WEBVTT

00:00:01.273 --> 00:00:05.100
Film dokumentalny
Jacques'a Cousteau z 1956 roku

00:00:05.345 --> 00:00:07.986
wygrał Złotą Palmę i Oskara.

00:00:08.750 --> 00:00:11.571
Nosi tytuł "Le Monde du silence",

00:00:11.571 --> 00:00:14.303
czyli "Świat milczenia".

00:00:14.303 --> 00:00:20.041
Jego przesłaniem było ukazanie
podwodnego świata jako świata spokoju.

00:00:20.041 --> 00:00:22.386
60 lat później wiemy,

00:00:22.386 --> 00:00:25.713
że wcale taki nie jest.

00:00:26.425 --> 00:00:28.870
Chociaż dźwięki są nieuchwytne ponad wodą,

NOTE Paragraph

00:00:29.176 --> 00:00:32.315
to w zależności od tego,
gdzie się jest i pory roku,

00:00:32.845 --> 00:00:38.795
podwodny świat może być równie głośny
jak dżungla czy las deszczowy.

NOTE Paragraph

00:00:39.285 --> 00:00:44.341
Bezkręgowce, jak krewetki pistoletowe,
a także ryby i ssaki morskie

00:00:44.341 --> 00:00:45.972
używają dźwięku.

00:00:46.352 --> 00:00:48.857
Dzięki niemu badają otoczenie,

00:00:48.857 --> 00:00:51.252
porozumiewają się między sobą,

00:00:51.252 --> 00:00:52.712
odnajdują drogę,

00:00:52.712 --> 00:00:54.935
wykrywają drapieżniki i polują.

00:00:55.507 --> 00:01:00.512
Dzięki odgłosom poznają środowisko.

00:01:00.953 --> 00:01:03.044
Weźmy na przykład Arktykę.

00:01:03.480 --> 00:01:06.958
Uważa się ją za rozległe,
niegościnne miejsce,

NOTE Paragraph

00:01:06.958 --> 00:01:09.619
a czasem opisuje jako pustynię,

00:01:09.619 --> 00:01:12.441
bo jest tak zimna i odległa,

00:01:12.441 --> 00:01:15.137
i pokryta lodem przez większość roku.

00:01:15.138 --> 00:01:20.537
Pomimo tego właśnie tam
najbardziej chciałabym być, na Arktyce,

00:01:21.009 --> 00:01:24.600
szczególnie wiosną, gdy dni się wydłużają.

00:01:25.300 --> 00:01:29.430
Arktyka jest dla mnie
ucieleśnieniem różnicy

00:01:29.707 --> 00:01:34.607
między tym, co widzimy na powierzchni,
a tym, co dzieje się pod wodą.

00:01:35.451 --> 00:01:40.394
Można spojrzeć na lód,
biały, niebieski i zimny,

NOTE Paragraph

00:01:41.484 --> 00:01:43.143
i niczego nie dostrzec.

00:01:43.491 --> 00:01:45.629
Jednak gdyby się znaleźć pod wodą,

00:01:46.346 --> 00:01:49.436
dźwięki, jakie można usłyszeć,
najpierw zadziwiają,

00:01:49.441 --> 00:01:51.341
a potem zachwycają.

00:01:51.720 --> 00:01:54.825
Podczas gdy oczy widzą bezmiar lodu,

00:01:55.743 --> 00:02:00.545
słychać wieloryby grenlandzkie i białuchy,

00:02:01.311 --> 00:02:03.305
morsy i foki wąsate.

00:02:04.412 --> 00:02:06.055
Lód też wydaje dźwięki.

00:02:06.259 --> 00:02:09.863
Zgrzyta, pęka, trzaska i skrzypi,

00:02:09.863 --> 00:02:15.215
kiedy zderza się i ściera podczas zmian
temperatury, prądów lub wiatru.

00:02:16.078 --> 00:02:19.981
A pod lodem, w samym środku zimy,

00:02:20.594 --> 00:02:23.009
śpiewają wieloryby grenlandzkie.

