1
00:00:01,247 --> 00:00:06,360
Svet je prepun razdornih rasprava,

2
00:00:06,884 --> 00:00:08,757
konflikata,

3
00:00:08,781 --> 00:00:10,594
lažnih vesti,

4
00:00:10,618 --> 00:00:12,204
žrtava,

5
00:00:13,146 --> 00:00:18,187
iskorišćavanja, predrasuda,
netrpeljivosti, okrivljavanja, vikanja

6
00:00:18,871 --> 00:00:21,794
i suženog opsega pažnje.

7
00:00:22,859 --> 00:00:28,048
Ponekad se čini da smo osuđeni
da zauzimamo stranu,

8
00:00:28,072 --> 00:00:30,334
da budemo zaglavljeni u eho-komorama

9
00:00:30,358 --> 00:00:32,675
i da se nikada više ne složimo.

10
00:00:33,342 --> 00:00:36,343
Ponekad se može činiti kao trka do dna,

11
00:00:36,367 --> 00:00:40,385
gde svi prozivaju nekog zbog privilegija

12
00:00:40,409 --> 00:00:45,523
i nadmeću se da pokažu
da su prošli najgori tretman

13
00:00:45,547 --> 00:00:47,085
od svih uključenih u razgovor.

14
00:00:49,033 --> 00:00:50,863
Kako da nađemo smisao

15
00:00:50,887 --> 00:00:53,291
u svetu koji nema smisla?

16
00:00:55,604 --> 00:01:00,361
Imam sredstvo za razumevanje
ovog našeg zbunjujućeg sveta,

17
00:01:00,385 --> 00:01:03,293
sredstvo koje možda niste očekivali:

18
00:01:04,194 --> 00:01:05,848
apstraktnu matematiku.

19
00:01:07,268 --> 00:01:09,591
Ja sam čisti matematičar.

20
00:01:10,063 --> 00:01:14,076
Tradicionalno, čista matematika
je kao teorija matematike,

21
00:01:14,100 --> 00:01:17,693
gde se primenjena matematika
upotrebljava za stvarne probleme

22
00:01:17,713 --> 00:01:20,808
poput izgradnje mostova, letova aviona

23
00:01:20,832 --> 00:01:23,175
i kontrole protoka saobraćaja.

24
00:01:23,894 --> 00:01:26,894
Ali ja ću govoriti o načinu
na koji se čista matematika

25
00:01:26,914 --> 00:01:30,353
direktno primenjuje
u našem svakodnevnom životu

26
00:01:30,377 --> 00:01:32,222
kao način razmišljanja.

27
00:01:32,931 --> 00:01:37,119
Ne rešavam kvadratne jednačine
da mi pomognu u svakodnevnom životu,

28
00:01:37,143 --> 00:01:42,285
ali koristim matematičko razmišljanje
da bi mi pomoglo da razumem argumente

29
00:01:42,309 --> 00:01:44,818
i da saosećam sa drugima.

30
00:01:45,501 --> 00:01:51,109
Tako mi čista matematika pomaže
sa čitavim svetom ljudi.

31
00:01:52,434 --> 00:01:55,545
Ali, pre nego što počnem da govorim
o čitavom svetu ljudi,

32
00:01:55,569 --> 00:01:58,629
moram da govorim
o nečemu što možda smatrate

33
00:01:58,653 --> 00:02:01,939
nevažnom školskom matematikom:

34
00:02:01,974 --> 00:02:04,053
o činiocima brojeva.

35
00:02:04,077 --> 00:02:07,633
Počećemo razmatranjem činilaca broja 30.

36
00:02:07,657 --> 00:02:09,967
Ako vas ovo tera da se naježite

37
00:02:09,997 --> 00:02:12,367
zbog loših sećanja
na časove matematike u školi,

38
00:02:12,397 --> 00:02:16,875
saosećam sa vama, jer sam i ja mislila
da su časovi matematike dosadni.

39
00:02:17,480 --> 00:02:21,363
Ali prilično sam sigurna
da ćemo sa ovim otići u pravcu

40
00:02:21,387 --> 00:02:24,828
koji se vrlo razlikuje
od onog što se odvijalo u školi.

41
00:02:25,718 --> 00:02:27,444
Dakle, koji su činioci broja 30?

