WEBVTT

00:00:01.208 --> 00:00:06.643
Myślę, że wszyscy
macie smartfona albo iPhone'a,

00:00:06.667 --> 00:00:10.643
a dzisiejszego ranka
pewnie sprawdziliście pogodę,

00:00:10.667 --> 00:00:14.476
jeżeli ma padać - weźmiecie parasol,

00:00:14.500 --> 00:00:17.643
jeżeli będzie słońce - ciemne okulary,

00:00:17.667 --> 00:00:20.875
a jeśli ma być zimno - dodatkowe okrycie.

00:00:22.167 --> 00:00:27.893
Informacje są czasem dobre, czasem złe.

00:00:27.917 --> 00:00:30.143
Powiem wam,

00:00:30.167 --> 00:00:33.934
że moją najlepszą aplikacją
jest moja babcia.

NOTE Paragraph

00:00:33.958 --> 00:00:35.875
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:00:37.417 --> 00:00:39.184
Nazywa się Mamadda.

00:00:39.208 --> 00:00:43.309
Powie ci nie tylko, jaka będzie pogoda,

00:00:43.333 --> 00:00:46.309
ale może przewidzieć,
czy w ciągu następnych 12 miesięcy

00:00:46.333 --> 00:00:51.184
będzie dobra pora deszczowa, czy nie.

00:00:51.208 --> 00:00:55.059
Wystarczy jej obserwacja otoczenia,

00:00:55.083 --> 00:00:57.851
obserwacja kierunku wiatru,

00:00:57.875 --> 00:00:59.559
pozycji chmur,

00:00:59.583 --> 00:01:01.476
migracji ptaków,

00:01:01.500 --> 00:01:03.434
rozmiaru owoców,

00:01:03.458 --> 00:01:05.268
czy kwiatów roślin.

00:01:05.292 --> 00:01:11.000
Wystarczy jej obserwacja zachowania bydła.

00:01:11.833 --> 00:01:16.393
W ten sposób lepiej zna
pogodę i ekosystem,

00:01:16.417 --> 00:01:18.042
w którym żyje.

NOTE Paragraph

00:01:19.208 --> 00:01:23.518
Jestem ze społeczności pasterskiej,

00:01:23.542 --> 00:01:25.351
która hoduje bydło.

00:01:25.375 --> 00:01:27.434
Jesteśmy nomadami.

00:01:27.458 --> 00:01:30.268
Przenosimy się z jednego miejsca na drugie

00:01:30.292 --> 00:01:32.434
w poszukiwaniu wody i pastwisk.

00:01:32.458 --> 00:01:38.500
Możemy się przenieść w ciągu roku
o tysiąc kilometrów.

00:01:39.792 --> 00:01:45.542
Takie życie pozwala nam żyć
w harmonii z ekosystemem.

00:01:46.583 --> 00:01:48.250
Rozumiemy się nawzajem.

00:01:49.208 --> 00:01:52.643
Dla nas natura jest supermarketem,

00:01:52.667 --> 00:01:54.559
gdzie można zdobyć pożywienie,

00:01:54.583 --> 00:01:55.851
wodę.

00:01:55.875 --> 00:02:00.143
To nasza apteka z leczniczymi roślinami.

00:02:00.167 --> 00:02:01.643
To nasza szkoła,

00:02:01.667 --> 00:02:05.476
gdzie uczymy się, jak chronić naturę

00:02:05.500 --> 00:02:09.542
i jak otrzymać w zamian to,
czego nam potrzeba.

NOTE Paragraph

00:02:10.333 --> 00:02:12.375
Ale wraz z wpływem zmian klimatu

00:02:13.542 --> 00:02:17.958
doświadczamy innego wpływu.

00:02:20.250 --> 00:02:21.500
Mój lud

00:02:23.208 --> 00:02:28.434
ma jedną z pięciu 
najczystszych wód w Afryce.

00:02:28.458 --> 00:02:30.333
To jezioro Czad.

00:02:31.458 --> 00:02:33.768
Kiedy urodziła się moja matka,

00:02:33.792 --> 00:02:40.768
jezioro Czad miało 25 000 km kwadratowych.

