WEBVTT

00:00:01.247 --> 00:00:06.360
Svet je prepun razdornih rasprava,

00:00:06.884 --> 00:00:08.757
konflikata,

00:00:08.781 --> 00:00:10.594
lažnih vesti,

00:00:10.618 --> 00:00:12.204
žrtava,

00:00:13.146 --> 00:00:18.187
iskorišćavanja, predrasuda,
netrpeljivosti, okrivljavanja, vikanja

00:00:18.871 --> 00:00:21.794
i suženog opsega pažnje.

00:00:22.859 --> 00:00:28.048
Ponekad se čini da smo osuđeni
da zauzimamo stranu,

00:00:28.072 --> 00:00:30.334
da budemo zaglavljeni u eho-komorama

00:00:30.358 --> 00:00:32.675
i da se nikada više ne složimo.

00:00:33.342 --> 00:00:36.343
Ponekad se može činiti kao trka do dna,

00:00:36.367 --> 00:00:40.385
gde svi prozivaju nekog zbog privilegija

00:00:40.409 --> 00:00:45.523
i nadmeću se da pokažu
da su prošli najgori tretman

00:00:45.547 --> 00:00:47.085
od svih uključenih u razgovor.

00:00:49.033 --> 00:00:50.863
Kako da nađemo smisao

00:00:50.887 --> 00:00:53.291
u svetu koji nema smisla?

NOTE Paragraph

00:00:55.604 --> 00:01:00.361
Imam sredstvo za razumevanje
ovog našeg zbunjujućeg sveta,

00:01:00.385 --> 00:01:03.293
sredstvo koje možda niste očekivali:

00:01:04.194 --> 00:01:05.848
apstraktnu matematiku.

NOTE Paragraph

00:01:07.268 --> 00:01:09.591
Ja sam čisti matematičar.

00:01:10.063 --> 00:01:14.076
Tradicionalno, čista matematika
je kao teorija matematike,

00:01:14.100 --> 00:01:17.693
gde se primenjena matematika
upotrebljava za stvarne probleme

00:01:17.713 --> 00:01:20.808
poput izgradnje mostova, letova aviona

00:01:20.832 --> 00:01:23.175
i kontrole protoka saobraćaja.

00:01:23.894 --> 00:01:26.894
Ali ja ću govoriti o načinu
na koji se čista matematika

00:01:26.914 --> 00:01:30.353
direktno primenjuje
u našem svakodnevnom životu

00:01:30.377 --> 00:01:32.222
kao način razmišljanja.

00:01:32.931 --> 00:01:37.119
Ne rešavam kvadratne jednačine
da mi pomognu u svakodnevnom životu,

00:01:37.143 --> 00:01:42.285
ali koristim matematičko razmišljanje
da bi mi pomoglo da razumem argumente

00:01:42.309 --> 00:01:44.818
i da saosećam sa drugima.

00:01:45.501 --> 00:01:51.109
Tako mi čista matematika pomaže
sa čitavim svetom ljudi.

NOTE Paragraph

00:01:52.434 --> 00:01:55.545
Ali, pre nego što počnem da govorim
o čitavom svetu ljudi,

00:01:55.569 --> 00:01:58.629
moram da govorim
o nečemu što možda smatrate

00:01:58.653 --> 00:02:01.939
nevažnom školskom matematikom:

00:02:01.974 --> 00:02:04.053
o činiocima brojeva.

00:02:04.077 --> 00:02:07.633
Počećemo razmatranjem činilaca broja 30.

00:02:07.657 --> 00:02:09.967
Ako vas ovo tera da se naježite

00:02:09.997 --> 00:02:12.367
zbog loših sećanja
na časove matematike u školi,

00:02:12.397 --> 00:02:16.875
saosećam sa vama, jer sam i ja mislila
da su časovi matematike dosadni.

00:02:17.480 --> 00:02:21.363
Ali prilično sam sigurna
da ćemo sa ovim otići u pravcu

00:02:21.387 --> 00:02:24.828
koji se vrlo razlikuje
od onog što se odvijalo u školi.

NOTE Paragraph

00:02:25.718 --> 00:02:27.444
Dakle, koji su činioci broja 30?

