0:00:01.208,0:00:06.643
Muhtemelen hepinizde [br]akıllı telefon veya iPhone var

0:00:06.667,0:00:10.643
ve hepiniz bu sabah [br]hava durumuna baktınız.

0:00:10.667,0:00:14.476
Yağmur yağacaksa şemsiyemi;

0:00:14.500,0:00:17.643
güneşli olacaksa güneş gözlüklerimi;

0:00:17.667,0:00:20.875
soğuk olacaksa fazladan [br]bir ceket alayım dediniz.

0:00:22.167,0:00:27.893
Bazen doğru, bazen yanlış bilgi verecek.

0:00:27.917,0:00:30.143
Bakın size ne diyeceğim:

0:00:30.167,0:00:33.934
Benim en iyi uygulamam büyükannem.

0:00:33.958,0:00:35.875
(Gülüşmeler)

0:00:37.417,0:00:39.184
Kendisine Mamadda diyoruz.

0:00:39.208,0:00:43.309
Size sadece bugünkü hava durumunu değil

0:00:43.333,0:00:46.309
gelecek 12 ayınkini tahmin edebiliyor.

0:00:46.333,0:00:51.184
Verimli bir yağmur sezonu [br]olup olmayacağını söyleyebiliyor.

0:00:51.208,0:00:55.059
Bu tahminleri sadece [br]çevresini gözlemleyerek

0:00:55.083,0:00:57.851
rüzgar yönünü,

0:00:57.875,0:00:59.559
bulut pozisyonunu,

0:00:59.583,0:01:01.476
kuş göçlerini,

0:01:01.500,0:01:03.434
meyve büyüklüklerini

0:01:03.458,0:01:05.268
ve çiçekleri gözlemleyerek yapıyor.

0:01:05.292,0:01:11.000
Büyükbaş hayvanlarının davranışlarını[br]gözlemleyerek tahminde bulunabilir.

0:01:11.833,0:01:16.393
Havayı ve yaşadığı ekosistemi

0:01:16.417,0:01:18.042
bu nedenle daha iyi biliyor.

0:01:19.208,0:01:23.518
Sığır çobanlarıyla ilgilenen,

0:01:23.542,0:01:25.351
göçebe bir topluluktan geliyorum.

0:01:25.375,0:01:27.434
Bizler konargöçeriz.

0:01:27.458,0:01:30.268
Su ve otlak alan bulmak için

0:01:30.292,0:01:32.434
bir yerden başka bir yere gideriz.

0:01:32.458,0:01:38.500
Bir yıl içinde, bin kilometre yani [br]Kaliforniya kadar yol gidebiliyoruz.

0:01:39.792,0:01:45.542
Bu hayat bize, ekosistemimizle [br]uyum içinde yaşamamızda yardım ediyor.

0:01:46.583,0:01:48.250
Birbirimizi anlıyoruz.

0:01:49.208,0:01:52.643
Doğa, bizim süpermarketimiz;

0:01:52.667,0:01:54.559
yemeğimizi ve suyumuzu

0:01:54.583,0:01:55.851
oradan alırız.

0:01:55.875,0:02:00.143
Doğra, şifalı bitkileri [br]topladığımız eczanemiz.

0:02:00.143,0:02:02.767
Onu korumayı ve ihtiyacımız olan şeyleri

0:02:02.767,0:02:05.476
bize nasıl verebileceğini

0:02:05.500,0:02:09.542
daha iyi öğrendiğimiz okulumuz.

0:02:10.333,0:02:12.375
Fakat iklim değişikliği sebebiyle

0:02:13.542,0:02:17.958
farklı bir etki deneyimliyoruz.

0:02:20.250,0:02:21.500
Benim topluluğumda,

0:02:23.208,0:02:28.434
Afrika'nın en taze beş su [br]kaynağından birine sahibiz:

0:02:28.458,0:02:30.333
Çad Gölü.

0:02:31.458,0:02:33.768
Annem doğduğunda

0:02:33.792,0:02:40.768
Çad Gölü 25 bin [br]kilometrekarelik su alanıydı.

