1
00:00:01,208 --> 00:00:06,643
Muhtemelen hepinizde 
akıllı telefon veya iPhone var

2
00:00:06,667 --> 00:00:10,643
ve hepiniz bu sabah 
hava durumuna baktınız.

3
00:00:10,667 --> 00:00:14,476
Yağmur yağacaksa şemsiyemi;

4
00:00:14,500 --> 00:00:17,643
güneşli olacaksa güneş gözlüklerimi;

5
00:00:17,667 --> 00:00:20,875
soğuk olacaksa fazladan 
bir ceket alayım dediniz.

6
00:00:22,167 --> 00:00:27,893
Bazen doğru, bazen yanlış bilgi verecek.

7
00:00:27,917 --> 00:00:30,143
Bakın size ne diyeceğim:

8
00:00:30,167 --> 00:00:33,934
Benim en iyi uygulamam büyükannem.

9
00:00:33,958 --> 00:00:35,875
(Gülüşmeler)

10
00:00:37,417 --> 00:00:39,184
Kendisine Mamadda diyoruz.

11
00:00:39,208 --> 00:00:43,309
Size sadece bugünkü hava durumunu değil

12
00:00:43,333 --> 00:00:46,309
gelecek 12 ayınkini tahmin edebiliyor.

13
00:00:46,333 --> 00:00:51,184
Verimli bir yağmur sezonu 
olup olmayacağını söyleyebiliyor.

14
00:00:51,208 --> 00:00:55,059
Bu tahminleri sadece 
çevresini gözlemleyerek

15
00:00:55,083 --> 00:00:57,851
rüzgar yönünü,

16
00:00:57,875 --> 00:00:59,559
bulut pozisyonunu,

17
00:00:59,583 --> 00:01:01,476
kuş göçlerini,

18
00:01:01,500 --> 00:01:03,434
meyve büyüklüklerini

19
00:01:03,458 --> 00:01:05,268
ve çiçekleri gözlemleyerek yapıyor.

20
00:01:05,292 --> 00:01:11,000
Büyükbaş hayvanlarının davranışlarını
gözlemleyerek tahminde bulunabilir.

21
00:01:11,833 --> 00:01:16,393
Havayı ve yaşadığı ekosistemi

22
00:01:16,417 --> 00:01:18,042
bu nedenle daha iyi biliyor.

23
00:01:19,208 --> 00:01:23,518
Sığır çobanlarıyla ilgilenen,

24
00:01:23,542 --> 00:01:25,351
göçebe bir topluluktan geliyorum.

25
00:01:25,375 --> 00:01:27,434
Bizler konargöçeriz.

26
00:01:27,458 --> 00:01:30,268
Su ve otlak alan bulmak için

27
00:01:30,292 --> 00:01:32,434
bir yerden başka bir yere gideriz.

28
00:01:32,458 --> 00:01:38,500
Bir yıl içinde, bin kilometre yani 
Kaliforniya kadar yol gidebiliyoruz.

29
00:01:39,792 --> 00:01:45,542
Bu hayat bize, ekosistemimizle 
uyum içinde yaşamamızda yardım ediyor.

30
00:01:46,583 --> 00:01:48,250
Birbirimizi anlıyoruz.

31
00:01:49,208 --> 00:01:52,643
Doğa, bizim süpermarketimiz;

32
00:01:52,667 --> 00:01:54,559
yemeğimizi ve suyumuzu

33
00:01:54,583 --> 00:01:55,851
oradan alırız.

34
00:01:55,875 --> 00:02:00,143
Doğra, şifalı bitkileri 
topladığımız eczanemiz.

35
00:02:00,143 --> 00:02:02,767
Onu korumayı ve ihtiyacımız olan şeyleri

36
00:02:02,767 --> 00:02:05,476
bize nasıl verebileceğini

37
00:02:05,500 --> 00:02:09,542
daha iyi öğrendiğimiz okulumuz.

38
00:02:10,333 --> 00:02:12,375
Fakat iklim değişikliği sebebiyle

39
00:02:13,542 --> 00:02:17,958
farklı bir etki deneyimliyoruz.

40
00:02:20,250 --> 00:02:21,500
Benim topluluğumda,

41
00:02:23,208 --> 00:02:28,434
Afrika'nın en taze beş su 
kaynağından birine sahibiz:

42
00:02:28,458 --> 00:02:30,333
Çad Gölü.

43
00:02:31,458 --> 00:02:33,768
Annem doğduğunda

44
00:02:33,792 --> 00:02:40,768
Çad Gölü 25 bin 
kilometrekarelik su alanıydı.