00:02:24.238 --> 00:02:26.085
Nikt się tego nie spodziewa,

00:02:26.132 --> 00:02:30.806
bo człowiek skupia się na tym, co widzi.

00:02:31.150 --> 00:02:33.908
Większość z nas, ale nie każdy,

NOTE Paragraph

00:02:34.045 --> 00:02:37.164
porusza się po świecie dzięki wzrokowi.

00:02:37.554 --> 00:02:39.756
Dla żyjących pod wodą ssaków morskich

00:02:40.135 --> 00:02:43.683
sygnały chemiczne i światło
są słabo przewodzone,

00:02:43.839 --> 00:02:47.924
więc to słuch jest najważniejszym zmysłem.

00:02:48.214 --> 00:02:50.833
Dźwięk rozchodzi się w wodzie

00:02:50.833 --> 00:02:52.599
znacznie lepiej niż w powietrzu,

00:02:52.599 --> 00:02:55.762
dlatego sygnały można 
usłyszeć z dużych odległości.

00:02:56.134 --> 00:02:58.877
Na Arktyce jest to szczególnie ważne,

00:02:59.255 --> 00:03:02.584
bo ssaki morskie nie tylko
muszą się wzajemnie słyszeć,

00:03:03.149 --> 00:03:06.207
ale również nasłuchiwać 
bodźców ze środowiska,

00:03:06.360 --> 00:03:10.154
które mogą wskazywać
na gruby lód lub otwarte wody.

NOTE Paragraph

00:03:10.974 --> 00:03:14.161
Mimo że większość życia spędzają pod wodą,

00:03:14.161 --> 00:03:15.459
to nadal są ssaki

00:03:15.459 --> 00:03:18.313
i muszą wynurzać się, żeby oddychać.

00:03:18.313 --> 00:03:21.840
Dlatego wysłuchują, gdzie jest,
a gdzie nie ma cienkiego lodu,

00:03:22.088 --> 00:03:25.547
albo echa odbijającego się
od pobliskiego lodu.

00:03:26.884 --> 00:03:32.390
Arktyczne ssaki morskie żyją w bogatym 
i różnorodnym środowisku akustycznym.

00:03:32.613 --> 00:03:36.314
Wiosną to wręcz kakofonia dźwięków.

00:03:37.157 --> 00:03:40.536
(Odgłosy ssaków morskich)

00:03:53.130 --> 00:03:55.317
Gdy lód jest całkowicie zamarznięty,

NOTE Paragraph

00:03:56.038 --> 00:03:58.963
a zmiany temperatur i nurtu są niewielkie,

00:03:59.625 --> 00:04:03.855
podwodny świat Arktyki jest najcichszy

00:04:03.990 --> 00:04:05.453
ze wszystkich oceanów.

NOTE Paragraph

00:04:05.677 --> 00:04:07.174
Jednak to się zmienia.

NOTE Paragraph

00:04:07.174 --> 00:04:10.655
Powodem tego jest redukcja
sezonowego lodu morskiego

00:04:11.418 --> 00:04:15.255
wynikająca bezpośrednio z emisji 
gazów cieplarnianych przez człowieka.

00:04:15.985 --> 00:04:18.597
Zmieniamy klimat i tym samym

00:04:19.067 --> 00:04:23.237
przeprowadzamy na naszej planecie
niekontrolowany eksperyment.

00:04:23.731 --> 00:04:25.488
W przeciągu ostatnich 30 lat

00:04:25.850 --> 00:04:29.401
rejony arktyczne doświadczyły
redukcji sezonowego lodu morskiego

00:04:29.771 --> 00:04:33.817
przez okres od sześciu tygodni
do czterech miesięcy.

00:04:34.687 --> 00:04:36.304
Zmniejszenie się lodu morskiego

00:04:36.304 --> 00:04:40.858
czasami określa się
jako wzrost sezonu wód otwartych.

NOTE Paragraph

00:04:41.245 --> 00:04:44.402
To pora roku, kiedy po Arktyce
mogą pływać statki.

