1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Peshkaqenët shtegtarë janë krijesa mbresëlënëse. Janë të mrekullueshëm.

2
00:00:03,000 --> 00:00:05,000
Arrijnë gjatësi deri në 10 metra.

3
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
Disa thonë që arrijnë gjatësi edhe më të mëdha.

4
00:00:07,000 --> 00:00:09,000
Peshojnë deri në 2 ton.

5
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
Disa thonë që peshojnë deri në 5 ton.

6
00:00:11,000 --> 00:00:13,000
Eshtë peshku i dytë më i madhi në botë.

7
00:00:13,000 --> 00:00:16,000
Janë kafshë të parrezikshme që ushqehen me plankton.

8
00:00:16,000 --> 00:00:18,000
Besohet që janë të aftë të

9
00:00:18,000 --> 00:00:21,000
filtrojnë 1 km kub ujë cdo orë

10
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
dhe konsumojnë rreth 30 kg plankton në ditë për të mbijetuar.

11
00:00:24,000 --> 00:00:26,000
Janë krijesa fantastike.

12
00:00:26,000 --> 00:00:29,000
Jemi me shumë fat në Irlandë që kemi shume peshkaqenë shtegtarë

13
00:00:29,000 --> 00:00:31,000
dhe shume mundësi që ti studiojmë.

14
00:00:31,000 --> 00:00:33,000
Ata kishin rëndësi të posaqme për komunitetet bregdetare

15
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
prej qindra vitesh

16
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
vecanërisht rreth rajoneve të Claddagh, Duff, Connemara

17
00:00:38,000 --> 00:00:40,000
ku bujqit lundronin

18
00:00:40,000 --> 00:00:42,000
me harpat dhe varkat e tyre

19
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
në detë të hapur, nganjëherë tek një vend i njohur si Sunfish Bank,

20
00:00:44,000 --> 00:00:46,000
që gjendet rreth 30 milje në perëndim të Ishullit Achill,

21
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
për të gjuajtur peshkaqenët shtegtarë.

22
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
Ky është një punim në dru që daton nga vitet 1700 ose 1800.

23
00:00:50,000 --> 00:00:53,000
Ata kishin rëndësi të madhe, sidomos për vajin që nxirret nga mëlcia e tyre.

24
00:00:53,000 --> 00:00:55,000
Mëlqia përbën 1/3 -tën e trupit të peshkaqenit shtegtar dhe është e mbushur me vaj.

25
00:00:55,000 --> 00:00:57,000
Mund të nxjerrësh litra të tëra vaji nga mëlqia e tyre.

26
00:00:57,000 --> 00:00:59,000
Ky vaj përdorej posaqërisht për ndricim,

27
00:00:59,000 --> 00:01:01,000
por gjithashtu për të lidhur plagët dhe gjëra tjera.

28
00:01:01,000 --> 00:01:03,000
Në fakt, ndricimi rrugor në vitin 1742

29
00:01:03,000 --> 00:01:05,000
në Galway, Dublin dhe Waterford

30
00:01:05,000 --> 00:01:07,000
ishte falë vajit të këtij lloji të peshqve.

31
00:01:07,000 --> 00:01:09,000
Sunfish (Peshk dielli) është një tjetër term që përdoret për tu referuar peshkaqenëve shtegtarë.

32
00:01:09,000 --> 00:01:11,000
Andaj ata kishin rëndësi të jashtëzakonshme.

33
00:01:11,000 --> 00:01:14,000
Ekzistojnë që një kohë të gjatë, dhe kanë shumë rëndësi për komunitetet bregdetare.

34
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
Një prej zonave më konkrete të peshkimit të peshkaqenëve shtegtarë

35
00:01:17,000 --> 00:01:19,000
gjindet në Ishullin Achill.

36
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
Ky është Gjiri Keem në Ishullin Achill.

37
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
Peshkaqenët vinin shpesh tek gjiri.

38
00:01:24,000 --> 00:01:27,000
Peshkatarët lidhnin një rrjetë tek kepi,

39
00:01:27,000 --> 00:01:29,000
që lidhej me rrjetat tjera.

40
00:01:29,000 --> 00:01:32,000
Kur peshkqenët afroheshin dhe godisnin rrjetën, rrjeta binte mbi ta.

41
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
Kjo bënte që peshkaqenët të përmbyteshin dhe tu merrej fryma.

42
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
Nganjëherë, ata renditeshin në varkat e tyre të vogla,

43
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
dhe i mbytnin duke i qëlluar prapa qafës me shtiza.

44
00:01:39,000 --> 00:01:42,000
Më pas i tërhiqnin peshkaqent tek Limani i Purteenës,

45
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
i valonin dhe u merrnin vajin.

46
00:01:44,000 --> 00:01:47,000
Poashtu përdornin mishin si pleh

47
00:01:47,000 --> 00:01:51,000
dhe u merrnin pendat.

48
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
Prerja e pendave të peshkaqenëve dhe rihudhja e trupit në oqean

49
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
është kërcënimi më i madh për peshkaqenët.

50
00:01:55,000 --> 00:01:57,000
Ne u kemi frikën peshkaqenëve falë filmit "Nofullat."

51
00:01:57,000 --> 00:01:59,000
Peshkaqenët mbysin rreth 5-6 njerëz

52
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
në vit.

53
00:02:01,000 --> 00:02:04,000
Një prej këtyre rasteve ndodhi pak kohë më parë, apo jo? Para dy javësh.