42
00:02:27,468 --> 00:02:30,693
Pa, to su brojevi
kojima je broj 30 deljiv.

43
00:02:30,717 --> 00:02:32,868
Možda možete da se setite. Navešćemo ih.

44
00:02:32,892 --> 00:02:36,956
To su jedan, dva, tri,

45
00:02:36,980 --> 00:02:39,072
pet, šest,

46
00:02:39,096 --> 00:02:41,956
10, 15 i 30.

47
00:02:41,980 --> 00:02:43,867
To baš i nije zanimljivo.

48
00:02:43,887 --> 00:02:46,726
To je gomila brojeva na pravoj liniji.

49
00:02:46,746 --> 00:02:48,399
Možemo da ovo učinimo zanimjivijim

50
00:02:48,419 --> 00:02:52,017
ako razmislimo koji od ovih brojeva
su takođe činioci jedni drugima

51
00:02:52,037 --> 00:02:54,665
i tako što ćemo nacrtati sliku,
nalik porodičnom stablu,

52
00:02:54,695 --> 00:02:56,345
da bismo prikazali te odnose.

53
00:02:56,369 --> 00:03:00,439
Dakle, broj 30 će biti na vrhu
kao neki pradeda.

54
00:03:00,463 --> 00:03:03,670
Brojevi 6, 10 i 15 su delitelji broja 30.

55
00:03:03,689 --> 00:03:06,309
Broj 5 je delitelj brojeva 10 i 15.

56
00:03:06,945 --> 00:03:09,632
Brojem 2 su deljivi brojevi 6 i 10.

57
00:03:09,656 --> 00:03:12,943
Broj 3 je delitelj brojeva 6 i 15.

58
00:03:12,967 --> 00:03:17,151
A brojem jedan možemo podeliti
brojeve dva, tri i pet.

59
00:03:17,175 --> 00:03:20,910
Sada vidimo da broj 10
nije deljiv brojem 3,

60
00:03:20,934 --> 00:03:24,114
ali to su temena kocke,

61
00:03:24,138 --> 00:03:27,959
što je, rekla bih, malo zanimljivije
od gomile brojeva na pravoj liniji.

62
00:03:29,756 --> 00:03:32,320
Ovde možemo videti nešto više.
Postoji hijerarhija.

63
00:03:32,340 --> 00:03:34,345
Na donjem nivou je broj jedan,

64
00:03:34,365 --> 00:03:36,403
zatim su tu brojevi dva, tri i pet,

65
00:03:36,423 --> 00:03:39,663
a oni nisu deljivi nijednim brojem
osim broja jedan i samim sobom.

66
00:03:39,687 --> 00:03:42,117
Možda se sećate da to znači
da su prosti brojevi.

67
00:03:42,141 --> 00:03:45,174
Na sledećem nivou imamo 6, 10 i 15,

68
00:03:45,198 --> 00:03:48,706
a svaki od njih je proizvod
dva prosta činioca.

69
00:03:48,730 --> 00:03:50,672
Dakle, šest je dva puta tri,

70
00:03:50,696 --> 00:03:52,367
deset je dva puta pet,

71
00:03:52,391 --> 00:03:54,352
petnaest je tri puta pet.

72
00:03:54,376 --> 00:03:56,341
A potom na vrhu imamo 30,

73
00:03:56,365 --> 00:03:58,860
koji je proizvod tri prosta činioca -

74
00:03:58,884 --> 00:04:00,937
dva puta tri puta pet.

75
00:04:00,961 --> 00:04:05,580
Tako mogu da ponovo nacrtam
ovaj dijagram koristeći ove brojeve.

76
00:04:06,335 --> 00:04:09,403
Vidimo da imamo brojeve
dva, tri i pet na vrhu,

77
00:04:09,427 --> 00:04:12,499
imamo parove brojeva na sledećem nivou,

78
00:04:12,523 --> 00:04:14,910
imamo pojedinačne elemente
na sledećem nivou

79
00:04:14,934 --> 00:04:17,252
i zatim prazan prostor na dnu.

80
00:04:17,271 --> 00:04:22,650
Svaka od ovih strelica
pokazuje gubitak jednog broja u skupu.