00:04:45.576 --> 00:04:47.773
Nie tylko zasięg lodu ulega zmianie,

00:04:48.466 --> 00:04:52.508
ale też jego grubość i szerokość.

00:04:53.327 --> 00:04:54.787
Słyszeliście zapewne,

00:04:54.787 --> 00:04:58.199
że coraz mniejsza ilość lodu sezonowego
powoduje utraty siedlisk

00:04:58.199 --> 00:05:00.432
wśród zwierząt, które go potrzebują,

00:05:00.432 --> 00:05:03.812
na przykład lodofok grenlandzkich,
waleni czy niedźwiedzi polarnych.

00:05:04.720 --> 00:05:09.322
Redukcja lodu morskiego
nasila erozje w przybrzeżnych wioskach

NOTE Paragraph

00:05:09.566 --> 00:05:13.079
oraz zmienia dostępność pożywienia
dla ptaków i ssaków morskich.

00:05:14.234 --> 00:05:17.368
Zmiana klimatu i redukcja lodu morskiego

00:05:17.368 --> 00:05:21.614
zaburza środowisko akustyczne Arktyki.

00:05:22.935 --> 00:05:25.283
Co rozumiem przez środowisko akustyczne?

00:05:25.626 --> 00:05:28.584
Profesjonaliści słuchający oceanów

00:05:28.584 --> 00:05:30.507
posługują się tak zwanymi hydrofonami,

NOTE Paragraph

00:05:30.834 --> 00:05:32.413
czyli podwodnymi mikrofonami

00:05:32.907 --> 00:05:34.719
nagrywającymi dźwięk otoczenia,

00:05:34.965 --> 00:05:36.475
dźwięki, które nas otaczają.

00:05:36.848 --> 00:05:40.230
Ten dźwięk odzwierciedla wszystko,

00:05:40.314 --> 00:05:42.418
co wchodzi w skład pola akustycznego.

00:05:42.678 --> 00:05:45.006
Słyszymy, dzięki hydrofonom,

00:05:45.398 --> 00:05:48.796
odgłosy zmian klimatu.

00:05:49.388 --> 00:05:51.811
Słyszymy te zmiany z trzech frontów:

00:05:52.630 --> 00:05:53.823
z powietrza,

00:05:54.447 --> 00:05:55.609
wody

00:05:55.993 --> 00:05:57.456
i lądu.

00:05:58.192 --> 00:06:00.781
Po pierwsze: powietrze.

00:06:01.617 --> 00:06:04.043
Wiatr na wodzie tworzy fale.

00:06:04.427 --> 00:06:05.823
Fale wytwarzają bąbelki,

00:06:06.280 --> 00:06:07.327
bąbelki pękają,

00:06:07.672 --> 00:06:09.379
a kiedy to się dzieje,

NOTE Paragraph

00:06:09.379 --> 00:06:10.493
wytwarzają dźwięk

00:06:10.493 --> 00:06:14.484
przypominający syk lub szum w tle.

00:06:14.964 --> 00:06:16.723
Na pokrytej lodem Arktyce

00:06:16.723 --> 00:06:21.601
większość dźwięków w powietrzu
nie dociera do wody,

00:06:21.758 --> 00:06:26.302
ponieważ lód je wycisza.

00:06:26.831 --> 00:06:28.296
To jeden z powodów,

00:06:28.296 --> 00:06:31.690
dla których Arktykę zalicza się 
do najcichszych obszarów.

00:06:32.398 --> 00:06:35.295
Wraz ze spadkiem poziomu lodu sezonowego

00:06:35.299 --> 00:06:39.898
Arktyka jest mniej wytłumiona
i dociera do niej fala dźwięków,

00:06:40.409 --> 00:06:44.607
a także zwiększa się ilość 
i intensywność arktycznych burz.

00:06:45.617 --> 00:06:50.223
Wszystko to sprawia,
że kiedyś cichy ocean staje się głośny.

00:06:50.695 --> 00:06:53.065
Po drugie: woda.

