1
00:00:01,208 --> 00:00:06,643
Myślę, że wszyscy
macie smartfona albo iPhone'a,

2
00:00:06,667 --> 00:00:10,643
a dzisiejszego ranka
pewnie sprawdziliście pogodę,

3
00:00:10,667 --> 00:00:14,476
jeżeli ma padać - weźmiecie parasol,

4
00:00:14,500 --> 00:00:17,643
jeżeli będzie słońce - ciemne okulary,

5
00:00:17,667 --> 00:00:20,875
a jeśli ma być zimno - dodatkowe okrycie.

6
00:00:22,167 --> 00:00:27,893
Informacje są czasem dobre, czasem złe.

7
00:00:27,917 --> 00:00:30,143
Powiem wam,

8
00:00:30,167 --> 00:00:33,934
że moją najlepszą aplikacją
jest moja babcia.

9
00:00:33,958 --> 00:00:35,875
(Śmiech)

10
00:00:37,417 --> 00:00:39,184
Nazywa się Mamadda.

11
00:00:39,208 --> 00:00:43,309
Powie ci nie tylko, jaka będzie pogoda,

12
00:00:43,333 --> 00:00:46,309
ale może przewidzieć,
czy w ciągu następnych 12 miesięcy

13
00:00:46,333 --> 00:00:51,184
będzie dobra pora deszczowa, czy nie.

14
00:00:51,208 --> 00:00:55,059
Wystarczy jej obserwacja otoczenia,

15
00:00:55,083 --> 00:00:57,851
obserwacja kierunku wiatru,

16
00:00:57,875 --> 00:00:59,559
pozycji chmur,

17
00:00:59,583 --> 00:01:01,476
migracji ptaków,

18
00:01:01,500 --> 00:01:03,434
rozmiaru owoców,

19
00:01:03,458 --> 00:01:05,268
czy kwiatów roślin.

20
00:01:05,292 --> 00:01:11,000
Wystarczy jej obserwacja zachowania bydła.

21
00:01:11,833 --> 00:01:16,393
W ten sposób lepiej zna
pogodę i ekosystem,

22
00:01:16,417 --> 00:01:18,042
w którym żyje.

23
00:01:19,208 --> 00:01:23,518
Jestem ze społeczności pasterskiej,

24
00:01:23,542 --> 00:01:25,351
która hoduje bydło.

25
00:01:25,375 --> 00:01:27,434
Jesteśmy nomadami.

26
00:01:27,458 --> 00:01:30,268
Przenosimy się z jednego miejsca na drugie

27
00:01:30,292 --> 00:01:32,434
w poszukiwaniu wody i pastwisk.

28
00:01:32,458 --> 00:01:38,500
Możemy się przenieść w ciągu roku
o tysiąc kilometrów.

29
00:01:39,792 --> 00:01:45,542
Takie życie pozwala nam żyć
w harmonii z ekosystemem.

30
00:01:46,583 --> 00:01:48,250
Rozumiemy się nawzajem.

31
00:01:49,208 --> 00:01:52,643
Dla nas natura jest supermarketem,

32
00:01:52,667 --> 00:01:54,559
gdzie można zdobyć pożywienie,

33
00:01:54,583 --> 00:01:55,851
wodę.

34
00:01:55,875 --> 00:02:00,143
To nasza apteka z leczniczymi roślinami.

35
00:02:00,167 --> 00:02:01,643
To nasza szkoła,

36
00:02:01,667 --> 00:02:05,476
gdzie uczymy się, jak chronić naturę

37
00:02:05,500 --> 00:02:09,542
i jak otrzymać w zamian to,
czego nam potrzeba.

38
00:02:10,333 --> 00:02:12,375
Ale wraz z wpływem zmian klimatu

39
00:02:13,542 --> 00:02:17,958
doświadczamy innego wpływu.

40
00:02:20,250 --> 00:02:21,500
Mój lud

41
00:02:23,208 --> 00:02:28,434
ma jedną z pięciu 
najczystszych wód w Afryce.

42
00:02:28,458 --> 00:02:30,333
To jezioro Czad.

43
00:02:31,458 --> 00:02:33,768
Kiedy urodziła się moja matka,

44
00:02:33,792 --> 00:02:40,768
jezioro Czad miało 25 000 km kwadratowych.