54
00:02:04,000 --> 00:02:07,000
ne mbysin rreth 100 milion peshkqenë në vit.

55
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
Nuk e di si qëndron puna e ekuilibrit në këtë rast,

56
00:02:09,000 --> 00:02:12,000
mirëpo mendoj që peshkaqenët duhet të na kenë frikën neve më shumë se ne atyre.

57
00:02:12,000 --> 00:02:14,000
Ishte një zonë peshkimi mjaft e dokumentuar,

58
00:02:14,000 --> 00:02:16,000
dhe sic mund ta shihni , kulmoi në të 50-tat

59
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
kur mbytja e e peshkaqenëve arriti në 1500 në vit.

60
00:02:18,000 --> 00:02:21,000
Dhe morri tatëpjetë shumë shpejt - rast tipik i zonave të peshkimit që lulëzojnë dhe shuhen shpejt

61
00:02:21,000 --> 00:02:24,000
që sugjeron se depozitat janë shteruar

62
00:02:24,000 --> 00:02:26,000
ose shkalla e riprodhimit është e ulët.

63
00:02:26,000 --> 00:02:28,000
Gjatë kësaj peridudhe ata mbytën rreth 12 000 peshkaqenë

64
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
thejshtë duke përdorur litarë

65
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
tek Gjiri Keem

66
00:02:33,000 --> 00:02:35,000
në Ishullin Achill.

67
00:02:35,000 --> 00:02:37,000
Mbytja e peshkaqenvve vazhdoi deri në mesin e të 80-tave

68
00:02:37,000 --> 00:02:40,000
posaqërisht në Dunmore East në Qarkun e Waterfordit.

69
00:02:40,000 --> 00:02:43,000
Rreth 2500-3000 peshkaqenë u mbytën deri në vitin 1985,

70
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
shumica prej tyre nga anijet Norvegjeze.

71
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
Këto figurat e zeza, nuk shihen shumë qartë, ishin anijet Norvegjeze që gjuanin peshkaqenët shtegtarë,

72
00:02:48,000 --> 00:02:50,000
dhe vija e zezë në folenë e sorrës

73
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
nënkupton që kjo është anije që gjuan peshkaqenë

74
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
dhe jo balena.

75
00:02:54,000 --> 00:02:57,000
Rëndësia e peshkqenve shtegtarë për komunitetet bregdetare

76
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
mund të vërehet nga gjuha e folur.

77
00:02:59,000 --> 00:03:01,000
Nuk shtirem kinse kam origjinë irlandeze,

78
00:03:01,000 --> 00:03:04,000
mirëpo në Kerry këta peshkaqenë njiheshin si "Ainmhide na seolta",

79
00:03:04,000 --> 00:03:06,000
perbindëshi me vela.

80
00:03:06,000 --> 00:03:09,000
Një emër tjetër është "Liop an da lapa,"

81
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
bisha e ngathët me dy penda

82
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
"Liabhan mor" sugjeron që flitet për një kafshë të madhe.

83
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
Ose e preferuara ime, "Liabhan chor greine,"

84
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
peshku i mrekullueshëm i diellit.

85
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
Eshtë një emër i këndshëm dhe ndjellës.

86
00:03:21,000 --> 00:03:24,000
në Ishullin e Torit, një vend mjaft i cuditshëm, njiheshin si "të pamend"

87
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
dhe askush nuk e di pse.

88
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
Shpresoj që asnjëri prej jush nuk është nga Tory; vend i këndshëm.

89
00:03:28,000 --> 00:03:31,000
Mirëpo emri më i zakonshëm me të cilin njiheshin rreth ishullit

90
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
ishte sunfish (peshk dielli)

91
00:03:33,000 --> 00:03:36,000
Kjo ka lidhje të ngushtë me zakonin e tyre për tu ngrohur në sipërfaqe të ujit kur dielli është duke ndricuar.

92
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
Eshtë shqetësues fakti që popullata e peshkaqenëve shtegtarë

93
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
është shteruar në tërë botën.

94
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Disa njerëz thonë që nuk ka rënie në numrin e popullatës.

95
00:03:43,000 --> 00:03:45,000
Mund të jetë rezultat i shprëndarjes së planktonit.

96
00:03:45,000 --> 00:03:47,000
Eshte sugjeruar që peshkaqenet shtegtarë janë tregues

97
00:03:47,000 --> 00:03:49,000
të shkëlqyer të ndryshimit të klimës,

98
00:03:49,000 --> 00:03:51,000
sepse janë regjistrues të vazhdueshëm të planktonit

99
00:03:51,000 --> 00:03:53,000
që notojnë me gojën hapur.

100
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
Për momentin janë të klasifikuar si "të pambrojtur" nën IUCN (Shoqata Ndërkombëtare pë Ruajtjen e Natyrës).

101
00:03:56,000 --> 00:03:59,000
po ashtu ka lëvizje të organizuara që kërkojnë ndalimin e kapjes së këtyre peshkaqenëve.

102
00:03:59,000 --> 00:04:02,000
Tani ekziston një urdhëresë që ndalon kapjen e tyre ose sjelljen e tyre në tokë,

103
00:04:02,000 --> 00:04:04,000
edhe të atyre që kapen pa dashur.

104
00:04:04,000 --> 00:04:06,000
Ata nuk janë të mbrojtur në Irlandë.