00:02:27.468 --> 00:02:30.693
Pa, to su brojevi
kojima je broj 30 deljiv.

00:02:30.717 --> 00:02:32.868
Možda možete da se setite. Navešćemo ih.

00:02:32.892 --> 00:02:36.956
To su jedan, dva, tri,

00:02:36.980 --> 00:02:39.072
pet, šest,

00:02:39.096 --> 00:02:41.956
10, 15 i 30.

00:02:41.980 --> 00:02:43.867
To baš i nije zanimljivo.

00:02:43.887 --> 00:02:46.726
To je gomila brojeva na pravoj liniji.

00:02:46.746 --> 00:02:48.399
Možemo da ovo učinimo zanimjivijim

00:02:48.419 --> 00:02:52.017
ako razmislimo koji od ovih brojeva
su takođe činioci jedni drugima

00:02:52.037 --> 00:02:54.665
i tako što ćemo nacrtati sliku,
nalik porodičnom stablu,

00:02:54.695 --> 00:02:56.345
da bismo prikazali te odnose.

00:02:56.369 --> 00:03:00.439
Dakle, broj 30 će biti na vrhu
kao neki pradeda.

00:03:00.463 --> 00:03:03.670
Brojevi 6, 10 i 15 su delitelji broja 30.

00:03:03.689 --> 00:03:06.309
Broj 5 je delitelj brojeva 10 i 15.

00:03:06.945 --> 00:03:09.632
Brojem 2 su deljivi brojevi 6 i 10.

00:03:09.656 --> 00:03:12.943
Broj 3 je delitelj brojeva 6 i 15.

00:03:12.967 --> 00:03:17.151
A brojem jedan možemo podeliti
brojeve dva, tri i pet.

00:03:17.175 --> 00:03:20.910
Sada vidimo da broj 10
nije deljiv brojem 3,

00:03:20.934 --> 00:03:24.114
ali to su temena kocke,

00:03:24.138 --> 00:03:27.959
što je, rekla bih, malo zanimljivije
od gomile brojeva na pravoj liniji.

NOTE Paragraph

00:03:29.756 --> 00:03:32.320
Ovde možemo videti nešto više.
Postoji hijerarhija.

00:03:32.340 --> 00:03:34.345
Na donjem nivou je broj jedan,

00:03:34.365 --> 00:03:36.403
zatim su tu brojevi dva, tri i pet,

00:03:36.423 --> 00:03:39.663
a oni nisu deljivi nijednim brojem
osim broja jedan i samim sobom.

00:03:39.687 --> 00:03:42.117
Možda se sećate da to znači
da su prosti brojevi.

00:03:42.141 --> 00:03:45.174
Na sledećem nivou imamo 6, 10 i 15,

00:03:45.198 --> 00:03:48.706
a svaki od njih je proizvod
dva prosta činioca.

00:03:48.730 --> 00:03:50.672
Dakle, šest je dva puta tri,

00:03:50.696 --> 00:03:52.367
deset je dva puta pet,

00:03:52.391 --> 00:03:54.352
petnaest je tri puta pet.

00:03:54.376 --> 00:03:56.341
A potom na vrhu imamo 30,

00:03:56.365 --> 00:03:58.860
koji je proizvod tri prosta činioca -

00:03:58.884 --> 00:04:00.937
dva puta tri puta pet.

00:04:00.961 --> 00:04:05.580
Tako mogu da ponovo nacrtam
ovaj dijagram koristeći ove brojeve.

00:04:06.335 --> 00:04:09.403
Vidimo da imamo brojeve
dva, tri i pet na vrhu,

00:04:09.427 --> 00:04:12.499
imamo parove brojeva na sledećem nivou,

00:04:12.523 --> 00:04:14.910
imamo pojedinačne elemente
na sledećem nivou

00:04:14.934 --> 00:04:17.252
i zatim prazan prostor na dnu.

00:04:17.271 --> 00:04:22.650
Svaka od ovih strelica
pokazuje gubitak jednog broja u skupu.

NOTE Paragraph

00:04:22.674 --> 00:04:25.291
Možda će biti jasno

00:04:25.315 --> 00:04:28.173
da nije bitno koji su to brojevi.