45
00:02:40,792 --> 00:02:47,018
Kiedy ja się urodziłam, 30 lat temu,
było to 10 000 km kwadratowych.

46
00:02:47,042 --> 00:02:49,601
A w tym momencie

47
00:02:49,625 --> 00:02:54,518
to tylko 1 200 km kwadratowych.

48
00:02:54,542 --> 00:02:59,625
90% procent wody wyparowało, zniknęło.

49
00:03:00,833 --> 00:03:04,101
Obecnie ponad 40 milionów ludzi

50
00:03:04,125 --> 00:03:08,184
mieszka wokół jeziora i polega na nim.

51
00:03:08,208 --> 00:03:09,601
To pasterze.

52
00:03:09,625 --> 00:03:11,309
Rybacy.

53
00:03:11,333 --> 00:03:13,643
A także rolnicy.

54
00:03:13,667 --> 00:03:17,184
Nie polegają na comiesięcznej pensji.

55
00:03:17,208 --> 00:03:19,434
Polegają na opadach deszczu.

56
00:03:19,458 --> 00:03:22,184
Polegają na uprawach

57
00:03:22,208 --> 00:03:25,000
albo na pastwiskach dla trzód.

58
00:03:26,583 --> 00:03:28,934
Zasoby się zmniejszają.

59
00:03:28,958 --> 00:03:34,351
Wiele grup walczy o dostęp do wody.

60
00:03:34,375 --> 00:03:36,684
Kto przyjdzie pierwszy - wygrywa,

61
00:03:36,708 --> 00:03:40,750
pozostali muszą walczyć do śmierci.

62
00:03:42,708 --> 00:03:47,768
Zmiany klimatyczne wpływają na otoczenie,

63
00:03:47,792 --> 00:03:50,625
zmieniając życie społeczne,

64
00:03:52,167 --> 00:03:58,184
ponieważ rola mężczyzn i kobiet
w tym regionie jest inna.

65
00:03:58,208 --> 00:04:01,601
Mężczyzna musi nakarmić rodzinę,

66
00:04:01,625 --> 00:04:04,143
zadbać o krewnych i sąsiadów.

67
00:04:04,167 --> 00:04:06,125
Jeśli nie może tego zrobić,

68
00:04:07,750 --> 00:04:10,292
cierpi jego godność.

69
00:04:12,708 --> 00:04:16,417
Nie da się jej niczym zastąpić.

70
00:04:17,958 --> 00:04:23,601
Zmiany klimatyczne zabierają nam mężczyzn.

71
00:04:23,625 --> 00:04:25,417
To migracja.

72
00:04:26,500 --> 00:04:32,018
Migrują do wielkiego miasta,
gdzie pozostają od 6 do 12 miesięcy,

73
00:04:32,042 --> 00:04:36,125
pracują i wysyłają pieniądze.

74
00:04:37,042 --> 00:04:38,351
Jeśli ich tam nie dostali,

75
00:04:38,375 --> 00:04:40,934
muszą przepłynąć Morze Śródziemne

76
00:04:40,958 --> 00:04:43,601
i migrować do Europy.

77
00:04:43,625 --> 00:04:48,208
Niektórzy tam giną,
ale to ich nie powstrzymuje.

78
00:04:50,625 --> 00:04:53,434
Oczywiście jest to smutne
dla kraju gospodarzy,

79
00:04:53,458 --> 00:04:54,792
kraju rozwiniętego,

80
00:04:56,167 --> 00:04:58,958
który musi zaadaptować się
na przyjęcie imigrantów.

81
00:05:00,708 --> 00:05:04,143
Ale co z tymi, którzy pozostają,

82
00:05:04,167 --> 00:05:08,726
z kobietami i dziećmi, które muszą 
odgrywać rolę mężczyzn,

83
00:05:08,750 --> 00:05:10,018
rolę kobiet,

84
00:05:10,042 --> 00:05:11,934
które muszą zapewnić

85
00:05:11,958 --> 00:05:15,726
jedzenie, zdrowie całej rodziny,

86
00:05:15,750 --> 00:05:17,625
dzieci oraz ludzi starszych?

87
00:05:19,000 --> 00:05:23,583
Uważam te kobiety za bohaterki,

88
00:05:25,667 --> 00:05:29,750
bo są innowatorkami, rozwiązują problemy,

89
00:05:30,958 --> 00:05:33,684
zmieniają te niewielkie zasoby

90
00:05:33,708 --> 00:05:36,851
w coś wielkiego dla społeczności.

