WEBVTT

00:00:01.208 --> 00:00:06.643
Muhtemelen hepinizde 
akıllı telefon veya iPhone var

00:00:06.667 --> 00:00:10.643
ve hepiniz bu sabah 
hava durumuna baktınız.

00:00:10.667 --> 00:00:14.476
Yağmur yağacaksa şemsiyemi;

00:00:14.500 --> 00:00:17.643
güneşli olacaksa güneş gözlüklerimi;

00:00:17.667 --> 00:00:20.875
soğuk olacaksa fazladan 
bir ceket alayım dediniz.

00:00:22.167 --> 00:00:27.893
Bazen doğru, bazen yanlış bilgi verecek.

00:00:27.917 --> 00:00:30.143
Bakın size ne diyeceğim:

00:00:30.167 --> 00:00:33.934
Benim en iyi uygulamam büyükannem.

NOTE Paragraph

00:00:33.958 --> 00:00:35.875
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:00:37.417 --> 00:00:39.184
Kendisine Mamadda diyoruz.

00:00:39.208 --> 00:00:43.309
Size sadece bugünkü hava durumunu değil

00:00:43.333 --> 00:00:46.309
gelecek 12 ayınkini tahmin edebiliyor.

00:00:46.333 --> 00:00:51.184
Verimli bir yağmur sezonu 
olup olmayacağını söyleyebiliyor.

00:00:51.208 --> 00:00:55.059
Bu tahminleri sadece 
çevresini gözlemleyerek

00:00:55.083 --> 00:00:57.851
rüzgar yönünü,

00:00:57.875 --> 00:00:59.559
bulut pozisyonunu,

00:00:59.583 --> 00:01:01.476
kuş göçlerini,

00:01:01.500 --> 00:01:03.434
meyve büyüklüklerini

00:01:03.458 --> 00:01:05.268
ve çiçekleri gözlemleyerek yapıyor.

00:01:05.292 --> 00:01:11.000
Büyükbaş hayvanlarının davranışlarını
gözlemleyerek tahminde bulunabilir.

00:01:11.833 --> 00:01:16.393
Havayı ve yaşadığı ekosistemi

00:01:16.417 --> 00:01:18.042
bu nedenle daha iyi biliyor.

NOTE Paragraph

00:01:19.208 --> 00:01:23.518
Sığır çobanlarıyla ilgilenen,

00:01:23.542 --> 00:01:25.351
göçebe bir topluluktan geliyorum.

00:01:25.375 --> 00:01:27.434
Bizler konargöçeriz.

00:01:27.458 --> 00:01:30.268
Su ve otlak alan bulmak için

00:01:30.292 --> 00:01:32.434
bir yerden başka bir yere gideriz.

00:01:32.458 --> 00:01:38.500
Bir yıl içinde, bin kilometre yani 
Kaliforniya kadar yol gidebiliyoruz.

00:01:39.792 --> 00:01:45.542
Bu hayat bize, ekosistemimizle 
uyum içinde yaşamamızda yardım ediyor.

00:01:46.583 --> 00:01:48.250
Birbirimizi anlıyoruz.

00:01:49.208 --> 00:01:52.643
Doğa, bizim süpermarketimiz;

00:01:52.667 --> 00:01:54.559
yemeğimizi ve suyumuzu

00:01:54.583 --> 00:01:55.851
oradan alırız.

00:01:55.875 --> 00:02:00.143
Doğra, şifalı bitkileri 
topladığımız eczanemiz.

00:02:00.143 --> 00:02:02.767
Onu korumayı ve ihtiyacımız olan şeyleri

00:02:02.767 --> 00:02:05.476
bize nasıl verebileceğini

00:02:05.500 --> 00:02:09.542
daha iyi öğrendiğimiz okulumuz.

NOTE Paragraph

00:02:10.333 --> 00:02:12.375
Fakat iklim değişikliği sebebiyle

00:02:13.542 --> 00:02:17.958
farklı bir etki deneyimliyoruz.

00:02:20.250 --> 00:02:21.500
Benim topluluğumda,

00:02:23.208 --> 00:02:28.434
Afrika'nın en taze beş su 
kaynağından birine sahibiz:

00:02:28.458 --> 00:02:30.333
Çad Gölü.

00:02:31.458 --> 00:02:33.768
Annem doğduğunda

00:02:33.792 --> 00:02:40.768
Çad Gölü 25 bin 
kilometrekarelik su alanıydı.

