1
00:00:06,879 --> 00:00:10,959
Zamislite brilijantnu neuronaučnicu
po imenu Meri.

2
00:00:10,959 --> 00:00:13,600
Meri živi u crno-beloj sobi,

3
00:00:13,600 --> 00:00:16,220
čita isključivo crno-bele knjige,

4
00:00:16,220 --> 00:00:20,320
a njeni ekrani prikazuju
samo crnu i belu boju.

5
00:00:20,320 --> 00:00:25,920
Međutim, iako nikada nije videla boje,
Meri je ekspert za viđenje boja

6
00:00:25,920 --> 00:00:31,051
i zna sve što je ikada otkriveno
vezano za fiziku i biologiju toga.

7
00:00:31,051 --> 00:00:33,321
Zna kako različite
talasne dužine svetlosti

8
00:00:33,321 --> 00:00:36,732
stimulišu tri vrste
kupastih ćelija u mrežnjači

9
00:00:36,732 --> 00:00:38,751
i zna kako električni signali

10
00:00:38,751 --> 00:00:42,561
putuju kroz optički nerv do mozga.

11
00:00:42,561 --> 00:00:45,232
Tamo stvaraju obrasce nervne aktivnosti

12
00:00:45,232 --> 00:00:49,921
koji odgovaraju milionima boja
koje većina ljudi može razlikovati.

13
00:00:50,571 --> 00:00:52,022
Sada zamislite da jednoga dana

14
00:00:52,022 --> 00:00:54,692
dođe do greške u funkcionisanju
Merinog crno-belog ekrana

15
00:00:54,692 --> 00:00:57,440
i pojavi se jabuka u boji.

16
00:00:57,440 --> 00:00:58,501
Prvi put,

17
00:00:58,501 --> 00:01:03,312
ona može da doživi nešto
za šta je godinama znala.

18
00:01:03,312 --> 00:01:05,021
Da li saznaje nešto novo?

19
00:01:05,021 --> 00:01:07,182
Postoji li nešto vezano za opažanje boja

20
00:01:07,182 --> 00:01:10,182
što nije bilo obuhvaćeno
celokupnim njenim znanjem?

21
00:01:10,182 --> 00:01:13,491
Filozof Frenk Džekson je izneo
ovaj misaoni eksperiment,

22
00:01:13,491 --> 00:01:16,889
zvani Merina soba, 1982. godine.

23
00:01:16,889 --> 00:01:21,182
Tvrdio je da, ako je Meri već znala
sve fizičke činjenice o viđenju boja,

24
00:01:21,182 --> 00:01:24,722
a doživljaj boje je ipak uči nečemu novom,

25
00:01:24,722 --> 00:01:27,462
onda se mentalna stanja
poput opažanja boja

26
00:01:27,462 --> 00:01:31,553
ne mogu u potpunosti opisati
fizičkim podacima.

27
00:01:31,553 --> 00:01:33,492
Misaoni eksperiment Merine sobe

28
00:01:33,492 --> 00:01:37,322
opisuje ono što filozofi nazivaju
argument saznanja,

29
00:01:37,322 --> 00:01:40,041
da postoje svojstva i znanja
koji nisu fizičke prirode

30
00:01:40,041 --> 00:01:44,322
koja se mogu otkriti
samo kroz svesni doživljaj.

31
00:01:44,572 --> 00:01:47,774
Argument saznanja
protivreči teoriji fizikalizma

32
00:01:47,774 --> 00:01:50,713
koja kaže da sve,
uključujući mentalna stanja,

33
00:01:50,713 --> 00:01:53,454
ima fizičko objašnjenje.

34
00:01:53,454 --> 00:01:55,643
Za većinu ljudi koji čuju Merinu priču,

35
00:01:55,643 --> 00:01:59,483
intuitivno se čini očigledno da će,
kada zapravo vidi boje,

36
00:01:59,483 --> 00:02:02,863
to biti potpuno drugačije
nego učenje o njima.

37
00:02:02,863 --> 00:02:05,927
Prema tome, mora postojati
neko svojstvo viđenja boja

38
00:02:05,927 --> 00:02:09,143
koje nadilazi njegov fizički opis.

39
00:02:09,143 --> 00:02:12,672
Argument saznanja se ne odnosi
samo na viđenje boja.

40
00:02:12,672 --> 00:02:18,185
Merina soba koristi viđenje boja
radi predstavljanja svesnog doživljavanja.