00:02:40.792 --> 00:02:47.018
Kiedy ja się urodziłam, 30 lat temu,
było to 10 000 km kwadratowych.

00:02:47.042 --> 00:02:49.601
A w tym momencie

00:02:49.625 --> 00:02:54.518
to tylko 1 200 km kwadratowych.

00:02:54.542 --> 00:02:59.625
90% procent wody wyparowało, zniknęło.

00:03:00.833 --> 00:03:04.101
Obecnie ponad 40 milionów ludzi

00:03:04.125 --> 00:03:08.184
mieszka wokół jeziora i polega na nim.

00:03:08.208 --> 00:03:09.601
To pasterze.

00:03:09.625 --> 00:03:11.309
Rybacy.

00:03:11.333 --> 00:03:13.643
A także rolnicy.

00:03:13.667 --> 00:03:17.184
Nie polegają na comiesięcznej pensji.

00:03:17.208 --> 00:03:19.434
Polegają na opadach deszczu.

00:03:19.458 --> 00:03:22.184
Polegają na uprawach

00:03:22.208 --> 00:03:25.000
albo na pastwiskach dla trzód.

00:03:26.583 --> 00:03:28.934
Zasoby się zmniejszają.

00:03:28.958 --> 00:03:34.351
Wiele grup walczy o dostęp do wody.

00:03:34.375 --> 00:03:36.684
Kto przyjdzie pierwszy - wygrywa,

00:03:36.708 --> 00:03:40.750
pozostali muszą walczyć do śmierci.

NOTE Paragraph

00:03:42.708 --> 00:03:47.768
Zmiany klimatyczne wpływają na otoczenie,

00:03:47.792 --> 00:03:50.625
zmieniając życie społeczne,

00:03:52.167 --> 00:03:58.184
ponieważ rola mężczyzn i kobiet
w tym regionie jest inna.

00:03:58.208 --> 00:04:01.601
Mężczyzna musi nakarmić rodzinę,

00:04:01.625 --> 00:04:04.143
zadbać o krewnych i sąsiadów.

00:04:04.167 --> 00:04:06.125
Jeśli nie może tego zrobić,

00:04:07.750 --> 00:04:10.292
cierpi jego godność.

00:04:12.708 --> 00:04:16.417
Nie da się jej niczym zastąpić.

00:04:17.958 --> 00:04:23.601
Zmiany klimatyczne zabierają nam mężczyzn.

00:04:23.625 --> 00:04:25.417
To migracja.

00:04:26.500 --> 00:04:32.018
Migrują do wielkiego miasta,
gdzie pozostają od 6 do 12 miesięcy,

00:04:32.042 --> 00:04:36.125
pracują i wysyłają pieniądze.

00:04:37.042 --> 00:04:38.351
Jeśli ich tam nie dostali,

00:04:38.375 --> 00:04:40.934
muszą przepłynąć Morze Śródziemne

00:04:40.958 --> 00:04:43.601
i migrować do Europy.

00:04:43.625 --> 00:04:48.208
Niektórzy tam giną,
ale to ich nie powstrzymuje.

NOTE Paragraph

00:04:50.625 --> 00:04:53.434
Oczywiście jest to smutne
dla kraju gospodarzy,

00:04:53.458 --> 00:04:54.792
kraju rozwiniętego,

00:04:56.167 --> 00:04:58.958
który musi zaadaptować się
na przyjęcie imigrantów.

00:05:00.708 --> 00:05:04.143
Ale co z tymi, którzy pozostają,

00:05:04.167 --> 00:05:08.726
z kobietami i dziećmi, które muszą 
odgrywać rolę mężczyzn,

00:05:08.750 --> 00:05:10.018
rolę kobiet,

00:05:10.042 --> 00:05:11.934
które muszą zapewnić

00:05:11.958 --> 00:05:15.726
jedzenie, zdrowie całej rodziny,

00:05:15.750 --> 00:05:17.625
dzieci oraz ludzi starszych?

00:05:19.000 --> 00:05:23.583
Uważam te kobiety za bohaterki,

00:05:25.667 --> 00:05:29.750
bo są innowatorkami, rozwiązują problemy,

00:05:30.958 --> 00:05:33.684
zmieniają te niewielkie zasoby

00:05:33.708 --> 00:05:36.851
w coś wielkiego dla społeczności.

