:03:58.000
duke marrë për bazë tendencat tona njerëzore.

00:03:58.000 --> 00:04:01.000
Këtë sistem, unë e quaj ana e tretë.

00:04:01.000 --> 00:04:03.000
Sepse nëse mendoni në lidhje me të,

00:04:03.000 --> 00:04:06.000
normalisht kur mendojmë dhe përshkruajmë konfliktin,

00:04:06.000 --> 00:04:08.000
kemi gjithmonë dy anë.

00:04:08.000 --> 00:04:10.000
Janë Arabët kundër Izraelitëve, punëtorët kundër menaxhimit,

00:04:10.000 --> 00:04:13.000
burri kundër gruas, Republikanët kundër Demokratëve,

00:04:13.000 --> 00:04:15.000
por cka nuk shohim shpesh

00:04:15.000 --> 00:04:17.000
është fakti që gjithmonë kemi një anë të tretë.

00:04:17.000 --> 00:04:19.000
Dhe ana e tretë e konfliktit jemi ne,

00:04:19.000 --> 00:04:21.000
është komuniteti rrethues,

00:04:21.000 --> 00:04:23.000
janë miqtë, aleatët,

00:04:23.000 --> 00:04:25.000
anëtarët e familjes, fqinjët.

00:04:25.000 --> 00:04:28.000
Ne mund të luajmë një rol jashtëzakonisht konstruktiv.

00:04:28.000 --> 00:04:30.000
Ndoshta, mënyra më fondamentale

00:04:30.000 --> 00:04:33.000
në të cilën ana e tretë ndihmon

00:04:33.000 --> 00:04:36.000
është t'ju kujtojë palëve cka në të vërtetë ka rëndësi.

00:04:36.000 --> 00:04:38.000
Për hir të fëmijëve, për hir të familjes,

00:04:38.000 --> 00:04:41.000
për hir të bashkësisë, për hir të së ardhmes,

00:04:41.000 --> 00:04:44.000
le të ndalojmë së luftuari për një moment dhe të fillojmë të flasim.

00:04:44.000 --> 00:04:46.000
Sepse, cështja është se,

00:04:46.000 --> 00:04:48.000
kur jemi të përfshirë në konflikt.

00:04:48.000 --> 00:04:50.000
është shumë lehtë të humbim perspektiven.

00:04:50.000 --> 00:04:52.000
është shumë lehtë të reagojmë.

00:04:52.000 --> 00:04:55.000
Qeniet njerëzore: ne jemi makina reaguese.

00:04:55.000 --> 00:04:57.000
Dhe sipas shprehjes,

00:04:57.000 --> 00:04:59.000
i nevrikosur, do të mbash fjalimin më të mirë

00:04:59.000 --> 00:05:02.000
per te cilin gjithmone do të pendohesh.

00:05:02.000 --> 00:05:05.000
Dhe kështu ana e tretë na kujton atë.

00:05:05.000 --> 00:05:07.000
Ana e tretë na ndihmon të dalim në ballkon,

00:05:07.000 --> 00:05:10.000
që është një metaforë për një vend të perspektivës,

00:05:10.000 --> 00:05:13.000
ku ne mund të mbajmë sytë në shpërblimin.

NOTE Paragraph

00:05:13.000 --> 00:05:16.000
Më lejoni t'ju tregoj një tregim nga pervoja ime e negociimit.

00:05:16.000 --> 00:05:19.000
Disa vite më parë, ndersa isha i përfshirë si lehtesues

00:05:19.000 --> 00:05:21.000
në disa biseda vërtetë të vështira

00:05:21.000 --> 00:05:23.000
ndërmjet liderëve të Rusisë

00:05:23.000 --> 00:05:25.000
dhe liderëve të Ceçenisë.

00:05:25.000 --> 00:05:27.000
Aty po zhvillohej një luftë, sic e dini.

00:05:27.000 --> 00:05:29.000
U takuam në Hagë,

00:05:29.000 --> 00:05:31.000
në Pallatin e Paqes,

00:05:31.000 --> 00:05:34.000
në të njejtën dhomë ku po zhvillohej gjyqi

00:05:34.000 --> 00:05:36.000
për krimet në Jugosllavi.

00:05:36.000 --> 00:05:38.000
Bisedimet patën një fillim të vështirë

00:05:38.000 --> 00:05:40.000
kur zëvendëspresidenti i Cecenisë

00:05:40.000 --> 00:05:43.000
filloi duke u drejtuar kah Rusët dhe tha,

00:05:43.000 --> 00:05:45.000
"Ju duhet të qendroni pikërisht këtu, në keto karrige,

00:05:45.000 --> 00:05:47.000
sepse do të gjykoheni për krime lufte."

