WEBVTT 00:00:00.000 --> 00:00:03.000 Büyük camgözler, hayranlık uyandıran canlılar. Tek kelimeyle muhteşemler. 00:00:03.000 --> 00:00:05.000 Boyları 10 metreye ulaşıyor. 00:00:05.000 --> 00:00:07.000 Daha büyük olduğunu söyleyenler bile var. 00:00:07.000 --> 00:00:09.000 Ağırlıkları iki tona yaklaşıyor. 00:00:09.000 --> 00:00:11.000 Beş tona ulaştığını söyleyenler bile var. 00:00:11.000 --> 00:00:13.000 Dünyanın ikinci büyük balığı. 00:00:13.000 --> 00:00:16.000 Ama planktonla beslenen zararsız hayvanlar. 00:00:16.000 --> 00:00:18.000 Aynı zamanda her saat başı 00:00:18.000 --> 00:00:21.000 bir kilometreküp suyu filtreledikleri, 00:00:21.000 --> 00:00:24.000 günde 30 kg hayvansal planktonla beslendikleri düşünülüyor. 00:00:24.000 --> 00:00:26.000 Gerçekten de inanılmaz canlılar. 00:00:26.000 --> 00:00:29.000 Biz çok şanslıyız çünkü İrlanda'da çok sayıda büyük camgözlerimiz var. 00:00:29.000 --> 00:00:31.000 Onlar üzerine çalışma olanaklarımız da... NOTE Paragraph 00:00:31.000 --> 00:00:33.000 Sahil şeridindeki topluluklar için de 00:00:33.000 --> 00:00:35.000 yüzyıllar boyunca çok önemli canlılar oldular, 00:00:35.000 --> 00:00:38.000 özellikle de Claddagh, Duff, Connemara'dakiler için. 00:00:38.000 --> 00:00:40.000 Burada geçimlik tarım yapan çiftçiler, 00:00:40.000 --> 00:00:42.000 balıkçı tekneleri ve filikalarıyla 00:00:42.000 --> 00:00:44.000 uzak kıyılara, zaman zaman da Achill Adası'nın 00:00:44.000 --> 00:00:46.000 48 km batısındaki Sunfish Bank denen yere 00:00:46.000 --> 00:00:48.000 büyük camgözleri öldürmek için giderlerdi. 00:00:48.000 --> 00:00:50.000 Bu, 1800'lerden kalma bir gravür. NOTE Paragraph 00:00:50.000 --> 00:00:53.000 Özellikle de karaciğerlerinden elde edilen yağ nedeniyle önemliydiler. 00:00:53.000 --> 00:00:55.000 Büyük camgözlerin vücudunun üçte biri karaciğerdir ve yağ ile doludur. 00:00:55.000 --> 00:00:57.000 Zamanında karaciğerinden galonlarca yağ çıkarıyorlar, 00:00:57.000 --> 00:00:59.000 bu yağı aydınlanma amacıyla kullanıyorlardı. 00:00:59.000 --> 00:01:01.000 Aynı zamanda yaraları ve diğer şeyleri örtmek için kullanılıyordu. 00:01:01.000 --> 00:01:03.000 Gerçekten de 1742 yılında 00:01:03.000 --> 00:01:05.000 Galway, Dublin ve Waterford'daki sokak lambaları 00:01:05.000 --> 00:01:07.000 güneşbalığı yağıyla donatılıyordu. 00:01:07.000 --> 00:01:09.000 Güneşbalığı (sunfish) tanımı da, büyük camgözlerin diğer adıdır. 00:01:09.000 --> 00:01:11.000 Bu nedenle her zaman önemli oldular. 00:01:11.000 --> 00:01:14.000 Uzun süredir bu sulardalar ve sahil şeridindekiler için hayati konumdalar. NOTE Paragraph 00:01:14.000 --> 00:01:17.000 Yazılı kaynaklarda sıkça adı geçen ve en bilinen 00:01:17.000 --> 00:01:19.000 büyük camgöz av noktası Achill Adası'dır. 00:01:19.000 --> 00:01:21.000 Bu fotoğraflar, Achill Adası yakınlarındaki Keem Koyu'ndan. 00:01:21.000 --> 00:01:24.000 Zamanında köpekbalıkları bu koya gelir, 00:01:24.000 --> 00:01:27.000 balıkçılar da ağlarını burundan aşağı sallar 00:01:27.000 --> 00:01:29.000 ve boylu boyunca diğer ağa kadar uzatırlardı. 00:01:29.000 --> 00:01:32.000 Köpekbalıkları yaklaştığında ağa takılır ve ağ da hayvanların üzerine katlanırdı. 00:01:32.000 --> 00:01:34.000 Köpekbalıkları da boğularak can verirdi. 00:01:34.000 --> 00:01:37.000 Bazen de "currach" adı verilen ufak teknelerle yorgun düşürülüp 00:01:37.000 --> 00:01:39.000 enselerinin arkasına gelen mızrak darbesiyle öldürülürlerdi. 00:01:39.000 --> 00:01:42.000 Ardından Purteen Limanı'na kadar halatla çekilip 00:01:42.000 --> 00:01:44.000 burada kaynatılır, yağ yapılırdı. 00:01:44.000 --> 00:01:47.000 Hayvanların etini aynı zamanda 00:01:47.000 --> 00:01:51.000 gübre olarak kullanır, yüzgeçlerini de keserlerdi. 00:01:51.000 --> 00:01:53.000 İşte dünya çapında köpekbalıklarının karşısındaki en büyük tehdit de bu: 00:01:53.000 --> 00:01:55.000 yüzgeçlerinin kesilmesi. NOTE Paragraph 00:01:55.000 --> 00:01:57.000 "Jaws" yüzünden çoğumuz köpekbalığından ürküyoruz. 