00:05:36.875 --> 00:05:38.833
To są moi ludzie.

NOTE Paragraph

00:05:40.458 --> 00:05:45.851
Używamy tradycyjnej wiedzy,

00:05:45.875 --> 00:05:51.417
by uzyskać to,
co potrzebne do przetrwania.

00:05:53.208 --> 00:05:56.684
Nasza wiedza nie ogranicza się
tylko do naszych społeczności.

00:05:56.708 --> 00:06:02.184
Istnieje po to, by dzielić się nią
z wszystkimi, którzy z nami żyją.

00:06:02.208 --> 00:06:04.893
Ludność tubylcza z całego świata

00:06:04.917 --> 00:06:08.792
ratuje 80% światowej bioróżnorodności.

00:06:10.292 --> 00:06:12.107
Mówią o tym naukowcy.

00:06:13.917 --> 00:06:15.958
Tubylcze ludy w Amazonii,

00:06:17.292 --> 00:06:22.875
mają najbardziej wszechstronny ekosystem,
lepszy niż park narodowy.

00:06:24.125 --> 00:06:27.184
Tubylcze ludy z Pacyfiku,

00:06:27.208 --> 00:06:30.309
babcia i dziadek,

00:06:30.333 --> 00:06:35.542
wiedzą, gdzie szukać jedzenia
po uderzeniu huraganu.

00:06:37.417 --> 00:06:40.893
Wiedza naszych ludów

00:06:40.917 --> 00:06:44.934
pomaga i nam, i innym

00:06:44.958 --> 00:06:46.851
przetrwać wpływ zmian klimatycznych.

00:06:46.875 --> 00:06:48.643
Świat przegrywa.

00:06:48.667 --> 00:06:53.684
Straciliśmy już 60% gatunków,

00:06:53.708 --> 00:06:56.125
i procent ten rośnie każdego dnia.

NOTE Paragraph

00:06:57.208 --> 00:07:02.101
Pewnego dnia zabrałam
do mojej wioski naukowca.

00:07:02.125 --> 00:07:07.500
Powiedziałam: "Przekazujecie 
prognozy pogody przez TV i radio,

00:07:08.875 --> 00:07:11.393
a może odwiedzicie mój lud?".

00:07:11.417 --> 00:07:12.667
I wtedy przyszli,

00:07:14.042 --> 00:07:15.559
rozsiedli się,

00:07:15.583 --> 00:07:20.351
nagle, jako że jesteśmy nomadami,
zaczęliśmy się pakować,

00:07:20.375 --> 00:07:22.601
a oni pytają:, "Czy się przenosimy?".

00:07:22.625 --> 00:07:25.934
Ja na to: "Nie przenosimy się.
Będzie padało".

00:07:25.958 --> 00:07:29.643
Mówią: "Przecież nie ma chmur.
Skąd wiesz, że będzie padało?".

00:07:29.667 --> 00:07:33.059
My na to: "Tak, będzie padać".
Spakowaliśmy rzeczy.

00:07:33.083 --> 00:07:37.434
Nagle lunęło jak z cebra,

00:07:37.458 --> 00:07:41.184
a my patrzyliśmy, jak naukowcy
biegają dookoła, chowają się pod drzewami

00:07:41.208 --> 00:07:42.726
i chronią swój sprzęt.

00:07:42.750 --> 00:07:44.268
My dawno spakowaliśmy nasz.

NOTE Paragraph

00:07:44.292 --> 00:07:45.792
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:07:46.625 --> 00:07:51.101
Po deszczu rozpoczęła się
poważna dyskusja.

00:07:51.125 --> 00:07:54.042
Zapytali: "Skąd wiecie 
kiedy będzie padało?".

00:07:54.792 --> 00:07:59.393
Powiedzieliśmy: "Staruszka zauważyła,

00:07:59.417 --> 00:08:01.976
że owady chowają jajeczka do domków,

00:08:02.000 --> 00:08:06.351
i choć owady nie mówią i nie oglądają TV,

00:08:06.375 --> 00:08:10.559
wiedzą, jak przewidzieć zagrożenie,
by ochronić przyszłe pokolenia,

00:08:10.583 --> 00:08:12.601
jak chronić pożywienie.