00:02:40.792 --> 00:02:47.018
30 yıl önce ben doğduğumda
10 bin kilometrekareydi.

00:02:47.042 --> 00:02:49.601
Şimdi ise

00:02:49.625 --> 00:02:54.518
yaklaşık 1200 kilometrekare su.

00:02:54.542 --> 00:02:59.625
Yüzde 90'ı buharlaşıp yok oldu.

00:03:00.833 --> 00:03:04.101
40 milyondan fazla insan 
bu gölün etrafında yaşıyor

00:03:04.125 --> 00:03:08.184
ve bu göle güveniyor.

00:03:08.208 --> 00:03:09.601
Onlar göçebe çobanlar.

00:03:09.625 --> 00:03:11.309
Onlar balıkçılar.

00:03:11.333 --> 00:03:13.643
Onlar çiftçiler.

00:03:13.667 --> 00:03:17.184
Onlar ay sonu maaşına bağlı değiller.

00:03:17.208 --> 00:03:19.434
Yağış miktarına bağlılar.

00:03:19.458 --> 00:03:22.184
Onlar yetişen mahsullere

00:03:22.208 --> 00:03:25.000
ya da büyükbaş hayvanlarının 
otlaklarına bağlılar.

00:03:26.583 --> 00:03:28.934
Bunlar, birçok topluluğun

00:03:28.958 --> 00:03:34.351
ulaşmak için savaştığı azalan kaynaklar.

00:03:34.375 --> 00:03:36.684
İlk gelen bu kaynaklardan 
rahatça yararlanır.

00:03:36.708 --> 00:03:40.750
İkinci gelen bu kaynaklar için 
ölüm pahasına savaşmak zorunda.

NOTE Paragraph

00:03:42.708 --> 00:03:47.768
İklim değişimi, sosyal 
hayatımızı değiştirerek

00:03:47.792 --> 00:03:50.625
çevremizi etkiliyor.

00:03:52.167 --> 00:03:58.184
Bu bölgede erkek 
ve kadının rolleri farklıdır.

00:03:58.208 --> 00:04:01.601
Erkek ailesini besler,

00:04:01.625 --> 00:04:04.143
topluluğuna göz kulak olur.

00:04:04.167 --> 00:04:06.125
Bunu yapmazsa

00:04:07.750 --> 00:04:10.292
itibarı tehlikeye girer.

00:04:12.708 --> 00:04:16.417
Başka bir şey yaparak 
durumu düzeltemez.

00:04:17.958 --> 00:04:23.601
İklim değişimi erkeklerimizi 
bizden alıp götürüyor.

00:04:23.625 --> 00:04:25.417
Göç budur.

00:04:26.500 --> 00:04:32.018
Büyük bir şehre taşınıp 
6-12 ay kalıyorlar.

00:04:32.042 --> 00:04:36.125
Bir iş bulup eve para yolluyorlar.

00:04:37.042 --> 00:04:38.351
Eğer iş bulamazlarsa

00:04:38.375 --> 00:04:40.934
Akdeniz'i kullanarak

00:04:40.958 --> 00:04:43.601
Avrupa'ya göçüyorlar.

00:04:43.625 --> 00:04:48.208
Bazıları orada ölüyor fakat 
kimse gitmekten vazgeçmiyor.

NOTE Paragraph

00:04:50.625 --> 00:04:53.434
Tabii ki durum, göç alan

00:04:53.458 --> 00:04:54.792
gelişmiş ülkeler için üzücü.

00:04:56.167 --> 00:04:58.958
Göçmenleri ağırlamaya alışmaları lazım.

00:05:00.708 --> 00:05:04.143
Peki ya geride kalanlar ne olacak?

00:05:04.167 --> 00:05:08.726
Erkeğin rolünü oynamaları gereken

00:05:08.750 --> 00:05:10.018
kadın ve çocuklar;

00:05:10.042 --> 00:05:11.934
yemek, sağlık, aile,

00:05:11.958 --> 00:05:15.726
çocuklar ve yaşlıların güvenliğini

00:05:15.750 --> 00:05:17.625
sağlamak zorundalar.

00:05:19.000 --> 00:05:23.583
O kadınlar, benim kahramanlarım.

00:05:25.667 --> 00:05:29.750
Onlar yenilikçi, çözüm üretici.