105
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
Në fakt, ata nuk kanë kurrfarë statusi ligjor në Irlandë,

106
00:04:08,000 --> 00:04:10,000
pavaresisht nga rëndësia që ata kanë

107
00:04:10,000 --> 00:04:13,000
dhe konteksti historik brenda të cilit gjenden peshkaqenët shtegtarë.

108
00:04:14,000 --> 00:04:16,000
Ne dimë shumë pak për ta.

109
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
Shumica e asaj cfarë dimë

110
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
është e bazuar në zakonin e tyre për të frekuentuar sipërfaqen e ujit.

111
00:04:20,000 --> 00:04:22,000
Ne mundohemi t'ia qëllojmë se cfarë po bëjnë

112
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
bazuar në sjelljen e tyre në sipërfaqe.

113
00:04:24,000 --> 00:04:27,000
Vitin e kaluar, gjatë një konference në Ishullin e Njeriut, mësova

114
00:04:27,000 --> 00:04:30,000
se sa e pazakonte ështe të jetosh ne një vend

115
00:04:30,000 --> 00:04:33,000
ku peshkaqenët shtegtarë dalin në sipërfaqe

116
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
shumë shpesh dhe rregullisht

117
00:04:35,000 --> 00:04:37,000
Eshtë një rast i shkëlqyer në shkencë

118
00:04:37,000 --> 00:04:39,000
për të parë peshkaqenët shtegtarë,

119
00:04:39,000 --> 00:04:41,000
dhe janë krijesa mbresëlënëse.

120
00:04:41,000 --> 00:04:44,000
Kjo na ofron një rast të mrekullueshëm për ti studiuar, për të pasur qasje tek ta.

121
00:04:44,000 --> 00:04:47,000
Ajo cfarë jemi duke bërë që dy vite me rradhë -- edhe pse vit i kaluar ishte më i rëndësishmi -

122
00:04:47,000 --> 00:04:50,000
është etiketimi i peshkaqenëve

123
00:04:50,000 --> 00:04:52,000
në mënyrë që të kemi një ide më të mirë

124
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
rreth përpikmërisë së tyre të të parit dhe gjëra të ngjashme.

125
00:04:54,000 --> 00:04:56,000
Andaj u fokusuam kryesisht në

126
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
Donegalin e Veriut dhe Kerrin Perëndimorë

127
00:04:58,000 --> 00:05:01,000
si zona aktive.

128
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
I etiketuam me mjete të thjeshta

129
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
duke përdorur një shufër të madhe dhe të gjatë.

130
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
Kjo është një shtagë peshkimi

131
00:05:07,000 --> 00:05:09,000
që përmbanë një etiketë në majë.

132
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
Ne gjuanim peshkaqenët me të nga varka.

133
00:05:12,000 --> 00:05:14,000
Dhe ishim shumë efektivë.

134
00:05:14,000 --> 00:05:16,000
Verën e kaluar etiketuam 150 peshkaqenë.

135
00:05:16,000 --> 00:05:18,000
Etiketuam 50 brenda 3 ditësh

136
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
rreth Gadishullit Inishowen.

137
00:05:20,000 --> 00:05:23,000
Gjysma e sfidës është të kesh qasje tek ta, të gjindesh në vendin e duhur në kohën e duhur.

138
00:05:23,000 --> 00:05:25,000
Eshtë një metodë e thjeshtë dhe e lehtë.

139
00:05:25,000 --> 00:05:27,000
Do ju tregoj se si.

140
00:05:27,000 --> 00:05:29,000
Ne përdorim një kamerë në shtagë

141
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
për të xhiruar peshkaqenët.

142
00:05:31,000 --> 00:05:33,000
Njëra prej arsyeve është përcaktimi i gjinisë.

143
00:05:33,000 --> 00:05:36,000
Gjithashtu përdorëm mjete më të përsosura si etiketa satelitore.

144
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
Këto janë etiketa arkivore.

145
00:05:38,000 --> 00:05:40,000
Andaj ruan të dhënat.

146
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
Etiketa satelitore funksionon vetëm kur ajri nuk është i lagët

147
00:05:42,000 --> 00:05:44,000
dhe kështu mund ta dërgojnë signalin tek sateliti.

148
00:05:44,000 --> 00:05:47,000
Natyrisht, peshkqenët, peshqit, janë nën ujë të shumtën e kohës.

149
00:05:47,000 --> 00:05:50,000
Kjo etiketë përcakton vendndodhjet e peshkaqenit

150
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
varësisht nga koha dhe pozita e diellit,

151
00:05:53,000 --> 00:05:55,000
si dhe temperaturën dhe thellësinë e ujit.

152
00:05:55,000 --> 00:05:58,000
Eshtë e nevojshme të rindërtosh këtë itinerar.

153
00:05:58,000 --> 00:06:01,000
Etiketat janë të programuara të programuara të shkeputen nga peshkaqeni pas një kohe të caktuar,

154
00:06:01,000 --> 00:06:03,000
në këtë rast ishte një periudhe 8 mujore,

155
00:06:03,000 --> 00:06:07,000
dhe në po atë ditë etiketa shkëputet, krijon lidhje me satelitin

156
00:06:07,000 --> 00:06:10,000
dhe dergon shumicën e të dhënave ne mënyrë që ne ti përdorim më pas.

157
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
Kjo është mënyra e vetme për të përcaktuar

158
00:06:12,000 --> 00:06:15,000
sjelljen dhe lëvizjet e tyre kur gjenden nënujë.