00:05:47.000 --> 00:05:49.000
Pastaj vazhdoi, u drejtua nga unë dhe tha,

00:05:49.000 --> 00:05:51.000
"Ti je amerikan.

00:05:51.000 --> 00:05:54.000
Shih c'po bëni ju amerikanët në Porto Riko."

00:05:54.000 --> 00:05:57.000
Mendja ime filloi të punoje, "Porto Riko? c'di unë për Porto Riko-n?"

00:05:57.000 --> 00:05:59.000
Fillova të reagoj,

00:05:59.000 --> 00:06:02.000
por më pas mu kujtua të dal në ballkon.

00:06:02.000 --> 00:06:04.000
Ai beri nje pauze,

00:06:04.000 --> 00:06:06.000
të gjithë shikonin nga unë për një përgjigje,

00:06:06.000 --> 00:06:09.000
nga perspektiva e ballkonit, unë isha në gjendje ta falenderoja për qendrimin e tij

00:06:09.000 --> 00:06:12.000
dhe të them, "Unë e respektoj kriticizmin tënd për vendin tim,

00:06:12.000 --> 00:06:14.000
dhe e marrë këtë si shenjë që jemi në mes miqësh

00:06:14.000 --> 00:06:17.000
dhe që mund të flasim ndershëm me njëri tjetrin.

00:06:17.000 --> 00:06:20.000
Por, ne jemi këtu, jo për të folur për Porto Rikon ose të kaluarën.

00:06:20.000 --> 00:06:23.000
Jemi këtu për të parë nëse mund të gjejmë një mënyrë

00:06:23.000 --> 00:06:26.000
për të ndaluar vuajtjet dhe gjakderdhjen në Ceceni."

00:06:26.000 --> 00:06:29.000
Biseda u kthye në binarë.

00:06:29.000 --> 00:06:31.000
Ky është roli i anës së tretë,

00:06:31.000 --> 00:06:33.000
është që t'i ndihmoje palët të dalin në ballkon.

NOTE Paragraph

00:06:33.000 --> 00:06:36.000
Tani më lejoni t'ju dërgoj për një moment

00:06:36.000 --> 00:06:38.000
në atë që botërisht njihet si konflikti më i vështirë botëror,

00:06:38.000 --> 00:06:40.000
ose konflikti më i pamundur,

00:06:40.000 --> 00:06:42.000
është Lindja e Mesme.

00:06:42.000 --> 00:06:45.000
Pyetja është: cila është ana e tretë atje?

00:06:45.000 --> 00:06:47.000
Si ka mundësi që të dalim në ballkon?

00:06:47.000 --> 00:06:49.000
Nuk pretendoj se kam ndonjë përgjigje

00:06:49.000 --> 00:06:51.000
për konfliktin e Lindjes së Mesme,

00:06:51.000 --> 00:06:53.000
por mendoj se kam një hap të parë,

00:06:53.000 --> 00:06:55.000
praktikisht një hap të parë,

00:06:55.000 --> 00:06:58.000
dicka që cdonjëri prej nesh mund të bëjë si anë e tretë.

00:06:58.000 --> 00:07:00.000
Mirëpo më lejoni t'ju pyes njëherë.

00:07:00.000 --> 00:07:02.000
Sa prej jush

00:07:02.000 --> 00:07:04.000
në vitet e fundit

00:07:04.000 --> 00:07:07.000
jeni gjetur te brengosur per Lindjen e Mesme

00:07:07.000 --> 00:07:09.000
dhe keni menduar c'mund te behet?

00:07:09.000 --> 00:07:11.000
Vetem prej kuriozitetit, sa prej jush?

00:07:11.000 --> 00:07:14.000
Ne rregull, pra shumica prej nesh.

00:07:14.000 --> 00:07:16.000
Dhe prape, eshte aq larg prej ketu.

00:07:16.000 --> 00:07:19.000
Pse i kushtojme kaq shume rendesi ketij konflikti?

00:07:19.000 --> 00:07:21.000
A eshte numri i te vrareve?

00:07:21.000 --> 00:07:23.000
Ka me qindra njerez me shume qe vdesin

00:07:23.000 --> 00:07:25.000
ne nje konflikt ne Afrike sesa ne Lindje te Mesme.

00:07:25.000 --> 00:07:27.000
Jo, eshte per shkak te tregimit,

00:07:27.000 --> 00:07:29.000
sepse ne ndihemi personalisht te perfshire

00:07:29.000 --> 00:07:31.000
ne ate tregim.