00:05:30.958 --> 00:05:33.684
Çok küçük bir kaynağı topluluk için

00:05:33.708 --> 00:05:36.851
büyük bir şeye dönüştürüyorlar.

00:05:36.875 --> 00:05:38.833
Bunlar benim insanlarım.

NOTE Paragraph

00:05:40.458 --> 00:05:45.851
Yerel insanlarımızın 
geleneksel bilgilerini,

00:05:45.875 --> 00:05:51.417
hayatta kalmak için dayanıklı 
hale gelelim diye kullanıyoruz.

00:05:53.208 --> 00:05:56.684
Bilgilerimiz; sadece kendi 
topluluğumuz için değil

00:05:56.708 --> 00:06:02.184
bizimle yaşayan herkesle 
paylaşmak için var.

00:06:02.208 --> 00:06:04.893
Dünya çapında yerli insanlar,

00:06:04.917 --> 00:06:08.792
dünyadaki biyolojik çeşitliliğin 
yüzde 80'ini kurtarıyor.

00:06:10.292 --> 00:06:12.107
Bunu bilim insanları söylüyor.

00:06:13.917 --> 00:06:15.958
Amazon'daki yerli insanlar,

00:06:17.292 --> 00:06:22.875
ulusal parktan bile daha iyi, 
en çeşitli ekosistemi bulabilirsiniz.

00:06:24.125 --> 00:06:27.184
Pasifikteki yerli halk,

00:06:27.208 --> 00:06:30.309
büyükanne ve büyükbaba,

00:06:30.333 --> 00:06:35.542
kasırgadan sonra nereden 
yemek bulacaklarını biliyordu.

00:06:37.417 --> 00:06:40.893
Bizim insanlarımızın bilgileri,

00:06:40.917 --> 00:06:44.054
bize ve diğer insanlara

00:06:44.054 --> 00:06:46.851
iklim değişiminde hayatta 
kalma konusunda yardım ediyor.

00:06:46.875 --> 00:06:48.643
Dünya kaybediyor.

00:06:48.667 --> 00:06:53.684
Türlerin yüzde 60'ını çoktan kaybettik

00:06:53.708 --> 00:06:56.125
ve bu sayı her geçen gün artıyor.

NOTE Paragraph

00:06:57.208 --> 00:07:02.101
Bir gün, bir bilim insanını 
topluluğuma götürdüm.

00:07:02.125 --> 00:07:07.500
"TV ve radyoda havanın 
iyi olacağını söylüyorsunuz

00:07:08.595 --> 00:07:11.417
peki benim insanlarımın yanına 
gelmeye ne dersiniz?" dedim.

00:07:11.417 --> 00:07:12.667
Geldiler.

00:07:14.042 --> 00:07:15.559
Birlikte oturdular.

00:07:15.583 --> 00:07:20.351
Birden biz göçebeler
eşyalarımızı toplamaya başladık.

00:07:20.375 --> 00:07:22.601
"Bir yere mi gidiyoruz?" dediler.

00:07:22.625 --> 00:07:25.934
"Hayır, gitmiyoruz. 
Yağmur yağacak," dedim.

00:07:25.958 --> 00:07:29.643
"Hiç bulut yok. Yağmur yağacağını 
nereden biliyorsunuz?" dediler.

00:07:29.667 --> 00:07:33.059
"Evet, yağmur yağacak." deyip
eşyalarımızı topladık.

00:07:33.083 --> 00:07:37.434
Birden sağanak yağış başladı.

00:07:37.458 --> 00:07:39.664
Bilim insanları koşturdu,

00:07:39.664 --> 00:07:42.536
ağaçların altında saklanıp 
eşyalarını korumaya çalıştılar.

00:07:42.536 --> 00:07:44.292
Biz eşyalarımızı çoktan toplamıştık.

NOTE Paragraph

00:07:44.292 --> 00:07:45.792
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:07:46.625 --> 00:07:51.101
Yağmur dinince ciddi bir tartışma başladı.

00:07:51.125 --> 00:07:54.042
"Yağmur yağacağını 
nasıl bildiniz?" dediler.

00:07:54.792 --> 00:07:59.393
Dedik ki: "Yaşlı kadınlar, böceklerin

00:07:59.417 --> 00:08:01.976
yumurtalarını evlerine 
götürdüğünü gözlemlediler.

00:08:02.000 --> 00:08:06.351
Böcekler konuşur veya 
televizyon izleyemezler.

