WEBVTT

00:00:01.247 --> 00:00:06.390
Dünya, ayrılık yaratan tartışmalar,

00:00:06.434 --> 00:00:08.757
anlaşmazlık,

00:00:08.781 --> 00:00:10.594
sahte haberler,

00:00:10.618 --> 00:00:12.204
mağduriyet,

00:00:13.146 --> 00:00:18.847
istismar, ön yargı,
bağnazlık, suçlama, yaygara

00:00:18.871 --> 00:00:21.794
ve küçücük dikkat süreleri
içerisinde yüzüyor.

00:00:22.859 --> 00:00:26.452
Bazen taraf tutmak,
yankı odalarında sıkışmak

00:00:26.452 --> 00:00:30.334
ve bir daha hiçbir zaman
aynı fikirde olmamakla

00:00:30.358 --> 00:00:32.675
lanetlenmiş gibi görünebiliriz.

00:00:33.342 --> 00:00:36.343
Bazen dibe doğru yarış
yapıyoruz gibi görünebilir,

00:00:36.367 --> 00:00:40.385
herkes diğerlerinin ayrıcalığını

00:00:40.409 --> 00:00:45.523
ve sohbetteki en çok haksızlığa
uğramış insanın kendisi olduğunu

00:00:45.547 --> 00:00:47.085
yüksek sesle söylüyor.

00:00:49.033 --> 00:00:51.293
Anlam ifade etmeyen bir dünyada

00:00:51.293 --> 00:00:53.291
nasıl anlam ifade edebiliriz?

NOTE Paragraph

00:00:55.604 --> 00:01:00.361
Bu karışık dünyamızı
anlamamız için bir aracım var,

00:01:00.385 --> 00:01:03.293
umduğunuz bir araç olmayabilir:

00:01:04.194 --> 00:01:05.848
soyut matematik.

NOTE Paragraph

00:01:07.268 --> 00:01:09.651
Ben bir soyut matematikçiyim.

00:01:10.063 --> 00:01:14.076
Soyut matematik geleneksel olarak
matematik teorisi gibidir,

00:01:14.100 --> 00:01:18.393
uygulamalı matematiğin
köprü inşa etmek, uçakları uçurmak

00:01:18.393 --> 00:01:20.808
ve trafik akışını kontrol etmek gibi

00:01:20.812 --> 00:01:23.175
gerçek problemlere uygulandığı yerdir.

00:01:23.894 --> 00:01:28.804
Fakat ben, soyut matematiğin
doğrudan günlük yaşamlarımıza

00:01:28.804 --> 00:01:30.353
bir düşünce biçimi olarak

00:01:30.377 --> 00:01:32.222
uygulanmasından bahsedeceğim.

00:01:32.931 --> 00:01:37.119
Günlük yaşamımda yardımcı olması için
ikinci derece denklemler çözmüyorum,

00:01:37.143 --> 00:01:42.285
ama tartışmaları anlamak ve 
diğer insanlara anlayış göstermek için

00:01:42.309 --> 00:01:44.818
matematiksel düşünceyi kullanıyorum.

00:01:45.501 --> 00:01:51.109
Soyut dünya, bütün insanların dünyası 
konusunda bana yardımcı oluyor.

NOTE Paragraph

00:01:52.434 --> 00:01:55.545
Bütün insanların dünyası hakkında
konuşmadan önce,

00:01:55.569 --> 00:01:58.629
alakasız okul matematiği
olarak düşünebileceğiniz

00:01:58.653 --> 00:02:01.339
bir şeyden bahsetmem gerek:

00:02:01.974 --> 00:02:04.053
sayıların çarpanları.

00:02:04.077 --> 00:02:07.633
30'un çarpanlarını düşünerek başlayacağız.

00:02:07.657 --> 00:02:12.373
Bu, okuldaki matematik derslerinin
kötü anılarıyla ürpermenizi sağlıyorsa,

00:02:12.397 --> 00:02:16.995
bunu anlıyorum, çünkü ben de okuldaki
matematik derslerini sıkıcı buluyordum.

00:02:17.480 --> 00:02:21.763
Fakat bunu, okulda olanlardan
çok daha farklı bir yöne doğru

00:02:21.763 --> 00:02:24.828
götüreceğimizden oldukça eminim.