81
00:04:22,674 --> 00:04:25,291
Možda će biti jasno

82
00:04:25,315 --> 00:04:28,173
da nije bitno koji su to brojevi.

83
00:04:28,197 --> 00:04:30,156
Zapravo, nije bitno koji su.

84
00:04:30,180 --> 00:04:34,576
Zato ih možemo zameniti,
recimo, sa A, B i C,

85
00:04:34,600 --> 00:04:36,335
i dobijamo istu sliku.

86
00:04:37,025 --> 00:04:39,602
Ovo je sad postalo vrlo apstraktno.

87
00:04:39,626 --> 00:04:42,060
Brojevi su se pretvorili u slova.

88
00:04:42,091 --> 00:04:44,929
Ali, ova apstrakcija ima poentu,

89
00:04:45,593 --> 00:04:50,178
a to je da sada odjednom ovo postaje
vrlo široko primenjivo,

90
00:04:50,202 --> 00:04:54,256
jer A, B i C mogu biti bilo šta.

91
00:04:54,291 --> 00:04:58,129
Na primer, mogu biti
tri vrste privilegija:

92
00:04:58,633 --> 00:05:01,326
biti bogat, belac i muškarac.

93
00:05:02,386 --> 00:05:05,576
Onda na sledećem nivou imamo bogate belce.

94
00:05:06,368 --> 00:05:08,849
Ovde imamo bogate muškarce.

95
00:05:08,873 --> 00:05:10,922
Ovde imamo bele muškarce.

96
00:05:10,946 --> 00:05:14,561
Onda imamo bogate, belce i muškarce.

97
00:05:15,209 --> 00:05:18,341
I najzad, ljude bez ijedne
od tih privilegija.

98
00:05:18,365 --> 00:05:21,278
Ubaciću i ostatak prideva
radi naglašavanja.

99
00:05:21,308 --> 00:05:24,688
Dakle, ovde imamo bogate belce
koji nisu muškarci,

100
00:05:24,712 --> 00:05:27,761
da nas podseti da postoje nebinarni ljudi
koje moramo uključiti.

101
00:05:27,785 --> 00:05:30,438
Ovde imamo bogate muškarce
koji nisu bele rase.

102
00:05:30,462 --> 00:05:33,758
Ovde imamo bele muškarce koji nisu bogati,

103
00:05:33,782 --> 00:05:36,484
one koji su bogati
a nisu belci ni muškarci,

104
00:05:36,508 --> 00:05:39,059
one koji nisu bogati,
belci su i nisu muškarci

105
00:05:39,083 --> 00:05:41,418
i one koji nisu bogati ni belci,
a muškog su pola.

106
00:05:41,442 --> 00:05:43,639
I na kraju, sa najmanje privilegija,

107
00:05:43,663 --> 00:05:47,706
su ljudi koji nisu bogati,
nisu belci i nisu muškarci.

108
00:05:47,730 --> 00:05:51,542
Prešli smo sa dijagrama činilaca broja 30

109
00:05:51,566 --> 00:05:55,476
na dijagram interakcija
različitih vrsta privilegija.

110
00:05:56,068 --> 00:05:59,690
Postoji mnogo stvari koje možemo naučiti
sa ovog dijagrama, rekla bih.

111
00:05:59,714 --> 00:06:06,345
Prva je da svaka strelica predstavlja
direktan gubitak jedne vrste privilegija.

112
00:06:07,331 --> 00:06:11,814
Ponekad ljudi pogrešno misle
da privilegije belaca podrazumevaju

113
00:06:11,838 --> 00:06:16,386
da svi belci bolje prolaze
od svih koji nisu belci.

114
00:06:16,410 --> 00:06:20,122
Neki ljudi ukazuju na sportske zvezde
koji su veoma bogati crnci i kažu:

115
00:06:20,146 --> 00:06:23,582
„Vidite? Oni su baš bogati.
Belačke privilegije ne postoje.“

116
00:06:24,116 --> 00:06:27,145
Ali to nije ono o čemu govori
teorija o privilegijama belaca.

117
00:06:27,169 --> 00:06:32,407
Ona kaže da, kada bi ta prebogata
sportska zvezda imala iste osobine,

118
00:06:32,431 --> 00:06:33,907
ali takođe bila i bele rase,

119
00:06:33,931 --> 00:06:37,363
očekivali bismo da će imati
bolji položaj u društvu.