00:01:57.000 --> 00:01:59.000 Senede beş ya da altı kişi 00:01:59.000 --> 00:02:01.000 köpekbalığı saldırısından ölüyor. 00:02:01.000 --> 00:02:04.000 Hatta geçenlerde, birkaç hafta önce biri daha ölmüştü, değil mi? 00:02:04.000 --> 00:02:07.000 Bizse, yılda yaklaşık 100 milyon köpekbalığı öldürüyoruz. 00:02:07.000 --> 00:02:09.000 Dolayısıyla aradaki dengeyi gerçekten kuramıyorum 00:02:09.000 --> 00:02:12.000 ama köpekbalıklarının bizden korkmaya çok daha fazla hakları var. 00:02:12.000 --> 00:02:14.000 En bilinen av noktalarından biri olduğunu söylemiştim. 00:02:14.000 --> 00:02:16.000 Gördüğünüz gibi avlanma, 50'li yıllarda doruğa ulaştı 00:02:16.000 --> 00:02:18.000 ve yılda 1500 köpekbalığı öldürülür hale geldi. 00:02:18.000 --> 00:02:21.000 Tabii ki sayıları hızla azaldı; klasik bir ani yükseliş ve düşüş hikayesi olarak 00:02:21.000 --> 00:02:24.000 balık stokları tükendi veya 00:02:24.000 --> 00:02:26.000 üreme oranları düştü. 00:02:26.000 --> 00:02:28.000 Bu süre içinde 12 bine yakın köpekbalığı katledildi. 00:02:28.000 --> 00:02:31.000 Achill Adası'ndaki 00:02:31.000 --> 00:02:33.000 Keem Koyu'nun ucundan saldıkları 00:02:33.000 --> 00:02:35.000 manila keneviri halatıyla hepsini öldürdüler. NOTE Paragraph 00:02:35.000 --> 00:02:37.000 80'lerin ortasına geldiğimizde katliamlar hala sürüyordu, 00:02:37.000 --> 00:02:40.000 özellikle de County Waterford'daki Dunmore East taraflarında... 00:02:40.000 --> 00:02:43.000 İki buçuk yıl içinde, 1985'e kadar toplam 3 bin köpekbalığı öldürüldü. 00:02:43.000 --> 00:02:45.000 Gelenlerin büyük çoğunluğu Norveç gemileriydi. 00:02:45.000 --> 00:02:48.000 Burada pek belli olmasa da, siyah olanlar Norveç av gemileri. 00:02:48.000 --> 00:02:50.000 Gözcü yerindeki siyah çizgi de 00:02:50.000 --> 00:02:52.000 köpekbalığı avı için geldiklerini belirtiyor, 00:02:52.000 --> 00:02:54.000 balina değil. NOTE Paragraph 00:02:54.000 --> 00:02:57.000 Büyük camgözlerin kıyı toplulukları için önemi, 00:02:57.000 --> 00:02:59.000 dillerine de yansımış. 00:02:59.000 --> 00:03:01.000 İrlanda dili uzmanı kesilmeyeceğim başınıza, 00:03:01.000 --> 00:03:04.000 ama Kerry'de bu hayvanlar "Ainmhide na seolta" olarak, 00:03:04.000 --> 00:03:06.000 yani, "yelkenli canavar" olarak bilinirdi. 00:03:06.000 --> 00:03:09.000 Tabii bir de "Liop an da lapa" olarak; 00:03:09.000 --> 00:03:12.000 yani "çift yüzgeçli hantal yaratık". 00:03:12.000 --> 00:03:15.000 "Liabhan mor" ise büyük hayvan demek. 00:03:15.000 --> 00:03:17.000 Ama asıl favorim, "Liabhan chor greine", 00:03:17.000 --> 00:03:19.000 "güneşin azametli balığı". 00:03:19.000 --> 00:03:21.000 Bu çok güzel ve çağrışımları olan bir isim. 00:03:21.000 --> 00:03:24.000 Başlı başına garip bir yer olan Tory Adası'nda, "Muldoon Ailesi'nden" olarak biliniyorlardı. 00:03:24.000 --> 00:03:26.000 Nedeni kimse bilmiyor. 00:03:26.000 --> 00:03:28.000 Umarım Tory Ada'lı kimse yoktur burada; ne de olsa güzel bir yer. 00:03:28.000 --> 00:03:31.000 Ama adanın genelinde daha çok 00:03:31.000 --> 00:03:33.000 güneşbalığı olarak anılırlardı. 00:03:33.000 --> 00:03:36.000 Çünkü güneş çıktığında, yüzeye çıkıp güneşlenirlerdi. NOTE Paragraph 00:03:36.000 --> 00:03:39.000 Büyük camgözlerin dünya çapında sayılarının azaldığına 00:03:39.000 --> 00:03:41.000 dair son zamanlarda önemli kaygılar var. 00:03:41.000 --> 00:03:43.000 Bazıları popülasyonda bir azalma olmadığını iddia ediyor. 00:03:43.000 --> 00:03:45.000 Planktonların dağılımındaki değişim yüzünen olabileceğini belirtiyorlar. 00:03:45.000 --> 00:03:47.000 Aynı zamanda büyük camgözlerin, iklim değişikliğinin 00:03:47.000 --> 00:03:49.000 en belirgin göstergelerinden biri olduğunu söylüyorlar. 00:03:49.000 --> 00:03:51.000 Çünkü plankton sayaçları gibiler; 00:03:51.000 --> 00:03:53.000 ağızları sürekli açık halde etrafta dolanıyorlar. 00:03:53.000 --> 00:03:56.000 IUCN listesinde bugün "hassas" türler sınıfına giriyorlar. 