00:07:31.000 --> 00:07:33.000
Edhe nese jemi te Krishtere, Muslimane ose Hebrej,

00:07:33.000 --> 00:07:35.000
fetar ose jo-fetar,

00:07:35.000 --> 00:07:37.000
ne ndihemi sikur kemi nje pjese tonen ne te.

NOTE Paragraph

00:07:37.000 --> 00:07:40.000
Tregimet kane rendesi. Si nje antropolog e di kete.

00:07:40.000 --> 00:07:43.000
I perdorim tregimet per te trasnmetuar njohuri.

00:07:43.000 --> 00:07:45.000
Ato i japin kuptim jetes tone.

00:07:45.000 --> 00:07:47.000
Dhe kete tregojme ketu ne TED, tregime.

00:07:47.000 --> 00:07:49.000
Tregimet jane celesi.

00:07:49.000 --> 00:07:52.000
Keshtuqe pyetja ime eshte,

00:07:52.000 --> 00:07:54.000
po, le te provojme te zgjidhim politiken

00:07:54.000 --> 00:07:56.000
atje ne Lindje te mesme,

00:07:56.000 --> 00:07:59.000
por gjithashtu te shikojme pak dhe tregimin.

00:07:59.000 --> 00:08:01.000
Le te provojme te arrijme ne rrenje te te gjithe kesaj.

00:08:01.000 --> 00:08:03.000
Le te shohim nese mund te aplikojme anen e trete ne te.

00:08:03.000 --> 00:08:06.000
Cka do te thoshte kjo? Si eshte historia atje?

NOTE Paragraph

00:08:06.000 --> 00:08:08.000
Si antropologe, ne e dime

00:08:08.000 --> 00:08:11.000
se cdo kulture ka nje tregim origjine.

00:08:11.000 --> 00:08:13.000
Cili eshte tregimi i origjines per Lindjen e Mesme?

00:08:13.000 --> 00:08:15.000
Ne nje fraze, eshte:

00:08:15.000 --> 00:08:18.000
4,000 vite me pare, nje njeri dhe familja e tij

00:08:18.000 --> 00:08:20.000
kaluan neper Lindje te Mesme,

00:08:20.000 --> 00:08:23.000
dhe qe prej atehere bota nuk ka qene me e njejte.

00:08:23.000 --> 00:08:25.000
Njeriu, sigurisht,

00:08:25.000 --> 00:08:27.000
ishte Abrahami.

00:08:27.000 --> 00:08:29.000
Dhe ajo per cka ai qendronte, ishte bashkimi,

00:08:29.000 --> 00:08:31.000
bashkimi i familjes.

00:08:31.000 --> 00:08:33.000
Ai eshte babai i te gjithe neve.

00:08:33.000 --> 00:08:35.000
Por nuk eshte kjo vetem ajo per cka ai qendronte, por dhe porosia e tij.

00:08:35.000 --> 00:08:38.000
Porosia thelbesore e tij ishte bashkimi gjithashtu,

00:08:38.000 --> 00:08:41.000
nderlidhshmeria dhe bashkimi i te gjitheve.

00:08:41.000 --> 00:08:44.000
Vlera kryesore ishte respekti,

00:08:44.000 --> 00:08:46.000
dashamiresia ne drejtim te te panjohurve.

00:08:46.000 --> 00:08:49.000
Kjo eshte ajo per cka ai njihet, mikepritja e tij.

00:08:49.000 --> 00:08:51.000
Pra ne kete kuptim,

00:08:51.000 --> 00:08:53.000
ai eshte nje ane simbolike e trete

00:08:53.000 --> 00:08:55.000
e Lindes se Mesme.

00:08:55.000 --> 00:08:58.000
Ai na kujton

00:08:58.000 --> 00:09:00.000
qe te gjithe jemi pjese e nje teresie me te madhe.

00:09:00.000 --> 00:09:02.000
Pra si mund te --

00:09:02.000 --> 00:09:04.000
mendoni per nje moment.

NOTE Paragraph

00:09:04.000 --> 00:09:07.000
Sot perballemi me semundjen e keqe te terrorizmit.

00:09:07.000 --> 00:09:09.000
Cka eshte terrorizmi?

00:09:09.000 --> 00:09:12.000
Terrorizmi eshte thjeshte te marresh nje te panjohur te pafajshem

00:09:12.000 --> 00:09:15.000
dhe ta trajtosh si nje armik te cilin e vret

00:09:15.000 --> 00:09:17.000
ne menyre qe te perhapesh frike.

00:09:17.000 --> 00:09:19.000
Cka eshte e kunderta e terrorizmit?