NOTE Paragraph

00:02:25.718 --> 00:02:27.444
Peki, 30'un çarpanları nedir?

00:02:27.468 --> 00:02:30.693
30'a bölünen sayılardır.

00:02:30.717 --> 00:02:33.118
Belki onları hatırlarsınız.
Üzerinde çalışacağız.

00:02:33.142 --> 00:02:36.956
Onlar bir, iki, üç,

00:02:36.980 --> 00:02:39.072
beş, altı,

00:02:39.096 --> 00:02:41.956
10, 15 ve 30.

00:02:41.980 --> 00:02:43.457
Bu çok ilginç değil.

00:02:43.957 --> 00:02:46.356
Düz bir çizgi üzerindeki
bir takım sayılar.

00:02:46.826 --> 00:02:48.449
Bu sayılardan hangilerinin

00:02:48.449 --> 00:02:51.147
birbirinin çarpanları olduğunu düşünerek


00:02:51.147 --> 00:02:54.615
ve bu ilişkileri göstermek için
bir aile ağacı gibi bir resim çizerek

00:02:54.639 --> 00:02:56.345
daha ilginç hale getirebiliriz.

00:02:56.369 --> 00:03:00.439
30, büyük büyükbabaymış gibi
en tepede duracak.

00:03:00.463 --> 00:03:03.060
Altı, 10 ve 15, 30'a bölünüyor.

00:03:03.689 --> 00:03:06.489
Beş, 10 ve 15'e bölünüyor.

00:03:06.945 --> 00:03:09.632
İki, 6 ve 10'a bölünüyor.

00:03:09.656 --> 00:03:12.943
Üç, 6 ve 15'e bölünüyor.

00:03:12.967 --> 00:03:17.151
Bir ise iki, üç ve beşe bölünüyor.

00:03:17.175 --> 00:03:20.910
10'un üçe bölünmediğini görüyoruz,

00:03:20.934 --> 00:03:24.114
fakat bu bir küpün köşeleri,

00:03:24.138 --> 00:03:26.219
yani, bence düz bir çizgi üzerindeki

00:03:26.243 --> 00:03:28.367
sayılardan biraz daha ilginç.

NOTE Paragraph

00:03:29.756 --> 00:03:32.666
Burada bir şeyler daha görebiliriz.
Burada bir hiyerarşi var.

00:03:32.690 --> 00:03:34.561
En alt seviyede 1,

00:03:34.585 --> 00:03:36.829
daha sonra 2, 3 ve 5 sayıları var

00:03:36.853 --> 00:03:39.663
ve kendileri ile 1 hariç
başka sayılara bölünmüyorlar.

00:03:39.687 --> 00:03:42.117
Bunların asal sayılar
olduğunu hatırlayabilirsiniz.

00:03:42.141 --> 00:03:45.174
Bir sonraki seviyede
6, 10 ve 15 var

00:03:45.198 --> 00:03:48.706
ve bunlardan her biri
iki asal çarpanın çarpımı.

00:03:48.730 --> 00:03:50.672
Yani 6 eşittir iki kere üç,

00:03:50.696 --> 00:03:52.367
10 eşittir iki kere beş,

00:03:52.391 --> 00:03:54.352
15 eşittir üç kere beş.

00:03:54.376 --> 00:03:56.341
Daha sonra tepede 30 var,

00:03:56.365 --> 00:03:58.860
bu da üç asal sayının,

00:03:58.884 --> 00:04:00.937
iki, üç ve beşin çarpımı.

00:04:00.961 --> 00:04:05.580
Onlar yerine bu sayıları kullanarak
bu şemayı tekrar çizebilirim.

00:04:06.335 --> 00:04:09.403
Tepede iki, üç
ve beş olduğunu görüyoruz,

00:04:09.427 --> 00:04:12.499
bir sonraki seviyede bir çift sayı var

00:04:12.523 --> 00:04:14.910
ve bir sonraki seviyede tek ögeler var

00:04:14.934 --> 00:04:16.852
ve daha sonra en altta boş küme var.

00:04:17.271 --> 00:04:22.650
Bu oklardan her biri, kümedeki sayılardan
birini kaybetmeyi gösteriyor.

NOTE Paragraph

00:04:22.674 --> 00:04:25.291
Şimdi, bu sayıların ne olduğunun

00:04:25.315 --> 00:04:28.173
çok da önemli olmadığı aşikâr.