00:04:28.197 --> 00:04:30.156
Zapravo, nije bitno koji su.

00:04:30.180 --> 00:04:34.576
Zato ih možemo zameniti,
recimo, sa A, B i C,

00:04:34.600 --> 00:04:36.335
i dobijamo istu sliku.

NOTE Paragraph

00:04:37.025 --> 00:04:39.602
Ovo je sad postalo vrlo apstraktno.

00:04:39.626 --> 00:04:42.060
Brojevi su se pretvorili u slova.

00:04:42.091 --> 00:04:44.929
Ali, ova apstrakcija ima poentu,

00:04:45.593 --> 00:04:50.178
a to je da sada odjednom ovo postaje
vrlo široko primenjivo,

00:04:50.202 --> 00:04:54.256
jer A, B i C mogu biti bilo šta.

00:04:54.291 --> 00:04:58.129
Na primer, mogu biti
tri vrste privilegija:

00:04:58.633 --> 00:05:01.326
biti bogat, belac i muškarac.

00:05:02.386 --> 00:05:05.576
Onda na sledećem nivou imamo bogate belce.

00:05:06.368 --> 00:05:08.849
Ovde imamo bogate muškarce.

00:05:08.873 --> 00:05:10.922
Ovde imamo bele muškarce.

00:05:10.946 --> 00:05:14.561
Onda imamo bogate, belce i muškarce.

00:05:15.209 --> 00:05:18.341
I najzad, ljude bez ijedne
od tih privilegija.

00:05:18.365 --> 00:05:21.278
Ubaciću i ostatak prideva
radi naglašavanja.

00:05:21.308 --> 00:05:24.688
Dakle, ovde imamo bogate belce
koji nisu muškarci,

00:05:24.712 --> 00:05:27.761
da nas podseti da postoje nebinarni ljudi
koje moramo uključiti.

00:05:27.785 --> 00:05:30.438
Ovde imamo bogate muškarce
koji nisu bele rase.

00:05:30.462 --> 00:05:33.758
Ovde imamo bele muškarce koji nisu bogati,

00:05:33.782 --> 00:05:36.484
one koji su bogati
a nisu belci ni muškarci,

00:05:36.508 --> 00:05:39.059
one koji nisu bogati,
belci su i nisu muškarci

00:05:39.083 --> 00:05:41.418
i one koji nisu bogati ni belci,
a muškog su pola.

00:05:41.442 --> 00:05:43.639
I na kraju, sa najmanje privilegija,

00:05:43.663 --> 00:05:47.706
su ljudi koji nisu bogati,
nisu belci i nisu muškarci.

NOTE Paragraph

00:05:47.730 --> 00:05:51.542
Prešli smo sa dijagrama činilaca broja 30

00:05:51.566 --> 00:05:55.476
na dijagram interakcija
različitih vrsta privilegija.

00:05:56.068 --> 00:05:59.690
Postoji mnogo stvari koje možemo naučiti
sa ovog dijagrama, rekla bih.

00:05:59.714 --> 00:06:06.345
Prva je da svaka strelica predstavlja
direktan gubitak jedne vrste privilegija.

00:06:07.331 --> 00:06:11.814
Ponekad ljudi pogrešno misle
da privilegije belaca podrazumevaju

00:06:11.838 --> 00:06:16.386
da svi belci bolje prolaze
od svih koji nisu belci.

00:06:16.410 --> 00:06:20.122
Neki ljudi ukazuju na sportske zvezde
koji su veoma bogati crnci i kažu:

00:06:20.146 --> 00:06:23.582
„Vidite? Oni su baš bogati.
Belačke privilegije ne postoje.“

00:06:24.116 --> 00:06:27.145
Ali to nije ono o čemu govori
teorija o privilegijama belaca.

00:06:27.169 --> 00:06:32.407
Ona kaže da, kada bi ta prebogata
sportska zvezda imala iste osobine,

00:06:32.431 --> 00:06:33.907
ali takođe bila i bele rase,

00:06:33.931 --> 00:06:37.363
očekivali bismo da će imati
bolji položaj u društvu.