00:08:06.375 --> 00:08:10.559
Fakat nesillerini ve yemeklerini

00:08:10.583 --> 00:08:12.601
nasıl koruyacaklarını öngörebiliyorlar.

00:08:12.625 --> 00:08:16.059
Bizim için bu, en fazla birkaç saat içinde

00:08:16.083 --> 00:08:18.726
yağmur yağacağına işarettir."

00:08:18.750 --> 00:08:20.226
Bunun üzerine onlar

00:08:20.250 --> 00:08:23.393
biz bilgiye sahibiz fakat ekolojik bilgiyi

00:08:23.417 --> 00:08:28.708
ve hava durumu bilgisini 
birleştiremiyoruz, dediler.

00:08:29.833 --> 00:08:32.768
Meteoroloji uzmanları
ve kendi topluluğumla

00:08:32.792 --> 00:08:37.726
insanları iklim değişimine 
adapte edebilmek,

00:08:37.750 --> 00:08:42.458
onlara daha iyi bilgi vermek 
üzere çalışmaya başladım.

NOTE Paragraph

00:08:45.042 --> 00:08:51.268
Bana sorarsanız, elimizde olan 
bütün bilgi sistemlerini birleştirirsek

00:08:51.292 --> 00:08:54.101
bilim, teknoloji,

00:08:54.125 --> 00:08:56.018
geleneksel bilgi --

00:08:56.042 --> 00:09:00.144
gezegenimizi ve insanımızı koruyup

00:09:00.144 --> 00:09:03.101
kaybettiğimiz ekosistemi 
restore etmek için

00:09:03.125 --> 00:09:06.125
elimizden gelenin en 
iyisini yapmış oluruz.

NOTE Paragraph

00:09:07.042 --> 00:09:08.958
Bunu başka bir yoldan da yaptım.

00:09:09.750 --> 00:09:13.601
Çok sevdiğim bir aleti kullandım.

00:09:13.625 --> 00:09:17.809
Üç boyutlu katılımcı
harita sistemi deniliyor.

00:09:17.833 --> 00:09:23.268
Kadın, erkek, genç, yaşlı,

00:09:23.292 --> 00:09:25.476
kuşaklararası her insanı

00:09:25.500 --> 00:09:28.684
bir araya getirebildiği için 
katılımcı diyoruz.

00:09:28.708 --> 00:09:32.059
Bilimsel bilgileri kullanıyorlar.

00:09:32.083 --> 00:09:35.309
Topluluk bir araya gelip
bu haritayı yapıyor.

00:09:35.333 --> 00:09:38.143
Kutsal ormanlarımızın, 
su dağıtma yerimizin,

00:09:38.167 --> 00:09:41.976
geçitlerimizin,

00:09:41.976 --> 00:09:43.542
her mevsimde gittiğimiz yerlerin

00:09:43.542 --> 00:09:47.875
nerelerde olduğunu çözüyorlar.

00:09:49.667 --> 00:09:54.434
Bu aletler kadınların kapasitesini
inşa ettiği için harikalar.

00:09:54.458 --> 00:09:56.976
Bizim topluluğumuzda

00:09:57.000 --> 00:09:59.143
kadınlar ve erkekler birlikte oturamaz.

00:09:59.167 --> 00:10:02.893
Erkekler sürekli konuşur;

00:10:02.917 --> 00:10:04.184
kadınlarsa arkada oturur.

00:10:04.208 --> 00:10:06.143
Karar vermek için orada değiller.

00:10:06.167 --> 00:10:09.893
Erkekler olayı çözdükten sonra

00:10:09.917 --> 00:10:13.226
onlara, kadınları bakmaları 
için çağırmalarını söylüyoruz.

00:10:13.250 --> 00:10:14.559
Erkekler "Tamam" diyorlar

00:10:14.583 --> 00:10:16.631
çünkü ilk işi çoktan yaptılar.

NOTE Paragraph

00:10:16.655 --> 00:10:17.976
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:10:18.000 --> 00:10:19.768
Kadınlar gelip haritaya bakınca

00:10:19.792 --> 00:10:22.518
"Aa, hayır," diyor.

NOTE Paragraph

00:10:22.542 --> 00:10:24.018
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:10:24.042 --> 00:10:25.309
"Bu yanlış.

00:10:25.333 --> 00:10:28.601
İlacı buradan, yemeği şuradan alıyoruz.

