1
00:00:07,179 --> 00:00:11,149
بیهێنە پێش چاوت زانایەکی مێشک ناسی
ژیر هەیە بە ناوی ماری.

2
00:00:11,149 --> 00:00:13,830
ماری لە ژوورێکی ڕەش و سپیدا دەژیت،

3
00:00:13,830 --> 00:00:16,220
ئەو تەنها کتێبی ڕەش و سپی دەخوێنێتەوە،

4
00:00:16,220 --> 00:00:20,580
و شاشەکانیشی تەنها 
ڕەش و سپی نیشان دەدەن.

5
00:00:20,580 --> 00:00:26,160
بەڵام هەرچەندە ئەو هەرگیز ڕەنگی نەدیوە،
ماری لە بینایی ڕەنگدا شارەزایە

6
00:00:26,160 --> 00:00:31,221
و هەموو شتێکی دۆزراوە دەربارەی 
فیزیک و بایۆلۆژیای ڕەنگ و بینایی دەزانێت.

7
00:00:31,221 --> 00:00:33,421
ئەو دەزانێت کە چۆن
دریژیە جیاوازەکانی رووناکی

8
00:00:33,421 --> 00:00:36,842
سێ جۆری خانەی قۆقزی هاندەدەن
لە تۆڕی چاو،

9
00:00:36,842 --> 00:00:38,601
و دەزانێت کە چۆن
ئاماژە کارەباییەکان

10
00:00:38,601 --> 00:00:42,821
گەشت دەکەن بۆ دەماری بینایی
لە ناو مێشک.

11
00:00:42,821 --> 00:00:45,232
لەوێدا، کۆمەڵێک نەخشەی 
چالاکی دەماری درووست دەکەن

12
00:00:45,232 --> 00:00:50,851
بەرامبەرە بە ملیۆنان ئەو ڕەنگانەی کە
مرۆڤەکان لە توانایان دایە جیایان بکەنەوە.

13
00:00:50,851 --> 00:00:52,192
ئێستا بیێنە پێش چاوت ڕۆژێک،

14
00:00:52,192 --> 00:00:54,802
لە ڕۆژان شاشە ڕەش و سپیەکەی
ماری کێشەی تێدەکەوێت

15
00:00:54,802 --> 00:00:57,580
و سێوێک ڕەنگدار دەردەکەوێت.

16
00:00:57,580 --> 00:00:58,691
بۆ یەکەمین جار،

17
00:00:58,691 --> 00:01:03,502
ئەو ئەزموونی شتێک دەکات
کە بۆ چەندین ساڵ زانیویەتی.

18
00:01:03,502 --> 00:01:05,211
ئایە ئەو شتێکی نوێ فێردەبێت؟

19
00:01:05,211 --> 00:01:10,342
ئایە هیچ شتێک دەربارەی بینینی ڕەنگ هەیە کە
پیشتر بەدەست نەهێنرابێت لەتەواوی زانینیدا؟

20
00:01:10,342 --> 00:01:13,491
فەیلەسوف فڕانک جاکسن ئەم
تاقیکاری هزریەی پێشنیاز کردووە،

21
00:01:13,491 --> 00:01:17,069
لە سالی ١٩٨٢، کە پێی
دەگوترێت ژوورەکەی ماری.

22
00:01:17,069 --> 00:01:21,312
مشتومڕی ئەوەی کرد ئەگەر ماری هەمووڕاستیە 
فیزیکەکان دەربارەی بینایی ڕەنگ بزانێت،

23
00:01:21,312 --> 00:01:24,722
و ئەزموونکردنی ڕەنگ ئەوە ئێستاش
شتێکی نوێی فێردەکات،

24
00:01:24,722 --> 00:01:27,462
دواتریش دۆخەکانی ئەقڵ،
وەک هەستکردن بە ڕەنگ،

25
00:01:27,462 --> 00:01:31,713
ناتوانرێت بە تەنها لە ڕێگەی
ڕاستییە فیزیکییەکانەوە شیکاریان بۆ بکرێت.