159
00:06:15,000 --> 00:06:18,000
Këto janë dy harta që ne përpiluam.

160
00:06:18,000 --> 00:06:21,000
Në këtë mund të shihni që etiketuam të dy në rrethin e Kerrit.

161
00:06:21,000 --> 00:06:24,000
Kaloi tërë kohën, 8 muajt e fundit, në ujërat e Irlandës.

162
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
Në ditën e Krishtlindjeve doli buzë bregut.

163
00:06:26,000 --> 00:06:28,000
Ky është një tjetër rast per të cilin akoma nuk kemi mbledhur gjitha të dhënat nga sateliti

164
00:06:28,000 --> 00:06:30,000
me temperaturë të sipërfaqes dhe thellësi të ujit,

165
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
por gjithsesi, peshkaqeni i dytë kaloi të shumtën e kohës

166
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
në dhe përreth Detit Irlandez.

167
00:06:34,000 --> 00:06:36,000
Vitin e kaluar, kolegë nga Ishulli i Njeriut,

168
00:06:36,000 --> 00:06:38,000
etiketuan një peshkaqen

169
00:06:38,000 --> 00:06:41,000
që notoi nga Ishulli i Njeriut deri në Skocinë e Re (Kanada) brenda 90 ditësh.

170
00:06:41,000 --> 00:06:44,000
Pra notoi 9 500 kilomentra. Nuk e kishim menduar se një gjë e tillë mund të ndodhte.

171
00:06:44,000 --> 00:06:46,000
Një tjetër koleg në SHBA

172
00:06:46,000 --> 00:06:49,000
etiketoi rreth 20 peshkaqenë rreth Massachusetts, dhe etiketat nuk funksionuan si duhet.

173
00:06:49,000 --> 00:06:51,000
E tëra që ai di është se ku i etiketoi

174
00:06:51,000 --> 00:06:53,000
dhe ku u shkëputën etiketat nga peshkaqenët.

175
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Etiketat u tij shkëputën afër Karaibeve

176
00:06:55,000 --> 00:06:57,000
dhe Brazilit.

177
00:06:57,000 --> 00:06:59,000
Ne mendonim që peshkaqenët shtegtarë ishin banorë të klimave të buta

178
00:06:59,000 --> 00:07:01,000
dhe jetonin në gjërësi gjeografike në të cilat jetojmë ne.

179
00:07:01,000 --> 00:07:04,000
Por sic shihet, ata po kalojnë edhe Ekuatorin tani.

180
00:07:04,000 --> 00:07:06,000
Prandaj qëllimi ynë është që të mësojmë

181
00:07:06,000 --> 00:07:08,000
këso gjërash rreth peshkaqenëve shtegtarë.

182
00:07:08,000 --> 00:07:11,000
Dicka që më duket e cuditshme

183
00:07:11,000 --> 00:07:13,000
dhe e befasishme

184
00:07:13,000 --> 00:07:16,000
është shkalla e ulet e shumëllojshmërisë gjenetike të peshkaqenëve.

185
00:07:16,000 --> 00:07:19,000
Unë nuk jam gjenetiste andaj nuk do shtirem sikur kam njohuri mbi gjenetikën.

186
00:07:19,000 --> 00:07:22,000
Për këtë është mirë të kesh bashkëpunime.

187
00:07:22,000 --> 00:07:24,000
Meqenëse unë punoj më shumë në terren,

188
00:07:24,000 --> 00:07:26,000
më kaplojnë sulme paniku kur më duhet të kalojë orë të tëra

189
00:07:26,000 --> 00:07:29,000
në laborator veshur me bluze laboratori -- më duhet të largohem që aty.

190
00:07:29,000 --> 00:07:32,000
Andaj mund të punojmë me gjeneticistë që kanë njohuri mbi këto gjëra.

191
00:07:32,000 --> 00:07:34,000
Kur hulumtuan gjenetikën e peshkqenëve shtegtarë,

192
00:07:34,000 --> 00:07:37,000
vërejtën se shkalla e shumëllojshmërisë ishte shumë e ulët.

193
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
Nëse shikoni rreshtin e parë këtu,

194
00:07:39,000 --> 00:07:42,000
mund të shihni se gjithë këta peshkaqenë të ndryshëm janë në të vërtetë shumë të ngjajshëm.

195
00:07:42,000 --> 00:07:44,000
Kjo do të thotë që ata janë të gjithë peshkaqenë

196
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
dhe kanë një paraardhës të përbashkët.

197
00:07:46,000 --> 00:07:49,000
Po të shikosh shumëllojshmërinë e nukleotideve,

198
00:07:49,000 --> 00:07:52,000
material gjenetik i bartur nga prindërit,

199
00:07:52,000 --> 00:07:55,000
mund ta vëreni që shumëllojshmëria tek

200
00:07:55,000 --> 00:07:57,000
peshkaqenët shtegtarë ishte më e ulët

201
00:07:57,000 --> 00:07:59,000
në krahasimet me llojet tjera të peshkaqenëve.

202
00:07:59,000 --> 00:08:01,000
Ky studim ishte bërë në vitin 2006.

203
00:08:01,000 --> 00:08:04,000
Para vitit 2006, nuk kishim kurrfarë ideje mbi shumëllojshmërinë gjenetike të peshkqenëve shtegtarë.

204
00:08:04,000 --> 00:08:07,000
Nuk e dinim nëse ishin ndarë në popullata të ndryshme.