00:09:19.000 --> 00:09:21.000
eshte te marresh nje te panjohur te pafajshem

00:09:21.000 --> 00:09:23.000
dhe ta trajtosh si mik

00:09:23.000 --> 00:09:26.000
te cilin e mirepret ne shtepi

00:09:26.000 --> 00:09:28.000
ne menyre qe te mbjellesh dhe te krijosh mirekuptim,

00:09:28.000 --> 00:09:31.000
ose respekt, ose dashuri.

NOTE Paragraph

00:09:31.000 --> 00:09:33.000
Pra cka nese

00:09:33.000 --> 00:09:36.000
merrni tregimin e Abrahamit,

00:09:36.000 --> 00:09:38.000
i cili eshte nje tregim i anes se trete,

00:09:38.000 --> 00:09:40.000
cka nese ai mund te jete --

00:09:40.000 --> 00:09:43.000
sepse Abrahami eshte sinonim i miresjelljes --

00:09:43.000 --> 00:09:46.000
cka nese ai mund te jete nje sherim per terrorizmin?

00:09:46.000 --> 00:09:48.000
Cka nese ai mund te jete nje vaksine

00:09:48.000 --> 00:09:50.000
kunder jotolerances fetare?

00:09:50.000 --> 00:09:53.000
Si do t'i jepnit jete atij tregimi?

00:09:53.000 --> 00:09:55.000
Nuk mjafton vetem te tregosh nje tregim --

00:09:55.000 --> 00:09:57.000
kjo eshte e fuqishme --

00:09:57.000 --> 00:09:59.000
por njerezit duhet te ndiejne ate tregim.

00:09:59.000 --> 00:10:02.000
Ata duhet te jene ne gjendje ta jetojne tregimin. Si do ta benit kete?

00:10:02.000 --> 00:10:05.000
Per kete po mendoja, si do ta benit kete.

00:10:05.000 --> 00:10:07.000
Dhe kjo eshte ajo qe na sjell te hapi i pare kete.

00:10:07.000 --> 00:10:09.000
Sepse menyra me e thjeshte per ta bere kete

00:10:09.000 --> 00:10:12.000
eshte qe ju te dilni per te ecur.

00:10:12.000 --> 00:10:15.000
Per te ecur hapave te Abrahamit.

00:10:15.000 --> 00:10:18.000
Te perserisni hapat e Abrahamit.

00:10:18.000 --> 00:10:21.000
Sepse ecja ka nje fuqi te madhe.

00:10:21.000 --> 00:10:24.000
Si antropolog, ecja eshta ajo qe na ka bere njerez.

00:10:24.000 --> 00:10:26.000
eshte e habitshme, kur ecen,

00:10:26.000 --> 00:10:28.000
ec krahe per krahe

00:10:28.000 --> 00:10:31.000
ne te njejtin drejtim te perbashket.

00:10:31.000 --> 00:10:33.000
Nese do ju kisha dale balle per balle

00:10:33.000 --> 00:10:36.000
dhe tu ju afrohem kaq afer,

00:10:36.000 --> 00:10:39.000
do te ndiheshit te kercenuar.

00:10:39.000 --> 00:10:41.000
Por nese do te ecja krahe per krahu,

00:10:41.000 --> 00:10:43.000
edhe po te prekim krahet,

00:10:43.000 --> 00:10:45.000
nuk paraqet problem.

00:10:45.000 --> 00:10:47.000
Kush lufton ndersa ec?

00:10:47.000 --> 00:10:50.000
Per kete shkak shpesh ne negociata, kur gjerat behen te veshtira,

00:10:50.000 --> 00:10:52.000
njerezit shkojne per te hecur ne mal.

NOTE Paragraph

00:10:52.000 --> 00:10:54.000
Keshtuqe me ka ardhur ne mend ideja

00:10:54.000 --> 00:10:56.000
cka nese inspirojme

00:10:56.000 --> 00:10:58.000
nje rrugetim, nje rruge --

00:10:58.000 --> 00:11:01.000
mendoni rrugen e mendafshit, shtegun e Apalasheve --

00:11:01.000 --> 00:11:03.000
qe ndoqi hapat

00:11:03.000 --> 00:11:05.000
e Abrahamit.

00:11:05.000 --> 00:11:07.000
Njerezit thane, "Kjo eshte cmenduri, Nuk mundesh.

00:11:07.000 --> 00:11:10.000
Nuk mund te perserisesh hapat e Abrahamit. eshte shume e pasigurte.

00:11:10.000 --> 00:11:12.000
Duhet te kalosh gjithe keta kufinj.