00:06:54.435 --> 00:06:55.826
Zanikanie lodu sezonowego

00:06:56.373 --> 00:06:58.984
sprawia, że subarktyczne gatunki
migrują na północ,

00:06:58.984 --> 00:07:03.155
korzystając z otwartych wód,
których nie blokuje lód.

00:07:04.656 --> 00:07:07.718
Walenie arktyczne,
jak ten wieloryb grenlandzki,

00:07:07.718 --> 00:07:09.201
nie mają płetwy grzbietowej,

NOTE Paragraph

00:07:09.201 --> 00:07:13.699
bo przystosowane są do życia
w wodach pokrytych lodem,

00:07:13.966 --> 00:07:17.518
a coś wystającego z grzbietu nie ułatwia

00:07:17.518 --> 00:07:19.232
migracji przez lód,

00:07:19.233 --> 00:07:23.123
a nawet wyklucza taką możliwość.

00:07:23.913 --> 00:07:26.575
Teraz wszędzie słychać dźwięki

00:07:26.575 --> 00:07:30.488
płetwali, humbaków i orek

00:07:30.973 --> 00:07:32.754
coraz dalej na północ

00:07:33.248 --> 00:07:35.336
i w coraz późniejszym sezonie.

00:07:35.804 --> 00:07:40.953
To, co słyszymy, jest inwazją Arktyki 
przez subarktyczne gatunki.

00:07:41.761 --> 00:07:43.475
Nie wiemy, co to oznacza.

00:07:43.761 --> 00:07:48.334
Czy arktyczne i subarktyczne
zwierzęta zaczną rywalizować o pokarm?

00:07:48.955 --> 00:07:53.775
Czy subarktyczne gatunki wprowadzą
do Arktyki choroby lub pasożyty?

00:07:54.881 --> 00:07:57.764
Jak nowe dźwięki, które wydają,

00:07:57.764 --> 00:08:00.220
wpłyną na środowisko akustyczne Arktyki?

00:08:01.130 --> 00:08:02.637
Po trzecie: ląd.

00:08:03.272 --> 00:08:04.287
Mówiąc ląd,

00:08:04.748 --> 00:08:05.784
mam na myśli ludzi.

00:08:06.672 --> 00:08:10.793
Więcej otwartych wód oznacza zwiększoną
eksploatację Arktyki przez człowieka.

00:08:10.793 --> 00:08:12.338
Zeszłego lata

00:08:12.338 --> 00:08:16.566
ogromny rejs wycieczkowy przepłynął
przez Przejście Północno-Zachodnie,

00:08:16.716 --> 00:08:20.096
dawniej mityczną trasę
między Europą a Pacyfikiem.

00:08:21.168 --> 00:08:27.532
Redukcja lodu morskiego umożliwiła
ludziom częstsze podboje Arktyki.

00:08:28.030 --> 00:08:32.707
Zwiększyła poszukiwania
i wydobycie ropy i gazu,

00:08:32.707 --> 00:08:35.527
umożliwiła żeglugę komercyjną,

NOTE Paragraph

00:08:35.527 --> 00:08:38.143
a także rozwój turystyki.

00:08:38.143 --> 00:08:43.155
Hałas, jaki wydają statki,
zwiększa poziom stresu u wielorybów

00:08:43.155 --> 00:08:45.575
i może zakłócić zachowania żywieniowe.

00:08:45.925 --> 00:08:49.884
Pistolety pneumatyczne wydające
głośne dźwięki o niskiej częstotliwości,

00:08:50.941 --> 00:08:52.813
co 10 lub 20 sekund,

00:08:53.594 --> 00:08:56.890
zmieniły trasy i pieśni wielorybów.

00:08:57.810 --> 00:08:59.859
Te wszystkie nowe dźwięki

00:08:59.859 --> 00:09:05.589
utrudniają komunikację
arktycznych ssaków morskich.

00:09:07.097 --> 00:09:11.306
Zwierzęta już przyzwyczaiły się do hałasów

00:09:11.306 --> 00:09:13.233
o określonych porach roku.

00:09:13.233 --> 00:09:16.523
Do dźwięków innych zwierząt lub lodu.