0:02:40.792,0:02:47.018
30 yıl önce ben doğduğumda[br]10 bin kilometrekareydi.

0:02:47.042,0:02:49.601
Şimdi ise

0:02:49.625,0:02:54.518
yaklaşık 1200 kilometrekare su.

0:02:54.542,0:02:59.625
Yüzde 90'ı buharlaşıp yok oldu.

0:03:00.833,0:03:04.101
40 milyondan fazla insan [br]bu gölün etrafında yaşıyor

0:03:04.125,0:03:08.184
ve bu göle güveniyor.

0:03:08.208,0:03:09.601
Onlar göçebe çobanlar.

0:03:09.625,0:03:11.309
Onlar balıkçılar.

0:03:11.333,0:03:13.643
Onlar çiftçiler.

0:03:13.667,0:03:17.184
Onlar ay sonu maaşına bağlı değiller.

0:03:17.208,0:03:19.434
Yağış miktarına bağlılar.

0:03:19.458,0:03:22.184
Onlar yetişen mahsullere

0:03:22.208,0:03:25.000
ya da büyükbaş hayvanlarının [br]otlaklarına bağlılar.

0:03:26.583,0:03:28.934
Bunlar, birçok topluluğun

0:03:28.958,0:03:34.351
ulaşmak için savaştığı azalan kaynaklar.

0:03:34.375,0:03:36.684
İlk gelen bu kaynaklardan [br]rahatça yararlanır.

0:03:36.708,0:03:40.750
İkinci gelen bu kaynaklar için [br]ölüm pahasına savaşmak zorunda.

0:03:42.708,0:03:47.768
İklim değişimi, sosyal [br]hayatımızı değiştirerek

0:03:47.792,0:03:50.625
çevremizi etkiliyor.

0:03:52.167,0:03:58.184
Bu bölgede erkek [br]ve kadının rolleri farklıdır.

0:03:58.208,0:04:01.601
Erkek ailesini besler,

0:04:01.625,0:04:04.143
topluluğuna göz kulak olur.

0:04:04.167,0:04:06.125
Bunu yapmazsa

0:04:07.750,0:04:10.292
itibarı tehlikeye girer.

0:04:12.708,0:04:16.417
Başka bir şey yaparak [br]durumu düzeltemez.

0:04:17.958,0:04:23.601
İklim değişimi erkeklerimizi [br]bizden alıp götürüyor.

0:04:23.625,0:04:25.417
Göç budur.

0:04:26.500,0:04:32.018
Büyük bir şehre taşınıp [br]6-12 ay kalıyorlar.

0:04:32.042,0:04:36.125
Bir iş bulup eve para yolluyorlar.

0:04:37.042,0:04:38.351
Eğer iş bulamazlarsa

0:04:38.375,0:04:40.934
Akdeniz'i kullanarak

0:04:40.958,0:04:43.601
Avrupa'ya göçüyorlar.

0:04:43.625,0:04:48.208
Bazıları orada ölüyor fakat [br]kimse gitmekten vazgeçmiyor.

0:04:50.625,0:04:53.434
Tabii ki durum, göç alan

0:04:53.458,0:04:54.792
gelişmiş ülkeler için üzücü.

0:04:56.167,0:04:58.958
Göçmenleri ağırlamaya alışmaları lazım.

0:05:00.708,0:05:04.143
Peki ya geride kalanlar ne olacak?

0:05:04.167,0:05:08.726
Erkeğin rolünü oynamaları gereken

0:05:08.750,0:05:10.018
kadın ve çocuklar;

0:05:10.042,0:05:11.934
yemek, sağlık, aile,

0:05:11.958,0:05:15.726
çocuklar ve yaşlıların güvenliğini

0:05:15.750,0:05:17.625
sağlamak zorundalar.

0:05:19.000,0:05:23.583
O kadınlar, benim kahramanlarım.

0:05:25.667,0:05:29.750
Onlar yenilikçi, çözüm üretici.

