va replikatsiya qilish uchun o'sha hujayralardan foydalanish
orqali ishlaydi. Ular odamlarni chindan ham kasal qilib, keyin boshqa odamlarga tarqalishi mumkin.

Kompyuter virusi ham xuddi shunday ishlaydi.

Virus - bu odatda ruhsat so'ramasdan o'rnatiladigan 
va foydalanuvchi va ularning kompyuterlariga zarar yetkazadigan,

mustaqil bajariladigan dasturdir.
Virus o'zidan o'zi boshqa kompyuterlarga tarqalishi ham mumkin.

Xo'sh, qanday qilib birinchi navbatda virus kompyuteringizga tushadi? Viruslarning birovning kompyuteriga zarar yetkazishi mumkin bo'lgan

ikkita usul mavjud. Ular foydalanuvchini dasturning
maqsadi to'g'risida yolg'on ma'lumot bilan dasturni o'rnatishga

jalb qilishi mumkin, masalan, ko'plab viruslar
xavfsizlik sozlamalarining yangilanishi nomi ostida yashirinib olishadi.

Bundan tashqari, sizning kompyuteringizdagi 
dasturiy ta'minot zaif tomonga ega bo'lishi mumkin,

shuning uchun virus o'zi o'zini ruxsat
talab qilmasdan o'rnatishi mumkin.

Virus sizning kompyuteringizda bo'lganida,
u sizning har qanday fayllaringizni o'g'irlashi

yoki o'chirib yuborishi, boshqa dasturlarni
boshqarishi yoki boshqalarga kompyuteringizni

masofadan boshqarish huquqini berishi mumkin.

Kompyuter viruslaridan foydalangan holda
xakerlar butun dunyo bo'ylab millionlab kompyuterlarni egallab

olishlari va keyin ularni raqamli armiya sifatida ishlatishlari mumkin,
yoki botnet deb ataluvchi veb-saytlarga hujum qilish va saytlarni olib tashlashi mumkin.

Ushbu turdagi hujum xizmatni tarqatishni rad etish deb ataladi.

Xizmatchilar veb-saytni juda ko'p so'rovlar
bilan to'sib qo'yishganda, xizmatni rad etish sodir bo'ladi.

Hujum bir vaqtning o'zida ko'plab
kompyuterlardan kelib chiqsa, biz uni

tarqatiladigan xizmatni rad etish deb ataymiz.

Ko'pgina veb-saytlar kuniga millionlab so'rovlarga
javob berishga tayyor, ammo agar siz ularni turli joylardan

kelib tushgan milliardlab yoki trillionlab
so'rovlar yuborsangiz, kompyuterlar haddan tashqari yuklanadi

va javob berishni to'xtatadi. Kiberjinoyatchilar tomonidan qo'llaniladigan yana bir hiyla-nayrang - bu

shaxsiy ma'lumotlarni baham ko'rish uchun
odamlarni aldash maqsadida juda ko'p miqdordagi

spam-elektron pochta xabarlarini yuborishdir.

Buni <i>fishing</i> firibgarligi deyiladi.

Fishing firibgarligi - bu sizning hisobingizga
kirishingizni so'rab, ishonchli elektron

pochtaga o'xshab ko'rinadigan narsaga duch kelganda,
elektron pochtani bosish sizni soxta veb-saytga olib boradi.

Agar siz baribir kiraversangiz,
aldanib parolingizni berib qo'ygan bo'lasiz.

So'ngra xakerlar sizning kirish qayd ma'lumotingizdan
ma'lumotlarni o'g'irlash yoki hatto pulingizni

o'g'irlash uchun haqiqiy hisob raqamingizga 
kirish uchun foydalanishlari mumkin. Yaxshiyamki,

Internetni xavfsizroq qilish uchun ko'plab
kompaniyalar, qonunlar va davlat tashkilotlari

ishlaydi, ammo bu harakatlar yetarli emas.

Kompyuter tizimi buzilganida, xavfsizlik dizayni
yoki dasturiy ta'minot bilan bog'liq muammo bo'lishi

mumkin deb o'ylashingiz mumkin. Tizim buzilgan
holatlarning 90 foizida dasturiy ta'minot

xavfsizlik xatosi tufayli emas, balki
odam tomonidan qilingan

oddiy xato tufayli sodir bo'ladi. Ko'rinib turibdiki,
o'zimizni himoya qilish uchun barchamiz qilishimiz mumkin bo'lgan qadamlar mavjud.

Ko'pincha sizning harakatlaringiz nafaqat o'zingizning
ma'lumotlaringiz va kompyuteringiz xavfsizligiga,

balki sizning maktabingiz, ish joyingiz va
uyingizdagilaring xavfsizligiga ta'sir qiladi.

Kiberjinoyatchilar har yili milliardlab yoki
trillionlab dollarlarni o'g'irlamoqdalar,