205
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
Apo ndoshta në nënpopullata?

206
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
Këto janë gjëra të rëndësishme për të cilat duhet pasur njohuri

207
00:08:11,000 --> 00:08:13,000
nëse deshiron të dish madhësinë e popullatës dhe statusin e tyre.

208
00:08:14,000 --> 00:08:16,000
Les Noblesit në Aberdeen

209
00:08:16,000 --> 00:08:18,000
iu duk e pabesueshme kjo.

210
00:08:18,000 --> 00:08:21,000
Prandaj ndërmorri një tjetë studim

211
00:08:21,000 --> 00:08:24,000
duke përdorur mikrosatelitë,

212
00:08:24,000 --> 00:08:27,000
që kushtojnë më shumë, u duhet më shumë kohë,

213
00:08:27,000 --> 00:08:30,000
dhe për cudinë e tij, rezultatet ishin pothuajse të njëjta.

214
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
Andaj duket se

215
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
peshkaqenët shtegtarë kanë shkallë të ulët të shumëllojshmërisë.

216
00:08:35,000 --> 00:08:37,000
Besohet se kjo ishte rezultat i ngecjes gjenetike (ku gjysma ose më shumë e një popullate vdes ose nuk riprodhohet)

217
00:08:37,000 --> 00:08:39,000
që daton para 12 000 vitesh,

218
00:08:39,000 --> 00:08:42,000
dhe kjo ka shkaktuar shkallën e ulët të shumëllojshmërisë.

219
00:08:42,000 --> 00:08:44,000
Mirëpo, po të shikosh peshkaqenët balenë,

220
00:08:44,000 --> 00:08:47,000
një tjetë peshkaqen i madh që ushqehet me plankton,

221
00:08:47,000 --> 00:08:49,000
mund të vëresh që shkalla e shumëllojshmërisë së tyre është e lartë.

222
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
Andaj e tërë kjo nuk ka kuptim.

223
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
Eshtë vërtetuar se nuk ka dallim gjenetik

224
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
mes peshkaqenëve shtegtarë në oqeane mbarë botës.

225
00:08:56,000 --> 00:08:58,000
Edhe pse ata gjinden kudo në botë

226
00:08:58,000 --> 00:09:00,000
nuk mund të bësh dallim mes atyre

227
00:09:00,000 --> 00:09:03,000
të Oqeanit Paqësor, Atlantik, Zelandë të Re, ose nga Irland apo Afrika Jugore, në baë të gjeneve.

228
00:09:03,000 --> 00:09:05,000
Të gjithë duken të ngjashëm.

229
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
Në të njëjtën kohë është mjaft befasuese. Eshtë dicka e papritur.

230
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
Unë nuk e kuptoj këtë dhe nuk shtirem kinse e kuptoj.

231
00:09:10,000 --> 00:09:12,000
Dyshoj që shumica e gjenetistëve e kuptojnë këtë,

232
00:09:12,000 --> 00:09:14,000
mirëpo janë në gjendje të nxjerrin të dhëna.

233
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
Në bazë të shumëllojshmërisë gjenetike mund të

234
00:09:16,000 --> 00:09:18,000
llogarisësh madhësinë e popullatës.

235
00:09:18,000 --> 00:09:21,000
Rus Hoelzel përcaktoi një numër të efektshëm të popullatës:

236
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
8,200 kafshë.

237
00:09:23,000 --> 00:09:25,000
Kaq.

238
00:09:25,000 --> 00:09:27,000
8000 kafshë në botë.

239
00:09:27,000 --> 00:09:29,000
Ju me siguri po mendoni që kjo është shumë qesharake. `Nuk është e mundur`

240
00:09:29,000 --> 00:09:31,000
Les bëri një studim tjetër

241
00:09:31,000 --> 00:09:33,000
dhe vlerësoi që numri i duhur ishte rreth 9000.

242
00:09:33,000 --> 00:09:36,000
Secili mikrosalelit dha rezultate të ndryshme.

243
00:09:36,000 --> 00:09:39,000
Mesatarja e tërë këtyre studimeve doli se ishte

244
00:09:39,000 --> 00:09:41,000
rreth 5 000,

245
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
me të cilën unë nuk pajtohem personalisht,

246
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
por unë jam mjaft skeptike.

247
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
Por po tu ndërrosh vendet disa numrave,

248
00:09:47,000 --> 00:09:50,000
atëherë numri i popullatës efektive arrin diku rreth 20 000 kafshë.

249
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
A e mbani mend sa peshkaqenë i mbytën në të 50tat dhe 70tat

250
00:09:52,000 --> 00:09:55,000
rreth Achillit?

251
00:09:55,000 --> 00:09:57,000
Kjo vërteton atë që

252
00:09:57,000 --> 00:10:00,000
ky lloj janë në rrezik të zhduken

253
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
si pasojë e numrit të vogël të popullatës.

254
00:10:02,000 --> 00:10:05,000
Nga 20 000 peshkaqenë, besohej se 8000 prej tyre ishin femra.

255
00:10:05,000 --> 00:10:08,000
Ekzistojnë vetëm 8 000 peshkaqenë shtegtarë femra në botë?

256
00:10:08,000 --> 00:10:10,000
Nuk e di. Nuk e besoj.

257
00:10:10,000 --> 00:10:12,000
Problemi qëndron në

258
00:10:12,000 --> 00:10:14,000
numrin e vogël të mostrave.