41
00:02:18,185 --> 00:02:21,673
Ako fizičke nauke ne mogu
da u celosti objasne viđenje boja,

42
00:02:21,673 --> 00:02:26,654
onda možda ne mogu potpuno objasniti
ni druga svesna iskustva.

43
00:02:26,654 --> 00:02:29,304
Na primer, mogli bismo znati
svaki fizički detalj

44
00:02:29,304 --> 00:02:32,724
o strukturi i funkcijama
mozga neke druge osobe,

45
00:02:32,724 --> 00:02:37,654
a da i dalje ne razumemo
kako izgleda biti ta osoba.

46
00:02:37,654 --> 00:02:42,487
Ova neopisiva iskustva imaju svojstva
koja se nazivaju kvalija,

47
00:02:42,487 --> 00:02:47,485
subjektivne osobine koje se ne mogu
precizno opisati ili izmeriti.

48
00:02:47,485 --> 00:02:50,299
Kvalija je jedinstvena
za osobu koja je doživljava,

49
00:02:50,299 --> 00:02:51,584
kao osećaj svraba,

50
00:02:51,584 --> 00:02:52,784
zaljubljenosti

51
00:02:52,784 --> 00:02:54,554
ili dosade.

52
00:02:54,554 --> 00:02:59,477
Fizičke činjenice ne mogu sasvim objasniti
mentalna stanja poput ovih.

53
00:02:59,477 --> 00:03:02,185
Filozofi koje zanima
veštačka inteligencija

54
00:03:02,185 --> 00:03:03,985
koriste argument saznanja

55
00:03:03,985 --> 00:03:06,715
da bi teoretisali
da ponovno stvaranje fizičkog stanja

56
00:03:06,715 --> 00:03:11,375
neće nužno iznova stvoriti
i odgovarajuće mentalno stanje.

57
00:03:11,375 --> 00:03:12,476
Drugim rečima,

58
00:03:12,476 --> 00:03:16,134
sklapanje kompjutera koji oponaša
funkciju svakog pojedinačnog neurona

59
00:03:16,134 --> 00:03:17,436
ljudskog mozga

60
00:03:17,436 --> 00:03:21,835
neće nužno stvoriti
svestan kompjuterizovani mozak.

61
00:03:22,475 --> 00:03:26,657
Ne slažu se svi filozofi
da je eksperiment Merine sobe koristan.

62
00:03:26,657 --> 00:03:30,576
Neki tvrde da bi joj njeno opsežno znanje
o viđenju boja omogućilo

63
00:03:30,576 --> 00:03:32,636
da stvori isto mentalno stanje

64
00:03:32,636 --> 00:03:35,226
koje se proizvodi
pri stvarnom viđenju boja.

65
00:03:35,226 --> 00:03:38,685
Greška na ekranu
joj ne bi pokazala ništa novo.

66
00:03:39,415 --> 00:03:42,745
Drugi kažu da njeno znanje
otpočetka nije bilo potpuno

67
00:03:42,745 --> 00:03:45,446
jer je zasnovano
samo na onim fizičkim podacima

68
00:03:45,446 --> 00:03:48,216
koji se mogu pretočiti u reči.

69
00:03:48,216 --> 00:03:49,905
Godinama nakon što ga je izneo,

70
00:03:49,905 --> 00:03:53,646
Džekson je zapravo preokrenuo stav
o svom misaonom eksperimentu.

71
00:03:53,646 --> 00:03:58,426
Odlučio je da čak i Merino iskustvo
viđenja crvene boje i dalje odgovara

72
00:03:58,426 --> 00:04:01,456
merljivom fizičkom događaju u mozgu,

73
00:04:01,456 --> 00:04:05,297
a ne nepoznatoj kvaliji
koja je izvan fizičkog objašnjenja.

74
00:04:05,297 --> 00:04:07,537
Ipak, i dalje nema konačnog odgovora

75
00:04:07,537 --> 00:04:11,037
na pitanje da li bi Meri
naučila nešto novo

76
00:04:11,037 --> 00:04:12,826
kada vidi jabuku.

77
00:04:12,826 --> 00:04:14,926
Može li biti da postoje
suštinska ograničenja

78
00:04:14,926 --> 00:04:18,917
toga šta možemo saznati
o nečemu što ne možemo doživeti?

79
00:04:18,917 --> 00:04:21,948
I da li bi to značilo da postoje
izvesni aspekti univerzuma

80
00:04:21,948 --> 00:04:25,158
koji zauvek leže izvan naše spoznaje?

81
00:04:25,158 --> 00:04:30,676
Ili će nam nauka i filozofija omogućiti
da prevaziđemo ograničenja našeg uma?