00:04:28.197 --> 00:04:30.156
Aslında, ne oldukları önemli değil.

00:04:30.180 --> 00:04:34.180
Onlar yerine A, B ve C gibi
bir şeyler de koyabiliriz

00:04:34.180 --> 00:04:36.335
ve aynı resmi elde ederiz.

NOTE Paragraph

00:04:37.025 --> 00:04:39.142
Şimdi bu çok soyut bir hal aldı.

00:04:39.626 --> 00:04:41.610
Bu sayılar, harflere dönüştü.

00:04:42.091 --> 00:04:45.569
Fakat burada soyutlamanın
önemli bir noktası var,

00:04:45.593 --> 00:04:50.178
o da, birdenbire oldukça
uygulanabilir hale gelmesi,

00:04:50.202 --> 00:04:53.876
çünkü A, B ve C herhangi bir şey olabilir.

00:04:54.291 --> 00:04:58.609
Örneğin, üç ayrıcalık türü olabilir:

00:04:58.633 --> 00:05:01.326
zengin, beyaz ve erkek.

00:05:02.386 --> 00:05:05.576
Daha sonra, bir sonraki seviyede
zengin beyaz insanlar var.

00:05:06.368 --> 00:05:08.849
Burada zengin erkekler var.

00:05:08.873 --> 00:05:10.922
Burada beyaz erkekler var.

00:05:10.946 --> 00:05:14.561
Daha sonra zengin, beyaz ve erkek.

00:05:15.209 --> 00:05:18.341
Son olarak da bu ayrıcalıkların
hiçbirine sahip olmayan insanlar.

00:05:18.365 --> 00:05:21.634
Sıfatların geri kalanını
vurgulamak için tekrar koyacağım.

00:05:21.658 --> 00:05:24.688
Burada zengin, beyaz,
erkek olmayan insanlar var,

00:05:24.712 --> 00:05:27.761
dahil etmemiz gereken
çift olmayan insanları hatırlatıyorlar.

00:05:27.785 --> 00:05:30.438
Burada zengin, beyaz olmayan erkekler var.

00:05:30.462 --> 00:05:33.758
Burada zengin olmayan beyaz erkekler var,

00:05:33.782 --> 00:05:36.484
zengin, beyaz olmayan, erkek olmayan,

00:05:36.508 --> 00:05:39.059
zengin olmayan, beyaz, erkek olmayan

00:05:39.083 --> 00:05:41.418
ve zengin olmayan, beyaz olmayan, erkek.

00:05:41.442 --> 00:05:43.639
En altta, en az ayrıcalıkla beraber

00:05:43.663 --> 00:05:47.706
zengin olmayan, beyaz olmayan,
erkek olmayan.

NOTE Paragraph

00:05:47.730 --> 00:05:51.542
30'un çarpanlarının şemasından,

00:05:51.566 --> 00:05:55.496
farklı ayrıcalık türlerinin etkileşimi
şemasına geçiş yaptık.

00:05:56.068 --> 00:05:59.690
Bence, bu şemadan
birçok şey öğrenebiliriz.

00:05:59.714 --> 00:06:06.525
Birincisi, her ok bir ayrıcalık türünün
doğrudan kaybını temsil ediyor.

00:06:07.331 --> 00:06:11.814
İnsanlar bazen yanılgıyla,
beyaz insanların beyaz olmayanlardan

00:06:11.838 --> 00:06:16.386
daha iyi olduğunun ayrıcalık
anlamına geldiğini düşünüyor.

00:06:16.410 --> 00:06:20.122
Bazı insanlar aşırı zengin
siyahi sporculara bakıp şöyle diyor,

00:06:20.146 --> 00:06:23.602
"Gördün mü? Hepsi çok zengin.
Beyaz ayrıcalığı diye bir şey yok."

00:06:24.116 --> 00:06:27.145
Fakat bu, beyaz ayrıcalık teorisinin
ifade ettiği şey değil.

00:06:27.169 --> 00:06:32.407
Söylemek istediği; bütün aşırı zengin spor
yıldızlarının aynı özellikleri olsaydı

00:06:32.431 --> 00:06:33.907
fakat ayrıca beyaz olsalardı,

00:06:33.931 --> 00:06:37.363
onların toplumda daha iyi
olmalarını bekleyebilirdik.