259
00:10:14,000 --> 00:10:16,000
Nuk arritën të mbldhnin mostra të mjaftueshme

260
00:10:16,000 --> 00:10:18,000
për të hulumtuar bazën gjenetike

261
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
hollësishëm.

262
00:10:20,000 --> 00:10:23,000
Ku mund të marrësh mostra

263
00:10:23,000 --> 00:10:25,000
per testime gjenetike?

264
00:10:25,000 --> 00:10:27,000
Një burim i mundshëm janë peshkaqenët e vdekur

265
00:10:27,000 --> 00:10:29,000
që dalin në breg.

266
00:10:29,000 --> 00:10:32,000
Në Irlandë mund të gjesh 2-3 peshkaqenë të vdekur rreth brigjeve,

267
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
nëse ke fat.

268
00:10:34,000 --> 00:10:36,000
Një burim tjetër i mundshëm është kapja padashja e peshkaqenëve gjatë peshkimit.

269
00:10:36,000 --> 00:10:39,000
Disa prej tyre ishin ngatërruar në rrjetat e peshkimit.

270
00:10:39,000 --> 00:10:42,000
Ky lloj peshkimi tashmë është i ndaluar dhe ky është lajm shumë i mirë për peshkaqenët.

271
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
Disa ishin ngatërruar në rrjeta fundore.

272
00:10:44,000 --> 00:10:47,000
Ky është një peshkaqen të cilin e sollën ilegalisht në Howth pak ditë para Krishtlindjeve,

273
00:10:47,000 --> 00:10:50,000
sepse kjo nuk ishte e lejueshme sipas ligjeve të Bashkimit Evropian,

274
00:10:50,000 --> 00:10:53,000
dhe u shit në copëza si biftek peshkaqeni për 8 euro për kilogram.

275
00:10:53,000 --> 00:10:56,000
Ata madje vënë një recetë në mur, derisa iu tërhoqën vërejtjen se kjo ishte e jashtëligjshme.

276
00:10:56,000 --> 00:10:59,000
Për këtë ata u gjobitën.

277
00:10:59,000 --> 00:11:01,000
Nga këto studime,

278
00:11:01,000 --> 00:11:04,000
del se për momentin janë 86 mostra

279
00:11:04,000 --> 00:11:06,000
mbledhur nga tërë bota.

280
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
Eshtë një punë shumë e rëndiësishme,

281
00:11:08,000 --> 00:11:10,000
që parashtron pyetje interesante

282
00:11:10,000 --> 00:11:12,000
dhe mund të na paraqes me të dhëna mbi madhësinë e popullatës,

283
00:11:12,000 --> 00:11:15,000
nënpopullatat dhe strukturën,

284
00:11:15,000 --> 00:11:18,000
mirëpo janë të kufizuar nga mungesa e mostrave.

285
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
Kur po etiketonim peshkaqenët --

286
00:11:20,000 --> 00:11:23,000
ja se si i etiketuam; duhet vepruar shpejt --

287
00:11:23,000 --> 00:11:25,000
ndodhte që ata të reagonin.

288
00:11:25,000 --> 00:11:28,000
Një rast i tillë ndodhi në Malin Head ne Donegal

289
00:11:28,000 --> 00:11:31,000
ku një peshkaqen qëlloi varkën me bishtin e tij,

290
00:11:31,000 --> 00:11:34,000
dhe besoj e bëri këtë sepse u frikësua kur varka iu afrua shumë pranë

291
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
dhe jo pse etiketa iu ngul në trup.

292
00:11:36,000 --> 00:11:39,000
Cdo gjë përfundoi mire. Ne u lagëm. Kurrfarë problemi.

293
00:11:39,000 --> 00:11:41,000
Kur unë dhe Emmett u kthyem tek skela

294
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
në Malin head

295
00:11:43,000 --> 00:11:46,000
vërejta pak jarge të zeze në anën e përparme të varkës.

296
00:11:46,000 --> 00:11:48,000
Pasi kaloja shumë kohë në anije tregtare peshkimi

297
00:11:48,000 --> 00:11:50,000
mu kujtuan peshkatarët që thonin se gjithmonë e dinin

298
00:11:50,000 --> 00:11:52,000
nëse ndonjë peshkaqen shtegtarë kishte ngecur në rrjetë

299
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
në bazë të jargest së zeze që lënë mbrapa tyre.

300
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
Andaj mendova që jarga të ketë arritur aty përmes peshkaqenit.

301
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
Ishim të interesuar të

302
00:11:58,000 --> 00:12:00,000
mblidhnim mostra indesh për të bërë testime gjenetike

303
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
sepse e dinim që kishin rëndësi të madhe.

304
00:12:02,000 --> 00:12:04,000
Për të bërë këtë përdornim metoda tradicionale

305
00:12:04,000 --> 00:12:06,000
sikur harku që më shihni duke mbajtur në dorë në këtë fotografi,

306
00:12:06,000 --> 00:12:09,000
dhe është i njëjti hark që perdorim për të marre mostra nga balenat dhe delfinët për studime të gjeneve.

307
00:12:09,000 --> 00:12:11,000
Provova këtë dhe shumë metoda tjera.

308
00:12:11,000 --> 00:12:13,000
Mirëpo nuk po funksiononte sepse më thyente shigjetat

309
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
pasi lëkura e peshkaqenit është shumë e fortë.,

310
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
Nuk ishte e mundur të mblidhnim mostra përmes kësaj metode.