00:11:12.000 --> 00:11:14.000
Shkon pertej 10 shteteve te ndryshme ne Lindje te Mesme,

00:11:14.000 --> 00:11:16.000
sepse i bashkon te gjtiha."

00:11:16.000 --> 00:11:18.000
Keshtuqe e studiuam kete ide ne Harvard.

00:11:18.000 --> 00:11:20.000
Ne beme pergatitjet e nevojshme.

00:11:20.000 --> 00:11:22.000
Dhe disa vite me vone, nje grup prej nesh,

00:11:22.000 --> 00:11:24.000
rreth 25 prej nesh nga rreth 10 shtete te ndryshme,

00:11:24.000 --> 00:11:26.000
vendosem te shikojme nese mund te perserisim hapat e Abrahamit,

00:11:26.000 --> 00:11:29.000
duke shkuar nga vendlindja e tij ne qytetin Urfa

00:11:29.000 --> 00:11:32.000
ne Turqine Jugore, Mesopotamine Veriore.

00:11:32.000 --> 00:11:35.000
Me pas morem nje autobus dhe ecem prape

00:11:35.000 --> 00:11:37.000
dhe shkuam ne Harran,

00:11:37.000 --> 00:11:40.000
ku, ne Bible, ai ndalon ne udhetimin e tij.

00:11:40.000 --> 00:11:42.000
Me pas kaluam kufirin dhe hyme ne Siri, shkuam ne Alepo,

00:11:42.000 --> 00:11:44.000
qe doli se eshte emertuar sipas Abrahamit.

00:11:44.000 --> 00:11:46.000
Shkuam ne Damask,

00:11:46.000 --> 00:11:48.000
i cili ka nje histori te gjate te lidhur me Abrahamin.

00:11:48.000 --> 00:11:51.000
Me pas erdhem ne Jordanine Veriore,

00:11:51.000 --> 00:11:53.000
ne Jerusalem,

00:11:53.000 --> 00:11:56.000
i cili ka te beje teresisht me Abrahamin, ne Betlehem,

00:11:56.000 --> 00:11:58.000
dhe perfundimisht ne vendin ku ai prehet

00:11:58.000 --> 00:12:00.000
ne Hebron.

00:12:00.000 --> 00:12:02.000
Kaq shpejt, arritem nga origjina tek varri.

00:12:02.000 --> 00:12:05.000
Deshmuam se mund te behej, Ishte nje udhetim i mahnitshem.

NOTE Paragraph

00:12:05.000 --> 00:12:07.000
Me lejoni tju pyes dicka.

00:12:07.000 --> 00:12:09.000
Sa prej jush keni perjetuar

00:12:09.000 --> 00:12:11.000
te jeni ne nje lagje te huaj,

00:12:11.000 --> 00:12:13.000
ose vend te huaj,

00:12:13.000 --> 00:12:16.000
dhe nje i panjohur, nje i panjohur perfekt,

00:12:16.000 --> 00:12:19.000
vjen dhe ju tregon pak miresi,

00:12:19.000 --> 00:12:21.000
ndoshta ju fton ne shtepine e tij, ju ofron nje pije,

00:12:21.000 --> 00:12:23.000
ju jep nje kafe, apo ushqim?

00:12:23.000 --> 00:12:25.000
Sa prej jush keni pasur nje pervoje te tille?

00:12:25.000 --> 00:12:27.000
Kjo eshte esenca

00:12:27.000 --> 00:12:29.000
e rrugetimit te Abrahamit.

00:12:29.000 --> 00:12:31.000
Kjo eshte ajo cka do te zbuloni, nese shkoni ne fshatrat e Lindjes se Mesme

00:12:31.000 --> 00:12:33.000
ku ju prisni armiqesi,

00:12:33.000 --> 00:12:35.000
dhe merrni mikepritjen me te mahnitshme,

00:12:35.000 --> 00:12:37.000
krejt te lidhur me Abrahamin.

00:12:37.000 --> 00:12:39.000
"Ne emer te atit Abraham,

00:12:39.000 --> 00:12:41.000
me lejoni te ju ofroj ca ushqim."

00:12:41.000 --> 00:12:43.000
Pra ajo cka zbuluam

00:12:43.000 --> 00:12:46.000
eshte se Abrahami nuk eshte vetem nje figure libri per ata njerez,

00:12:46.000 --> 00:12:49.000
ai eshte i gjalle, prezenca e tij jeton.