45
00:02:40,792 --> 00:02:47,018
30 yıl önce ben doğduğumda
10 bin kilometrekareydi.

46
00:02:47,042 --> 00:02:49,601
Şimdi ise

47
00:02:49,625 --> 00:02:54,518
yaklaşık 1200 kilometrekare su.

48
00:02:54,542 --> 00:02:59,625
Yüzde 90'ı buharlaşıp yok oldu.

49
00:03:00,833 --> 00:03:04,101
40 milyondan fazla insan 
bu gölün etrafında yaşıyor

50
00:03:04,125 --> 00:03:08,184
ve bu göle güveniyor.

51
00:03:08,208 --> 00:03:09,601
Onlar göçebe çobanlar.

52
00:03:09,625 --> 00:03:11,309
Onlar balıkçılar.

53
00:03:11,333 --> 00:03:13,643
Onlar çiftçiler.

54
00:03:13,667 --> 00:03:17,184
Onlar ay sonu maaşına bağlı değiller.

55
00:03:17,208 --> 00:03:19,434
Yağış miktarına bağlılar.

56
00:03:19,458 --> 00:03:22,184
Onlar yetişen mahsullere

57
00:03:22,208 --> 00:03:25,000
ya da büyükbaş hayvanlarının 
otlaklarına bağlılar.

58
00:03:26,583 --> 00:03:28,934
Bunlar, birçok topluluğun

59
00:03:28,958 --> 00:03:34,351
ulaşmak için savaştığı azalan kaynaklar.

60
00:03:34,375 --> 00:03:36,684
İlk gelen bu kaynaklardan 
rahatça yararlanır.

61
00:03:36,708 --> 00:03:40,750
İkinci gelen bu kaynaklar için 
ölüm pahasına savaşmak zorunda.

62
00:03:42,708 --> 00:03:47,768
İklim değişimi, sosyal 
hayatımızı değiştirerek

63
00:03:47,792 --> 00:03:50,625
çevremizi etkiliyor.

64
00:03:52,167 --> 00:03:58,184
Bu bölgede erkek 
ve kadının rolleri farklıdır.

65
00:03:58,208 --> 00:04:01,601
Erkek ailesini besler,

66
00:04:01,625 --> 00:04:04,143
topluluğuna göz kulak olur.

67
00:04:04,167 --> 00:04:06,125
Bunu yapmazsa

68
00:04:07,750 --> 00:04:10,292
itibarı tehlikeye girer.

69
00:04:12,708 --> 00:04:16,417
Başka bir şey yaparak 
durumu düzeltemez.

70
00:04:17,958 --> 00:04:23,601
İklim değişimi erkeklerimizi 
bizden alıp götürüyor.

71
00:04:23,625 --> 00:04:25,417
Göç budur.

72
00:04:26,500 --> 00:04:32,018
Büyük bir şehre taşınıp 
6-12 ay kalıyorlar.

73
00:04:32,042 --> 00:04:36,125
Bir iş bulup eve para yolluyorlar.

74
00:04:37,042 --> 00:04:38,351
Eğer iş bulamazlarsa

75
00:04:38,375 --> 00:04:40,934
Akdeniz'i kullanarak

76
00:04:40,958 --> 00:04:43,601
Avrupa'ya göçüyorlar.

77
00:04:43,625 --> 00:04:48,208
Bazıları orada ölüyor fakat 
kimse gitmekten vazgeçmiyor.

78
00:04:50,625 --> 00:04:53,434
Tabii ki durum, göç alan

79
00:04:53,458 --> 00:04:54,792
gelişmiş ülkeler için üzücü.

80
00:04:56,167 --> 00:04:58,958
Göçmenleri ağırlamaya alışmaları lazım.

81
00:05:00,708 --> 00:05:04,143
Peki ya geride kalanlar ne olacak?

82
00:05:04,167 --> 00:05:08,726
Erkeğin rolünü oynamaları gereken

83
00:05:08,750 --> 00:05:10,018
kadın ve çocuklar;

84
00:05:10,042 --> 00:05:11,934
yemek, sağlık, aile,

85
00:05:11,958 --> 00:05:15,726
çocuklar ve yaşlıların güvenliğini

86
00:05:15,750 --> 00:05:17,625
sağlamak zorundalar.

87
00:05:19,000 --> 00:05:23,583
O kadınlar, benim kahramanlarım.

88
00:05:25,667 --> 00:05:29,750
Onlar yenilikçi, çözüm üretici.