00:03:56.000 --> 00:03:59.000 Avrupa'da bu hayvanların yakalanmasını önlemeye yönelik girişimler de var. 00:03:59.000 --> 00:04:02.000 Hatta yakın zamanda, yakanlanmalarına ve karaya çıkarılmalarına, 00:04:02.000 --> 00:04:04.000 yanlışlıkla yakalanmış olsalar bile, yasak getirilmiş durumda. 00:04:04.000 --> 00:04:06.000 Ancak İrlanda'da koruma altında değiller. 00:04:06.000 --> 00:04:08.000 Hatta İrlanda'da yasal statüleri bile yok. 00:04:08.000 --> 00:04:10.000 Bu türler için önemli bir konumda olmamıza ve 00:04:10.000 --> 00:04:13.000 büyük camgözlerin tarihsel boyuttaki onca önemine rağmen... NOTE Paragraph 00:04:14.000 --> 00:04:16.000 Onlar hakkında çok az şey biliyoruz. 00:04:16.000 --> 00:04:18.000 Bildiklerimizin çoğu da, 00:04:18.000 --> 00:04:20.000 yüzeye çıkma alışkanlıkları sonucunda öğrendiklerimiz. 00:04:20.000 --> 00:04:22.000 Ancak yüzeydeki davranışlarını gözleyerek 00:04:22.000 --> 00:04:24.000 ne yaptıklarını tahmin etmeye çalışıyoruz. 00:04:24.000 --> 00:04:27.000 Geçen sene Man Adası'ndaki bir konferansta farkına varabildim: 00:04:27.000 --> 00:04:30.000 Büyük camgözlerin düzenli olarak, sıklıkla ve tahmini aralıklarla 00:04:30.000 --> 00:04:33.000 güneşlenmek için yüzeye çıktığı bir yerde 00:04:33.000 --> 00:04:35.000 yaşamanın ne kadar sıradışı bir deneyim olduğunu anladım. 00:04:35.000 --> 00:04:37.000 Bilim dünyası için de 00:04:37.000 --> 00:04:39.000 büyük camgözleri görmek bambaşka bir deneyim 00:04:39.000 --> 00:04:41.000 çünkü gerçekten muhteşem hayvanlar. 00:04:41.000 --> 00:04:44.000 Bu hayvanlar üzerine çalışmalar yapmak ve onlara ulaşmak için de müthiş bir fırsat. NOTE Paragraph 00:04:44.000 --> 00:04:47.000 Geçtiğimiz yıl ağırlıklı olmak üzere, son birkaç yıldır 00:04:47.000 --> 00:04:50.000 köpekbalıklarını etiketliyoruz. 00:04:50.000 --> 00:04:52.000 Böylece onları nerelerde gördüğümüzü, 00:04:52.000 --> 00:04:54.000 rotalarını ve benzer şeyleri takip edebiliyoruz. 00:04:54.000 --> 00:04:56.000 Aktif olarak çalıştığım 00:04:56.000 --> 00:04:58.000 Kuzey Donegal ve Batı Kerry 00:04:58.000 --> 00:05:01.000 bölgelerine odaklandık. 00:05:01.000 --> 00:05:03.000 Yüksek teknoloji kullanmadan basit etiketlemeler yaptık; 00:05:03.000 --> 00:05:05.000 büyük ve uzun sırıklarla etiketledik. 00:05:05.000 --> 00:05:07.000 Bu, ucunda etiket olan 00:05:07.000 --> 00:05:09.000 bir tür olta kamışı. 00:05:09.000 --> 00:05:12.000 Bota atlıyor ve köpekbalıklarını etiketliyoruz. 00:05:12.000 --> 00:05:14.000 Bu yöntem oldukça etkili de oldu. 00:05:14.000 --> 00:05:16.000 Geçtiğimiz yaz 105 köpekbalığı etiketledik. 00:05:16.000 --> 00:05:18.000 Üç gün içinde Inishowen Yarımadası'nda 00:05:18.000 --> 00:05:20.000 50 tanesini etiketledik. NOTE Paragraph 00:05:20.000 --> 00:05:23.000 İşin asıl zor olan tarafı, doğru zamanda doğru yerde olabilmek. 00:05:23.000 --> 00:05:25.000 Bunun dışında oldukça sade ve kolay bir teknik. 00:05:25.000 --> 00:05:27.000 Neye benzediklerini şimdi göstereceğim. 00:05:27.000 --> 00:05:29.000 Botun üzerindeyken, köpekbalıklarını çekmek için 00:05:29.000 --> 00:05:31.000 çubuk kameralar kullanıyoruz. 00:05:31.000 --> 00:05:33.000 Öncelikle köpekbalığının cinsiyetini anlamaya çalışıyoruz. 00:05:33.000 --> 00:05:36.000 Bir miktar uydu etiketi kullandığımız için yüksek teknolojiye kaydığımız durumlar da oluyor arada. 00:05:36.000 --> 00:05:38.000 Bunlar arşiv etiketlerimiz. 00:05:38.000 --> 00:05:40.000 Verileri bunlara depoluyoruz. 00:05:40.000 --> 00:05:42.000 Uydu etiketi, suyun berrak olduğu zamanlarda çalışıyor 00:05:42.000 --> 00:05:44.000 ve uyduya sinyal gönderebiliyor. 00:05:44.000 --> 00:05:47.000 Köpekbalıkları da çoğu zaman sualtında olduğu için 00:05:47.000 --> 00:05:50.000 bu etiket, zamanı, güneşin durumunu, 00:05:50.000 --> 00:05:53.000 su sıcaklığını ve derinliğini hesap ederek 00:05:53.000 --> 00:05:55.000 köpekbalıklarının yerini belirliyor. 00:05:55.000 --> 00:05:58.000 Böylece tüm rotalarını yeniden yapılandırabiliyorsunuz. NOTE Paragraph 00:05:58.000 --> 00:06:01.000 Belirli bir süre sonra etiketin köpekbalığından ayrılmasını ayarlayabiliyorsunuz. 