NOTE Paragraph

00:06:39.302 --> 00:06:42.087
Bir sıraya bakarsak,
bu şemadan anlayabileceğimiz

00:06:42.111 --> 00:06:44.097
başka bir şey daha var.

00:06:44.121 --> 00:06:48.402
İnsanların iki ayrıcalık türü
olduğu üstten ikinci sıraya bakarsak,

00:06:48.426 --> 00:06:52.382
onların özellikle
eşit olmadıklarını görebiliriz.

00:06:52.406 --> 00:06:58.119
Örneğin, zengin beyaz kadınlar
muhtemelen toplumda

00:06:58.119 --> 00:07:00.704
fakir beyaz erkeklerden daha iyilerdir

00:07:00.728 --> 00:07:03.734
ve zengin siyahi erkekler
muhtemelen arada bir yerdedir.

00:07:03.758 --> 00:07:06.535
Yani, bu şekilde daha asimetrik

00:07:06.559 --> 00:07:08.492
ve alt seviyede de aynı şekilde.

NOTE Paragraph

00:07:08.990 --> 00:07:11.081
Fakat, bunu daha ileriye götürebilir

00:07:11.105 --> 00:07:14.676
ve bu orta iki seviye arasındaki
etkileşime bakabiliriz.

00:07:15.076 --> 00:07:20.076
Çünkü zengin, beyaz olmayan,
erkek olmayanlar

00:07:20.076 --> 00:07:23.129
toplumda fakir beyaz erkeklerden
daha iyi olabilirler.

00:07:23.153 --> 00:07:27.061
Uç örnekleri düşünelim,
örneğin; Michelle Obama,

00:07:27.085 --> 00:07:28.503
Oprah Winfrey.

00:07:28.527 --> 00:07:33.540
Onlar kesinlikle fakir, beyaz, işsiz
evsiz erkeklerden daha iyiler.

00:07:34.164 --> 00:07:36.944
Yani, aslında şema
bu şekilde daha asimetrik.

00:07:37.519 --> 00:07:40.222
Bu gerilim, şemada bulunan

00:07:40.246 --> 00:07:42.829
ayrıcalık katmanları ile

00:07:42.829 --> 00:07:47.174
insanların toplumda tecrübe ettiği
mutlak ayrıcalık arasında da bulunuyor.

00:07:47.198 --> 00:07:50.346
Bu da, toplumda şu anda
bazı fakir beyaz adamların

00:07:50.346 --> 00:07:54.305
neden bu kadar öfkeli olduğunu
anlamama yardımcı oldu.

00:07:54.329 --> 00:07:58.756
Çünkü onların bu ayrıcalık küboidinde
yüksekte olmaları bekleniyor,

00:07:58.780 --> 00:08:03.563
fakat ayrıcalık bağlamında
bunun etkisini pek de hissetmiyorlar.

00:08:03.587 --> 00:08:07.033
O öfkenin köklerini anlamanın,
onlara karşılık olarak öfkelenmekten

00:08:07.057 --> 00:08:11.344
çok daha üretici bir şey
olduğuna inanıyorum.

NOTE Paragraph

00:08:13.289 --> 00:08:17.073
Bu soyut yapıları görmek ayrıca
durumları değiştirmemize

00:08:17.073 --> 00:08:21.509
ve o farklı insanları en üstte, farklı
bağlamlarda görmenize yardımcı olabilir.

00:08:21.533 --> 00:08:23.313
Orijinal şemada

00:08:23.337 --> 00:08:25.340
zengin beyaz erkekler üstte,

00:08:25.364 --> 00:08:28.720
fakat erkek olmayanlara dikkat edersek,

00:08:28.720 --> 00:08:30.780
onların burada olduğunu görürüz

00:08:30.804 --> 00:08:33.535
ve şimdi zengin, beyaz,
erkek olmayanlar en üstte.

00:08:33.559 --> 00:08:36.404
Bütünüyle kadınlar bağlamına geçersek

00:08:36.428 --> 00:08:41.572
üç ayrıcalık türümüz artık
zengin, beyaz ve trans-olmayan olur.

00:08:41.596 --> 00:08:44.685
"Trans olmayan" teriminin,
cinsel kimliğinizin doğuşta belirlenen

00:08:44.685 --> 00:08:47.490
cinsiyetiniz ile uyuşuyor
anlamına geldiğini hatırlayın.