89
00:05:30,958 --> 00:05:33,684
Çok küçük bir kaynağı topluluk için

90
00:05:33,708 --> 00:05:36,851
büyük bir şeye dönüştürüyorlar.

91
00:05:36,875 --> 00:05:38,833
Bunlar benim insanlarım.

92
00:05:40,458 --> 00:05:45,851
Yerel insanlarımızın 
geleneksel bilgilerini,

93
00:05:45,875 --> 00:05:51,417
hayatta kalmak için dayanıklı 
hale gelelim diye kullanıyoruz.

94
00:05:53,208 --> 00:05:56,684
Bilgilerimiz; sadece kendi 
topluluğumuz için değil

95
00:05:56,708 --> 00:06:02,184
bizimle yaşayan herkesle 
paylaşmak için var.

96
00:06:02,208 --> 00:06:04,893
Dünya çapında yerli insanlar,

97
00:06:04,917 --> 00:06:08,792
dünyadaki biyolojik çeşitliliğin 
yüzde 80'ini kurtarıyor.

98
00:06:10,292 --> 00:06:12,107
Bunu bilim insanları söylüyor.

99
00:06:13,917 --> 00:06:15,958
Amazon'daki yerli insanlar,

100
00:06:17,292 --> 00:06:22,875
ulusal parktan bile daha iyi, 
en çeşitli ekosistemi bulabilirsiniz.

101
00:06:24,125 --> 00:06:27,184
Pasifikteki yerli halk,

102
00:06:27,208 --> 00:06:30,309
büyükanne ve büyükbaba,

103
00:06:30,333 --> 00:06:35,542
kasırgadan sonra nereden 
yemek bulacaklarını biliyordu.

104
00:06:37,417 --> 00:06:40,893
Bizim insanlarımızın bilgileri,

105
00:06:40,917 --> 00:06:44,054
bize ve diğer insanlara

106
00:06:44,054 --> 00:06:46,851
iklim değişiminde hayatta 
kalma konusunda yardım ediyor.

107
00:06:46,875 --> 00:06:48,643
Dünya kaybediyor.

108
00:06:48,667 --> 00:06:53,684
Türlerin yüzde 60'ını çoktan kaybettik

109
00:06:53,708 --> 00:06:56,125
ve bu sayı her geçen gün artıyor.

110
00:06:57,208 --> 00:07:02,101
Bir gün, bir bilim insanını 
topluluğuma götürdüm.

111
00:07:02,125 --> 00:07:07,500
"TV ve radyoda havanın 
iyi olacağını söylüyorsunuz

112
00:07:08,595 --> 00:07:11,417
peki benim insanlarımın yanına 
gelmeye ne dersiniz?" dedim.

113
00:07:11,417 --> 00:07:12,667
Geldiler.

114
00:07:14,042 --> 00:07:15,559
Birlikte oturdular.

115
00:07:15,583 --> 00:07:20,351
Birden biz göçebeler
eşyalarımızı toplamaya başladık.

116
00:07:20,375 --> 00:07:22,601
"Bir yere mi gidiyoruz?" dediler.

117
00:07:22,625 --> 00:07:25,934
"Hayır, gitmiyoruz. 
Yağmur yağacak," dedim.

118
00:07:25,958 --> 00:07:29,643
"Hiç bulut yok. Yağmur yağacağını 
nereden biliyorsunuz?" dediler.

119
00:07:29,667 --> 00:07:33,059
"Evet, yağmur yağacak." deyip
eşyalarımızı topladık.

120
00:07:33,083 --> 00:07:37,434
Birden sağanak yağış başladı.

121
00:07:37,458 --> 00:07:39,664
Bilim insanları koşturdu,

122
00:07:39,664 --> 00:07:42,536
ağaçların altında saklanıp 
eşyalarını korumaya çalıştılar.

123
00:07:42,536 --> 00:07:44,292
Biz eşyalarımızı çoktan toplamıştık.

124
00:07:44,292 --> 00:07:45,792
(Gülüşmeler)

125
00:07:46,625 --> 00:07:51,101
Yağmur dinince ciddi bir tartışma başladı.

126
00:07:51,125 --> 00:07:54,042
"Yağmur yağacağını 
nasıl bildiniz?" dediler.

127
00:07:54,792 --> 00:07:59,393
Dedik ki: "Yaşlı kadınlar, böceklerin

128
00:07:59,417 --> 00:08:01,976
yumurtalarını evlerine 
götürdüğünü gözlemlediler.

129
00:08:02,000 --> 00:08:06,351
Böcekler konuşur veya 
televizyon izleyemezler.