00:06:01.000 --> 00:06:03.000 Genellikle bu sekiz ay sonraya ayarlanıyor. 00:06:03.000 --> 00:06:07.000 Etiketin düştüğü o güne kadar, 00:06:07.000 --> 00:06:10.000 kullanabileceğimiz tüm veriler elimize ulaşıyor. 00:06:10.000 --> 00:06:12.000 Sualtındaki davranışlarını ve rotalarını 00:06:12.000 --> 00:06:15.000 tespit etmenin tek yolu bu. NOTE Paragraph 00:06:15.000 --> 00:06:18.000 Hazırladığımız haritalardan bazıları da şöyle. 00:06:18.000 --> 00:06:21.000 Bir tanesini iki kez Kerry yakınlarında işaretlemişiz. 00:06:21.000 --> 00:06:24.000 Zamanının çoğunu, son sekiz ay boyunca İrlanda sularında geçirmiş. 00:06:24.000 --> 00:06:26.000 Yılbaşında şelf kırığı bölgesinde görülmüş. 00:06:26.000 --> 00:06:28.000 Burada, henüz yüzey sıcaklığı ve derinlikle ilgili 00:06:28.000 --> 00:06:30.000 kesin referans alamadığımız bir köpekbalığı var. 00:06:30.000 --> 00:06:32.000 Bu ikinci köpekbalığı da, zamanının büyük bölümünü 00:06:32.000 --> 00:06:34.000 İrlanda suları çevresinde geçirmiş. 00:06:34.000 --> 00:06:36.000 Man Adası'ndaki çalışma arkadaşlarımız, 00:06:36.000 --> 00:06:38.000 geçen yıl bir köpekbalığını etiketledi. 00:06:38.000 --> 00:06:41.000 Bu köpekbalığı, Man Adası'ndan Nova Scotia'ya 90 günde ulaşmıştı. 00:06:41.000 --> 00:06:44.000 Bu, 9 bin 500 kilometre demek; bunu yapabileceğini tahmin bile edemezdik. NOTE Paragraph 00:06:44.000 --> 00:06:46.000 ABD'deki bir başka çalışma arkadaşımız, 00:06:46.000 --> 00:06:49.000 pek işe yaramamış olsa da, Massachusetts yakınlarında 20 köpekbalığını etiketledi. 00:06:49.000 --> 00:06:51.000 Elindeki tek bilgi, onları nerede etiketlediği ve 00:06:51.000 --> 00:06:53.000 bu etiketlerin nerelerde düştüğü. 00:06:53.000 --> 00:06:55.000 Etiketler, Karayipler'de 00:06:55.000 --> 00:06:57.000 ve hatta Brezilya'da düşmüştü. 00:06:57.000 --> 00:06:59.000 Oysa biz, büyük camgözlerin ılıman bölgelerde yaşadığını 00:06:59.000 --> 00:07:01.000 ve yalnızca bu enlemde gezindiğini düşünüyorduk. 00:07:01.000 --> 00:07:04.000 Ama bu çalışmalar sonucunda, Ekvator'u da geçtiklerini farkettik. NOTE Paragraph 00:07:04.000 --> 00:07:06.000 Bu tür basit yöntemlerle 00:07:06.000 --> 00:07:08.000 büyük camgözler hakkında bilgi sahibi olmaya çalışıyoruz. 00:07:08.000 --> 00:07:11.000 Beni çok şaşırtan 00:07:11.000 --> 00:07:13.000 ve oldukça ilginç bulduğum bir detay var: 00:07:13.000 --> 00:07:16.000 Köpekbalıklarının genetik çeşitliliği çok az. 00:07:16.000 --> 00:07:19.000 Kalıtım bilimci olmadığım için, genetikle ilgili her şeyi anlıyormuş gibi yapmayacağım. 00:07:19.000 --> 00:07:22.000 Disiplinlerarası işbirliğinin sevdiğim yanı da bu işte. 00:07:22.000 --> 00:07:24.000 Ben daha çok arazi adamıyım; 00:07:24.000 --> 00:07:26.000 üzerimde beyaz önlüğümle laboratuvarda saatlerimi geçirdiğim zaman, 00:07:26.000 --> 00:07:29.000 panik atak geçirip oradan kaçmaya çalışıyorum. 00:07:29.000 --> 00:07:32.000 Genetikçilerle bu nedenle çalışabiliyoruz. 00:07:32.000 --> 00:07:34.000 Büyük camgözlerin genetiğini incelediklerinde, 00:07:34.000 --> 00:07:37.000 çeşitliliğin çok düşük olduğunu görmüşler. NOTE Paragraph 00:07:37.000 --> 00:07:39.000 İlk sıraya baktığınızda, 00:07:39.000 --> 00:07:42.000 farklı köpekbalığı türlerinin birbirine ne kadar benzediğini göreceksiniz. 00:07:42.000 --> 00:07:44.000 Aslında her birinin köpekbalığı olduğunu 00:07:44.000 --> 00:07:46.000 ve ortak bir soydan geldiğini görüyoruz. 00:07:46.000 --> 00:07:49.000 Nükleotid çeşitliliğini incelediğimizde, 00:07:49.000 --> 00:07:52.000 yani ebeveynlerden geçen genler bazında baktığımızda, 00:07:52.000 --> 00:07:55.000 ilk çalışmada görülen büyük camgözlerin, 00:07:55.000 --> 00:07:57.000 diğer köpekbalığı türlerine oranla 00:07:57.000 --> 00:07:59.000 çeşitlilik açısından büyüklük kertesine göre değerlendilrildiğini görürsünüz. 