00:10:28.625 --> 00:10:30.226
Şuradansa --"

00:10:30.250 --> 00:10:32.684
Harita üzerindeki bilgileri değiştirip

00:10:32.708 --> 00:10:34.375
erkekleri çağırdık.

00:10:35.208 --> 00:10:37.393
Kadınların dedikleri hakkında düşündüler.

00:10:37.417 --> 00:10:39.018
Hepsi kafalarını salladı.

00:10:39.042 --> 00:10:41.393
"Evet haklılar, gerçekten haklılar.

00:10:41.417 --> 00:10:42.809
İnanılmaz haklılar."

00:10:42.833 --> 00:10:46.434
Bu şekilde kadınların
kapasitesini inşa ettik.

00:10:46.434 --> 00:10:48.437
Üç boyutlu katılımcı harita sisteminde

00:10:48.437 --> 00:10:50.059
onlara söz hakkı vererek.

00:10:50.083 --> 00:10:52.268
Kadınlar adapte olma konusunda

00:10:52.292 --> 00:10:55.059
topluluğa yardım etmek 
için gerekli ayrıntıları alır.

00:10:55.083 --> 00:10:58.101
Erkeklerse büyük resmin bilgisine sahip.

00:10:58.125 --> 00:11:00.684
Bunları bir araya getirince bu harita

00:11:00.708 --> 00:11:05.018
onlara tartışmalarında yardım ediyor.

00:11:05.042 --> 00:11:08.226
Kaynaklara ulaşmak,

00:11:08.250 --> 00:11:10.018
kaynakları daha iyi paylaşmak,

00:11:10.042 --> 00:11:11.976
onları yenilemek

00:11:12.000 --> 00:11:13.417
ve uzun dönem sürdürmek için

00:11:14.833 --> 00:11:17.333
topluluklar arasındaki kavgayı azaltıyor.

NOTE Paragraph

00:11:19.833 --> 00:11:22.726
Bizim bilgimiz gerçekten yararlı.

00:11:22.750 --> 00:11:24.934
Yerli insanların bilgisi

00:11:24.958 --> 00:11:28.976
gezegenimiz için çok önemli.

00:11:29.000 --> 00:11:32.917
Tüm insanlar için hayati önemde.

00:11:34.042 --> 00:11:39.851
Bilimsel bilgi 200 yıl önce keşfedildi;

00:11:39.875 --> 00:11:42.309
teknoloji 100 yıl önce,

00:11:42.333 --> 00:11:46.750
yerli insanların bilgisi 
ise 1000 yıl önce.

00:11:47.750 --> 00:11:51.143
Peki neden bu üçünü bir araya getirip

00:11:51.167 --> 00:11:54.143
bu üç bilgiyi birleştirip

00:11:54.167 --> 00:11:55.768
iklim değişiminden etkilenenlere

00:11:55.792 --> 00:12:01.643
daha iyi dayanma gücü vermiyoruz ki?

00:12:01.667 --> 00:12:04.393
Artık yalnızca gelişmekte 
olan ülkeler değil

00:12:04.417 --> 00:12:06.101
gelişmiş ülkeler de etkileniyor.

00:12:06.125 --> 00:12:09.934
Kasırga gördük. Her yeri sel bastı.

00:12:09.958 --> 00:12:13.351
Burada, Kaliforniya'da bile yangın gördük.

00:12:13.375 --> 00:12:15.893
Tüm bu bilgilerin bir araya gelmesi lazım.

00:12:15.917 --> 00:12:18.226
İnsanları da merkeze koymalıyız.

00:12:18.250 --> 00:12:20.768
Karar merciilerinin de değişmesi lazım.

00:12:20.792 --> 00:12:22.208
Bilim insanları söylüyor,

00:12:23.417 --> 00:12:25.268
biz söylüyoruz;

00:12:25.292 --> 00:12:27.809
biz bu bilgiye sahibiz.

NOTE Paragraph

00:12:27.833 --> 00:12:31.083
Bunu değiştirmemiz için 10 yılımız var.

00:12:31.750 --> 00:12:33.601
10 yıl hiçbir şey.

00:12:33.625 --> 00:12:36.143
Bunun için birlikte çalışmamız gerekiyor

00:12:36.167 --> 00:12:38.809
ve hemen şimdi harekete geçmeliyiz.

NOTE Paragraph

00:12:38.833 --> 00:12:40.351
Teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:12:40.375 --> 00:12:44.167
(Alkışlar)