0:05:30.958,0:05:33.684
Çok küçük bir kaynağı topluluk için

0:05:33.708,0:05:36.851
büyük bir şeye dönüştürüyorlar.

0:05:36.875,0:05:38.833
Bunlar benim insanlarım.

0:05:40.458,0:05:45.851
Yerel insanlarımızın [br]geleneksel bilgilerini,

0:05:45.875,0:05:51.417
hayatta kalmak için dayanıklı [br]hale gelelim diye kullanıyoruz.

0:05:53.208,0:05:56.684
Bilgilerimiz; sadece kendi [br]topluluğumuz için değil

0:05:56.708,0:06:02.184
bizimle yaşayan herkesle [br]paylaşmak için var.

0:06:02.208,0:06:04.893
Dünya çapında yerli insanlar,

0:06:04.917,0:06:08.792
dünyadaki biyolojik çeşitliliğin [br]yüzde 80'ini kurtarıyor.

0:06:10.292,0:06:12.107
Bunu bilim insanları söylüyor.

0:06:13.917,0:06:15.958
Amazon'daki yerli insanlar,

0:06:17.292,0:06:22.875
ulusal parktan bile daha iyi, [br]en çeşitli ekosistemi bulabilirsiniz.

0:06:24.125,0:06:27.184
Pasifikteki yerli halk,

0:06:27.208,0:06:30.309
büyükanne ve büyükbaba,

0:06:30.333,0:06:35.542
kasırgadan sonra nereden [br]yemek bulacaklarını biliyordu.

0:06:37.417,0:06:40.893
Bizim insanlarımızın bilgileri,

0:06:40.917,0:06:44.054
bize ve diğer insanlara

0:06:44.054,0:06:46.851
iklim değişiminde hayatta [br]kalma konusunda yardım ediyor.

0:06:46.875,0:06:48.643
Dünya kaybediyor.

0:06:48.667,0:06:53.684
Türlerin yüzde 60'ını çoktan kaybettik

0:06:53.708,0:06:56.125
ve bu sayı her geçen gün artıyor.

0:06:57.208,0:07:02.101
Bir gün, bir bilim insanını [br]topluluğuma götürdüm.

0:07:02.125,0:07:07.500
"TV ve radyoda havanın [br]iyi olacağını söylüyorsunuz

0:07:08.595,0:07:11.417
peki benim insanlarımın yanına [br]gelmeye ne dersiniz?" dedim.

0:07:11.417,0:07:12.667
Geldiler.

0:07:14.042,0:07:15.559
Birlikte oturdular.

0:07:15.583,0:07:20.351
Birden biz göçebeler[br]eşyalarımızı toplamaya başladık.

0:07:20.375,0:07:22.601
"Bir yere mi gidiyoruz?" dediler.

0:07:22.625,0:07:25.934
"Hayır, gitmiyoruz. [br]Yağmur yağacak," dedim.

0:07:25.958,0:07:29.643
"Hiç bulut yok. Yağmur yağacağını [br]nereden biliyorsunuz?" dediler.

0:07:29.667,0:07:33.059
"Evet, yağmur yağacak." deyip[br]eşyalarımızı topladık.

0:07:33.083,0:07:37.434
Birden sağanak yağış başladı.

0:07:37.458,0:07:39.664
Bilim insanları koşturdu,

0:07:39.664,0:07:42.536
ağaçların altında saklanıp [br]eşyalarını korumaya çalıştılar.

0:07:42.536,0:07:44.292
Biz eşyalarımızı çoktan toplamıştık.

0:07:44.292,0:07:45.792
(Gülüşmeler)

0:07:46.625,0:07:51.101
Yağmur dinince ciddi bir tartışma başladı.

0:07:51.125,0:07:54.042
"Yağmur yağacağını [br]nasıl bildiniz?" dediler.

0:07:54.792,0:07:59.393
Dedik ki: "Yaşlı kadınlar, böceklerin

0:07:59.417,0:08:01.976
yumurtalarını evlerine [br]götürdüğünü gözlemlediler.

0:08:02.000,0:08:06.351
Böcekler konuşur veya [br]televizyon izleyemezler.