26
00:01:31,713 --> 00:01:33,492
تاقیکارییە هزرییەکەی ژوورەکەی ماری

27
00:01:33,492 --> 00:01:37,492
شتێک شلۆڤە دەکات کە فەیلەسوفەکان
پێی دەڵێن مشتومڕی زانین،

28
00:01:37,492 --> 00:01:40,041
کە تایبەتمەندییە نافیزیکییەکان
و زانین بوونیان هەیە

29
00:01:40,041 --> 00:01:44,852
کە دەتوانرێت بە تەنها لە ڕێگەی
ئەزموونی وشیاریەوە بدۆزرێنەوە.

30
00:01:44,852 --> 00:01:48,024
مشتومڕی زانینی دژبەیەکە لەگەڵ 
تیۆری فیزیکاڵیزم،

31
00:01:48,024 --> 00:01:50,603
کە دەڵێت هەموو شتێک،
بە دۆخەکانی ئەقڵیشەوە،

32
00:01:50,603 --> 00:01:53,684
شیکارییەکی فیزیکانەیان هەیە.

33
00:01:53,684 --> 00:01:55,813
زۆرێک لەو کەسانەی 
چیرۆکەکەی ماری دەبیستن ،

34
00:01:55,813 --> 00:01:59,483
بە ئاشکرا دیارە کە لە ڕاستیدا بینینی ڕەنگ

35
00:01:59,483 --> 00:02:03,063
زۆر جیاواز دەبێت 
وەک فێربوون لە بارەیەوە.

36
00:02:03,063 --> 00:02:06,057
کەواتە، دەبێت چەند تایبەتمەندیەکی 
بینینی ڕەنگ هەبێت

37
00:02:06,057 --> 00:02:09,303
کە دەڕواتە ئەودیوی تایبەتمەندییە
فیزیکییەکانی.

38
00:02:09,303 --> 00:02:12,822
مشتومڕی زانین بە تەنها 
سەبارەت بە بینینی ڕەنگ نییە.

39
00:02:12,822 --> 00:02:18,395
ژوورەکەی ماری ڕەنگ بەکاردەهێنێت
تاوەکو ئەزموونی هۆش بخاتە ڕوو.

40
00:02:18,395 --> 00:02:21,713
ئەگەر زانستی فیزیا نەتوانێت بە تەواوی
شلۆڤەی بینینی ڕەنگ بکات،

41
00:02:21,713 --> 00:02:26,844
کەواتە لەوانەیە نەتوانێت بە تەواوی 
ئەزموونە هۆشییەکانی دیکەش شلۆڤە بکات.

42
00:02:26,844 --> 00:02:29,304
بۆ نموونە، دەتوانین هەموو
وردەکارییەکی فیزیکی بزانین

43
00:02:29,304 --> 00:02:32,724
دەربارەی پێکهاتە و کارکردنی
مێشکی کەسێکی دیکە،

44
00:02:32,724 --> 00:02:36,884
بەڵام هێشتا ناتوانین لەوە تێبگەین هەست
بە چی دەکەین بەوەی ببین بە کەسێکی دیکە.

45
00:02:36,884 --> 00:02:44,457
ئەم ئەزموونانەی شینەکراوەن، 
تایبەتمەندیان هەیە بە کوالیا ناسروان،

46
00:02:44,457 --> 00:02:48,555
تایبەتمەندی بابەتین کە ناتوانیت
بە ڕێکی ڕاڤەیان بکەیت یاخود بیان پێویت.

47
00:02:48,555 --> 00:02:50,929
کوالیاکان تایبەتن بۆ ئەو کەسەی 
ئەزموونیان دەکات.

48
00:02:50,929 --> 00:02:51,864
وەکو هەبوونی خوران،

49
00:02:51,864 --> 00:02:52,934
لە خۆشەویستیدا بوون،

50
00:02:52,934 --> 00:02:54,734
یانیش هەست کردن بە بێزاری.

51
00:02:54,734 --> 00:02:58,737
ڕاستییە فیزیکەکان ناتوانن بە تەواوی 
ئەم دۆخانەی ئەقڵ بەم شێوەیە شلۆڤە بکەن.

52
00:02:58,737 --> 00:03:02,185
ئەو فەیلەسوفانەی ئارەزوومەندی
زیرەکی دەست کردن

53
00:03:02,185 --> 00:03:03,985
مشتومڕی زانینیان بەکارهێناوە

54
00:03:03,985 --> 00:03:06,715
بۆ ئەوەی تیۆریی ئەوە بکەن
کە درووست کردنەوەی دۆخێکی فیزیکی

55
00:03:06,715 --> 00:03:11,375
مەرج نییە لە بەرامبەردا
بارێکی ئەقڵیش درووست بکاتەوە.