130
00:08:06,375 --> 00:08:10,559
Fakat nesillerini ve yemeklerini

131
00:08:10,583 --> 00:08:12,601
nasıl koruyacaklarını öngörebiliyorlar.

132
00:08:12,625 --> 00:08:16,059
Bizim için bu, en fazla birkaç saat içinde

133
00:08:16,083 --> 00:08:18,726
yağmur yağacağına işarettir."

134
00:08:18,750 --> 00:08:20,226
Bunun üzerine onlar

135
00:08:20,250 --> 00:08:23,393
biz bilgiye sahibiz fakat ekolojik bilgiyi

136
00:08:23,417 --> 00:08:28,708
ve hava durumu bilgisini 
birleştiremiyoruz, dediler.

137
00:08:29,833 --> 00:08:32,768
Meteoroloji uzmanları
ve kendi topluluğumla

138
00:08:32,792 --> 00:08:37,726
insanları iklim değişimine 
adapte edebilmek,

139
00:08:37,750 --> 00:08:42,458
onlara daha iyi bilgi vermek 
üzere çalışmaya başladım.

140
00:08:45,042 --> 00:08:51,268
Bana sorarsanız, elimizde olan 
bütün bilgi sistemlerini birleştirirsek

141
00:08:51,292 --> 00:08:54,101
bilim, teknoloji,

142
00:08:54,125 --> 00:08:56,018
geleneksel bilgi --

143
00:08:56,042 --> 00:09:00,144
gezegenimizi ve insanımızı koruyup

144
00:09:00,144 --> 00:09:03,101
kaybettiğimiz ekosistemi 
restore etmek için

145
00:09:03,125 --> 00:09:06,125
elimizden gelenin en 
iyisini yapmış oluruz.

146
00:09:07,042 --> 00:09:08,958
Bunu başka bir yoldan da yaptım.

147
00:09:09,750 --> 00:09:13,601
Çok sevdiğim bir aleti kullandım.

148
00:09:13,625 --> 00:09:17,809
Üç boyutlu katılımcı
harita sistemi deniliyor.

149
00:09:17,833 --> 00:09:23,268
Kadın, erkek, genç, yaşlı,

150
00:09:23,292 --> 00:09:25,476
kuşaklararası her insanı

151
00:09:25,500 --> 00:09:28,684
bir araya getirebildiği için 
katılımcı diyoruz.

152
00:09:28,708 --> 00:09:32,059
Bilimsel bilgileri kullanıyorlar.

153
00:09:32,083 --> 00:09:35,309
Topluluk bir araya gelip
bu haritayı yapıyor.

154
00:09:35,333 --> 00:09:38,143
Kutsal ormanlarımızın, 
su dağıtma yerimizin,

155
00:09:38,167 --> 00:09:41,976
geçitlerimizin,

156
00:09:41,976 --> 00:09:43,542
her mevsimde gittiğimiz yerlerin

157
00:09:43,542 --> 00:09:47,875
nerelerde olduğunu çözüyorlar.

158
00:09:49,667 --> 00:09:54,434
Bu aletler kadınların kapasitesini
inşa ettiği için harikalar.

159
00:09:54,458 --> 00:09:56,976
Bizim topluluğumuzda

160
00:09:57,000 --> 00:09:59,143
kadınlar ve erkekler birlikte oturamaz.

161
00:09:59,167 --> 00:10:02,893
Erkekler sürekli konuşur;

162
00:10:02,917 --> 00:10:04,184
kadınlarsa arkada oturur.

163
00:10:04,208 --> 00:10:06,143
Karar vermek için orada değiller.

164
00:10:06,167 --> 00:10:09,893
Erkekler olayı çözdükten sonra

165
00:10:09,917 --> 00:10:13,226
onlara, kadınları bakmaları 
için çağırmalarını söylüyoruz.

166
00:10:13,250 --> 00:10:14,559
Erkekler "Tamam" diyorlar

167
00:10:14,583 --> 00:10:16,631
çünkü ilk işi çoktan yaptılar.

168
00:10:16,655 --> 00:10:17,976
(Gülüşmeler)

169
00:10:18,000 --> 00:10:19,768
Kadınlar gelip haritaya bakınca

170
00:10:19,792 --> 00:10:22,518
"Aa, hayır," diyor.

171
00:10:22,542 --> 00:10:24,018
(Gülüşmeler)

172
00:10:24,042 --> 00:10:25,309
"Bu yanlış.

173
00:10:25,333 --> 00:10:28,601
İlacı buradan, yemeği şuradan alıyoruz.