120
00:06:39,302 --> 00:06:42,087
Postoji još nešto što možemo
uvideti sa ovog dijagrama

121
00:06:42,111 --> 00:06:44,097
ako pogledamo duž jednog reda.

122
00:06:44,121 --> 00:06:48,402
Ako pogledamo drugi red odozgo,
gde ljudi imaju dve vrste privilegija,

123
00:06:48,426 --> 00:06:52,382
možda ćemo moći da vidimo
da nisu svi naročito jednaki.

124
00:06:52,406 --> 00:06:58,485
Na primer, bogate žene bele rase
verovatno mnogo bolje prolaze u društvu

125
00:06:58,509 --> 00:07:00,704
nego siromašni beli muškarci,

126
00:07:00,728 --> 00:07:03,734
a bogati muškarci crne rase
su verovatno negde između,

127
00:07:03,758 --> 00:07:06,535
tako da je u stvari više nakrivljen ovako,

128
00:07:06,559 --> 00:07:08,962
a isto je i na donjem nivou.

129
00:07:08,990 --> 00:07:11,081
Ali zapravo možemo ići i dalje

130
00:07:11,105 --> 00:07:15,036
i pogledati interakcije
između ta dva srednja nivoa.

131
00:07:15,076 --> 00:07:21,012
Jer bogatim ljudima koji nisu belci
i nisu muškarci možda bolje ide u društvu

132
00:07:21,036 --> 00:07:23,129
nego siromašnim belim muškarcima.

133
00:07:23,153 --> 00:07:27,061
Pomislite na ekstremne primere
kao što su Mišel Obama

134
00:07:27,085 --> 00:07:28,503
i Opra Vinfri.

135
00:07:28,527 --> 00:07:30,274
Definitivno su u boljoj situaciji

136
00:07:30,294 --> 00:07:34,134
nego siromašni, beli,
nezaposleni muškarci beskućnici,

137
00:07:34,164 --> 00:07:37,004
tako da je u stvari dijagram
više iskrivljen ovako.

138
00:07:37,519 --> 00:07:40,222
A ta napetost postoji

139
00:07:40,246 --> 00:07:43,485
između slojeva privilegija na dijagramu

140
00:07:43,509 --> 00:07:47,174
i apsolutnih privilegija
koje ljudi doživljavaju u društvu.

141
00:07:47,198 --> 00:07:50,872
Ovo mi je pomoglo da razumem
zašto su neki siromašni beli muškarci

142
00:07:50,896 --> 00:07:54,305
trenutno toliko ljuti u društvu.

143
00:07:54,329 --> 00:07:58,756
Zato što se smatra da se nalaze visoko
u ovom kvadru privilegija,

144
00:07:58,780 --> 00:08:03,563
ali u smislu apsolutnih privilegija
zapravo ne osećaju efekat toga.

145
00:08:03,587 --> 00:08:08,933
Smatram da je razumevanje
izvora tog besa mnogo produktivnije

146
00:08:08,953 --> 00:08:11,344
nego prosto zauzvrat se ljutiti na njih.

147
00:08:13,289 --> 00:08:17,839
Sagledavanje ovih apstraktnih struktura
nam može pomoći i da promenimo kontekst

148
00:08:17,863 --> 00:08:21,509
i vidimo da su različiti ljudi
na vrhu u različitim kontekstima.

149
00:08:21,533 --> 00:08:23,313
Na našem prvobitnom dijagramu,

150
00:08:23,337 --> 00:08:25,340
bogati beli muškarci su bili na vrhu,

151
00:08:25,364 --> 00:08:29,066
ali ako bismo ograničili pažnju
na one koji nisu muškarci,

152
00:08:29,090 --> 00:08:30,334
videli bismo da su ovde,

153
00:08:30,354 --> 00:08:33,535
i sada su na vrhu bogati ljudi
koji su beli i nisu muškarci.

154
00:08:33,559 --> 00:08:36,404
Možemo preći na čitav kontekst žena,

155
00:08:36,428 --> 00:08:41,572
i naše tri vrste privilegija
sada mogu biti bogati, beli i cisrodni.