NOTE Paragraph

00:12:49.000 --> 00:12:51.000
Dhe per te shkurtuar nje tregim te gjate,

00:12:51.000 --> 00:12:53.000
ne vitet e fundit tashme,

00:12:53.000 --> 00:12:55.000
mijera njerez

00:12:55.000 --> 00:12:57.000
kane filluar te bejne pjese te rrugetimeve te Abrahamit

00:12:57.000 --> 00:12:59.000
ne Lindjen e Mesme,

00:12:59.000 --> 00:13:02.000
duke shijuar mikepritjen e njerezve atje.

00:13:02.000 --> 00:13:04.000
Ata kane filluar te ecin

00:13:04.000 --> 00:13:06.000
ne Israel dhe Palestine,

00:13:06.000 --> 00:13:08.000
ne Jordani, ne Turqi, ne Siri.

00:13:08.000 --> 00:13:10.000
eshte nje pervoje e mrekullueshme.

00:13:10.000 --> 00:13:12.000
Burra, gra, te rinj, te vjeter --

00:13:12.000 --> 00:13:15.000
me shume gra se burra, ne fakt, cuditerisht.

00:13:15.000 --> 00:13:17.000
Per ata te cilet s'mund te ecin,

00:13:17.000 --> 00:13:19.000
qe s'mund te shkojne aty ne kete moment,

00:13:19.000 --> 00:13:21.000
njerezit kane filluar te organizojne ecje

00:13:21.000 --> 00:13:23.000
ne qytete, ne bashkesite e tyre.

00:13:23.000 --> 00:13:25.000
Ne Cincinati, per shembull, u organizua nje ecje

00:13:25.000 --> 00:13:27.000
nga kisha ne xhami dhe ne sinagoge

00:13:27.000 --> 00:13:29.000
dhe te gjithe hengren nje darke Abrahamike se bashku.

00:13:29.000 --> 00:13:31.000
Ishte dita e rrugetimit te Abrahamit.

00:13:31.000 --> 00:13:33.000
Ne Sao Paulo, Brazil, eshte shnderruar ne nje ngjarje vjetore

00:13:33.000 --> 00:13:35.000
per mijera njerez qe te vrapojne

00:13:35.000 --> 00:13:37.000
ne nje vrapim virtual te rrugetimit te Abrahamit

00:13:37.000 --> 00:13:39.000
duke bashkuar komunitetet e ndryshme.

00:13:39.000 --> 00:13:42.000
Mediat e pelqejne, ata e adhurojne ate.

00:13:42.000 --> 00:13:44.000
Ato i kushtojne shume vemendje.

00:13:44.000 --> 00:13:46.000
sepse eshte e dukshme,

00:13:46.000 --> 00:13:48.000
dhe shperndan idene,

00:13:48.000 --> 00:13:50.000
idene e mikepritjes Abrahamike

00:13:50.000 --> 00:13:52.000
te miresise ndaj te huajve.

00:13:52.000 --> 00:13:54.000
Veem disa jave me pare,

00:13:54.000 --> 00:13:56.000
patem nje raport ne NPR per te.

00:13:56.000 --> 00:13:58.000
Muajin e fundit,

00:13:58.000 --> 00:14:00.000
kishte nje artikull ne Guardian,

00:14:00.000 --> 00:14:03.000
ne Guardianin e Mancesterit, per te --

00:14:03.000 --> 00:14:06.000
dy faqe te plota.

00:14:06.000 --> 00:14:09.000
Ata cituan nje fshatar

00:14:09.000 --> 00:14:12.000
i cili tha, "Kjo ecje na lidh me boten."

00:14:12.000 --> 00:14:15.000
Ai tha se ishte si nje drite qe u ndez nje jeten tone.

00:14:15.000 --> 00:14:17.000
Na ka sjelle shprese.

00:14:17.000 --> 00:14:19.000
Dhe ky eshte qellimi i saj.

NOTE Paragraph

00:14:19.000 --> 00:14:22.000
Por s'eshte vetem per psikologjine,

00:14:22.000 --> 00:14:24.000
eshte per ekonomine,

00:14:24.000 --> 00:14:26.000
sepse perderisa njerezit ecin ata harxhojne para.

00:14:26.000 --> 00:14:29.000
Dhe kjo grua ketu, Um Ahmad,

00:14:29.000 --> 00:14:32.000
eshte nje grua qe jeton pergjate rrugetimit ne Jordanine Veriore.

00:14:32.000 --> 00:14:34.000
Ajo eshte tmerresisht e varfer.

00:14:34.000 --> 00:14:37.000
Ajo eshte pjeserisht e verber, burri i saj s'mund te punoje,

00:14:37.000 --> 00:14:40.000
ajo ka shtate femije.