0:08:06.375,0:08:10.559
Fakat nesillerini ve yemeklerini

0:08:10.583,0:08:12.601
nasıl koruyacaklarını öngörebiliyorlar.

0:08:12.625,0:08:16.059
Bizim için bu, en fazla birkaç saat içinde

0:08:16.083,0:08:18.726
yağmur yağacağına işarettir."

0:08:18.750,0:08:20.226
Bunun üzerine onlar

0:08:20.250,0:08:23.393
biz bilgiye sahibiz fakat ekolojik bilgiyi

0:08:23.417,0:08:28.708
ve hava durumu bilgisini [br]birleştiremiyoruz, dediler.

0:08:29.833,0:08:32.768
Meteoroloji uzmanları[br]ve kendi topluluğumla

0:08:32.792,0:08:37.726
insanları iklim değişimine [br]adapte edebilmek,

0:08:37.750,0:08:42.458
onlara daha iyi bilgi vermek [br]üzere çalışmaya başladım.

0:08:45.042,0:08:51.268
Bana sorarsanız, elimizde olan [br]bütün bilgi sistemlerini birleştirirsek

0:08:51.292,0:08:54.101
bilim, teknoloji,

0:08:54.125,0:08:56.018
geleneksel bilgi --

0:08:56.042,0:09:00.144
gezegenimizi ve insanımızı koruyup

0:09:00.144,0:09:03.101
kaybettiğimiz ekosistemi [br]restore etmek için

0:09:03.125,0:09:06.125
elimizden gelenin en [br]iyisini yapmış oluruz.

0:09:07.042,0:09:08.958
Bunu başka bir yoldan da yaptım.

0:09:09.750,0:09:13.601
Çok sevdiğim bir aleti kullandım.

0:09:13.625,0:09:17.809
Üç boyutlu katılımcı[br]harita sistemi deniliyor.

0:09:17.833,0:09:23.268
Kadın, erkek, genç, yaşlı,

0:09:23.292,0:09:25.476
kuşaklararası her insanı

0:09:25.500,0:09:28.684
bir araya getirebildiği için [br]katılımcı diyoruz.

0:09:28.708,0:09:32.059
Bilimsel bilgileri kullanıyorlar.

0:09:32.083,0:09:35.309
Topluluk bir araya gelip[br]bu haritayı yapıyor.

0:09:35.333,0:09:38.143
Kutsal ormanlarımızın, [br]su dağıtma yerimizin,

0:09:38.167,0:09:41.976
geçitlerimizin,

0:09:41.976,0:09:43.542
her mevsimde gittiğimiz yerlerin

0:09:43.542,0:09:47.875
nerelerde olduğunu çözüyorlar.

0:09:49.667,0:09:54.434
Bu aletler kadınların kapasitesini[br]inşa ettiği için harikalar.

0:09:54.458,0:09:56.976
Bizim topluluğumuzda

0:09:57.000,0:09:59.143
kadınlar ve erkekler birlikte oturamaz.

0:09:59.167,0:10:02.893
Erkekler sürekli konuşur;

0:10:02.917,0:10:04.184
kadınlarsa arkada oturur.

0:10:04.208,0:10:06.143
Karar vermek için orada değiller.

0:10:06.167,0:10:09.893
Erkekler olayı çözdükten sonra

0:10:09.917,0:10:13.226
onlara, kadınları bakmaları [br]için çağırmalarını söylüyoruz.

0:10:13.250,0:10:14.559
Erkekler "Tamam" diyorlar

0:10:14.583,0:10:16.631
çünkü ilk işi çoktan yaptılar.

0:10:16.655,0:10:17.976
(Gülüşmeler)

0:10:18.000,0:10:19.768
Kadınlar gelip haritaya bakınca

0:10:19.792,0:10:22.518
"Aa, hayır," diyor.

0:10:22.542,0:10:24.018
(Gülüşmeler)

0:10:24.042,0:10:25.309
"Bu yanlış.

0:10:25.333,0:10:28.601
İlacı buradan, yemeği şuradan alıyoruz.

