0:00:06.982,0:00:08.912
W połowie XVI wieku

0:00:08.912,0:00:14.582
młody, utalentowany anatom Andreas[br]Vesalius dokonał szokującego odkrycia:

0:00:14.582,0:00:19.002
w najsłynniejszych na świecie tekstach[br]o anatomii człowieka były błędy.

0:00:19.002,0:00:22.652
Nie tylko pomijały wiele[br]szczegółów ludzkiego ciała,

0:00:22.652,0:00:26.702
ale opisywały też organy[br]małp i innych ssaków.

0:00:26.702,0:00:28.792
Mimo że Vesalius wiedział, że ma rację,

0:00:28.792,0:00:33.492
ogłoszenie tego oznaczałoby[br]podważenie autorytetu Galena z Pergamonu,

0:00:33.492,0:00:37.329
najsłynniejszego lekarza[br]w historii medycyny.

0:00:37.329,0:00:39.429
Kim była ta wpływowa postać?

0:00:39.429,0:00:43.624
Dlaczego lekarze ponad 1300 lat później

0:00:43.624,0:00:46.254
czuli przed nim taki respekt i strach?

0:00:46.259,0:00:48.697
Galen, urodzony w 129 roku naszej ery,

0:00:48.697,0:00:50.527
opuścił dom jako nastolatek,

0:00:50.527,0:00:53.667
żeby zdobywać wiedzę medyczną[br]w regionie Morza Śródziemnego.

0:00:53.667,0:00:54.827
Powrócił do domu

0:00:54.827,0:00:57.467
jako zdolny chirurg z pasją do anatomii

0:00:57.467,0:00:59.617
i zamiłowaniem do pokazów.

0:00:59.617,0:01:02.997
Chętnie uczestniczył w publicznych[br]konkursach anatomicznych,

0:01:02.997,0:01:05.897
pragnąc zaimponować kolegom po fachu.

0:01:05.897,0:01:07.327
Podczas jednego z pokazów

0:01:07.327,0:01:12.157
pozbawił świnię głosu,[br]podwiązując jeden z jej nerwów.

0:01:12.157,0:01:16.218
W innym wyciął małpie jelita[br]i rzucił wyzwanie swoim kolegom,

0:01:16.218,0:01:17.558
żeby wstawili je z powrotem.

0:01:17.558,0:01:19.678
Kiedy im się nie udało, sam to zrobił.

0:01:19.678,0:01:24.998
Te makabryczne wyczyny przyniosły mu[br]stanowisko chirurga gladiatorów.

0:01:24.998,0:01:29.073
Ostatecznie opuścił arenę,[br]żeby zostać osobistym lekarzem

0:01:29.073,0:01:31.564
czterech rzymskich cesarzy.

0:01:31.564,0:01:34.814
Gdy jego koledzy dyskutowali[br]nad symptomami i ich pochodzeniem,

0:01:34.814,0:01:37.824
Galen obsesyjnie studiował anatomię.

0:01:37.824,0:01:41.514
Był przekonany, że każdy organ[br]pełni konkretną funkcję.

0:01:41.514,0:01:45.554
Ponieważ rzymskie władze[br]zakazały badań na ludzkich zwłokach,

0:01:45.554,0:01:49.814
Galen przeprowadził[br]niezliczone sekcje zwierząt.

0:01:49.814,0:01:51.382
Mimo tych ograniczeń,

0:01:51.382,0:01:56.822
gruntowne badania doprowadziły[br]go do niezwykle trafnych wniosków.

0:01:56.822,0:01:59.533
Jedną z najważniejszych zasług Galena

0:01:59.533,0:02:03.923
była obserwacja, że to mózg,[br]a nie serce, kontroluje ciało.

0:02:03.923,0:02:08.163
Potwierdził swoją teorię,[br]otwierając czaszkę żywej krowy.

0:02:08.163,0:02:11.043
Naciskając na różne części mózgu,

0:02:11.043,0:02:14.563
mógł powiązać dane obszary[br]z konkretnymi funkcjami.

0:02:14.563,0:02:18.963
Inne eksperymenty pozwoliły mu[br]wyróżnić nerwy czuciowe i ruchowe,

0:02:18.965,0:02:21.505
dowieść, że nerki produkują mocz

0:02:21.505,0:02:25.935
oraz wydedukować, że oddychanie[br]kontrolują mięśnie i nerwy.