00:07:59.000 --> 00:08:01.000 Bu çalışma 2006 yılında yapılmıştı. NOTE Paragraph 00:08:01.000 --> 00:08:04.000 2006'dan önce , büyük camgözlerin genetik çeşitliliğine dair hiçbir bilgimiz yoktu. 00:08:04.000 --> 00:08:07.000 Farklı populasyonlarla ayırt edlip edilmediklerini, 00:08:07.000 --> 00:08:09.000 alt populasyonları olup olmadığını bilmiyorduk. 00:08:09.000 --> 00:08:11.000 Ve tabii ki, çok önemli olan populasyon büyüklüklerinin ne olduğunu ve 00:08:11.000 --> 00:08:13.000 hayvanların koruma statülerini bilmiyorduk. 00:08:14.000 --> 00:08:16.000 Aberdeen'den Les Noble, 00:08:16.000 --> 00:08:18.000 araştırma sonuçlarını çok ilginç bularak 00:08:18.000 --> 00:08:21.000 başka bir çalışma yapmak istedi. 00:08:21.000 --> 00:08:24.000 Çalışmasında, çok daha pahalı olan ve 00:08:24.000 --> 00:08:27.000 çok daha fazla zaman alan mikro-uydular kullandı. 00:08:27.000 --> 00:08:30.000 Oysa o da, neredeyse bizimle aynı sonuçları elde etti. NOTE Paragraph 00:08:30.000 --> 00:08:32.000 Nedendir bilinmez ama sonuçta 00:08:32.000 --> 00:08:35.000 büyük camgözlerin çeşitliliğinin oldukça düşük olduğu ortaya çıktı. 00:08:35.000 --> 00:08:37.000 Belki de nedeni, genetik bir darboğazdır. 00:08:37.000 --> 00:08:39.000 Belki de bundan 12 bin yıl önce gerçekleşen herhangi bir tıkanıklık, 00:08:39.000 --> 00:08:42.000 genetik çeşitliliğin az olmasına neden olmuştur. 00:08:42.000 --> 00:08:44.000 Oysa, planktonla beslenen ve büyük bir köpekbalığı türü olan 00:08:44.000 --> 00:08:47.000 balina köpekbalığına baktığınızda, 00:08:47.000 --> 00:08:49.000 çeşitliliğinin daha fazla olduğunu görürsünüz. NOTE Paragraph 00:08:49.000 --> 00:08:51.000 Buna bir anlam veremiyoruz. 00:08:51.000 --> 00:08:53.000 Dünyanın dört bir yanındaki büyük camgözler arasında 00:08:53.000 --> 00:08:56.000 hiçbir genetik farklılık yok. 00:08:56.000 --> 00:08:58.000 Büyük camgözler dünyanın farklı bölgelerine yayılmış olsa da, 00:08:58.000 --> 00:09:00.000 aralarında genetik olarak hiçbir fark bulamıyorsunuz: 00:09:00.000 --> 00:09:03.000 Pasifik, Atlantik, Yeni Zelanda, İrlanda veya Güney Afrika'dakinin farkı yok. 00:09:03.000 --> 00:09:05.000 Temelde hepsi aynı gibi. 00:09:05.000 --> 00:09:08.000 Şimdi söyleyeceklerim çok daha şaşırtıcı. Beklenmedik şeyler. 00:09:08.000 --> 00:09:10.000 Pek anlam veremiyorum ve anlıyormuş gibi de yapmayacağım. 00:09:10.000 --> 00:09:12.000 Genetikçilerin çoğunun da anlamadığına, yalnızca 00:09:12.000 --> 00:09:14.000 sayı verebildiklerine eminim. NOTE Paragraph 00:09:14.000 --> 00:09:16.000 Bu türlerin populasyon büyüklüklerini, 00:09:16.000 --> 00:09:18.000 genetik çeşitliliği temel alarak hesaplayabilirsiniz. 00:09:18.000 --> 00:09:21.000 Rus Hoelzel da geçerli bir populasyon büyüklüğü tespit etti: 00:09:21.000 --> 00:09:23.000 8 bin 200 birey. 00:09:23.000 --> 00:09:25.000 Bu kadar. 00:09:25.000 --> 00:09:27.000 Dünya çapında 8 bin birey. 00:09:27.000 --> 00:09:29.000 Muhtemelen içten içe, "Çok saçma, mümkün değil" diyorsunuz. 00:09:29.000 --> 00:09:31.000 Les de bunun üzerine daha iyi bir çalışma yaptı 00:09:31.000 --> 00:09:33.000 ve yaklaşık 9 bin birey hesap etti. 00:09:33.000 --> 00:09:36.000 Farklı mikro-uydu kullanımları farklı sonuçlar vermişti 00:09:36.000 --> 00:09:39.000 ve tüm bu çalışmaların ortalaması, 00:09:39.000 --> 00:09:41.000 yaklaşık 5 bin birey anlamına geliyordu. 00:09:41.000 --> 00:09:43.000 Ama bu sayıyı inandırıcı bulmuyorum. 00:09:43.000 --> 00:09:45.000 Ne de olsa şüpheci biriyim. 00:09:45.000 --> 00:09:47.000 Yine de, sayıları biraz evirip çevirseniz bile, 00:09:47.000 --> 00:09:50.000 20 bin bireylik etkin populasyon büyüklüğüyle karşılaşıyorsunuz. 00:09:50.000 --> 00:09:52.000 70'li ve 50'li yıllarda Achill taraflarında 00:09:52.000 --> 00:09:55.000 kaç tanesini öldürdüklerini hatırlıyor musunuz? 00:09:55.000 --> 00:09:57.000 Yani tüm bu rakamlar, 00:09:57.000 --> 00:10:00.000 bu türün neslinin tükenmek üzere olduğunu belirtiyor. 00:10:00.000 --> 00:10:02.000 Çünkü populasyonları oldukça düşük. 