NOTE Paragraph

00:06:39.302 --> 00:06:42.087
Postoji još nešto što možemo
uvideti sa ovog dijagrama

00:06:42.111 --> 00:06:44.097
ako pogledamo duž jednog reda.

00:06:44.121 --> 00:06:48.402
Ako pogledamo drugi red odozgo,
gde ljudi imaju dve vrste privilegija,

00:06:48.426 --> 00:06:52.382
možda ćemo moći da vidimo
da nisu svi naročito jednaki.

00:06:52.406 --> 00:06:58.485
Na primer, bogate žene bele rase
verovatno mnogo bolje prolaze u društvu

00:06:58.509 --> 00:07:00.704
nego siromašni beli muškarci,

00:07:00.728 --> 00:07:03.734
a bogati muškarci crne rase
su verovatno negde između,

00:07:03.758 --> 00:07:06.535
tako da je u stvari više nakrivljen ovako,

00:07:06.559 --> 00:07:08.962
a isto je i na donjem nivou.

NOTE Paragraph

00:07:08.990 --> 00:07:11.081
Ali zapravo možemo ići i dalje

00:07:11.105 --> 00:07:15.036
i pogledati interakcije
između ta dva srednja nivoa.

00:07:15.076 --> 00:07:21.012
Jer bogatim ljudima koji nisu belci
i nisu muškarci možda bolje ide u društvu

00:07:21.036 --> 00:07:23.129
nego siromašnim belim muškarcima.

00:07:23.153 --> 00:07:27.061
Pomislite na ekstremne primere
kao što su Mišel Obama

00:07:27.085 --> 00:07:28.503
i Opra Vinfri.

00:07:28.527 --> 00:07:30.274
Definitivno su u boljoj situaciji

00:07:30.294 --> 00:07:34.134
nego siromašni, beli,
nezaposleni muškarci beskućnici,

00:07:34.164 --> 00:07:37.004
tako da je u stvari dijagram
više iskrivljen ovako.

00:07:37.519 --> 00:07:40.222
A ta napetost postoji

00:07:40.246 --> 00:07:43.485
između slojeva privilegija na dijagramu

00:07:43.509 --> 00:07:47.174
i apsolutnih privilegija
koje ljudi doživljavaju u društvu.

00:07:47.198 --> 00:07:50.872
Ovo mi je pomoglo da razumem
zašto su neki siromašni beli muškarci

00:07:50.896 --> 00:07:54.305
trenutno toliko ljuti u društvu.

00:07:54.329 --> 00:07:58.756
Zato što se smatra da se nalaze visoko
u ovom kvadru privilegija,

00:07:58.780 --> 00:08:03.563
ali u smislu apsolutnih privilegija
zapravo ne osećaju efekat toga.

00:08:03.587 --> 00:08:08.933
Smatram da je razumevanje
izvora tog besa mnogo produktivnije

00:08:08.953 --> 00:08:11.344
nego prosto zauzvrat se ljutiti na njih.

NOTE Paragraph

00:08:13.289 --> 00:08:17.839
Sagledavanje ovih apstraktnih struktura
nam može pomoći i da promenimo kontekst

00:08:17.863 --> 00:08:21.509
i vidimo da su različiti ljudi
na vrhu u različitim kontekstima.

00:08:21.533 --> 00:08:23.313
Na našem prvobitnom dijagramu,

00:08:23.337 --> 00:08:25.340
bogati beli muškarci su bili na vrhu,

00:08:25.364 --> 00:08:29.066
ali ako bismo ograničili pažnju
na one koji nisu muškarci,

00:08:29.090 --> 00:08:30.334
videli bismo da su ovde,

00:08:30.354 --> 00:08:33.535
i sada su na vrhu bogati ljudi
koji su beli i nisu muškarci.

00:08:33.559 --> 00:08:36.404
Možemo preći na čitav kontekst žena,

00:08:36.428 --> 00:08:41.572
i naše tri vrste privilegija
sada mogu biti bogati, beli i cisrodni.