91
00:05:36,875 --> 00:05:38,833
To są moi ludzie.

92
00:05:40,458 --> 00:05:45,851
Używamy tradycyjnej wiedzy,

93
00:05:45,875 --> 00:05:51,417
by uzyskać to,
co potrzebne do przetrwania.

94
00:05:53,208 --> 00:05:56,684
Nasza wiedza nie ogranicza się
tylko do naszych społeczności.

95
00:05:56,708 --> 00:06:02,184
Istnieje po to, by dzielić się nią
z wszystkimi, którzy z nami żyją.

96
00:06:02,208 --> 00:06:04,893
Ludność tubylcza z całego świata

97
00:06:04,917 --> 00:06:08,792
ratuje 80% światowej bioróżnorodności.

98
00:06:10,292 --> 00:06:12,107
Mówią o tym naukowcy.

99
00:06:13,917 --> 00:06:15,958
Tubylcze ludy w Amazonii,

100
00:06:17,292 --> 00:06:22,875
mają najbardziej wszechstronny ekosystem,
lepszy niż park narodowy.

101
00:06:24,125 --> 00:06:27,184
Tubylcze ludy z Pacyfiku,

102
00:06:27,208 --> 00:06:30,309
babcia i dziadek,

103
00:06:30,333 --> 00:06:35,542
wiedzą, gdzie szukać jedzenia
po uderzeniu huraganu.

104
00:06:37,417 --> 00:06:40,893
Wiedza naszych ludów

105
00:06:40,917 --> 00:06:44,934
pomaga i nam, i innym

106
00:06:44,958 --> 00:06:46,851
przetrwać wpływ zmian klimatycznych.

107
00:06:46,875 --> 00:06:48,643
Świat przegrywa.

108
00:06:48,667 --> 00:06:53,684
Straciliśmy już 60% gatunków,

109
00:06:53,708 --> 00:06:56,125
i procent ten rośnie każdego dnia.

110
00:06:57,208 --> 00:07:02,101
Pewnego dnia zabrałam
do mojej wioski naukowca.

111
00:07:02,125 --> 00:07:07,500
Powiedziałam: "Przekazujecie 
prognozy pogody przez TV i radio,

112
00:07:08,875 --> 00:07:11,393
a może odwiedzicie mój lud?".

113
00:07:11,417 --> 00:07:12,667
I wtedy przyszli,

114
00:07:14,042 --> 00:07:15,559
rozsiedli się,

115
00:07:15,583 --> 00:07:20,351
nagle, jako że jesteśmy nomadami,
zaczęliśmy się pakować,

116
00:07:20,375 --> 00:07:22,601
a oni pytają:, "Czy się przenosimy?".

117
00:07:22,625 --> 00:07:25,934
Ja na to: "Nie przenosimy się.
Będzie padało".

118
00:07:25,958 --> 00:07:29,643
Mówią: "Przecież nie ma chmur.
Skąd wiesz, że będzie padało?".

119
00:07:29,667 --> 00:07:33,059
My na to: "Tak, będzie padać".
Spakowaliśmy rzeczy.

120
00:07:33,083 --> 00:07:37,434
Nagle lunęło jak z cebra,

121
00:07:37,458 --> 00:07:41,184
a my patrzyliśmy, jak naukowcy
biegają dookoła, chowają się pod drzewami

122
00:07:41,208 --> 00:07:42,726
i chronią swój sprzęt.

123
00:07:42,750 --> 00:07:44,268
My dawno spakowaliśmy nasz.

124
00:07:44,292 --> 00:07:45,792
(Śmiech)

125
00:07:46,625 --> 00:07:51,101
Po deszczu rozpoczęła się
poważna dyskusja.

126
00:07:51,125 --> 00:07:54,042
Zapytali: "Skąd wiecie 
kiedy będzie padało?".

127
00:07:54,792 --> 00:07:59,393
Powiedzieliśmy: "Staruszka zauważyła,

128
00:07:59,417 --> 00:08:01,976
że owady chowają jajeczka do domków,

129
00:08:02,000 --> 00:08:06,351
i choć owady nie mówią i nie oglądają TV,

130
00:08:06,375 --> 00:08:10,559
wiedzą, jak przewidzieć zagrożenie,
by ochronić przyszłe pokolenia,

131
00:08:10,583 --> 00:08:12,601
jak chronić pożywienie.