0:10:28.625,0:10:30.226
Şuradansa --"

0:10:30.250,0:10:32.684
Harita üzerindeki bilgileri değiştirip

0:10:32.708,0:10:34.375
erkekleri çağırdık.

0:10:35.208,0:10:37.393
Kadınların dedikleri hakkında düşündüler.

0:10:37.417,0:10:39.018
Hepsi kafalarını salladı.

0:10:39.042,0:10:41.393
"Evet haklılar, gerçekten haklılar.

0:10:41.417,0:10:42.809
İnanılmaz haklılar."

0:10:42.833,0:10:46.434
Bu şekilde kadınların[br]kapasitesini inşa ettik.

0:10:46.434,0:10:48.437
Üç boyutlu katılımcı harita sisteminde

0:10:48.437,0:10:50.059
onlara söz hakkı vererek.

0:10:50.083,0:10:52.268
Kadınlar adapte olma konusunda

0:10:52.292,0:10:55.059
topluluğa yardım etmek [br]için gerekli ayrıntıları alır.

0:10:55.083,0:10:58.101
Erkeklerse büyük resmin bilgisine sahip.

0:10:58.125,0:11:00.684
Bunları bir araya getirince bu harita

0:11:00.708,0:11:05.018
onlara tartışmalarında yardım ediyor.

0:11:05.042,0:11:08.226
Kaynaklara ulaşmak,

0:11:08.250,0:11:10.018
kaynakları daha iyi paylaşmak,

0:11:10.042,0:11:11.976
onları yenilemek

0:11:12.000,0:11:13.417
ve uzun dönem sürdürmek için

0:11:14.833,0:11:17.333
topluluklar arasındaki kavgayı azaltıyor.

0:11:19.833,0:11:22.726
Bizim bilgimiz gerçekten yararlı.

0:11:22.750,0:11:24.934
Yerli insanların bilgisi

0:11:24.958,0:11:28.976
gezegenimiz için çok önemli.

0:11:29.000,0:11:32.917
Tüm insanlar için hayati önemde.

0:11:34.042,0:11:39.851
Bilimsel bilgi 200 yıl önce keşfedildi;

0:11:39.875,0:11:42.309
teknoloji 100 yıl önce,

0:11:42.333,0:11:46.750
yerli insanların bilgisi [br]ise 1000 yıl önce.

0:11:47.750,0:11:51.143
Peki neden bu üçünü bir araya getirip

0:11:51.167,0:11:54.143
bu üç bilgiyi birleştirip

0:11:54.167,0:11:55.768
iklim değişiminden etkilenenlere

0:11:55.792,0:12:01.643
daha iyi dayanma gücü vermiyoruz ki?

0:12:01.667,0:12:04.393
Artık yalnızca gelişmekte [br]olan ülkeler değil

0:12:04.417,0:12:06.101
gelişmiş ülkeler de etkileniyor.

0:12:06.125,0:12:09.934
Kasırga gördük. Her yeri sel bastı.

0:12:09.958,0:12:13.351
Burada, Kaliforniya'da bile yangın gördük.

0:12:13.375,0:12:15.893
Tüm bu bilgilerin bir araya gelmesi lazım.

0:12:15.917,0:12:18.226
İnsanları da merkeze koymalıyız.

0:12:18.250,0:12:20.768
Karar merciilerinin de değişmesi lazım.

0:12:20.792,0:12:22.208
Bilim insanları söylüyor,

0:12:23.417,0:12:25.268
biz söylüyoruz;

0:12:25.292,0:12:27.809
biz bu bilgiye sahibiz.

0:12:27.833,0:12:31.083
Bunu değiştirmemiz için 10 yılımız var.

0:12:31.750,0:12:33.601
10 yıl hiçbir şey.

0:12:33.625,0:12:36.143
Bunun için birlikte çalışmamız gerekiyor

0:12:36.167,0:12:38.809
ve hemen şimdi harekete geçmeliyiz.

0:12:38.833,0:12:40.351
Teşekkürler.

0:12:40.375,0:12:44.167
(Alkışlar)