00:08:41.596 --> 00:08:45.301
Upamtite da „cisrodni“ znači
da se vaš rodni identitet poklapa

00:08:45.325 --> 00:08:47.330
sa rodom koji vam je dodeljen pri rođenju.

00:08:48.021 --> 00:08:54.033
Sada vidimo da bogate i bele cis žene
zauzimaju sličnu situaciju

00:08:54.057 --> 00:08:57.231
kao i bogati beli muškarci
u širem društvu.

00:08:57.255 --> 00:09:00.683
Ovo mi je pomoglo da razumem
zašto je toliko besa usmereno

00:09:00.707 --> 00:09:02.360
prema bogatim ženama bele rase,

00:09:02.384 --> 00:09:05.906
naročito u nekim delovima
feminističkog pokreta trenutno,

00:09:05.930 --> 00:09:09.590
jer su možda sklone
da sebe vide kao manje privilegovane

00:09:09.614 --> 00:09:11.427
u odnosu na bele muškarce

00:09:11.451 --> 00:09:16.562
i zaborave koliko su više privilegovane
u odnosu na žene koje nisu bele rase.

NOTE Paragraph

00:09:18.554 --> 00:09:21.298
Svi mi možemo koristiti
ove apstraktne strukture

00:09:21.318 --> 00:09:23.978
da nam pomognu da razlikujemo situacije

00:09:24.008 --> 00:09:26.610
u kojima smo više ili manje privilegovani.

00:09:26.634 --> 00:09:29.157
Svi mi smo više privilegovani od nekoga

00:09:29.181 --> 00:09:31.619
i manje privilegovani od nekog drugog.

00:09:32.738 --> 00:09:37.522
Na primer, znam i osećam da sam,
kao osoba azijskog porekla,

00:09:37.546 --> 00:09:40.276
manje privilegovana od ljudi bele rase

00:09:40.300 --> 00:09:41.775
zbog privilegija belaca.

00:09:41.799 --> 00:09:43.447
Ali takođe shvatam

00:09:43.471 --> 00:09:47.600
da sam verovatno među najprivilegovanijima
u grupi ljudi koji nisu belci,

00:09:47.624 --> 00:09:50.743
a to mi pomaže da se orijentišem
između ta dva konteksta.

00:09:51.595 --> 00:09:53.288
A u pogledu bogatstva,

00:09:53.312 --> 00:09:55.155
mislim da nisam mnogo bogata.

00:09:55.179 --> 00:09:58.224
Nisam bogata kao ljudi
koji ne moraju da rade.

00:09:58.248 --> 00:09:59.796
Ali mi dobro ide,

00:09:59.820 --> 00:10:01.975
i to je mnogo bolja situacija

00:10:01.999 --> 00:10:03.810
u odnosu na ljude koji se baš muče,

00:10:03.834 --> 00:10:06.895
koji su možda nezaposleni
ili rade za minimalnu platu.

NOTE Paragraph

00:10:08.566 --> 00:10:11.992
Vršim te preokrete u svojoj glavi

00:10:12.016 --> 00:10:17.255
da bi mi pomogli da razumem iskustva
sa stanovišta drugih ljudi,

00:10:18.412 --> 00:10:22.401
što me dovodi do možda
iznenađujućeg zaključka,

00:10:23.242 --> 00:10:29.306
da je apstraktna matematika
izuzetno značajna za naš svakodnevni život

00:10:30.100 --> 00:10:36.820
i da nam čak može pomoći
da razumemo druge i saosećamo sa njima.

00:10:38.584 --> 00:10:44.223
Moja želja je da svi pokušaju
da bolje razumeju druge ljude

00:10:44.247 --> 00:10:46.163
i sarađuju sa njma

00:10:46.187 --> 00:10:48.208
umesto da se nadmeću

00:10:48.232 --> 00:10:50.843
i pokušavaju da pokažu da nisu u pravu.

00:10:52.031 --> 00:10:56.598
Verujem da nam apstraktno
matematičko razmišljanje

00:10:56.622 --> 00:10:58.702
može pomoći da to postignemo.

NOTE Paragraph

00:11:00.265 --> 00:11:01.470
Hvala.

NOTE Paragraph

00:11:01.494 --> 00:11:04.709
(Aplauz)