156
00:08:41,596 --> 00:08:45,301
Upamtite da „cisrodni“ znači
da se vaš rodni identitet poklapa

157
00:08:45,325 --> 00:08:47,330
sa rodom koji vam je dodeljen pri rođenju.

158
00:08:48,021 --> 00:08:54,033
Sada vidimo da bogate i bele cis žene
zauzimaju sličnu situaciju

159
00:08:54,057 --> 00:08:57,231
kao i bogati beli muškarci
u širem društvu.

160
00:08:57,255 --> 00:09:00,683
Ovo mi je pomoglo da razumem
zašto je toliko besa usmereno

161
00:09:00,707 --> 00:09:02,360
prema bogatim ženama bele rase,

162
00:09:02,384 --> 00:09:05,906
naročito u nekim delovima
feminističkog pokreta trenutno,

163
00:09:05,930 --> 00:09:09,590
jer su možda sklone
da sebe vide kao manje privilegovane

164
00:09:09,614 --> 00:09:11,427
u odnosu na bele muškarce

165
00:09:11,451 --> 00:09:16,562
i zaborave koliko su više privilegovane
u odnosu na žene koje nisu bele rase.

166
00:09:18,554 --> 00:09:21,298
Svi mi možemo koristiti
ove apstraktne strukture

167
00:09:21,318 --> 00:09:23,978
da nam pomognu da razlikujemo situacije

168
00:09:24,008 --> 00:09:26,610
u kojima smo više ili manje privilegovani.

169
00:09:26,634 --> 00:09:29,157
Svi mi smo više privilegovani od nekoga

170
00:09:29,181 --> 00:09:31,619
i manje privilegovani od nekog drugog.

171
00:09:32,738 --> 00:09:37,522
Na primer, znam i osećam da sam,
kao osoba azijskog porekla,

172
00:09:37,546 --> 00:09:40,276
manje privilegovana od ljudi bele rase

173
00:09:40,300 --> 00:09:41,775
zbog privilegija belaca.

174
00:09:41,799 --> 00:09:43,447
Ali takođe shvatam

175
00:09:43,471 --> 00:09:47,600
da sam verovatno među najprivilegovanijima
u grupi ljudi koji nisu belci,

176
00:09:47,624 --> 00:09:50,743
a to mi pomaže da se orijentišem
između ta dva konteksta.

177
00:09:51,595 --> 00:09:53,288
A u pogledu bogatstva,

178
00:09:53,312 --> 00:09:55,155
mislim da nisam mnogo bogata.

179
00:09:55,179 --> 00:09:58,224
Nisam bogata kao ljudi
koji ne moraju da rade.

180
00:09:58,248 --> 00:09:59,796
Ali mi dobro ide,

181
00:09:59,820 --> 00:10:01,975
i to je mnogo bolja situacija

182
00:10:01,999 --> 00:10:03,810
u odnosu na ljude koji se baš muče,

183
00:10:03,834 --> 00:10:06,895
koji su možda nezaposleni
ili rade za minimalnu platu.

184
00:10:08,566 --> 00:10:11,992
Vršim te preokrete u svojoj glavi

185
00:10:12,016 --> 00:10:17,255
da bi mi pomogli da razumem iskustva
sa stanovišta drugih ljudi,

186
00:10:18,412 --> 00:10:22,401
što me dovodi do možda
iznenađujućeg zaključka,

187
00:10:23,242 --> 00:10:29,306
da je apstraktna matematika
izuzetno značajna za naš svakodnevni život

188
00:10:30,100 --> 00:10:36,820
i da nam čak može pomoći
da razumemo druge i saosećamo sa njima.

189
00:10:38,584 --> 00:10:44,223
Moja želja je da svi pokušaju
da bolje razumeju druge ljude

190
00:10:44,247 --> 00:10:46,163
i sarađuju sa njma

191
00:10:46,187 --> 00:10:48,208
umesto da se nadmeću

192
00:10:48,232 --> 00:10:50,843
i pokušavaju da pokažu da nisu u pravu.

193
00:10:52,031 --> 00:10:56,598
Verujem da nam apstraktno
matematičko razmišljanje

194
00:10:56,622 --> 00:10:58,702
može pomoći da to postignemo.

195
00:11:00,265 --> 00:11:01,470
Hvala.

196
00:11:01,494 --> 00:11:04,709
(Aplauz)