56
00:03:11,375 --> 00:03:12,656
بە واتایەکی دیکە،

57
00:03:12,656 --> 00:03:16,304
درووست کردنی کۆمپیوتەرێک کە لاسایی
ئەرکەکانی هەر یەک لە دەمارەکانی

58
00:03:16,304 --> 00:03:17,716
ناو مێشک بکاتەوە

59
00:03:17,716 --> 00:03:22,665
مەرج نییە مێشکێکی 
بەهۆشی کۆمۆپیوتەری درووست بکات.

60
00:03:22,665 --> 00:03:26,927
هەموو فەیلەسوفەکان لەسەر ئەوە هاوڕا نین
تاقیکاری ژوورەکەی ماری بەسوود بیت.

61
00:03:26,927 --> 00:03:29,836
هەندێک دەڵێن کە زانیارییە زۆرەکەی 
دەربارەی بینایی ڕەنگ

62
00:03:29,836 --> 00:03:32,636
ڕێگەی پێدەدات کە هەمان 
دۆخی ئەقڵی درووست بکات

63
00:03:32,636 --> 00:03:35,446
کە لە بینینی ڕەنگەکەوە بەرهەمدێت.

64
00:03:35,446 --> 00:03:39,655
تێکچوونی شاشەکە شتێکی نوێی نیشان نادات.

65
00:03:39,655 --> 00:03:42,945
ئەوانی دیکە دەڵێن کە زانینەکەی 
هەرگیز لە یەکەمەوە تەواو نەبووە

66
00:03:42,945 --> 00:03:45,816
لەبەر ئەوەی تەنها لەو
ڕاستییە فیزیکیانەوە سەرچاوەیان گرتووە

67
00:03:45,816 --> 00:03:48,506
کە دەتوانرێت لە ڕێگەی وشەوە دەرببڕدرێن.

68
00:03:48,506 --> 00:03:50,085
ساڵانێک دوای پێشنیارکردنی کردنی،

69
00:03:50,085 --> 00:03:53,826
لە ڕاستیدا جاکسن ڕای خۆی 
دەربارەی تاقیکارییە هزریەکەی هەڵگێڕایەوە.

70
00:03:53,826 --> 00:03:56,886
بۆی دەرکەوت کە تەنانەت 
ئەزموونی ماری لە بینینی ڕەنگی سوور

71
00:03:56,886 --> 00:04:01,726
هێشتا دەتوانرێت پێوانەیەکی
فیزیکی بۆ بکرێت لە مێشکدا،

72
00:04:01,726 --> 00:04:05,557
نەوەکو کوالیایەک بێت 
لە دەرەوەی شلۆڤەی فیزیکی.

73
00:04:05,557 --> 00:04:07,637
بەڵام هێشتا وەڵامێکی تەواو بوونی نییە

74
00:04:07,637 --> 00:04:11,037
بۆ ئەو پرسیارەی کە ئایە ماری 
شتێکی نوێتر فێر دەبێت

75
00:04:11,037 --> 00:04:12,866
کاتێک سێوەکە دەبینێت.

76
00:04:12,866 --> 00:04:15,976
ئایە دەکرێت سنووری ڕیشەیی هەبن 
بۆ ئەو شتانەی کە دەکرێت بیان زانین

77
00:04:15,976 --> 00:04:18,917
دەربارەی شتێک کە ناتوانین ئەزموونی بکەین؟

78
00:04:18,917 --> 00:04:21,948
هەروەها ئایە ئەمە مانای ئەوەیە کە
کۆمەلێک لایەنی گەردوون هەیە

79
00:04:21,948 --> 00:04:25,338
کە بەشێوەیەکی بەردەوام دەکەونە
دەرەوەی تێگەیشتنی ئێمە؟

80
00:04:25,338 --> 00:04:30,676
و یاخود ئایە زانست و فەلسەفە ڕێگەمان دەدەن
زاڵ بین بەسەر سنوورەکانی ئەقڵمان