0:02:25.935,0:02:30.655
Jednak te burzliwe eksperymenty[br]doprowadziły go też do błędnych wniosków.

0:02:30.655,0:02:35.664
Galen nigdy nie pojął,[br]że krew stale krąży po ciele.

0:02:35.664,0:02:40.722
Myślał, że wątroba ciągle wytwarza[br]nową krew na miejsce tej,

0:02:40.722,0:02:45.525
która zostaje całkowicie zużyta[br]w drodze do organów.

0:02:45.525,0:02:51.555
Galen przyczynił się także[br]do wzmocnienia pozycji teorii humoralnej.

0:02:51.555,0:02:54.635
Wysunięta przez Hipokratesa[br]wieki wcześniej,

0:02:54.635,0:02:58.825
mylna hipoteza przypisywała przyczynę[br]większości problemów medycznych

0:02:58.825,0:03:02.975
zaburzeniom równowagi między czterema[br]płynami w ciele, zwanymi humorami.

0:03:02.975,0:03:07.374
Aby przywrócić ich równowagę,[br]lekarze stosowali niebezpieczne zabiegi,

0:03:07.374,0:03:09.825
jak upuszczanie krwi czy przeczyszczanie.

0:03:09.825,0:03:13.405
Przez błędne rozumienie układu krążenia,

0:03:13.405,0:03:16.115
Galen był zagorzałym[br]zwolennikiem tych metod,

0:03:16.115,0:03:19.355
mimo ich czasem śmiertelnych konsekwencji.

0:03:19.355,0:03:22.515
Niestety, ego Galena[br]doprowadziło go do przekonania,

0:03:22.515,0:03:25.945
że wszystkie jego odkrycia[br]są niezwykle ważne.

0:03:25.945,0:03:27.805
Pisał rozprawy naukowe na każdy temat:

0:03:27.805,0:03:30.845
od anatomii przez odżywianie[br]aż po podejście do pacjenta,

0:03:30.845,0:03:35.515
skrupulatnie katalogując swoje pisma,[br]aby zapewnić ich przetrwanie.

0:03:35.515,0:03:39.454
Przez ponad 13 wieków[br]obszerna kolekcja dzieł Galena

0:03:39.454,0:03:42.254
dominowała we wszystkich[br]szkołach medycznych.

0:03:42.254,0:03:47.006
Jego teksty stały się podstawą[br]dla następnych pokoleń lekarzy,

0:03:47.006,0:03:51.820
którzy z kolei pisali nowe rozprawy[br]sławiące idee Galena.

0:03:51.820,0:03:55.456
Nawet lekarze, którzy dokonywali[br]sekcji ludzkich zwłok,

0:03:55.456,0:03:58.726
ślepo powtarzali błędy Galena,

0:03:58.726,0:04:01.866
mimo jasnych dowodów, że jest inaczej.

0:04:01.866,0:04:06.466
Nieliczni na tyle odważni,[br]żeby przedstawić odmienne opinie

0:04:06.466,0:04:09.290
byli ignorowani albo wyśmiewani.

0:04:09.290,0:04:13.500
Przez 1300 lat dorobek Galena[br]pozostał nietykalny,

0:04:13.500,0:04:18.316
aż renesansowy anatom Vesalius[br]opowiedział się przeciwko niemu.

0:04:18.316,0:04:20.503
Jako wybitny naukowiec i wykładowca

0:04:20.503,0:04:24.313
wpłynął na wielu młodych[br]lekarzy swoich czasów.

0:04:24.313,0:04:27.033
Ale nawet wtedy[br]trzeba było kolejnych stu lat,

0:04:27.033,0:04:30.753
żeby powstały dokładne[br]opisy przepływu krwi

0:04:30.753,0:04:35.583
i kolejnych dwustu, żeby teoria[br]humoralna odeszła w przeszłość.

0:04:35.583,0:04:39.462
Na szczęście dziś możemy[br]czerpać korzyści z odkryć Galena

0:04:39.462,0:04:44.162
bez powielania jego błędów.

0:04:44.162,0:04:46.896
Jednak płynie z tego równie ważna lekcja.

0:04:46.896,0:04:50.326
Nauka ciągle ewoluuje

0:04:50.326,0:04:53.944
i dowody powinny być ważniejsze od ego.