1
00:00:00,000 --> 00:00:11,149
Hãy tưởng tượng một nhà thần kinh học
xuất sắc tên Mary.

2
00:00:11,149 --> 00:00:13,830
Mary sống trong một căn phòng đen trắng,

3
00:00:13,830 --> 00:00:16,220
cô ấy chỉ đọc sách đen trắng

4
00:00:16,220 --> 00:00:20,360
và màn hình của cô ấy chỉ hiển thị 
màu đen và trắng.

5
00:00:20,360 --> 00:00:26,070
Dù chưa từng thấy màu sắc,
Mary là một chuyên gia về thị giác màu sắc

6
00:00:26,070 --> 00:00:31,221
và biết mọi thứ về tính chất vật lý 
và sinh học của nó.

7
00:00:31,221 --> 00:00:33,421
Cô ấy biết cách các 
bước sóng ánh sáng

8
00:00:33,421 --> 00:00:36,842
kích thích ba loại tế bào nón
trên võng mạc,

9
00:00:36,842 --> 00:00:38,601
và cách các
tín hiệu điện tử

10
00:00:38,601 --> 00:00:42,661
di chuyển qua các dây thần kinh thị giác
vào não.

11
00:00:42,661 --> 00:00:45,232
Tại đây, chúng thúc đẩy hệ thần kinh 
hoạt động

12
00:00:45,232 --> 00:00:50,751
để xử lí hàng triệu màu sắc 
mà hầu hết con người có thể phân biệt.

13
00:00:50,751 --> 00:00:52,192
Giờ hãy tưởng tượng 
một ngày

14
00:00:52,192 --> 00:00:54,802
màn hình trắng đen của Mary
bị hỏng

15
00:00:54,802 --> 00:00:57,580
và một quả táo có 
màu sắc hiện ra.

16
00:00:57,580 --> 00:00:58,691
Lần đầu tiên,

17
00:00:58,691 --> 00:01:03,372
Mary có thể tiếp xúc trực tiếp
với thứ mà cô ấy đã biết nhiều năm.

18
00:01:03,372 --> 00:01:05,211
Vậy cô ấy có học được 
gì mới không?

19
00:01:05,211 --> 00:01:10,342
Có điều gì về sự cảm thụ màu sắc mà
cô ấy không biết?

20
00:01:10,342 --> 00:01:13,491
Nhà triết học Frank Jackson đã
đưa ra một thí nghiệm tưởng tượng

21
00:01:13,491 --> 00:01:17,069
mang tên Căn phòng của Mary 
vào năm 1982.

22
00:01:17,069 --> 00:01:21,312
Ông cho rằng nếu Mary đã biết mọi
kiến thức vật lí về thị giác màu sắc

23
00:01:21,312 --> 00:01:24,722
và nếu trải nghiệm màu sắc vẫn dạy cô ấy
một điều gì đó mới mẻ,

24
00:01:24,722 --> 00:01:27,462
thì trạng thái tâm lí, 
giống như sự cảm thụ màu sắc,

25
00:01:27,462 --> 00:01:31,583
sẽ không thể được miêu tả hoàn toàn
bởi những hiện tượng vật lí.

26
00:01:31,583 --> 00:01:33,492
Thí nghiệm Căn phòng của Mary

27
00:01:33,492 --> 00:01:37,492
mô tả thứ mà các nhà triết học
gọi là lý luận kiến thức,

28
00:01:37,492 --> 00:01:40,041
rằng có những đặc tính và kiến thức 
phi vật chất

29
00:01:40,041 --> 00:01:44,622
chỉ có thể được khám quá 
qua trải nghiệm có ý thức.

30
00:01:44,622 --> 00:01:48,024
Lý luận kiến thức đối lập với 
chủ nghĩa duy vật.

31
00:01:48,024 --> 00:01:50,603
Chủ nghĩa này cho rằng mọi thứ,
kể cả trạng thái tâm lí

32
00:01:50,603 --> 00:01:53,684
đều có 1 lời giải thích mang tính vật lí.

33
00:01:53,684 --> 00:01:55,813
Với những người nghe 
về câu chuyện của Mary,

34
00:01:55,813 --> 00:01:59,483
việc thực sự nhìn thấy màu
dường như chắc chắn

35
00:01:59,483 --> 00:02:03,063
sẽ khác hoàn toàn với
việc được học về nó.

36
00:02:03,063 --> 00:02:06,057
Vì vậy, chắc chắn sẽ có những
tiêu chuẩn về thị giác màu sắc

37
00:02:06,057 --> 00:02:07,057
vượt khỏi những mô tả

38
00:02:07,057 --> 00:02:08,581
vật lí của nó

39
00:02:09,153 --> 00:02:12,702
Lý luận kiến thức không chỉ là về
thị giác màu sắc.

40
00:02:12,702 --> 00:02:18,205
Căn phòng của Mary dùng sức nhìn màu 
để tượng trưng cho trải nghiệm có ý thức.