00:08:12.625 --> 00:08:16.059
To znaczy, że będzie padać

00:08:16.083 --> 00:08:18.726
za maksimum parę godzin".

00:08:18.750 --> 00:08:20.226
Wtedy to oni stwierdzili:

00:08:20.250 --> 00:08:23.393
"My mamy wiedzę,

00:08:23.417 --> 00:08:28.708
ale nie łączymy wiedzy ekologicznej
z wiedzą na temat pogody".

00:08:29.833 --> 00:08:32.768
Wtedy zaczęłam pracować

00:08:32.792 --> 00:08:37.726
z meteorologami i moimi wspólnotami,

00:08:37.750 --> 00:08:42.458
żeby dzięki lepszym informacjom
pomóc w adaptacji do zmian klimatu.

NOTE Paragraph

00:08:45.042 --> 00:08:51.268
Uważam, że jeśli połączymy razem 
posiadane systemy wiedzy:

00:08:51.292 --> 00:08:54.101
naukę, technologię,

00:08:54.125 --> 00:08:56.018
i tradycyjną wiedzę,

00:08:56.042 --> 00:09:01.184
możemy dać z siebie wszystko,
żeby chronić nasze ludy,

00:09:01.208 --> 00:09:03.101
chronić naszą planetę,

00:09:03.125 --> 00:09:06.125
odbudować ekosystem, który tracimy.

NOTE Paragraph

00:09:07.042 --> 00:09:08.958
Robiłam to też w inny sposób.

00:09:09.750 --> 00:09:13.601
Używałam narzędzi, które bardzo kocham.

00:09:13.625 --> 00:09:17.809
Nazywa się je trójwymiarowym 
mapowaniem partycypacyjnym:

00:09:17.833 --> 00:09:23.268
nazywa się tak,
bo zbiera kobiety, mężczyzn,

00:09:23.292 --> 00:09:25.476
młodych, starych,

00:09:25.500 --> 00:09:28.684
różne pokolenia.

00:09:28.708 --> 00:09:32.059
Używając wiedzy opartej na nauce,

00:09:32.083 --> 00:09:35.309
społeczność zbiera się i tworzy taką mapę.

00:09:35.333 --> 00:09:38.143
Wyliczają całą naszą wiedzę o tym,

00:09:38.167 --> 00:09:41.976
gdzie jest święty las, źródło wody,

00:09:42.000 --> 00:09:43.518
korytarz,

00:09:43.542 --> 00:09:47.875
którym przemieszczamy się
w danej porze roku.

00:09:49.667 --> 00:09:54.434
Te narzędzia są wspaniałe,
bo budują umiejętności kobiet.

00:09:54.458 --> 00:09:56.976
W naszej wspólnocie

00:09:57.000 --> 00:09:59.143
kobiety i mężczyźni 
nie mogą siedzieć razem.

00:09:59.167 --> 00:10:01.133
Tylko mężczyźni mówią,

00:10:01.133 --> 00:10:04.184
kobiety trzymają się z tyłu.

00:10:04.208 --> 00:10:06.143
Nie są tam po to, by podejmować decyzje.

00:10:06.167 --> 00:10:09.893
Kiedy mężczyźni wszystko już wykombinują,

00:10:09.917 --> 00:10:13.226
kobiety chcą przyjść zobaczyć.

00:10:13.250 --> 00:10:14.559
Oni na to: "Jasne",

00:10:14.583 --> 00:10:16.631
bo już podjęli pierwsze kroki.

NOTE Paragraph

00:10:16.655 --> 00:10:17.976
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:10:18.000 --> 00:10:19.768
Wtedy przychodzą kobiety,

00:10:19.792 --> 00:10:22.518
patrzą na mapę i mówią "Nie".

NOTE Paragraph

00:10:22.542 --> 00:10:24.018
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:10:24.042 --> 00:10:25.309
"To jest źle.

00:10:25.333 --> 00:10:28.601
Tutaj zbieram rośliny lecznicze.
Tutaj zbieram rośliny do jedzenia.

00:10:28.625 --> 00:10:30.226
Tutaj zbieram..."

