0:00:00.000,0:00:11.149
Hãy tưởng tượng một nhà thần kinh học[br]xuất sắc tên Mary.

0:00:11.149,0:00:13.830
Mary sống trong một căn phòng đen trắng,

0:00:13.830,0:00:16.220
cô ấy chỉ đọc sách đen trắng

0:00:16.220,0:00:20.360
và màn hình của cô ấy chỉ hiển thị [br]màu đen và trắng.

0:00:20.360,0:00:26.070
Dù chưa từng thấy màu sắc,[br]Mary là một chuyên gia về thị giác màu sắc

0:00:26.070,0:00:31.221
và biết mọi thứ về tính chất vật lý [br]và sinh học của nó.

0:00:31.221,0:00:33.421
Cô ấy biết cách các [br]bước sóng ánh sáng

0:00:33.421,0:00:36.842
kích thích ba loại tế bào nón[br]trên võng mạc,

0:00:36.842,0:00:38.601
và cách các[br]tín hiệu điện tử

0:00:38.601,0:00:42.661
di chuyển qua các dây thần kinh thị giác[br]vào não.

0:00:42.661,0:00:45.232
Tại đây, chúng thúc đẩy hệ thần kinh [br]hoạt động

0:00:45.232,0:00:50.751
để xử lí hàng triệu màu sắc [br]mà hầu hết con người có thể phân biệt.

0:00:50.751,0:00:52.192
Giờ hãy tưởng tượng [br]một ngày

0:00:52.192,0:00:54.802
màn hình trắng đen của Mary[br]bị hỏng

0:00:54.802,0:00:57.580
và một quả táo có [br]màu sắc hiện ra.

0:00:57.580,0:00:58.691
Lần đầu tiên,

0:00:58.691,0:01:03.372
Mary có thể tiếp xúc trực tiếp[br]với thứ mà cô ấy đã biết nhiều năm.

0:01:03.372,0:01:05.211
Vậy cô ấy có học được [br]gì mới không?

0:01:05.211,0:01:10.342
Có điều gì về sự cảm thụ màu sắc mà[br]cô ấy không biết?

0:01:10.342,0:01:13.491
Nhà triết học Frank Jackson đã[br]đưa ra một thí nghiệm tưởng tượng

0:01:13.491,0:01:17.069
mang tên Căn phòng của Mary [br]vào năm 1982.

0:01:17.069,0:01:21.312
Ông cho rằng nếu Mary đã biết mọi[br]kiến thức vật lí về thị giác màu sắc

0:01:21.312,0:01:24.722
và nếu trải nghiệm màu sắc vẫn dạy cô ấy[br]một điều gì đó mới mẻ,

0:01:24.722,0:01:27.462
thì trạng thái tâm lí, [br]giống như sự cảm thụ màu sắc,

0:01:27.462,0:01:31.583
sẽ không thể được miêu tả hoàn toàn[br]bởi những hiện tượng vật lí.

0:01:31.583,0:01:33.492
Thí nghiệm Căn phòng của Mary

0:01:33.492,0:01:37.492
mô tả thứ mà các nhà triết học[br]gọi là lý luận kiến thức,

0:01:37.492,0:01:40.041
rằng có những đặc tính và kiến thức [br]phi vật chất

0:01:40.041,0:01:44.622
chỉ có thể được khám quá [br]qua trải nghiệm có ý thức.

0:01:44.622,0:01:48.024
Lý luận kiến thức đối lập với [br]chủ nghĩa duy vật.

0:01:48.024,0:01:50.603
Chủ nghĩa này cho rằng mọi thứ,[br]kể cả trạng thái tâm lí

0:01:50.603,0:01:53.684
đều có 1 lời giải thích mang tính vật lí.

0:01:53.684,0:01:55.813
Với những người nghe [br]về câu chuyện của Mary,

0:01:55.813,0:01:59.483
việc thực sự nhìn thấy màu[br]dường như chắc chắn

0:01:59.483,0:02:03.063
sẽ khác hoàn toàn với[br]việc được học về nó.

0:02:03.063,0:02:06.057
Vì vậy, chắc chắn sẽ có những[br]tiêu chuẩn về thị giác màu sắc

0:02:06.057,0:02:07.057
vượt khỏi những mô tả

0:02:07.057,0:02:08.581
vật lí của nó

0:02:09.153,0:02:12.702
Lý luận kiến thức không chỉ là về[br]thị giác màu sắc.

0:02:12.702,0:02:18.205
Căn phòng của Mary dùng sức nhìn màu [br]để tượng trưng cho trải nghiệm có ý thức.