41
00:02:18,205 --> 00:02:21,713
Nếu khoa học tự nhiên không thể 
giải thích cho sức nhìn màu,

42
00:02:21,713 --> 00:02:26,844
thì có lẽ nó cũng không thể giải thích
cho trải nghiệm có ý thức.

43
00:02:26,844 --> 00:02:29,304
Ví dụ, ta có thể biết được 
mọi thông tin vật lí

44
00:02:29,304 --> 00:02:32,724
về cấu trúc và chức năng của
bộ não con người,

45
00:02:32,724 --> 00:02:37,794
nhưng vẫn không thể hiểu được
cảm giác khi được là người đó.

46
00:02:37,794 --> 00:02:42,407
Những trải nghiệm không thể diễn tả này
có các đặc tính gọi là cảm thụ tính,

47
00:02:42,407 --> 00:02:47,585
những tiêu chuẩn chủ quan mà ta
không thể miêu tả hay đong đếm.

48
00:02:47,585 --> 00:02:50,469
Cảm thụ tính là trải nghiệm riêng biệt 
với mỗi người,

49
00:02:50,469 --> 00:02:51,714
như bị ngứa,

50
00:02:51,714 --> 00:02:52,934
yêu,

51
00:02:52,934 --> 00:02:54,634
hay cảm thấy buồn chán.

52
00:02:54,634 --> 00:02:58,737
Khái niệm vật lí không thể
giải thích những trạng thái tâm thần này.

53
00:02:59,577 --> 00:03:02,185
Các nhà triết học quan tâm đến vấn đề
trí tuệ nhân tạo

54
00:03:02,185 --> 00:03:03,985
đã sử dụng lý luận kiến thức

55
00:03:03,985 --> 00:03:06,715
để đưa ra giả thuyết rằng 
khôi phục một trạng thái vật lí

56
00:03:06,715 --> 00:03:11,375
không nhất thiết phải có 
một trạng thái tâm thần phản hồi.

57
00:03:11,375 --> 00:03:12,656
Nói cách khác,

58
00:03:12,656 --> 00:03:16,304
để tạo nên một hệ thống máy tính bắt chước
chức năng của từng nơron

59
00:03:16,304 --> 00:03:17,466
của bộ não con người

60
00:03:17,466 --> 00:03:22,665
sẽ không cần một bộ não điện toán hoá
có ý thức.

61
00:03:22,665 --> 00:03:26,927
Không phải tất cả các nhà triết học đều 
nghĩ thí nghiệm căn phòng của Mary có ích

62
00:03:26,927 --> 00:03:29,836
Một số cho rằng kiến thức sâu rộng
của cô ấy về sức nhìn màu

63
00:03:29,836 --> 00:03:32,636
sẽ giúp cô ấy tạo ra một trạng thái
tâm thần tương tự

64
00:03:32,636 --> 00:03:35,446
khi thực sự nhìn thấy màu sắc đó.

65
00:03:35,446 --> 00:03:39,655
Việc màn hình bị hỏng sẽ không giúp 
cô ấy biết thêm điều gì mới.

66
00:03:39,655 --> 00:03:42,945
Một số khác cho rằng kiến thức ban đầu 
của cô ấy chưa bao giờ đủ

67
00:03:42,945 --> 00:03:45,816
bởi nó dựa hoàn toàn 
vào các khái niệm vật lí

68
00:03:45,816 --> 00:03:48,506
mà có thể được truyền tải bằng ngôn ngữ.

69
00:03:48,506 --> 00:03:50,085
Nhiều năm sau khi đề xuất,

70
00:03:50,085 --> 00:03:53,826
Jackson đã thay đổi hoàn toàn
quan điểm của mình về thí nghiệm này.

71
00:03:53,826 --> 00:03:56,886
Ông quyết định rằng 
việc Mary nhìn thấy màu đỏ

72
00:03:56,886 --> 00:04:01,726
vẫn tạo ra những hiện tượng vật lí 
đáng kể trong bộ não,

73
00:04:01,726 --> 00:04:05,557
thay vì những cảm thụ tính vô danh 
không có lời giải thích vật lí.

74
00:04:05,557 --> 00:04:07,637
Dù vậy vẫn chưa có 
lời giải thích dứt khoát

75
00:04:07,637 --> 00:04:11,037
cho việc liệu Mary 
có học được điều gì mới

76
00:04:11,037 --> 00:04:12,866
khi cô ấy nhìn thấy quả táo không.

77
00:04:12,866 --> 00:04:15,976
Liệu có tồn tại giới hạn cơ bản
cho kiến thức của chúng ta

78
00:04:15,976 --> 00:04:18,917
về những điều mà mình chưa trải nghiệm?

79
00:04:18,917 --> 00:04:21,948
Và liệu điều này có nghĩa là có một số
khía cạnh của vũ trụ

80
00:04:21,948 --> 00:04:25,338
mà ta không bao giờ có thể lĩnh hội?

81
00:04:25,338 --> 00:04:30,676
Hay khoa học và triết học sẽ giúp chúng ta
vượt qua giới hạn của bộ não người?