311
00:12:17,000 --> 00:12:20,000
Kjo nuk do funksiononte.

312
00:12:20,000 --> 00:12:23,000
Andaj kur pashë zhulin tek kici i anijes,

313
00:12:23,000 --> 00:12:26,000
mendova " Po të fusësh në përdorim atë cfarë të është ofruar ..."

314
00:12:26,000 --> 00:12:28,000
E gërryeva dhe mblodha jargen e zeze.

315
00:12:28,000 --> 00:12:31,000
Kisha me vete një tub të mbushur me alkool për ta derguar tek gjeneticistët.

316
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
Mblodha jargen dhe e nisa për në Aberdene.

317
00:12:33,000 --> 00:12:35,000
Dhe u thashë `Provoni këtë."

318
00:12:35,000 --> 00:12:37,000
E lanë mënjanë për një kohë të gjatë

319
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
sepse kishim një konferencë në Isle of Man.

320
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
Mirëpo unë u dërgova disa emaile dhe i pyeta

321
00:12:41,000 --> 00:12:43,000
nese kishin pasur rastin ti hidhnin një sy jarges.

322
00:12:43,000 --> 00:12:45,000
Dhe gjithmonë thonin "Më vonë, më vonë , ..."

323
00:12:45,000 --> 00:12:47,000
Më në fund vendosi ta analizonte

324
00:12:47,000 --> 00:12:49,000
sepse nuk e kisha takuar kurrë më parë

325
00:12:49,000 --> 00:12:51,000
dhe nuk donte të humbiste respektin.

326
00:12:51,000 --> 00:12:54,000
Ai ishte cuditur që kishin arritur të nxirrnin ADN nga jarga.

327
00:12:54,000 --> 00:12:56,000
E shumëfishuan dhe e testuan

328
00:12:56,000 --> 00:12:58,000
dhe gjetën se jarga me të vërtetë përmbante ADN

329
00:12:58,000 --> 00:13:01,000
të peshkaqenëve shtegtarë

330
00:13:01,000 --> 00:13:03,000
Ishte shumë i ngazëllyer.

331
00:13:03,000 --> 00:13:06,000
U bë e njohur si jarga e peshkaqenit të Simonit.

332
00:13:06,000 --> 00:13:09,000
Dhe mendova që mund të mbështetemi në këtë.

333
00:13:09,000 --> 00:13:11,000
Andaj provuam sërish të dilnim në det dhe të mblidhnim

334
00:13:11,000 --> 00:13:13,000
jarge.

335
00:13:13,000 --> 00:13:17,000
Pasi shpenzuam 3500 dollar në etiketa satelitore

336
00:13:19,000 --> 00:13:22,000
u mendova të blija

337
00:13:22,000 --> 00:13:25,000
një bisht shtupe të dyshemeve me vlerë prej 7.95 dollarë

338
00:13:25,000 --> 00:13:27,000
ne një dyqan pajisjesh

339
00:13:27,000 --> 00:13:30,000
dhe pak para në pastues furrash.

340
00:13:30,000 --> 00:13:33,000
E lidha pastruesin e furrës rreth majës së bishtit të shtupës

341
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
dhe mezi prisja

342
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
të më ofrohej mundësia

343
00:13:38,000 --> 00:13:40,000
të kapja disa peshkaqenë.

344
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
Ishte muaji i Gushtit

345
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
dhe peshkaqenet janë më të pranishëm gjatë Qershorit dhe korrikut.

346
00:13:44,000 --> 00:13:46,000
Shihen shumë rrallë.

347
00:13:46,000 --> 00:13:49,000
Eshtë shumë e vështirë të gjesh peshkaqenë në Gusht.

348
00:13:49,000 --> 00:13:51,000
Ishim të pashpresë.

349
00:13:51,000 --> 00:13:54,000
Udhëtuam menjëherë drejt Blasket pasi dëgjuam që kishin parë peshkaqenë atje

350
00:13:54,000 --> 00:13:56,000
dhe arritëm të gjenim disa.

351
00:13:56,000 --> 00:13:58,000
Përderisa peshkaqeni notonte nën varkë ne i fërkonim

352
00:13:58,000 --> 00:14:00,000
me bisht të shtupës --

353
00:14:00,000 --> 00:14:02,000
sikur në këtë fotografinë këtu --

354
00:14:02,000 --> 00:14:04,000
dhe kështu arritëm të mblidhnim jargen.

355
00:14:04,000 --> 00:14:06,000
Ja ku është.

356
00:14:06,000 --> 00:14:09,000
Shikojeni jargën e zeze te peshkaqenit.

357
00:14:09,000 --> 00:14:12,000
Për rreth një gjysmë ore

358
00:14:12,000 --> 00:14:15,000
mblodhëm 5 mostra nga 5 peshkqenë të ndryshëm,

359
00:14:15,000 --> 00:14:18,000
duje përdour sistemin e Simonit për marrjen e mostrave të jarges së peshkaqenit.

360
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
(Qeshje)

361
00:14:20,000 --> 00:14:25,000
(Duartrokitje)

362
00:14:25,000 --> 00:14:28,000
Kam 20 vite që punoj me balena dhe delfinë në Irlandë

363
00:14:28,000 --> 00:14:30,000
dhe kam vërejtur që janë më dramatik.