174
00:10:28,625 --> 00:10:30,226
Şuradansa --"

175
00:10:30,250 --> 00:10:32,684
Harita üzerindeki bilgileri değiştirip

176
00:10:32,708 --> 00:10:34,375
erkekleri çağırdık.

177
00:10:35,208 --> 00:10:37,393
Kadınların dedikleri hakkında düşündüler.

178
00:10:37,417 --> 00:10:39,018
Hepsi kafalarını salladı.

179
00:10:39,042 --> 00:10:41,393
"Evet haklılar, gerçekten haklılar.

180
00:10:41,417 --> 00:10:42,809
İnanılmaz haklılar."

181
00:10:42,833 --> 00:10:46,434
Bu şekilde kadınların
kapasitesini inşa ettik.

182
00:10:46,434 --> 00:10:48,437
Üç boyutlu katılımcı harita sisteminde

183
00:10:48,437 --> 00:10:50,059
onlara söz hakkı vererek.

184
00:10:50,083 --> 00:10:52,268
Kadınlar adapte olma konusunda

185
00:10:52,292 --> 00:10:55,059
topluluğa yardım etmek 
için gerekli ayrıntıları alır.

186
00:10:55,083 --> 00:10:58,101
Erkeklerse büyük resmin bilgisine sahip.

187
00:10:58,125 --> 00:11:00,684
Bunları bir araya getirince bu harita

188
00:11:00,708 --> 00:11:05,018
onlara tartışmalarında yardım ediyor.

189
00:11:05,042 --> 00:11:08,226
Kaynaklara ulaşmak,

190
00:11:08,250 --> 00:11:10,018
kaynakları daha iyi paylaşmak,

191
00:11:10,042 --> 00:11:11,976
onları yenilemek

192
00:11:12,000 --> 00:11:13,417
ve uzun dönem sürdürmek için

193
00:11:14,833 --> 00:11:17,333
topluluklar arasındaki kavgayı azaltıyor.

194
00:11:19,833 --> 00:11:22,726
Bizim bilgimiz gerçekten yararlı.

195
00:11:22,750 --> 00:11:24,934
Yerli insanların bilgisi

196
00:11:24,958 --> 00:11:28,976
gezegenimiz için çok önemli.

197
00:11:29,000 --> 00:11:32,917
Tüm insanlar için hayati önemde.

198
00:11:34,042 --> 00:11:39,851
Bilimsel bilgi 200 yıl önce keşfedildi;

199
00:11:39,875 --> 00:11:42,309
teknoloji 100 yıl önce,

200
00:11:42,333 --> 00:11:46,750
yerli insanların bilgisi 
ise 1000 yıl önce.

201
00:11:47,750 --> 00:11:51,143
Peki neden bu üçünü bir araya getirip

202
00:11:51,167 --> 00:11:54,143
bu üç bilgiyi birleştirip

203
00:11:54,167 --> 00:11:55,768
iklim değişiminden etkilenenlere

204
00:11:55,792 --> 00:12:01,643
daha iyi dayanma gücü vermiyoruz ki?

205
00:12:01,667 --> 00:12:04,393
Artık yalnızca gelişmekte 
olan ülkeler değil

206
00:12:04,417 --> 00:12:06,101
gelişmiş ülkeler de etkileniyor.

207
00:12:06,125 --> 00:12:09,934
Kasırga gördük. Her yeri sel bastı.

208
00:12:09,958 --> 00:12:13,351
Burada, Kaliforniya'da bile yangın gördük.

209
00:12:13,375 --> 00:12:15,893
Tüm bu bilgilerin bir araya gelmesi lazım.

210
00:12:15,917 --> 00:12:18,226
İnsanları da merkeze koymalıyız.

211
00:12:18,250 --> 00:12:20,768
Karar merciilerinin de değişmesi lazım.

212
00:12:20,792 --> 00:12:22,208
Bilim insanları söylüyor,

213
00:12:23,417 --> 00:12:25,268
biz söylüyoruz;

214
00:12:25,292 --> 00:12:27,809
biz bu bilgiye sahibiz.

215
00:12:27,833 --> 00:12:31,083
Bunu değiştirmemiz için 10 yılımız var.

216
00:12:31,750 --> 00:12:33,601
10 yıl hiçbir şey.

217
00:12:33,625 --> 00:12:36,143
Bunun için birlikte çalışmamız gerekiyor

218
00:12:36,167 --> 00:12:38,809
ve hemen şimdi harekete geçmeliyiz.

219
00:12:38,833 --> 00:12:40,351
Teşekkürler.

220
00:12:40,375 --> 00:12:44,167
(Alkışlar)