00:10:30.250 --> 00:10:32.684
Zmieniłyśmy pewne rzeczy na mapie,

00:10:32.708 --> 00:10:34.375
a potem wezwałyśmy mężczyzn.

00:10:35.208 --> 00:10:37.393
Wtedy oni myślą o słowach kobiet.

00:10:37.417 --> 00:10:39.018
Kiwają głowami.

00:10:39.042 --> 00:10:41.393
"Mają rację. Mają rację.

00:10:41.417 --> 00:10:42.809
Mają rację".

00:10:42.833 --> 00:10:46.434
W ten sposób buduje się możliwości kobiet,

00:10:46.458 --> 00:10:47.893
dając im głos

00:10:47.917 --> 00:10:50.059
w tym mapowaniu trójwymiarowym.

00:10:50.083 --> 00:10:52.268
Kobiety posiadają szczegółową wiedzę,

00:10:52.292 --> 00:10:55.059
która może pomóc wspólnocie w adaptacji.

00:10:55.083 --> 00:10:58.101
Mężczyźni mają wiedzę ogólną.

00:10:58.125 --> 00:11:00.684
Kiedy to połączyć,

00:11:00.708 --> 00:11:05.018
mapa pomoże im w dyskusji,

00:11:05.042 --> 00:11:08.226
ale też pomoże ograniczyć konflikt
między społecznościami,

00:11:08.250 --> 00:11:10.018
uzyskać dostęp do zasobów,

00:11:10.042 --> 00:11:11.976
lepiej dzielić te zasoby,

00:11:12.000 --> 00:11:13.417
odnawiać je

00:11:14.833 --> 00:11:17.333
i zarządzać nimi długoterminowo.

NOTE Paragraph

00:11:19.833 --> 00:11:22.726
Nasza wiedza jest bardzo użyteczna.

00:11:22.750 --> 00:11:24.934
Wiedza rdzennych ludów

00:11:24.958 --> 00:11:28.976
jest kluczowa dla naszej planety.

00:11:29.000 --> 00:11:32.917
Jest kluczowa dla wszystkich ludzi.

00:11:34.042 --> 00:11:39.851
Wiedza naukowa została
odkryta 200 lat temu,

00:11:39.875 --> 00:11:42.309
technologia 100 lat temu,

00:11:42.333 --> 00:11:46.750
ale wiedza rdzennych ludów to tysiące lat.

00:11:47.750 --> 00:11:51.143
Dlaczego nie połączyć ich razem,

00:11:51.167 --> 00:11:54.143
połączyć te trzy gałęzie wiedzy

00:11:54.167 --> 00:11:57.127
i dać większą odporność ludziom,

00:11:57.127 --> 00:12:01.643
którzy cierpią na skutek zmian klimatu?

00:12:01.667 --> 00:12:04.393
W tym momencie nie chodzi tylko
o kraje rozwijające się.

00:12:04.417 --> 00:12:06.101
Chodzi także o kraje rozwinięte.

00:12:06.125 --> 00:12:09.934
Widzieliśmy huragan.
Widzieliśmy powodzie.

00:12:09.958 --> 00:12:13.351
Widzieliśmy ogień, nawet tu w Kalifornii.

00:12:13.375 --> 00:12:15.893
Cała ta wiedza musi się połączyć.

00:12:15.917 --> 00:12:18.226
Potrzebujemy ludzi w centrum.

00:12:18.250 --> 00:12:20.768
Musimy także wpłynąć na osoby decyzyjne,

00:12:20.792 --> 00:12:22.208
naukowcy powiedzą im,

00:12:23.417 --> 00:12:25.268
my także im powiemy

00:12:25.292 --> 00:12:27.809
i my mamy tę wiedzę.

NOTE Paragraph

00:12:27.833 --> 00:12:31.083
Mamy 10 lat, by to zmienić.

00:12:31.750 --> 00:12:33.601
Dziesięć lat to tyle co nic,

00:12:33.625 --> 00:12:36.143
więc musimy działać wspólnie

00:12:36.167 --> 00:12:38.809
i musimy działać już teraz.

NOTE Paragraph

00:12:38.833 --> 00:12:40.351
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:12:40.375 --> 00:12:44.167
(Brawa)