00:09:17.255 --> 00:09:19.762
Przy tych dźwiękach ewoluowały,

00:09:19.762 --> 00:09:22.387
od nich zależy ich przetrwanie.

00:09:23.249 --> 00:09:26.412
Nowe dźwięki są głośne i obce.

00:09:27.122 --> 00:09:31.416
Wpływają na środowisko w sposób,
który, jak nam się wydaje, rozumiemy,

00:09:31.634 --> 00:09:34.434
ale który jest też nieprzewidywalny.

00:09:36.561 --> 00:09:41.503
Zmysł słuchu jest najważniejszy
dla tych zwierząt.

00:09:41.893 --> 00:09:45.658
Środowisko Arktyki zmienia się wizualnie,

NOTE Paragraph

00:09:46.438 --> 00:09:48.840
ale też akustycznie.

00:09:49.124 --> 00:09:52.540
Tak jakby wyrywamy zwierzęta z cichej wsi

00:09:52.994 --> 00:09:56.141
i wrzucamy je do metropolii
w godzinach szczytu.

00:09:56.597 --> 00:09:58.225
Nie mają jak uciec.

00:09:59.772 --> 00:10:01.481
Co można zrobić?

00:10:02.881 --> 00:10:05.271
Nie spowolnimy wiatrów

00:10:05.271 --> 00:10:08.380
ani nie zatrzymamy migracji
subarktycznych gatunków,

00:10:08.380 --> 00:10:10.719
ale możemy szukać lokalnych rozwiązań,

00:10:10.719 --> 00:10:13.932
które pomogą zredukować
podwodny hałas wywołany przez ludzi.

00:10:14.866 --> 00:10:18.095
Jednym z nich jest
zwolnienie tempa statków,

00:10:18.095 --> 00:10:19.687
które przemierzają Arktykę,

00:10:19.687 --> 00:10:23.139
bo wolniejszy statek to cichszy statek.

00:10:23.767 --> 00:10:27.188
Można ograniczyć dostęp do regionów

00:10:27.647 --> 00:10:31.687
ważnych w okresie godowym,
żywieniowym i migracyjnym.

NOTE Paragraph

00:10:32.286 --> 00:10:35.587
Można wymyślić lepszy sposób
wyciszenia statków

00:10:35.587 --> 00:10:38.608
i znaleźć lepszy sposób
badania dna morskiego.

00:10:39.178 --> 00:10:41.220
Dobra wiadomość jest taka,

00:10:41.607 --> 00:10:44.303
że pracuje nad tym wiele osób.

00:10:46.134 --> 00:10:50.022
Jednak wszyscy musimy dołożyć starań,

00:10:50.504 --> 00:10:54.503
żeby cofnąć lub chociaż spowolnić

00:10:54.503 --> 00:10:57.170
zmiany atmosferyczne
wywołane działalnością człowieka.

00:10:57.549 --> 00:11:01.982
Wróćmy do wizji podwodnego świata,
w którym panuje cisza.

00:11:02.817 --> 00:11:04.573
Bardzo prawdopodobne,

00:11:04.573 --> 00:11:07.263
że wiele wielorybów
pływających w wodach Arktyki,

00:11:07.784 --> 00:11:11.200
szczególnie długowiecznych gatunków
jak wieloryby grenlandzkie,

00:11:11.315 --> 00:11:14.578
o których Inuici mówią,
że przeżywają dwa ludzkie życia,

00:11:15.076 --> 00:11:18.853
jest możliwe, że te wieloryby
już były na świecie w roku 1956,

00:11:18.853 --> 00:11:20.951
kiedy Jacques Cousteau nakręcił film.

00:11:21.650 --> 00:11:23.343
Z perspektywy czasu,

00:11:23.343 --> 00:11:27.078
patrząc na hałas,
który robimy w oceanach dziś,

00:11:28.307 --> 00:11:32.285
może to faktycznie był "Świat milczenia".

NOTE Paragraph

00:11:32.645 --> 00:11:34.351
Dziękuję.

00:11:34.351 --> 00:11:37.326
(Brawa)