132
00:08:12,625 --> 00:08:16,059
To znaczy, że będzie padać

133
00:08:16,083 --> 00:08:18,726
za maksimum parę godzin".

134
00:08:18,750 --> 00:08:20,226
Wtedy to oni stwierdzili:

135
00:08:20,250 --> 00:08:23,393
"My mamy wiedzę,

136
00:08:23,417 --> 00:08:28,708
ale nie łączymy wiedzy ekologicznej
z wiedzą na temat pogody".

137
00:08:29,833 --> 00:08:32,768
Wtedy zaczęłam pracować

138
00:08:32,792 --> 00:08:37,726
z meteorologami i moimi wspólnotami,

139
00:08:37,750 --> 00:08:42,458
żeby dzięki lepszym informacjom
pomóc w adaptacji do zmian klimatu.

140
00:08:45,042 --> 00:08:51,268
Uważam, że jeśli połączymy razem 
posiadane systemy wiedzy:

141
00:08:51,292 --> 00:08:54,101
naukę, technologię,

142
00:08:54,125 --> 00:08:56,018
i tradycyjną wiedzę,

143
00:08:56,042 --> 00:09:01,184
możemy dać z siebie wszystko,
żeby chronić nasze ludy,

144
00:09:01,208 --> 00:09:03,101
chronić naszą planetę,

145
00:09:03,125 --> 00:09:06,125
odbudować ekosystem, który tracimy.

146
00:09:07,042 --> 00:09:08,958
Robiłam to też w inny sposób.

147
00:09:09,750 --> 00:09:13,601
Używałam narzędzi, które bardzo kocham.

148
00:09:13,625 --> 00:09:17,809
Nazywa się je trójwymiarowym 
mapowaniem partycypacyjnym:

149
00:09:17,833 --> 00:09:23,268
nazywa się tak,
bo zbiera kobiety, mężczyzn,

150
00:09:23,292 --> 00:09:25,476
młodych, starych,

151
00:09:25,500 --> 00:09:28,684
różne pokolenia.

152
00:09:28,708 --> 00:09:32,059
Używając wiedzy opartej na nauce,

153
00:09:32,083 --> 00:09:35,309
społeczność zbiera się i tworzy taką mapę.

154
00:09:35,333 --> 00:09:38,143
Wyliczają całą naszą wiedzę o tym,

155
00:09:38,167 --> 00:09:41,976
gdzie jest święty las, źródło wody,

156
00:09:42,000 --> 00:09:43,518
korytarz,

157
00:09:43,542 --> 00:09:47,875
którym przemieszczamy się
w danej porze roku.

158
00:09:49,667 --> 00:09:54,434
Te narzędzia są wspaniałe,
bo budują umiejętności kobiet.

159
00:09:54,458 --> 00:09:56,976
W naszej wspólnocie

160
00:09:57,000 --> 00:09:59,143
kobiety i mężczyźni 
nie mogą siedzieć razem.

161
00:09:59,167 --> 00:10:01,133
Tylko mężczyźni mówią,

162
00:10:01,133 --> 00:10:04,184
kobiety trzymają się z tyłu.

163
00:10:04,208 --> 00:10:06,143
Nie są tam po to, by podejmować decyzje.

164
00:10:06,167 --> 00:10:09,893
Kiedy mężczyźni wszystko już wykombinują,

165
00:10:09,917 --> 00:10:13,226
kobiety chcą przyjść zobaczyć.

166
00:10:13,250 --> 00:10:14,559
Oni na to: "Jasne",

167
00:10:14,583 --> 00:10:16,631
bo już podjęli pierwsze kroki.

168
00:10:16,655 --> 00:10:17,976
(Śmiech)

169
00:10:18,000 --> 00:10:19,768
Wtedy przychodzą kobiety,

170
00:10:19,792 --> 00:10:22,518
patrzą na mapę i mówią "Nie".

171
00:10:22,542 --> 00:10:24,018
(Śmiech)

172
00:10:24,042 --> 00:10:25,309
"To jest źle.

173
00:10:25,333 --> 00:10:28,601
Tutaj zbieram rośliny lecznicze.
Tutaj zbieram rośliny do jedzenia.

174
00:10:28,625 --> 00:10:30,226
Tutaj zbieram..."