00:10:02.000 --> 00:10:05.000 Hatta 20 binin yalnızca 8 bini dişi. 00:10:05.000 --> 00:10:08.000 Dünya çapında yalnızca 8 bin dişi büyük camgöz mü kaldı yani? 00:10:08.000 --> 00:10:10.000 Bilemiyorum; inandırıcı bulmuyorum. NOTE Paragraph 00:10:10.000 --> 00:10:12.000 Burada asıl sorun, 00:10:12.000 --> 00:10:14.000 araştırmaların örneklerle sınırlandırılmış olması: 00:10:14.000 --> 00:10:16.000 yani, yeterince örnek toplanmamış, 00:10:16.000 --> 00:10:18.000 bu nedenle de detaylı bir 00:10:18.000 --> 00:10:20.000 genetik çalışma yapılamamış olması. 00:10:20.000 --> 00:10:23.000 Peki, genetik analizler için 00:10:23.000 --> 00:10:25.000 nasıl örnek toplanır? 00:10:25.000 --> 00:10:27.000 Bu kaynaklardan biri, ölü köpekbalıkları; 00:10:27.000 --> 00:10:29.000 yani karaya vuran ölü köpekbalıkları... 00:10:29.000 --> 00:10:32.000 İrlanda'da bir yıl içinde karaya vuran ölü köpekbalığı sayısı, 00:10:32.000 --> 00:10:34.000 en iyi ihtimalle iki ya da üç. 00:10:34.000 --> 00:10:36.000 Diğer kaynak da, tesadüfi ağa yakalanmalar. 00:10:36.000 --> 00:10:39.000 Geçmişte yüzey ağlarına takılma vakaları oldukça azdı. 00:10:39.000 --> 00:10:42.000 Köpekbalıkları için iyi haberse, artık bu ağlar yasaklandı. 00:10:42.000 --> 00:10:44.000 Ama hala bazıları trol ağlarına yakalanıyor. 00:10:44.000 --> 00:10:47.000 Bu köpekbalığı, yılbaşından hemen önce Howth taraflarında 00:10:47.000 --> 00:10:50.000 yasadışı olarak karaya çıkarıldı çünkü AB yasaları buna izin vermiyor. 00:10:50.000 --> 00:10:53.000 Ve sonunda, köpekbalığı bifteği olmak için kilosu sekiz euro'ya satıldı. 00:10:53.000 --> 00:10:56.000 Üstelik duvarda bir de yemek tarifi asılıydı; ta ki bunun yasadışı olduğunu öğrenene kadar. 00:10:56.000 --> 00:10:59.000 Karşılığında para cezası ödemek zorunda kaldılar. NOTE Paragraph 00:10:59.000 --> 00:11:01.000 Size gösterdiğim tüm bu çalışmalarda kullanılan 00:11:01.000 --> 00:11:04.000 dünya çapındaki toplam örnek sayısı 00:11:04.000 --> 00:11:06.000 şu an itibariyle 86. 00:11:06.000 --> 00:11:08.000 Hepsi çok önemli çalışmalar çünkü 00:11:08.000 --> 00:11:10.000 doğru soruları sorarak, bu türlerin 00:11:10.000 --> 00:11:12.000 populasyon büyüklükleri, alt populasyonları ve 00:11:12.000 --> 00:11:15.000 populasyon yapıları hakkında bilgiler verebiliyorlar. 00:11:15.000 --> 00:11:18.000 Ama eldeki örnekler çok az. NOTE Paragraph 00:11:18.000 --> 00:11:20.000 Köpekbalıklarını etiketlerken, 00:11:20.000 --> 00:11:23.000 -ki genellikle bu işlemi bir botun önünde hızlı bir şekilde hallediyoruz- 00:11:23.000 --> 00:11:25.000 köpekbalıklarının tepki gösterdiği de oluyor tabi. 00:11:25.000 --> 00:11:28.000 Bir keresinde, Donegal'daki Malin Head yakınlarında 00:11:28.000 --> 00:11:31.000 bir köpekbalığı kuyruğuyla botun kenarına vurdu; 00:11:31.000 --> 00:11:34.000 Çok büyük ihtimalle, kendisine yaklaşan bottan korktuğu için. 00:11:34.000 --> 00:11:36.000 kendisine yaklaşan bottan korktuğu için. 00:11:36.000 --> 00:11:39.000 Sorun olmadı, çok az ıslandık, o kadar. 00:11:39.000 --> 00:11:41.000 Ama daha sonra Emmett'le birlikte 00:11:41.000 --> 00:11:43.000 Malin Head limanına vardığımızda 00:11:43.000 --> 00:11:46.000 botun ön tarafında siyah bir salgı gördüm. 00:11:46.000 --> 00:11:48.000 O zaman aklıma geldi: Ticari balık teknelerinde uzun yıllar çalışmıştım 00:11:48.000 --> 00:11:50.000 ve balıkçılar bana, büyük camgözün ağa yakalanıp yakalanmadığını 00:11:50.000 --> 00:11:52.000 nasıl anladıklarını anlatmışlardı. 00:11:52.000 --> 00:11:54.000 Ardında siyah salgı bırakıyordu. 00:11:54.000 --> 00:11:56.000 O nedenle bu salgının da o köpekbalığı tarafından bırakıldığını anladım. NOTE Paragraph 00:11:56.000 --> 00:11:58.000 Genetik çalışmalar için 00:11:58.000 --> 00:12:00.000 örneklerin ne kadar önemli olduğunu bildiğimiz için 00:12:00.000 --> 00:12:02.000 örnek toplamaya başladık ve 00:12:02.000 --> 00:12:04.000 daha çok geleneksel yöntemleri kullandık. 00:12:04.000 --> 00:12:06.000 Elimde gördüğünüz tatar yayını, aynı zamanda 00:12:06.000 --> 00:12:09.000 balina ve yunuslardan genetik örnek toplamak için de kullanıyoruz. 