00:08:48.021 --> 00:08:53.377
Yani zengin, beyaz trans olmayan
kadınların, zengin beyaz erkeklerin

00:08:53.377 --> 00:08:57.231
engin toplumda elde ettiği mevkinin
aynısında bulunduğunu görüyoruz.

00:08:57.255 --> 00:09:00.683
Bu, zengin beyaz kadınlara karşı
neden bu kadar öfkenin var olduğunu

00:09:00.707 --> 00:09:02.360
anlamamda yardımcı oldu,

00:09:02.384 --> 00:09:05.906
özellikle de şu anki feminist
hareketinin bazı kısımlarında,

00:09:05.930 --> 00:09:09.590
çünkü onlar beyaz adamlara kıyasla
kendilerini daha az ayrıcalıklı

00:09:09.614 --> 00:09:11.427
görmeye eğilimliler

00:09:11.451 --> 00:09:16.562
ve beyaz olmayan kadınlara göre ne kadar
çok ayrıcalıklı olduklarını unutuyorlar.

NOTE Paragraph

00:09:18.554 --> 00:09:23.018
Daha çok veya daha az ayrıcalıklı
olduğumuz durumlar arasında

00:09:23.018 --> 00:09:26.610
dönmemize yardımcı olması için
bu soyut yapıları kullanabiliriz.

00:09:26.634 --> 00:09:29.157
Hepimiz, birilerinden daha ayrıcalıklı

00:09:29.181 --> 00:09:31.619
ve bir başkasından daha az ayrıcalıklıyız.

00:09:32.738 --> 00:09:35.706
Örneğin, bir Asyalı olarak

00:09:35.706 --> 00:09:40.276
beyaz insanlardan daha az ayrıcalığa
sahip olduğumu biliyorum,

00:09:40.300 --> 00:09:41.775
beyaz ayrıcalığından ötürü.

00:09:41.799 --> 00:09:43.447
Fakat ayrıca, muhtemelen

00:09:43.471 --> 00:09:47.600
en ayrıcalıklı beyaz olmayan insanlar
arasında olduğumu da biliyorum

00:09:47.624 --> 00:09:50.743
ve bu iki bağlam arasında
dönmeme yardımcı oluyor.

00:09:51.595 --> 00:09:53.288
Zenginlik açısından ise,

00:09:53.312 --> 00:09:55.155
aşırı zengin olduğumu düşünmüyorum.

00:09:55.179 --> 00:09:58.224
Çalışması gerekmeyen türden
insanlar kadar zengin değilim.

00:09:58.248 --> 00:09:59.790
Ama idare ediyorum

00:09:59.790 --> 00:10:01.959
ve bu, gerçekten çabalayan insanlara

00:10:01.959 --> 00:10:04.120
ve işsiz olan veya asgari ücretle çalışan

00:10:04.120 --> 00:10:06.895
insanlara göre çok daha iyi bir durum.

NOTE Paragraph

00:10:08.566 --> 00:10:11.992
Bu dönüşleri, tecrübeleri diğer insanların

00:10:12.016 --> 00:10:17.255
bakış açılarından anlamama yardımcı
olması için kafamda canlandırıyorum,

00:10:18.412 --> 00:10:22.401
bu da beni şaşırtıcı olması mümkün
olan bu sonuca götürüyor:

00:10:23.242 --> 00:10:30.076
Bu soyut matematik günlük
yaşamlarımızla önemli derecede ilgili

00:10:30.100 --> 00:10:36.820
ve hatta diğer insanlara anlayış
göstermemize bile yardımcı olabilir.

00:10:38.584 --> 00:10:44.223
Dileğim, herkesin diğer insanları
daha fazla anlamayı denemesi

00:10:44.247 --> 00:10:45.787
ve onlarla yarışmak,

00:10:45.787 --> 00:10:48.208
onlara yanlış olduklarını
göstermeyi denemek yerine

00:10:48.232 --> 00:10:50.843
birlikte hareket etmeleri.

00:10:52.031 --> 00:10:56.598
Soyut matematiğin bunu başarmamıza

00:10:56.622 --> 00:10:58.702
yardımcı olacağına inanıyorum.

NOTE Paragraph

00:11:00.265 --> 00:11:01.470
Teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:11:01.494 --> 00:11:05.649
(Alkış)