00:14:40.000 --> 00:14:42.000
Por cka ajo mund te bej eshte te gatuaj.

00:14:42.000 --> 00:14:45.000
Keshtuqe ajo ka filluar te gatuaj per ca grupe qe ecin

00:14:45.000 --> 00:14:48.000
te cilet vijne permes fshatit te saj dhe hajne nje dreke ne shtepine e saj.

00:14:48.000 --> 00:14:50.000
Ata ulen ne dysheme.

00:14:50.000 --> 00:14:52.000
Ajo madje s'ka as mbulese tavoline.

00:14:52.000 --> 00:14:54.000
Ajo ben ushqimet me te shijshme

00:14:54.000 --> 00:14:57.000
te freskta nga barishtet e rrethines se fshatit.

00:14:57.000 --> 00:14:59.000
Me shume e me shume njerez kane ardhur.

00:14:59.000 --> 00:15:01.000
Se fundi ajo ka filluar te perfitoje ca te holla

00:15:01.000 --> 00:15:03.000
qe te mbaje familjen e saj.

00:15:03.000 --> 00:15:06.000
Ajo i tregoj ekipit tone kete, dhe tha,

00:15:06.000 --> 00:15:09.000
"Me keni bere te dukshme

00:15:09.000 --> 00:15:11.000
ne nje fshat ku njerezit me pare ishin te turperuar

00:15:11.000 --> 00:15:13.000
te me shikonin."

00:15:13.000 --> 00:15:16.000
Ky eshte potenciali i rrugetimit te Abrahamit.

00:15:16.000 --> 00:15:18.000
Ka me qindra komunitete te tilla

00:15:18.000 --> 00:15:21.000
pergjate Lindjes se Mesme, pergjate rrugetimit.

00:15:22.000 --> 00:15:25.000
Potenciali eshte per te ndryshuar lojen.

00:15:25.000 --> 00:15:27.000
Dhe per te dryshuar lojen, duhet te ndryshoni kornizen,

00:15:27.000 --> 00:15:29.000
menyren si ne i shohim gjerat --

00:15:29.000 --> 00:15:31.000
per te ndryshuar kornizen

00:15:31.000 --> 00:15:34.000
nga armiqesia ne mikepritje,

00:15:34.000 --> 00:15:37.000
prej terrorizmit ne turizem.

00:15:37.000 --> 00:15:39.000
Dhe ne kete kuptim, rrugetimi i Abrahamit

00:15:39.000 --> 00:15:41.000
eshte nje ndryshues i lojes.

NOTE Paragraph

00:15:41.000 --> 00:15:43.000
Me lejoni te ju tregoj nje gje.

00:15:43.000 --> 00:15:45.000
Kam nje lende lisi te vogel ketu

00:15:45.000 --> 00:15:47.000
te cilen e kam marr ndersa po ecja ne rrugetim

00:15:47.000 --> 00:15:49.000
me heret kete vit.

00:15:49.000 --> 00:15:51.000
Lendja lidhet me pemen e lisit, sigurisht --

00:15:51.000 --> 00:15:53.000
rritet ne pemen e lisit,

00:15:53.000 --> 00:15:55.000
i cili lidhet me Abrahamin.

00:15:55.000 --> 00:15:57.000
Rrugetimi ne kete moment eshte si nje lende;

00:15:57.000 --> 00:15:59.000
eshte ende ne fazen e tij te hershme

00:15:59.000 --> 00:16:01.000
Si do te dukej lisi?

00:16:01.000 --> 00:16:03.000
Kujtoj femijerine,

00:16:03.000 --> 00:16:05.000
nje pjese te mire te se ciles e kam kaluar, pasi linda ketu ne Cikago,

00:16:05.000 --> 00:16:07.000
e kam kaluar ne Evrope.

00:16:07.000 --> 00:16:09.000
Nese do te kishit qene

00:16:09.000 --> 00:16:11.000
ne rremujen e, te themi, Londres

00:16:11.000 --> 00:16:14.000
me 1945, ose Berlin,

00:16:14.000 --> 00:16:16.000
dhe do te kishit thene,

00:16:16.000 --> 00:16:18.000
"60 vjet nga tani,

00:16:18.000 --> 00:16:20.000
ky do te jete pjesa me paqesore dhe me prosperuese e planetit,"

00:16:20.000 --> 00:16:22.000
njerezit do te mendonin

00:16:22.000 --> 00:16:24.000
se jeni i cmendur me kartele.

00:16:24.000 --> 00:16:28.000
Por ata ia arriten ne saje te identitetit te perbashket -- Evrope --

00:16:28.000 --> 00:16:30.000
dhe nje ekonomie te perbashket.