364
00:14:30,000 --> 00:14:32,000
Ndoshta e keni parë videon e balenës me gungë

365
00:14:32,000 --> 00:14:34,000
që xhiruam pranë qarkut të Wexfor para dy muajsh.

366
00:14:34,000 --> 00:14:37,000
Njeriu gjithmonë mendon se mund ti lërë botës një trashëgimi kulturore pas.

367
00:14:37,000 --> 00:14:39,000
Kisha në mendje balenat dhe delfinët se si cajnë

368
00:14:39,000 --> 00:14:41,000
përmes ujit.

369
00:14:41,000 --> 00:14:43,000
Nganjhëherë këto gjëra të ofrohen të gatshme

370
00:14:43,000 --> 00:14:45,000
dhe bën mirë ti marrësh kur të ofrohen.

371
00:14:45,000 --> 00:14:47,000
Ndoshta kjo do jetë trashëgimia ime --

372
00:14:47,000 --> 00:14:49,000
Jarga e peshkaqenit të Simonit.

373
00:14:49,000 --> 00:14:51,000
Kveë vit arritëm të mblidhnim më shumë para

374
00:14:51,000 --> 00:14:54,000
pë të vazhduar me mbledhjen e mostrave.

375
00:14:54,000 --> 00:14:56,000
Tani përdorim kamera që vihen në majë të shtagës

376
00:14:56,000 --> 00:14:59,000
dhe janë shumë të dobishme -- ja një foto e koleges sime Joanne me një kamerë të tillë --

377
00:14:59,000 --> 00:15:01,000
dhe kjo na mundëson të shohim nën peshkaqenin.

378
00:15:01,000 --> 00:15:04,000
Qëllimi është të shohim në peshkaqeni ka shtojca shtrënguese

379
00:15:04,000 --> 00:15:07,000
të cilat ndodhen prapa shpinës së peshkaqenëve meshkuj.

380
00:15:07,000 --> 00:15:09,000
Në bazë të kësaj është shumë lehtë të përcaktosh gjininë.

381
00:15:09,000 --> 00:15:11,000
Kur ke njohurinë mbi gjininë e peshkaqenit

382
00:15:11,000 --> 00:15:13,000
para se të mblidhen mostrat

383
00:15:13,000 --> 00:15:16,000
atëherë mund të vësh në dijeni gjeneticistin nëse peshkaqeni është femër ose mashkull.

384
00:15:16,000 --> 00:15:18,000
Më duket e befasishme

385
00:15:18,000 --> 00:15:20,000
që nuk ka akoma ndonjë mënyrë për të bërë dallimin mes

386
00:15:20,000 --> 00:15:22,000
meshkujve dhe femrave,

387
00:15:22,000 --> 00:15:25,000
dhe kjo për arsye se nuk dinë se cilët janë nxitësit molekular përgjegjës.

388
00:15:25,000 --> 00:15:27,000
Eshtë shumë e rëndësishme

389
00:15:27,000 --> 00:15:29,000
të përcaktohet gjinia e peshkqenit

390
00:15:29,000 --> 00:15:32,000
per gjera si rregullimi i tregtisë

391
00:15:32,000 --> 00:15:36,000
së peshkaqenëve shtegtarë dhe llojeve tjera,

392
00:15:36,000 --> 00:15:38,000
meqenëse tregtia me peshkaqenë është e jashtëligjshme.

393
00:15:38,000 --> 00:15:40,000
Me gjithë këtë kjo tregti akoma vazhdon dhe sot mund të gjesh peshk në terg.

394
00:15:40,000 --> 00:15:42,000
Si biolog terreni,

395
00:15:42,000 --> 00:15:44,000
qëllimi është të takosh sa më shpesh këto kafshë.

396
00:15:44,000 --> 00:15:46,000
Qëllimi është të mësosh sa më shumë.

397
00:15:46,000 --> 00:15:49,000
Këto takime janë shumë të shkurta dhe shpesh kanë kufizime sezonale.

398
00:15:49,000 --> 00:15:52,000
Andaj mundohesh të mësosh sa më shumë sa më shpejtë.

399
00:15:52,000 --> 00:15:54,000
Por ia vlen barra qeranë

400
00:15:54,000 --> 00:15:57,000
pasi mund tu ofrosh këto mostra

401
00:15:57,000 --> 00:16:00,000
dhe mundësi edhe disiplinave tjera, si gjenetistëve,

402
00:16:00,000 --> 00:16:03,000
të cilët poashtu mund të përfitojnë shumë nga tërë kjo.

403
00:16:03,000 --> 00:16:05,000
Sic thashë edhe më parë

404
00:16:05,000 --> 00:16:08,000
keto gjëra ndodhin në mënyra të cuditshme andaj rrëmbej sa ke mundësi.

405
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
Kjo do jetë trashëgimia shkencore.

406
00:16:10,000 --> 00:16:13,000
Shpresoj që do gjejë dic më dramatike dhe romantike para se të vdes.

407
00:16:13,000 --> 00:16:16,000
Për tani, jam falënderues për këtë.

408
00:16:16,000 --> 00:16:18,000
Mbani sytë hapur për peshkaqenë.

409
00:16:18,000 --> 00:16:21,000
Nëse jeni të interesuar të dini më shume për peshkaqenët shtegtarë, tani kemi nje webfaqe dedikuar atyre.

410
00:16:21,000 --> 00:16:24,000
Ju faleminderit për dëgjueshmërinë tuaj.

411
00:16:24,000 --> 00:16:26,000
(Duartrokitje)