0:01:53.370,0:01:59.140
va replikatsiya qilish uchun o'sha hujayralardan foydalanish[br]orqali ishlaydi. Ular odamlarni chindan ham kasal qilib, keyin boshqa odamlarga tarqalishi mumkin.

0:01:59.140,0:02:04.290
Kompyuter virusi ham xuddi shunday ishlaydi.

0:02:04.290,0:02:10.090
Virus - bu odatda ruhsat so'ramasdan o'rnatiladigan [br]va foydalanuvchi va ularning kompyuterlariga zarar yetkazadigan,

0:02:10.090,0:02:16.210
mustaqil bajariladigan dasturdir.[br]Virus o'zidan o'zi boshqa kompyuterlarga tarqalishi ham mumkin.

0:02:16.210,0:02:19.880
Xo'sh, qanday qilib birinchi navbatda virus kompyuteringizga tushadi? Viruslarning birovning kompyuteriga zarar yetkazishi mumkin bo'lgan

0:02:19.880,0:02:24.730
ikkita usul mavjud. Ular foydalanuvchini dasturning[br]maqsadi to'g'risida yolg'on ma'lumot bilan dasturni o'rnatishga

0:02:24.730,0:02:29.200
jalb qilishi mumkin, masalan, ko'plab viruslar[br]xavfsizlik sozlamalarining yangilanishi nomi ostida yashirinib olishadi.

0:02:29.200,0:02:35.920
Bundan tashqari, sizning kompyuteringizdagi [br]dasturiy ta'minot zaif tomonga ega bo'lishi mumkin,

0:02:35.920,0:02:39.330
shuning uchun virus o'zi o'zini ruxsat[br]talab qilmasdan o'rnatishi mumkin.

0:02:39.330,0:02:43.590
Virus sizning kompyuteringizda bo'lganida,[br]u sizning har qanday fayllaringizni o'g'irlashi

0:02:43.590,0:02:47.959
yoki o'chirib yuborishi, boshqa dasturlarni[br]boshqarishi yoki boshqalarga kompyuteringizni

0:02:47.959,0:02:50.340
masofadan boshqarish huquqini berishi mumkin.

0:02:50.340,0:02:55.830
Kompyuter viruslaridan foydalangan holda[br]xakerlar butun dunyo bo'ylab millionlab kompyuterlarni egallab

0:02:55.830,0:03:01.280
olishlari va keyin ularni raqamli armiya sifatida ishlatishlari mumkin,[br]yoki botnet deb ataluvchi veb-saytlarga hujum qilish va saytlarni olib tashlashi mumkin.

0:03:01.280,0:03:07.269
Ushbu turdagi hujum xizmatni tarqatishni rad etish deb ataladi.

0:03:07.269,0:03:10.470
Xizmatchilar veb-saytni juda ko'p so'rovlar[br]bilan to'sib qo'yishganda, xizmatni rad etish sodir bo'ladi.

0:03:10.470,0:03:14.840
Hujum bir vaqtning o'zida ko'plab[br]kompyuterlardan kelib chiqsa, biz uni

0:03:14.840,0:03:16.540
tarqatiladigan xizmatni rad etish deb ataymiz.

0:03:16.540,0:03:21.950
Ko'pgina veb-saytlar kuniga millionlab so'rovlarga[br]javob berishga tayyor, ammo agar siz ularni turli joylardan

0:03:21.950,0:03:25.430
kelib tushgan milliardlab yoki trillionlab[br]so'rovlar yuborsangiz, kompyuterlar haddan tashqari yuklanadi

0:03:25.430,0:03:31.500
va javob berishni to'xtatadi. Kiberjinoyatchilar tomonidan qo'llaniladigan yana bir hiyla-nayrang - bu

0:03:31.500,0:03:35.970
shaxsiy ma'lumotlarni baham ko'rish uchun[br]odamlarni aldash maqsadida juda ko'p miqdordagi

0:03:35.970,0:03:39.110
spam-elektron pochta xabarlarini yuborishdir.

0:03:39.110,0:03:44.920
Buni <i>fishing</i> firibgarligi deyiladi.

0:03:44.920,0:03:49.590
Fishing firibgarligi - bu sizning hisobingizga[br]kirishingizni so'rab, ishonchli elektron

0:03:49.590,0:03:51.560
pochtaga o'xshab ko'rinadigan narsaga duch kelganda,[br]elektron pochtani bosish sizni soxta veb-saytga olib boradi.

0:03:51.560,0:03:55.599
Agar siz baribir kiraversangiz,[br]aldanib parolingizni berib qo'ygan bo'lasiz.

0:03:55.599,0:04:00.390
So'ngra xakerlar sizning kirish qayd ma'lumotingizdan[br]ma'lumotlarni o'g'irlash yoki hatto pulingizni

0:04:00.390,0:04:05.520
o'g'irlash uchun haqiqiy hisob raqamingizga [br]kirish uchun foydalanishlari mumkin. Yaxshiyamki,

0:04:05.520,0:04:09.920
Internetni xavfsizroq qilish uchun ko'plab[br]kompaniyalar, qonunlar va davlat tashkilotlari

0:04:09.920,0:04:14.750
ishlaydi, ammo bu harakatlar yetarli emas.

0:04:14.750,0:04:18.450
Kompyuter tizimi buzilganida, xavfsizlik dizayni[br]yoki dasturiy ta'minot bilan bog'liq muammo bo'lishi

0:04:18.450,0:04:22.860
mumkin deb o'ylashingiz mumkin. Tizim buzilgan[br]holatlarning 90 foizida dasturiy ta'minot

0:04:22.860,0:04:26.980
xavfsizlik xatosi tufayli emas, balki[br]odam tomonidan qilingan

0:04:26.980,0:04:35.070
oddiy xato tufayli sodir bo'ladi. Ko'rinib turibdiki,[br]o'zimizni himoya qilish uchun barchamiz qilishimiz mumkin bo'lgan qadamlar mavjud.

0:04:35.070,0:04:39.040
Ko'pincha sizning harakatlaringiz nafaqat o'zingizning[br]ma'lumotlaringiz va kompyuteringiz xavfsizligiga,

0:04:39.040,0:04:41.550
balki sizning maktabingiz, ish joyingiz va[br]uyingizdagilaring xavfsizligiga ta'sir qiladi.

0:04:41.550,0:04:46.510
Kiberjinoyatchilar har yili milliardlab yoki[br]trillionlab dollarlarni o'g'irlamoqdalar,