00:16:30.000 --> 00:16:33.000
Keshtuqe pyetja ime eshte, nese mund te arrihet ne Evrope,

00:16:33.000 --> 00:16:35.000
pse jo ne Lindje te Mesme?

00:16:35.000 --> 00:16:37.000
Pse jo, fale nje identiteti te njejte --

00:16:37.000 --> 00:16:39.000
i cili eshte tregimi i Abrahamit --

00:16:39.000 --> 00:16:41.000
dhe fale nje ekonomie te perbashket

00:16:41.000 --> 00:16:44.000
qe do te bazohej kryesisht mbi turizmin?

NOTE Paragraph

00:16:45.000 --> 00:16:47.000
Me lejoni ta mbyll

00:16:47.000 --> 00:16:50.000
duke thene se ne 35 vitet e fundit,

00:16:50.000 --> 00:16:52.000
ndersa kam punuar

00:16:52.000 --> 00:16:54.000
ne disa prej konflikteve me te rrezikshme, me te veshtira dhe me kokeforte

00:16:54.000 --> 00:16:56.000
rreth e rrotull planetit,

00:16:56.000 --> 00:16:59.000
Akoma s'kam pare nje konflikt

00:16:59.000 --> 00:17:02.000
qe te ndihem se mund te transformohet.

00:17:02.000 --> 00:17:04.000
Nuk eshte lehte, sigurisht,

00:17:04.000 --> 00:17:06.000
por eshte e mundur.

00:17:06.000 --> 00:17:08.000
eshte arritur ne Afriken Jugore.

00:17:08.000 --> 00:17:10.000
eshte arritur ne Irlanden Veriore.

00:17:10.000 --> 00:17:12.000
Mund te arrihet kudo.

00:17:12.000 --> 00:17:14.000
Thjesht varet nga ne.

00:17:14.000 --> 00:17:17.000
Varet nga ne nese marrim anen e trete.

00:17:17.000 --> 00:17:19.000
Me lejoni te ju ftoj

00:17:19.000 --> 00:17:21.000
te konsideroni te merrni anen e trete,

00:17:21.000 --> 00:17:23.000
edhe vetem si nje hap te vogel.

00:17:23.000 --> 00:17:25.000
Do bejme pushim pas nje minute.

00:17:25.000 --> 00:17:27.000
Vetem afrohuni tek dikush

00:17:27.000 --> 00:17:30.000
qe eshte prej nje kulture te ndryshme, vendi te ndryshem,

00:17:30.000 --> 00:17:32.000
etnie te ndryshme, ka disa dallime,

00:17:32.000 --> 00:17:35.000
dhe angazhohuni ne bisede: degjoni ata.

00:17:35.000 --> 00:17:37.000
Ky eshte nje veprim i anes se trete.

00:17:37.000 --> 00:17:39.000
Ky eshte te ecesh rrugetimin e Abrahamit.

00:17:39.000 --> 00:17:41.000
Pas nje Bisede ne TED.

00:17:41.000 --> 00:17:43.000
pse jo nje ecje ne TED?

NOTE Paragraph

00:17:43.000 --> 00:17:45.000
Pra me lejon te ju le

00:17:45.000 --> 00:17:47.000
me tri gjera.

00:17:47.000 --> 00:17:50.000
Njeri eshte, sekreti i paqes

00:17:50.000 --> 00:17:53.000
eshte ana e trete.

00:17:53.000 --> 00:17:55.000
Ana e trete jemi ne,

00:17:55.000 --> 00:17:57.000
secili prej nesh,

00:17:57.000 --> 00:17:59.000
me nje hap te vetem,

00:17:59.000 --> 00:18:02.000
mund te marr boten, mund te sjelle boten,

00:18:02.000 --> 00:18:05.000
nje hap me afer paqes.

00:18:05.000 --> 00:18:07.000
Nje proverb Afrikan thote:

00:18:07.000 --> 00:18:09.000
Kur rrjetat e merimanges bashkohen,

00:18:09.000 --> 00:18:12.000
ato mund te ndalojne edhe nje luan."

00:18:12.000 --> 00:18:14.000
Nese jemi ne gjendje te bashkojme

00:18:14.000 --> 00:18:16.000
rrjetat tona te anes se trete te paqes,

00:18:16.000 --> 00:18:19.000
mund te ndalojme edhe luanin e luftes.

NOTE Paragraph

00:18:19.000 --> 00:18:21.000
Falemnderit shume.

NOTE Paragraph

00:18:21.000 --> 00:18:23.000
Duartrokitje