00:12:09.000 --> 00:12:11.000 Tatar yayını da denememe rağmen, 00:12:11.000 --> 00:12:13.000 tek elde ettiğim kırık oklardı çünkü 00:12:13.000 --> 00:12:15.000 köpekbalığı derisi çok serttir. 00:12:15.000 --> 00:12:17.000 Bu şekilde örnek toplayamayacaktık. 00:12:17.000 --> 00:12:20.000 Bu yöntem işe yaramıyordu. NOTE Paragraph 00:12:20.000 --> 00:12:23.000 O yüzden botun önündeki siyah salgıyı görünce, 00:12:23.000 --> 00:12:26.000 "Sana sunulmuş nimetlerden faydalanırsan..." dedim 00:12:26.000 --> 00:12:28.000 ve salgıyı sıyırdım aldım. 00:12:28.000 --> 00:12:31.000 Yanımda, genetikçilere vermek için getirdiğim, içinde alkol olan ufak bir tüpe koydum. 00:12:31.000 --> 00:12:33.000 Sonrasında salgıyı Aberdeen'e yolladım. 00:12:33.000 --> 00:12:35.000 "Bir de bunu deneyin" diyerek onlara verdim ve 00:12:35.000 --> 00:12:37.000 onlar da örneği aylarca beklettiler. 00:12:37.000 --> 00:12:39.000 Çünkü o sırada Man Adası'nda bir konferansımız vardı. 00:12:39.000 --> 00:12:41.000 Ama sürekli onlara e-posta attım ve 00:12:41.000 --> 00:12:43.000 "Salgıma bakma fırsatı buldunuz mu?" diye sordum. 00:12:43.000 --> 00:12:45.000 Onlar da her seferinde, "Tamam, tamam. Bir ara bakacağız" diyip durdular. 00:12:45.000 --> 00:12:47.000 Her neyse, sonunda yapmaya karar verdi, 00:12:47.000 --> 00:12:49.000 daha önce kendisiyle tanışmamıştık ama 00:12:49.000 --> 00:12:51.000 ona gönderdiğim birşeyle ilgilenmemesi, itibarını kaybetmesine neden olabilirdi. NOTE Paragraph 00:12:51.000 --> 00:12:54.000 Sonunda salgıdan DNA örneği alabilmelerine kendileri bile şaşırdı. 00:12:54.000 --> 00:12:56.000 Örneği genişleterek teste tabii tuttular 00:12:56.000 --> 00:12:58.000 ve bunun, büyük camgöz DNA'sı olduğunu tespit edebildiler. 00:12:58.000 --> 00:13:01.000 DNA, bu salgıdan elde edilmişti; 00:13:01.000 --> 00:13:03.000 ve oldukça heyecan vericiydi. 00:13:03.000 --> 00:13:06.000 Bundan böyle Simon'ın köpekbalığı salgısı olarak adlandırıldı. 00:13:06.000 --> 00:13:09.000 Bunu geliştirebileceğimi düşündüm 00:13:09.000 --> 00:13:11.000 ve daha fazla 00:13:11.000 --> 00:13:13.000 salgı edinmeye karar verdim. 00:13:13.000 --> 00:13:17.000 Uydu etiketlerine 3 bin 500 pound harcadıktan sonra 00:13:19.000 --> 00:13:22.000 fiyatı hala üzerinde olan 7.95'i de 00:13:22.000 --> 00:13:25.000 Kilrush'taki donanım mağazısına yatırabileceğimi düşündüm. 00:13:25.000 --> 00:13:27.000 Bununla paspas sapı alacaktım 00:13:27.000 --> 00:13:30.000 ve daha azını da fırın temizlik bezine harcayacaktım. 00:13:30.000 --> 00:13:33.000 Bezi paspasın sapına sardım 00:13:33.000 --> 00:13:35.000 ve bıkmadan usanmadan 00:13:35.000 --> 00:13:38.000 köpekbalıklarının 00:13:38.000 --> 00:13:40.000 yaklaşmasını bekledim. NOTE Paragraph 00:13:40.000 --> 00:13:42.000 Tüm bunlar, Ağustos ayında oldu 00:13:42.000 --> 00:13:44.000 ve köpekbalıkları genellikle Haziran, Temmuz'da yoğunlaşır. 00:13:44.000 --> 00:13:46.000 Ağustos'ta görmek çok zordur çünkü 00:13:46.000 --> 00:13:49.000 doğru zamanda doğru yerde olmanız sık rastlanır bir durum değildir. 00:13:49.000 --> 00:13:51.000 Bu nedenle umutsuzduk. 00:13:51.000 --> 00:13:54.000 Blasket'ta köpekbalıkları olduğunu duyunca hemen oraya yöneldik 00:13:54.000 --> 00:13:56.000 ve köpekbalıklarını bulduk. 00:13:56.000 --> 00:13:58.000 Köpekbalıkları botun altından geçerken, 00:13:58.000 --> 00:14:00.000 paspas sapını yavaşça üzerlerine dokundurduk. 00:14:00.000 --> 00:14:02.000 İşte burada görüyorsunuz, alttan geçiyorlar. 00:14:02.000 --> 00:14:04.000 Bu yolla salgı toplamayı başardık. 00:14:04.000 --> 00:14:06.000 Burada gördüğünüz gibi. 00:14:06.000 --> 00:14:09.000 Bu harika siyah salgıya bakın. 