175
00:10:30,250 --> 00:10:32,684
Zmieniłyśmy pewne rzeczy na mapie,

176
00:10:32,708 --> 00:10:34,375
a potem wezwałyśmy mężczyzn.

177
00:10:35,208 --> 00:10:37,393
Wtedy oni myślą o słowach kobiet.

178
00:10:37,417 --> 00:10:39,018
Kiwają głowami.

179
00:10:39,042 --> 00:10:41,393
"Mają rację. Mają rację.

180
00:10:41,417 --> 00:10:42,809
Mają rację".

181
00:10:42,833 --> 00:10:46,434
W ten sposób buduje się możliwości kobiet,

182
00:10:46,458 --> 00:10:47,893
dając im głos

183
00:10:47,917 --> 00:10:50,059
w tym mapowaniu trójwymiarowym.

184
00:10:50,083 --> 00:10:52,268
Kobiety posiadają szczegółową wiedzę,

185
00:10:52,292 --> 00:10:55,059
która może pomóc wspólnocie w adaptacji.

186
00:10:55,083 --> 00:10:58,101
Mężczyźni mają wiedzę ogólną.

187
00:10:58,125 --> 00:11:00,684
Kiedy to połączyć,

188
00:11:00,708 --> 00:11:05,018
mapa pomoże im w dyskusji,

189
00:11:05,042 --> 00:11:08,226
ale też pomoże ograniczyć konflikt
między społecznościami,

190
00:11:08,250 --> 00:11:10,018
uzyskać dostęp do zasobów,

191
00:11:10,042 --> 00:11:11,976
lepiej dzielić te zasoby,

192
00:11:12,000 --> 00:11:13,417
odnawiać je

193
00:11:14,833 --> 00:11:17,333
i zarządzać nimi długoterminowo.

194
00:11:19,833 --> 00:11:22,726
Nasza wiedza jest bardzo użyteczna.

195
00:11:22,750 --> 00:11:24,934
Wiedza rdzennych ludów

196
00:11:24,958 --> 00:11:28,976
jest kluczowa dla naszej planety.

197
00:11:29,000 --> 00:11:32,917
Jest kluczowa dla wszystkich ludzi.

198
00:11:34,042 --> 00:11:39,851
Wiedza naukowa została
odkryta 200 lat temu,

199
00:11:39,875 --> 00:11:42,309
technologia 100 lat temu,

200
00:11:42,333 --> 00:11:46,750
ale wiedza rdzennych ludów to tysiące lat.

201
00:11:47,750 --> 00:11:51,143
Dlaczego nie połączyć ich razem,

202
00:11:51,167 --> 00:11:54,143
połączyć te trzy gałęzie wiedzy

203
00:11:54,167 --> 00:11:57,127
i dać większą odporność ludziom,

204
00:11:57,127 --> 00:12:01,643
którzy cierpią na skutek zmian klimatu?

205
00:12:01,667 --> 00:12:04,393
W tym momencie nie chodzi tylko
o kraje rozwijające się.

206
00:12:04,417 --> 00:12:06,101
Chodzi także o kraje rozwinięte.

207
00:12:06,125 --> 00:12:09,934
Widzieliśmy huragan.
Widzieliśmy powodzie.

208
00:12:09,958 --> 00:12:13,351
Widzieliśmy ogień, nawet tu w Kalifornii.

209
00:12:13,375 --> 00:12:15,893
Cała ta wiedza musi się połączyć.

210
00:12:15,917 --> 00:12:18,226
Potrzebujemy ludzi w centrum.

211
00:12:18,250 --> 00:12:20,768
Musimy także wpłynąć na osoby decyzyjne,

212
00:12:20,792 --> 00:12:22,208
naukowcy powiedzą im,

213
00:12:23,417 --> 00:12:25,268
my także im powiemy

214
00:12:25,292 --> 00:12:27,809
i my mamy tę wiedzę.

215
00:12:27,833 --> 00:12:31,083
Mamy 10 lat, by to zmienić.

216
00:12:31,750 --> 00:12:33,601
Dziesięć lat to tyle co nic,

217
00:12:33,625 --> 00:12:36,143
więc musimy działać wspólnie

218
00:12:36,167 --> 00:12:38,809
i musimy działać już teraz.

219
00:12:38,833 --> 00:12:40,351
Dziękuję.

220
00:12:40,375 --> 00:12:44,167
(Brawa)