0:02:18.205,0:02:21.713
Nếu khoa học tự nhiên không thể [br]giải thích cho sức nhìn màu,

0:02:21.713,0:02:26.844
thì có lẽ nó cũng không thể giải thích[br]cho trải nghiệm có ý thức.

0:02:26.844,0:02:29.304
Ví dụ, ta có thể biết được [br]mọi thông tin vật lí

0:02:29.304,0:02:32.724
về cấu trúc và chức năng của[br]bộ não con người,

0:02:32.724,0:02:37.794
nhưng vẫn không thể hiểu được[br]cảm giác khi được là người đó.

0:02:37.794,0:02:42.407
Những trải nghiệm không thể diễn tả này[br]có các đặc tính gọi là cảm thụ tính,

0:02:42.407,0:02:47.585
những tiêu chuẩn chủ quan mà ta[br]không thể miêu tả hay đong đếm.

0:02:47.585,0:02:50.469
Cảm thụ tính là trải nghiệm riêng biệt [br]với mỗi người,

0:02:50.469,0:02:51.714
như bị ngứa,

0:02:51.714,0:02:52.934
yêu,

0:02:52.934,0:02:54.634
hay cảm thấy buồn chán.

0:02:54.634,0:02:58.737
Khái niệm vật lí không thể[br]giải thích những trạng thái tâm thần này.

0:02:59.577,0:03:02.185
Các nhà triết học quan tâm đến vấn đề[br]trí tuệ nhân tạo

0:03:02.185,0:03:03.985
đã sử dụng lý luận kiến thức

0:03:03.985,0:03:06.715
để đưa ra giả thuyết rằng [br]khôi phục một trạng thái vật lí

0:03:06.715,0:03:11.375
không nhất thiết phải có [br]một trạng thái tâm thần phản hồi.

0:03:11.375,0:03:12.656
Nói cách khác,

0:03:12.656,0:03:16.304
để tạo nên một hệ thống máy tính bắt chước[br]chức năng của từng nơron

0:03:16.304,0:03:17.466
của bộ não con người

0:03:17.466,0:03:22.665
sẽ không cần một bộ não điện toán hoá[br]có ý thức.

0:03:22.665,0:03:26.927
Không phải tất cả các nhà triết học đều [br]nghĩ thí nghiệm căn phòng của Mary có ích

0:03:26.927,0:03:29.836
Một số cho rằng kiến thức sâu rộng[br]của cô ấy về sức nhìn màu

0:03:29.836,0:03:32.636
sẽ giúp cô ấy tạo ra một trạng thái[br]tâm thần tương tự

0:03:32.636,0:03:35.446
khi thực sự nhìn thấy màu sắc đó.

0:03:35.446,0:03:39.655
Việc màn hình bị hỏng sẽ không giúp [br]cô ấy biết thêm điều gì mới.

0:03:39.655,0:03:42.945
Một số khác cho rằng kiến thức ban đầu [br]của cô ấy chưa bao giờ đủ

0:03:42.945,0:03:45.816
bởi nó dựa hoàn toàn [br]vào các khái niệm vật lí

0:03:45.816,0:03:48.506
mà có thể được truyền tải bằng ngôn ngữ.

0:03:48.506,0:03:50.085
Nhiều năm sau khi đề xuất,

0:03:50.085,0:03:53.826
Jackson đã thay đổi hoàn toàn[br]quan điểm của mình về thí nghiệm này.

0:03:53.826,0:03:56.886
Ông quyết định rằng [br]việc Mary nhìn thấy màu đỏ

0:03:56.886,0:04:01.726
vẫn tạo ra những hiện tượng vật lí [br]đáng kể trong bộ não,

0:04:01.726,0:04:05.557
thay vì những cảm thụ tính vô danh [br]không có lời giải thích vật lí.

0:04:05.557,0:04:07.637
Dù vậy vẫn chưa có [br]lời giải thích dứt khoát

0:04:07.637,0:04:11.037
cho việc liệu Mary [br]có học được điều gì mới

0:04:11.037,0:04:12.866
khi cô ấy nhìn thấy quả táo không.

0:04:12.866,0:04:15.976
Liệu có tồn tại giới hạn cơ bản[br]cho kiến thức của chúng ta

0:04:15.976,0:04:18.917
về những điều mà mình chưa trải nghiệm?

0:04:18.917,0:04:21.948
Và liệu điều này có nghĩa là có một số[br]khía cạnh của vũ trụ

0:04:21.948,0:04:25.338
mà ta không bao giờ có thể lĩnh hội?

0:04:25.338,0:04:30.676
Hay khoa học và triết học sẽ giúp chúng ta[br]vượt qua giới hạn của bộ não người?