00:14:09.000 --> 00:14:12.000 Yaklaşık yarım saat içinde 00:14:12.000 --> 00:14:15.000 beş farklı örnek topladık 00:14:15.000 --> 00:14:18.000 Simon'ın köpekbalığı salgısı yöntemiyle teste soktuk. NOTE Paragraph 00:14:18.000 --> 00:14:20.000 (Kahkahalar) NOTE Paragraph 00:14:20.000 --> 00:14:25.000 (Alkış) NOTE Paragraph 00:14:25.000 --> 00:14:28.000 Yaklaşık 20 yıldır İrlanda'daki balinalar ve yunuslar üzerine çalışıyorum 00:14:28.000 --> 00:14:30.000 ve onlar kulağa çok daha etkileyici geliyor. 00:14:30.000 --> 00:14:32.000 Muhtemelen, yaklaşık bir iki ay önce County Wexford'da görüntülediğimiz 00:14:32.000 --> 00:14:34.000 kambur balina videosuna denk gelmişsinizdir. 00:14:34.000 --> 00:14:37.000 Birçoğunuzun, arkanızda dünyaya miras bırakacağınız birşeyler olmasını dilediğinizi de biliyorum. 00:14:37.000 --> 00:14:39.000 Ben de suyun üzerinde sıçrayan kambur balinaları 00:14:39.000 --> 00:14:41.000 ve yunusları düşündüm. 00:14:41.000 --> 00:14:43.000 Ama bazen bu fırsat ayağınıza gelir 00:14:43.000 --> 00:14:45.000 ve siz de bu fırsatı değerlendirmeniz gerektiğini bilirsiniz. 00:14:45.000 --> 00:14:47.000 Sanıyorum benim mirasım da bu olacak: 00:14:47.000 --> 00:14:49.000 Simon'ın köpekbalığı salgısı. NOTE Paragraph 00:14:49.000 --> 00:14:51.000 Bu yıl daha çok örnek toplamak için 00:14:51.000 --> 00:14:54.000 fonumuzda artış oldu. 00:14:54.000 --> 00:14:56.000 Aynı zamanda çok işe yarayacak bir ekipmanız oldu: 00:14:56.000 --> 00:14:59.000 artık, polecam kullanacağız. Çalışma arkadaşım Joanne'de gördüğünüz gibi... 00:14:59.000 --> 00:15:01.000 Böylece köpekbalığının alt tarafını da görebileceğiz. 00:15:01.000 --> 00:15:04.000 Yani dişiyi tutmak için erkekte bulunan uzva bakacağız. 00:15:04.000 --> 00:15:07.000 Bu uzuv köpekbalığının arkasından sarkar 00:15:07.000 --> 00:15:09.000 ve kolaylıkla cinsiyet tespiti yapılabilir. 00:15:09.000 --> 00:15:11.000 Köpekbalığının cinsiyetini örnek almadan önce 00:15:11.000 --> 00:15:13.000 tespit ettiğimizde, 00:15:13.000 --> 00:15:16.000 genetikçilere dişi veya erkekten alındığını söyleyebileceğiz. 00:15:16.000 --> 00:15:18.000 Çünkü şu anda genetik düzeyde 00:15:18.000 --> 00:15:20.000 cinsiyet tespiti yapılamıyor. 00:15:20.000 --> 00:15:22.000 Bunu duyunca çok şaşırmıştım 00:15:22.000 --> 00:15:25.000 çünkü hangi primerlere bakmaları gerektiğini bilmiyorlar. 00:15:25.000 --> 00:15:27.000 Köpekbalığının cinsiyetini belirleyebilmek 00:15:27.000 --> 00:15:29.000 çok önemli; 00:15:29.000 --> 00:15:32.000 özellikle de Büyük camgöz ve diğer türlerin ticaretini 00:15:32.000 --> 00:15:36.000 polis takibine alabilmek için... 00:15:36.000 --> 00:15:38.000 Çünkü köpekbalığı ticaretinin her türü yasadışı olmasına rağmen, 00:15:38.000 --> 00:15:40.000 halen yakalanıyor ve pazarda satılıyor. NOTE Paragraph 00:15:40.000 --> 00:15:42.000 Arazide çalışan bir biyolog olarak 00:15:42.000 --> 00:15:44.000 bu hayvanlarla karşılaşmak istiyorsunuz. 00:15:44.000 --> 00:15:46.000 Onlar hakkında her şeyi bilmek, öğrenmek istiyorsunuz. 00:15:46.000 --> 00:15:49.000 Bu karşılaşmalar genellikle mevsimsel ve çok kısa süreli olduğu için, 00:15:49.000 --> 00:15:52.000 olabildiğince çok şey öğrenmeye çalışıyorsunuz. 00:15:52.000 --> 00:15:54.000 Düşünsenize... Sonrasında bu örnekleri alıp 00:15:54.000 --> 00:15:57.000 genetik gibi diğer disiplinlerle 00:15:57.000 --> 00:16:00.000 paylaşmak ve bu süreç sonunda 00:16:00.000 --> 00:16:03.000 çok daha fazla bilgi edinmek ne kadar değerli. NOTE Paragraph 00:16:03.000 --> 00:16:05.000 Söylediğim gibi, 00:16:05.000 --> 00:16:08.000 bu fırsatlar ayağınıza geldiğinde, kaçırmamak gerekir. 00:16:08.000 --> 00:16:10.000 Bunu bilimsel mirasım olarak görüyorum. 00:16:10.000 --> 00:16:13.000 Umarım ölmeden önce çok daha çarpıcı ve romantik başka bir miras bulurum kendime. 00:16:13.000 --> 00:16:16.000 Ama şimdilik buna minnettarım. 00:16:16.000 --> 00:16:18.000 Siz de köpekbalıklarına dikkat edin. NOTE Paragraph 00:16:18.000 --> 00:16:21.000 Eğer ilgileniyorsanız, yeni açtığımız Büyük camgözlerle ilgili web sitemize girin. 00:16:21.000 --> 00:16:24.000 Beni dinlediğiniz için çok teşekkür ederim. NOTE Paragraph 00:16:24.000 --> 00:16:26.000 (Alkış)